Beknopte geschiedenis der kolonie Suriname

2. Tusschenbestuur van Mr. Ph. de Kanter. Burchard Jean Elias. gouverneur-generaal.
1842-1845.

Dit tweede tusschenbestuur was voor Mr. de Kanter niet zeer gemakkelijk. Hij rekende echter op de welwillendheid zijner stadgenooten, en was overtuigd, dat allen, die daartoe in staat waren of eenigen invloed uitoefenden, hem de behulpzame hand zouden bieden.

De Gouverneur Elias kwam hier den 11^den November 1842 aan, en nam het bestuur op den 15^den der maand over.

Moeijelijk, maar vooral hoogst ongunstig was de toestand der zaken, waaronder de edele Landvoogd Elias zijn bestuur begon.

Gebrek aan gereed geld; - lage prijzen der produkten; - aanhoudende behoefte aan wisselbrieven, welke de beschikbare gelden te boven ging; - duurte van levensmiddelen; - afnemende waarde der effecten; - sequestratie van plantages; - nijpende behoefte en armoede onder de lagere volksklasse; -

[p. 168]

onderdrukte vlijt en nijverheid, door gemis aan de zoo noodzakelijke geldelijke tegemoetkoming; - ziedaar, kinderen, de toenmalige gesteldheid van ons land, de omstandigheden, onder welke de Gouverneur Elias zijn bestuur aanvaardde, met den last van hoogerhand, om de uitstaande gelden der bank, alsook de achterstallige belastingen, strengelijk in te vorderen, en, onder geen voorwendsel, gelden uit de kas der bank in omloop te brengen, dan alléén tot bestrijding der administratie kosten.

Door deze omstandigheden was er niet veel heils te verwachten.

De waardige Landvoogd bemerkte al spoedig, dat de verschillende klagten, waarop hij reeds op de eerste audiëntie onthaald werd, maar al te gegrond waren, en het deed hem van harte leed geen enkele te kunnen opheffen, zelfs, wien het ook ware, met eenige hoop te vleijen.

Hij overtuigde zich weldra, dat onderscheidene oorzaken, maar vooral de benarde toestand der inwoners eene hervorming vorderden; - dat de wezenlijke behoefte en armoede van een groot gedeelte der bewoners, het dezen onmogelijk maakte, de belastingen op te brengen; - dat handel en nijverheid ongemeen bezwaard waren, terwijl op de weelde volstrekt geene lasten rustten; - dat derhalve vereenvoudiging van vele takken van openbaar bestuur en eene doelmatige bezuiniging aanvankelijk veel zouden kunnen bijdragen om, zoo al niet den toenmaligen staat van zaken te herstellen, althans, dien zoo veel mogelijk, dragelijk te maken.

De Gouverneur Elias benoemde, kort na zijne aankomst, eene kommissie, ten einde een nieuw belastingstelsel te ontwerpen; - eene andere, om het Gouver-

[p. 169]

nement in te lichten omtrent den waren staat der achterstallige belastingschuldigen, ten einde, met kennis van zaken, het achterstallige te kunnen afschrijven en in het vervolg misrekeningen te vermijden.

Hij stelde eene derde kommissie aan, om te onderzoeken, in hoe verre de invoering van een plaatselijk gemeente-bestuur nuttig en doelmatig zijn zoude. De uitslag der tweede kommissie heeft aanleiding gegeven, dat het verschuldigde van een aantal personen der mindere klasse, voor het geheel of voor een gedeelte, is afgeschreven geworden, en nadere voorzieningen zijn gemaakt ten opzigte van hen, die onvermogend zijn, belastingen op te brengen.

Van de twee andere kommissiën is de uitslag onbekend gebleven.

Hij maakte voorts, in de maand December 1842, de Chefs der onderscheidene departementen van algemeen bestuur bekend met het bedrag voor hunne uitgaven, op de raming voor 1843 toegestaan, met den strengen last om hunne uitschotten daarnaar te regelen, en bepaalde dat, ingeval hunne uitgaven de toegestane som mogten overschrijden, zij, dat meerder beloop voor eigene rekening dragen zouden.

Met kommer en bange zorgen werd het jaar 1843 ingetreden. Eene kwaadaardige ziekte, de bloedloop, deed velen ten grave dalen, en de vooruitzigten in het algemeen waren duister en treurig.

Den 8^sten Februarij voelde men hier zware schokken van aardbeving, die, dank zij den goeden God, geene schade veroorzaakten, doch op andere plaatsen daarentegen, inzonderheid te Guadeloupe, de vreesselijkste verwoestingen aanrigtten.

