Dagboek uit een kamp

Pinksteren, zondag.

In de afgelopen weken alles zowat twee keer zo slecht, behalve Mams uit schoenen: de Jonge Goldschmidt had een rugzak welke de begeerte van Edgar opwekte. Deze wenste hem te ruilen voor een andere, en voedsel toe te geven. G., uit een zeer onsjabloneachtige opwelling, vroeg echter om Mams uit de schoenen te halen. Dit is na een week traineren gebeurd! Mams is erg moe, misschien als reactie. Ze eet niet. Combats de générosité elke dag aan tafel die wij, Paps en ik, steeds verliezen en die ons gaandeweg belachelijk maken. Het is hier namelijk onmogelijk iets te weigeren. Ikzelf werk niet meer in de schoenen, maar belandde na een omweg over diverse buitencommando's (veel meer honger en veel moeier) bij de zogenaamde Bekleidung. Het werk is licht en wellicht vallen er nog eens gedichten te stelen. Desperaat is alleen a) Paps, die het niet bolwerkt en mij zeer irriteert; b) ons bezit, dat onder de limiet is gezakt: we hebben niet te eten en de lul Hans

[p. 21]

durft blijkbaar niets te sturen uit angst dat het niet aankomt.¹²

Met het laatste transport van een week geleden kwam niets mee voor ons; één meneer, die het slecht kan missen, gaf ons één sigaret. Schoenen repareren bleek 1 pakje sigaretten te kosten, als ikzelf zolen verzorg, wat door werkkring niet meer mogelijk is.

Genoeg gezeurd. Men kan leven op 300 gr brood, 1 l soep, 10 gr margarine per dag en het is alleen de vraag: hoe lang.

Deze zondagmiddag is gekenmerkt door luchtalarm: we moeten in de barak blijven en 't weer het weer laten. Dit heb ik er echter voor over. Koosje leed de laatste rijd zodanig aan stomatitis, dat ze niet werken kon en in bed mocht blijven. Elke avond zat ik aan haar sponde en had nergens tijd voor. De laatste tijd ging in Westerbork het gerucht dat men alleen mocht sturen hierheen, wat niet op de bon is; als dus Hans tot inkeer komt, krijgen we rotzooi. En het is niet mogelijk hun iets te laten weten! Een aardig Frans jongetje, Marcel Zylbermann (hij lijkt op Guy K.), is de enige op het werk met wie ik een beetje contact heb.¹³

De rest is tuig. Kinderachtig, dom, egoïst, klagen ze elkaar bij de Duitsers aan. Dat zijn Letlandse vrijwilligers, niet ongeschikt. Is er nu eens één tot een gesprek geneigd, dan komt men hem met ongelofelijke beuzelarijen aan boord; ik geneer me dan, maar zie geen kans ze te veranderen.

Van mensen als ik is het zonde, maar voor drie kwart van de rest hoeft men niet te veel tranen te laten als we hier niet uitkomen. Zó weinig inzicht hebben ze in wat er werkelijk tragisch is in hun situatie, dat ze er geen recht meer op hebben martelaars te heten. Zo iemand ooit dat recht heeft natuurlijk, en martelaar is een slecht woord. Ze beleven het avontuur niet, of ze gaan als kakelende kippen dood, geeft het beter weer. Ik heb geen zin in schrijven meer, zeker niet in beschrijven.

12 Die gemengd gehuwde, kinderloze oom leefde immers zonder ster in Amsterdam. Er is, naar ons later bleek, wel degelijk, à fonds perdu, van alles gestuurd. We boften echter niet met het aankomen.

13 De vriendschap met Marcel zou duren tot zijn dood, in 1994. Hij was marktkoopman in Parijs, een bijzonder warme, geestige man. Geen wonder ook - waar hijzelf verbaasd van opkeek - dat zijn klanten moesten huilen toen hij ze gezegd had dat hij ermee ophield.