Neem je bed op en wandel

[p. 80]

Amsterdam, 10 januari 1963

Beste vriend Bert,

Het is lange tijd frappant stil geweest tussen ons, naar ik aanneem van jouw kant om dezelfde reden als van mijn kant: de besognes stapelen zich op, men kan het niet meer overzien, vertaling verdringt vertaling (poëzie ligt kermend onder!), menigvuldige sociale verplichtingen trekken je aan moten, een actie tot verbetering van het schrijverslot voegt zich daarbij, kortom: men komt - van huis uit tóch al een zware roker - adem te kort. Nieuwjaarswensen tien dagen na nieuwjaar uitgesproken hebben het voordeel dat zij overdacht zijn, rijper, minder hol dan het maken van een kruisteken door een lauwe katholiek (een beweging die mijn vader altijd ‘vliegen wegjagen’ placht te noemen). Zeggen wij dus: geluk en voorspoed en mooiere dromen in 1963, dan is dat geen lulkoek.

Hierbij als nieuwjaarspresentje mijn vertaling van Venus Observed, feestelijk heropgevoerd in je woonplaats. Het was een mooie, verkwikkende, zeer koude avond, ijzig vooral voor vele zeer blote vrouwen, die in het alleen met een paar straalkachels verwarmde oude Raadhuis, waar het gemeentebestuur ons na afloop ontving, monumentjes van kippevel werden. Om drie uur 's nachts zongen wij, aangevoerd door de kostelijke Kolfschoten, ‘Geef mij maar Amsterdam...’ en andere in het volkshart levende liederen, hosten alle zalen door en namen afscheid met ons volkslied (het bekende Wilhelmus). Buiten vroor het tien graden, maar wij waren zo in ‘De Zalm’, waar ik (koppie!) een suite had besproken. De nachtportier, een scheefgebouwde man met een merkwaardige bril - twee geheel verschillende glazen die ons twee geheel verschillende ogen lieten zien - gaf ons de sleutel van onze kamer en wij, verhit door de drank, zetten reeds de voet op de trap om ons naar de genoegens van de nacht te spoeden, toen zijn sombere stem ons deed aarzelen. De man vertelde ons dat hij in het horecabedrijf niets meer zag. Hij had de laatste tijd voortdurend nachtdienst, er waren bijna geen

[p. 81]

gasten, en afgezien van het feit dat zijn verdiensten belachelijk laag waren: ‘je gezinsleven gaat kapot, meneer. Geen nacht meer bij je vrouw, dat is toch niet gezond, dat vreet je toch op! Kijk u eens’, hij kwam langzaam naar ons toe, zijn ene oog zeer groot, het andere zeer klein, ‘ik heb een mooie vrouw, werkelijk waar, een beeld van een vrouw, maar als u nou weet dat ze nog maar een maand of zeven te leven heeft, ze lijdt aan een ongeneeslijke ziekte, wat zegt u dan?’ Ja, wat zeg je dan? Stakker, schlemiel, hotelslaaf, ga op mijn kosten naar Hulzezon, die kijkt je vrouw even aan, schrijft haar vijf liter levertraan voor en je beeld is gered? Het wilde niet over mijn lippen komen en Marg was van schrik een trap hoger gaan staan. ‘Nee, voor mij is het afgelopen’, ging de man door, ‘ik stap eruit, die paar maanden dat ze nog om zich heen kan kijken wil ik bij d'r zijn. Hoe dat financieel moet weet ik niet, maar dit is geen doen zo. En u moet niet denken dat ik de kantjes ervan af loop, o nee. Ik ben elke nacht present, ik blijf de hele nacht wakker. Andere nachtportiers lichten er nog wel eens de hand mee, maar ik niet, ik ben altijd bereikbaar. Maar er gaat wat in je om als je zo op je eentje in het kantoortje zit. Je denkt daarginds ligt ze, en je hebt een kalendertje in je kop waarop je de nachten afkruist, dat snapt u wel. Ach, meneer, er is geen aardigheid meer aan...’ Dat ging zo nog een tijdje door. De rosé gonsde in mijn hersenpan. Ik stak mijn hand in mijn zak, voelde wat zilvergeld en maakte het laffe gebaar van de man die denkt dat met klinkende munt alles te lijmen valt, ook het verdriet. Het effect was niettemin verrassend. De scheve man trok bijna recht, zei dat hij hoopte dat wij een goede nachtrust zouden hebben en riep, toen we al boven aan de trap waren ineens geestdriftig: ‘En ik wens u nog een gelukkig nieuwjaar, mevrouw, meneer. Ontbijt op bed, zeker. De kamer is prima verwarmd!’ De kamer wás prima verwarmd, zodanig, dat ik er twee keer uit moest, één keer om de verwarming uit te draaien en één keer om het raam open te zetten, want we droogden uit.

