Neem je bed op en wandel

[p. 22]

Amsterdam, 12 mei 1960

Vertrouwelijk

Beste vriend Bert,

Je (mooi ironische) brief aan mijn echtvriendin (vooral dat ‘in hoge mate verheugd’ is fraai van inzet) brengt mij in de verleiding mij - achter haar rug om; ze is met de kinderen naar buiten en ik kan dus lekker mijn gang gaan - in jullie ‘conflict’ te mengen. Ik geef hierbij aan die verleiding toe en ik hoop dat je mijn reactie als vertrouwelijk zult beschouwen, d.w.z. dat je mij alleen telefonisch ‘weerwerk’ zult geven, het liefst morgen omstreeks half twaalf, want dan is ze niet thuis.

Laat ik eerst de voorgeschiedenis van haar epistolaire explosie van de 10de aan de vergetelheid ontrukken: je hebt haar zes stukken voor het herdenkingsnummer van Maatstaf '56 ‘herkend’, da's mooi; je hebt haar gestimuleerd die reeks uit te breiden en er een boekje van te maken, da's nog veel mooier; je hebt haar ‘gelanceerd’, prima; toen kwam het doorslaande succes, voor jou en voor haar onverwacht, zeker, maar het bracht zekere consequenties mee. Er moest weldra een tweede druk worden opgelegd; je kwam hier praten en met veel moeite kreeg zij, in plaats van de voor jou usanciële 4 cent, 5 cent per boekje. Bij die gelegenheid zei je ook, dat je van de baten van eventuele vertalingen niets wilde hebben. Het was kennelijk in drift gesproken, want toen het contract met Rowohlt kwam, toucheerde je het gewone percentage voor de uitgever (let wel: ik heb daar niets tegen, helemaal níets, maar waarom maak je een auteur dan lekker met een dergelijke belofte? Dan krijgt hij of zij later toch een klap op zijn of haar hoofd?). Daarna kwam het geharrewar over een contract (als ik wel ben ingelicht over de verhouding uitgever-auteur, meen ik dat men daarmee begint; van De Bij bijvoorbeeld krijg ik mijn contracten nog voor er iets van een uitgave op schrift staat en wat de pockets betreft, zijn al mijn contracten vorig jaar herzien, d.w.z. er is een oplopende royalty in vastgelegd). Op de bepaald niet rigoureuze

[p. 23]

wijzigingen die M. in jouw concept voorstelde, wilde je op geen enkele wijze ingaan; zij moest dus het contract afwijzen en het gevolg is dat ze nog steeds zonder zit. Nu kun je wel zeggen: die dingen regelen we immers vriendschappelijk onder mekaar, maar mijn ervaring is, dat je ‘die dingen’ toch beter gewoon op schrift kunt hebben (al was het maar voor je ‘erven’ en zo). Derde druk: wéér boksen, wéér knokken om ƒ100,- méér. Goed, ze kreeg ze, maar heb je er nooit eens bij stil gestaan, dat dergelijke moeizame onderhandelingen enigszins teleurstellend voor haar waren? (Je weet blijkbaar niet half hoe kwetsbaar ze is!) Er waren andere kleine ‘schokjes’; ze wist, dat je voor bepaalde vrinden bepaalde Maatstaf-honoraria uittrok; in haar onschuld dacht ze: misschien hoor ik óók wel bij die vrinden en ze vroeg je dus, naar aanleiding van een van haar latere verhalen in je blad: ‘kan ik ook niet wat meer krijgen, Bert?’ Ze kreeg 4 gulden, punt. Maar Straat kreeg tweemaal zoveel, Kouwenaar idem, Polet idem, Lucebert idem... Is zij dan zoveel minder, Bert, of ‘hoort ze er niet bij’, of wat dan? Waar ligt hier ‘de maatstaf’?