[p. 170]

Inmiddels had Z.M. de Koning besloten om, als een spoorslag voor de belanghebbenden in de kolonie tot het invoeren van verbeteringen in de suikerbereiding, een nieuw toestel uit te zenden; te plaatsen op de gouvernements-plantage Catharina Sophia. Men had hiervan de schoonste verwachting. Ik behoef u evenwel met den uitslag dezer inrigting niet lang op te houden. Het zij u genoeg te weten, dat ofschoon die toestel en het groote gebouw waarin het werd geplaatst, duizende gulden gekost hebben, die fabriek niet aan hare bestemming heeft beantwoord.

Ook voor het etablissement van Houtvelling in Coppename werd in ditzelfde jaar een houtzaagmolen uitgezonden, die later in het openbaar is verkocht geworden.

Uit het een en ander blijkt ten duidelijkste, dat er bij de Hooge Regering de ernstige wil bestond, om de kolonie uit haren vervallen staat op te heffen en de planters aan te moedigen.

Den 4^den Julij 1844 werden wettelijke verordeningen afgekondigd, op het verleenen van uitsluitende regten op uitvindingen, invoeringen en verbeteringen van voorwerpen van kunst en volksvlijt. Naar aanleiding hiervan werden later Octrooijen verleend aan Dixon en C^o. te Amsterdam, op de invoering van een' kegelvormigen toestel voor het uitdampen en koken van suikersap; aan Robert Ramsaij, op de invoering van een werktuig tot verbetering der suikerbereiding; en aan Joseph Badoux, voor uitdampings-toestellen, suikerbereidingen en hare ontkleuring.

Den 30^sten Augustus 1844, ten half vier uur in den morgen, voelde men weder, over de geheele uitgestrektheid der kolonie, hevige schokken van aardbe-

[p. 171]

ving. Het vreesselijk, ontzagwekkend gedruisch deed ieder met siddering zijne legerplaats verlaten, en velen naar buiten snellen. De trilling was zoo zwaar, dat vele gebouwen geweldig kraakten; nog nooit had men zulke zware schokken hier te lande gevoeld.

Dank zij de Voorzienigheid, dat hierbij wederom geene ongelukken plaats hebben gevonden; de Algoede toonde ons zijne Almagt, maar tevens zijne liefderijke bescherming.

De Gouverneur Elias stelde veel belang in deze kolonie. In den aanvang vond hij veel hulp en medewerking; doch hij had van de Regering bevelen te volvoeren, die diep in de hartaderen der koloniale toestanden grepen. Weldra rezen daaruit, tusschen hem en verscheidene ingezetenen, geschillen op, die niet anders dan nadeelige gevolgen teweegbragten.

De mededeeling en uiteenzetting van al die treurige omstandigheden, zouden de perken van mijn' arbeid overschrijden, zoodat ik slechts het voornaamste zal aanhalen.

Veel werd er geschreven, adressen en memoriën, van verschillenden aard, aan het hooger Bestuur in het Moederland ingediend.

Een dezer vertoogen had ten gevolge een bevel des Konings tot ontbinding van den toenmaligen kolonialen Raad, met uitzondering van één Lid. De Gouverneur Elias verzocht daarna dringend en verkreeg eervol ontslag; terwijl het Koninklijk besluit van den 9^den April 1845 afgekondigd werd, waarbij het Gouvernement Generaal van 's Rijks W.I. Bezittingen opgeheven en bepaald werd, dat de kolonie Suriname weder zou worden beheerd door een' Gouverneur, en

[p. 172]

dat de Baron Reinier Frederik van Raders, toenmaals gezagvoerder van Curaçao, tot Gouverneur van Suriname was benoemd.

Te midden der oneenigheden tusschen den Gouverneur Elias en de invloedrijke ingezetenen, werden er te Groningen aan de Saramacca toebereidselen gemaakt tot de ontvangst van Europesche landbouwers, die zich aldaar zouden neêrzetten. Op den 20^sten Junij 1845, kwamen de eerste kolonisten in de Saramacca aan. De vreugde, welke bij dat berigt algemeen zigtbaar was, werd korten tijd daarna in droefheid veranderd, zoo als u, lieve kinderen, straks zal blijken.

De waardige Landvoogd B.J. Elias verliet Suriname op den 16^den Julij 1845 met Z.M. korvet Juno.

Den volgenden dag kondigde men eene proclamatie af, waarbij onder anderen bepaald werd, dat, tot de komst van den Baron van Raders, de dagelijksche behandeling der zaken, bij afwezigheid van den Gouverneur van Suriname, opgedragen was aan den Procureur-Generaal, als oudste Lid van den kolonialen Raad.