Op de heenweg hadden we nóg een aardige belevenis. We stapten even af bij ‘De Sport’, het routierscafé in Wassenaar,

[p. 82]

voor een kop erwtensoep. Bij de toog zat een groep nieuwjaar vierende arbeiders met hunne dames, die de community singing beoefenden. Na enige bekende slagers, zette een van de vrouwen een lied in dat uit vragen en antwoorden bestond, zoals: ‘Mag ik eens naaien op jouw machienetje? Jij mag niet naaien op mijn machienetje; jouw naald en jouw garen zijn niet goed, jouw naald en jouw garen zijn niet goed.’ In dit brokje Wassenaarse folklore werden ook nog het biljartspel, de hengelsport en andere vermaken aan de orde gesteld. Uit alles bleek dat de vragensteller iemand was van het mannelijk geslacht, die naar het oordeel van de wederpartij hard toe was aan een kuur met Perzische krachtpillen of Spaanse vlieg. Toen een van de vrouwen een nieuw lied aanhief, waarin de dingen nog markanter bij de naam werden genoemd, zette de kelner de juke-box maar aan. Op dat moment kwam er een kolossale man binnen, met wit haar, in zijn colbertje. Hij werd door het gezelschap aan de toog begroet met de kreet: ‘Ha, die Coen. Daar heb je Coen van der Linden, die geeft ons allemaal een rondje!’ De bunkerbouwer, want dat was hij kennelijk, keek rustig om zich heen, leunde tegen de tapkast en zei langzaam en duidelijk: ‘Coen heeft geld, iedereen weet dat Coen net zoveel geld heeft als alle joden die dood zijn, maar toch geeft-ie geen rondje!’ Wij hadden het nog niet eerder gehoord. Er werd daverend om gelachen. Marga stelde na enig aarzelen vast dat het geen uiting van antisemitisme was. Het was gewoon een constatering, door de volksmond van een overdrijving voorzien. Je kunt er alleen bij aantekenen, dat zo'n uitdrukking uitsluitend na 40-45 kon ontstaan. Bij Eddie thuis hebben we ze nog eens van alle kanten bekeken; Harry Mulisch waagde zelfs een filosofische benadering, maar de conclusie was weer: er is niets mee ‘misgezegd’; een bon-mot van na de oorlog, een ‘sick joke’ voor mijn part, al gaan die bedenkelijk veel verder. Maar je ziet, je steekt nog eens wat op onderweg.

Momenteel kan ik even een week of zo klooien. Ik heb wéér een vertaling ingeleverd. Moet er nu nog één doen voor dit seizoen. Schreef een enkel gedicht, dat intussen in Ruimte heeft gestaan (betaalde maar eventjes 75 ballen, goed

[p. 83]

rooms geld). Marg is, na een inzinking van enkele weken - ze voelde zich niet best - weer hard aan het werk. Volgens mij wordt De dagen heel goed. Het is echt geschreven; haar stijl ontplooit zich in het tweede deel bijzonder fijn. Ze vraagt je wanneer eigenlijk de 2de (eigenlijk dus 3de) druk van De andere kant nu komt. Ligt die niet al een half jaar klaar? Je kunt als flaptekst het stukje gebruiken dat ik destijds voor je prospectus maakte en dat ook achterop Maatstaf heeft gestaan.

Genoeg voor vandaag. De actie roept. Wij zitten niet stil. Er gebeurt wat. Cals is een zak. Heb je gehoord wat hij op de jubileumavond van de Haagsche Comedie over de schrijversactie gezegd heeft? Treurig. Veel hartelijks voor jullie beiden van Margje en het beste van

je B.