Dagboek uit een kamp

6 maart.

Hoe zou men 't in Amsterdam opnemen, dat de gulle Vogels van honger verrekt zijn? (of zou men spreken van de rijke Vogels...) Te Westerbork konden we ons met sommige, veel armere mensen niet meten. Anders hadden we veel meer ‘Gefälligkeiten’ kunnen bewijzen en waren misschien gered geworden? Ook beknibbelde Paps op wat ik aan het Oranjekanaal kocht, in plaats van zich op krachten te eten, na de kaakontsteking in de strafbarak. Verdringingen hebben ons verlamd, vanaf 29 sept., toen Paps, telefonisch gewaarschuwd, niet uit zijn bed wilde komen en van een ‘generale repetitie’ sprak. Hij had tenslotte als bagage niets bij zich dan wat muziekboeken...²⁰ Overigens lieten we de ijskast vol achter, en leden in Westerbork honger, de eerste tijd. Hans stuurde veel - in verhouding tot onze middelen en zijn uitgaven zeer weinig - maar vond later de middelen niet om de Paketsperre te ontduiken, en om ons hier te ravitailleren, zoals het anderen, met geen grotere geldmiddelen wél gelukt is.

20 (1999) Ik las dit verbaasd in mijn dagboek. Elke poging het me te herinneren is vergeefs. Echt - en blijvend - ‘verdrongen’. Trouwens, hoe laat - in verband met ‘Sperrstunde’ - we de boodschap kregen dat de 120.000-lijst ‘geplatzt’ was, weet ik ook niet meer. Misschien vroeg in de morgen? Wie weer had Jacques met die muziekboeken trouwens wel gelijk... Een mud aardappelen, of een kaas, zou in een week wel op zijn geweest, en misschien heb ik hier wel het ‘muziekwonder’ van. Als bij mij de misère het ergst is, komt er steevast, al knarst er maar welluidend een deur, muziek, die dan aantoont dat er met dezelfde gegevens een andere, onaantastbare stemming mogelijk is...

[p. 100]

(Die anderen zijn inmiddels gestorven, terwijl wij nog leven.)

Hij draagt de helft van de schuld, als het met ons misgaat; wijzelf de andere helft. Ikzelf deed wel niet alles, maar gegeven mijn onpraktisch karakter, en mijn - pas in de oorlog in verband met de neurose ontstane - lafheid, toch iets, en ga dezer dagen een laatste poging doen. Ik rook op het ogenblik de laatste sigaret hier. Ook ga ik straks weer aan het werk. Voorlopig geen uitgebreide notities meer.