We gaan verder. De vierde druk kwam in zicht. Er werd voorzichtig over gepraat, want, zoals je zei, van de derde had je altijd nog een flink aantal in stock. Maar op de boekenmarkt ging het boekje er uit alsof het pakken lucifers waren. Emmy van Lokhorst verkocht er alleen al 60. Toen de 15de herdenking van de bevrijding a.s. was, maakten alle boekwinkels etalages met oorlogsliteratuur, maar... Het bittere kruid lag nergens, want dat was uitverkocht. Houd het me ten goede, Bert, ik kan je produktieschema's niet overzien, ik weet dat je alles op ‘de Meidagen’ moest gooien en dat de drukkers ook geen makkelijke jongens zijn, maar had je niet het-niet-riskante-risico kunnen nemen die 4de druk wat eerder op te leggen, ook al wàs dan nog niet elk exemplaar van de 3de uit je magazijnen verdwenen? Marga had dan het gevoel gehad dat haar uitgever ‘er boven op zat’ en voor jou was het, uit een oogpunt van uitgeverspolitiek, toch ook gunstig geweest, gezien de ‘hausse’ die momenteel gaande is? Nogmaals, ik kan van hieruit niet beoordelen wat de oorzaken zijn dat die 4de druk zo laat verschijnt, en je kunt gerust

[p. 24]

tegen me zeggen: ‘Jongen, dat zijn míjn zaken, daar weet jij geen flikker van!’ Maar ik trek wèl mijn wenkbrauwen op als, na je royale toezegging op het boekenbal: ‘Voor de 4de druk krijg jij 8 procent!’ een aapje van 7 1/2 procent uit de mouw komt, want ‘je houdt je precies aan de nieuwe regeling die tussen de Vereniging en de pocketboekuitgevers is vastgesteld’. Het zal je toch bekend zijn, dat op de laatste buitengewone ledenvergadering van de Vereniging dat percentage als een minimum is aanvaard, waarbij de voorzitter nadrukkelijk aantekende, dat ieder lid voor zichzelf een betere honorering dient na te streven? Gaan plukharen om halve procenten is bijzonder vervelend en ik kan me dan ook heel goed voorstellen dat Marga, na jullie laatste telefoongesprek, een soort ‘noodsprong’ heeft gemaakt en een beroep heeft gedaan op onze geëerbiedigde vriend Jaap, want ‘ze weet het nu niet meer’.

Wantrouwen ten opzichte van jou is er van haar kant nooit en nimmer geweest, wel ontstemming, ja, maar vooral teleurstelling. Wat je haar schrijft over het geheel bij verschijnen afrekenen, vind ik een doekje voor het bloeden. Dat doe je, voor zover ik weet, bij het merendeel van je auteurs die werk in de Ooievaars hebben. Je hebt me zelf gezegd dat je bijvoorbeeld Marja, wiens werkjes heel slecht liepen, meteen het volle pond uitbetaalde, wat - altijd nog volgens jou - neerkwam op een royalty van 15%, gezien het aantal verkochte exemplaren. Ik weet dat het usancieel is (ik spreek nu over De andere kant) om ééns per jaar af te rekenen, maar dat bevriende uitgevers zich daar god zij dank nooit aan houden (als de Bij het deed zou ik niet weten waar ik blijven moest). Afgezien daarvan - en nu word ik even vuiltjes formeel - bestaat er geen contract waaruit blijkt dat een dergelijke regeling voor De andere kant geldt. Nou jíj weer!

Ten slotte dit, Bert: het gaat niet om het ‘open en bloot tonen van je boeken’ (of wat dan ook), het gaat om een goede verstandhouding, een aangename samenwerking, om begrip en medewerking van weerskanten, zeker en enig inzicht in ‘de psyche van de auteur’ i.c. Marga, die bijvoorbeeld door een mineurtoon van jou meteen uit het veld geslagen is. Te-

[p. 25]

gen mij zei je ettelijke weken geleden door de telefoon, dat De andere kant uitstekend liep, dat ik M. vooral moest zeggen een paar dagen voor de 15de mei op te bellen, want dan kreeg ze ‘een groot bedrag’ (het zijn je eigen woorden, ik kan er ook niks aan doen, als het níet zo is, zèg dan niks). En nu je háár aan de telefoon krijgt is het weer ‘noppes’. Natuurlijk loopt een boek de ene maand beter dan de andere, wéét ik wel, jij kunt er ook niks aan doen, jongen, maar per 15 maart 1338 verkochte exx. bij een oplaag van 2500 en koud 3 maanden in de handel, dat is toch niet zo rót, of wel? 't Is Gulbranssen niet! Ik schei er uit, ik moet aan Sjeekspier door, ik heb last van m'n rug en ik heb lol dat ik vanmorgen de deurwaarder van 's Rijks Belastingen een sigaret heb weten te ontfutselen terwijl hij deurwaardde... Het ga je best, Bert, groet Victorine zeer hartelijk en bel mij morgen tegen half 12 even op.

Tabé toean, je

Bert