Neem je bed op en wandel

[p. 42]

Amsterdam, 8 maart 1961

Beste Bert,

‘Pfeiffer moet slijten’ heb ik zojuist in een medisch handboek gelezen, want ik verdiep me in je geval vanwege de vriendschap, die altijd gepaard gaat met een zekere mate van identificatie, en omdat ik als doorgewinterde malade imaginaire een gezonde belangstelling heb voor alles wat met ziekten te maken heeft. Een specifiek geneesmiddel is er niet, het virus veroorzaakt soms klierzwellingen en temperatuurverhoging. Over het algemeen is het lijden wel vrij langdurig maar betrekkelijk onschuldig (trubbels met de leverfunctie laat ik gemakshalve onbesproken) en de mogelijkheid van besmetting blijft gering. Hoe je zelf besmet bent geraakt kan ik je, ook na vele laboratoriumproeven, niet zeggen, aangezien we daar nog weinig van af weten. Rust is het beste: een boek in bed - mits niet prikkelend; je moet de liesklieren ontzien - kan veel tot de genezing bijdragen. Ik raad je aan Truitje Bosboom-Toussaint, De Lovelingen, Jan Frederik Oltmans en, om de modernen ook een kans te geven, Toon Kortooms. Voor het overige heb je niets anders te doen dan in Zen te gaan, je ik-bewustzijn af te breken tot op de grond, en vanuit de collectieve laag op te stijgen in Alles. Doodsimpel dus.

Wat mijn eigen geval betreft: er doen zich, vreemd genoeg, enkele complicaties voor. Als volgeling van Hulzezon dronk ik de laatste weken uitsluitend levertraan, ja, ging in mijn enthousiasme zo ver deze drank ook aan mijn gasten op te dringen. Na afgelopen zaterdag genoten te hebben van het voor de helft uit aspic bestaande koud buffet dat, zoals je weet, altijd de Boekenmarkt in de Bijenkorf besluit, kreeg ik nogal last van mijn buik. Bij thuiskomst had ik het gevoel of alle reserveballen van het Nederlands Elftal zich onder mijn navelstreek bevonden, een unieke gewaarwording. Zondag leek een ballonvaart-op-eigen-kracht binnen de mogelijkheden te liggen. Mijn diagnose was: een opeenhoping van darmgassen door een defect aan het ventiel. Gistermiddag zakte de pijn. Ik wandelde, na door mijn liefste in zonnig

[p. 43]

Zuid te zijn afgezet, met een bosje anemonen naar het huis van Emmy van Lokhorst voor het bijwonen van de maandelijkse redactievergadering van De Gids. Het was nog wat vroeg en daarom maakte ik een ommetje langs de zogenaamde Goudkust, grotendeels volgebouwd met patserachtige panden, in staal en beton vereeuwigde kitsch. Met blauwe wc-tegels beplate vestingen van zakenprollen spiegelden zich in het onschuldige water (je verwacht daar een reusachtige porseleinen trekker naast de voordeur, die na beroerd te zijn een reusachtig closet laat ruisen; waanzinnige toegangspoorten, versierd met griezelig smeedwerk van ambachtslieden die hun handen aan de duivel hebben verkocht, hielden mij verre). Op een smetteloos grasveld lag een blonde del in een Amerikaanse zonnestoel niets te zijn. Een stokoude man lag er naast in zo'n zelfde gecapitonneerde toestand, een Schotse plaid - van de Campbell-clan - over het krachteloze onderlijf: haar meester. Op de brug bij de Parnassusweg zaten drie schooljongens saffies te draaien. Ze keken spottend naar mijn bloemetjes, die inderdaad nogal lullig in mijn hand bungelden. Toen ik voorbij was riep een van de knapen zachtjes: ‘Snor!’, wat me niet stoorde. Het pleitte voor de opmerkingsgave van die jongen.

In het perceel aan de Stadionkade hing de stilte van de ouderdom. Uit de slaapkamer kwamen geluiden op leeftijd: een vaag geschuifel, hoesten, het gerucht van een vaporisator, gerinkel van een glas tegen een medicijnflesje. De grijze gedienstige nam mijn bloemen aan. Ik ging de zitkamer binnen en hoorde even later de gastvrouw aanwijzingen geven over het vaasje waarin de anemonen geschikt moesten worden. Toen ze mij begroette was ze mijn voorjaarsboeketje al vergeten. Ik had het dus net zo goed niet mee kunnen brengen. Maar wat maakt het uit? Op het geheel, bedoel ik.

Aan de geur die om haar heen hing hadden de apotheker en de parfumier gelijkelijk hun deel bijgedragen. Ze liep met korte, schokkende pasjes en het naar voren gebogen hoofd op de bevroren hals schokte mee alsof er onzichtbare touwtjes van haar tenen naar haar oren liepen. Ze maakte de indruk zojuist uit een diepe trance ontwaakt te zijn. Het zak-

[p. 44]

doekje in haar hand, waarmee zij onduidelijke tekens gaf aan niet aanwezige personen, scheen op een geheimzinnige manier verbonden met de manipulaties die aan haar komst in de kamer vooraf waren gegaan. Ik moest er aldoor naar kijken.

De vergadering was geanimeerd en vruchtbaar. Alleen onze redacteur Bernard van Groningen moest weer zijn puriteins gemoed luchten. Hij wenste, naar aanleiding van het in het februarinummer opgenomen fragment uit Zelfportret met tulband, genotuleerd te zien dat de geslachtsdelen van de heer Mulisch (Harry laat er in dat stuk per ongeluk de inhoud van een flesje Tosca reukwater op vallen) hem niet interesseerden, waarop onze secretaris met overslaande stem uitriep: ‘Maar mij wel!’

Onze hofdichter Eduard droeg een nieuw, voyant vlinderdasje, bleek wederom in gewicht toegenomen en verzette zich met succes tegen opname van allerlei onleesbare artikelen, ingezonden door collegae van onze hooggeleerde mederedacteuren. Toon brak er nog even een lans voor, maar toen Emmy de theeboel had laten weghalen en de jeneverfles binnen zijn bereik zette vergastte hij ons zonder overgang op een van zijn pausenverhalen. Het ging deze keer, als ik het goed heb, over Innocentius IX, diens kardinalen, courtisanes, kontkruipers en condottieri. Hun handel en wandel beschrijft hij zo exact en gedetailleerd dat je het gevoel krijgt of hij een uur tevoren uit de Renaissance is gestapt. Enfin, ik hoef jou niks te vertellen.

Terwijl hij zo bezig is kijkt Van Groningen hoofdzakelijk naar het plafond; Arie luistert monkelend en geniet van zijn jonge klare; Emmy, Eddie en ik zijn de ongeremde lachers. Kees heeft ook wel lol, maar hij zit tegelijkertijd te dansen om de stapel stukken op zijn schoot afgewerkt te zien.

De gastvrouw begaf zich in de loop van de vergadering met tussenpozen van een kwartier naar haar slaapvertrek, vanwaar zij dan zichtbaar verfrist terugkeerde om de sherry-fles weer aan te spreken. Haar broze gescharrel dat mij bij mijn aankomst zo gebiologeerd had was nu geheel vervangen door een met zwierige gebaren onderstreepte uitbundigheid. Ems blijft onverwoestbaar.

[p. 45]

Toen wij met algemene stemmen besloten hadden De Gids nog hoger te gaan opstoten in de vaart van het Nederlandse culturele leven, kreeg ik opnieuw pijn in mijn buik. En deze keer werd ze zo erg dat Marga na het eten de pil belde. Hij kwam meteen, bevoelde mijn abdomen, deed mij recht zitten en gaf mij een paar stompen op mijn nieren waarvoor hij in de ring gediskwalificeerd zou zijn. De linker zei niks, de rechter protesteerde. ‘Misschien heb je daar iets’, zei D. en beval me mijn ochtendwater te onderzoeken. Ik denk: op de een of andere manier moet ik de methode-Hulzezon ter sprake brengen, kijken hoe hij reageert. Ik zeg (lachend) dat al die herniajongens een soort gemeenschap vormen en elkaar op de hoogte houden van nieuwe geneeswijzen. ‘Laatst kwam ik 'n vriend tegen die zei: ‘Je moet gewoon levertraan drinken, dat heeft mij er ook van afgeholpen.’ ‘En drink je nu levertraan?’ vraagt D. ‘Al een paar weken’, beaam ik geestdriftig, ‘vier lepels per dag.’ ‘Ogenblikkelijk mee ophouden’, zegt hij, ‘heel gevaarlijk, leidt tot vervroegde aderverkalking, slecht voor de darmen, overdosering aan vitaminen, op jouw leeftijd heel slecht, niet doen!’ Het lag op mijn lippen om te zeggen: ‘Maar god Hulzezon heeft 't verordineerd.’ Dat zou evenwel kwaad bloed hebben gezet, dus ik hield het voor me. Maar toen hij me daarna nog een uur doorzaagde over het heil dat mij in het Zen-boeddhisme wachtte, dacht ik: het zijn godverdomme allemaal kwakken. Daarom heb ik nu besloten op zoek te gaan naar een Medicus.

Deze brief valt wat lijfelijker uit dan mijn bedoeling was, merk ik, en dan heb ik het over mijn defecten nog meer gehad dan over de jouwe. Sorry! Wij wensen dat je spoedig weer de dynamo zult zijn, die wij zo vaak hebben horen gonzen. Groet je lieve Victorine, wees omarmd door Marga en vat de hand van je

Bert

[p. 46]

Emmy van Lokhorst, Bert Voeten, E.J. Dijksterhuis, Ed. Hoornik, F.C. Gerretson, A. Roland Holst, Herman van den Bergh, Anna Blaman, Adriaan van der Veen. Gids-avond Stedelijk Museum Amsterdam, 16 april 1956. Foto De Telegraaf

A. Roland Holst, Bert Bakker. Schoorl, 1958. Foto Bert Voeten