Beknopte geschiedenis der kolonie Suriname

John Wardlaw, ridder baronet, luit.-gen., kommandant der troepen, Fun-ger. luit.-gouv. Charles, baron van bentinck, kapt.-gen. en vice-admir., gouv. en kommandant en chef over Suriname, enz.
1808-1811.

Na het overlijden van Hughes nam de Baronet John Wardlaw tijdelijk de teugels van het bewind in handen.

Onder zijn bestuur, hetwelk van den 30^sten September 1808 tot den 4^den Mei 1809 heeft geduurd, is er niet veel bijzonders voorgevallen; slechts vinden wij aangeteekend, dat het kanaal van Saramacca, voor middelmatige vaartuigen, bevaarbaar werd gesteld.

Inmiddels werd door het Britsch Bestuur tot Gouverneur aangesteld de Schildknaap Charles, Baron van Bentinck.

Deze hooge ambtenaar kwam op den 4^den Mei 1809 in Suriname en aanvaardde het bestuur.

De kolonisten vonden in Bentinck hetgeen zij in den Brigadier-Generaal Hughes verloren hadden.

Bentinck, een afstammeling van een oud Hollandsch geslacht, een man van hoogen adel, begaafd met vele

[p. 102]

kundigheden en voortreffelijke eigenschappen, minzaam, voorkomend, menschlievend, evenmin hoogmoedig op zijne aanzienlijke geboorte, als op den hoogen rang, dien hij bekleedde, en de uitgebreide magt, welke hem was toevertrouwd, won spoedig aller harten, en dwong onwillekeurig een ieder tot achting en toegenegenheid. Hij nam ook in persoon al de fortificatiën in oogenschouw en versterkte ze, zooveel achtte.

Met de bevredigde Aucaner-negers, die, uithoofde de hun toegezegde geschenken niet behoorlijk werden uitgereikt, ontevreden waren geworden en bezorgdheid verwekten, werd den 21^sten September 1809 een vernieuwd vredesverdrag aangegaan, waarbij aan hen werd toegestaan de doorvaart langs de Marowyne, door de Wana-kreek, Cottica en zoo vervolgens tot Paramaribo, ten einde in het vervolg langs dien weg, in plaats van door de Sara-kreek, hunne produkten af te brengen; tevens werd hun bepaaldelijk aangewezen, bij welke plantages zij, op hunne reizen, mogten aanleggen.

Het uitblijven van Engelsche koopvaardijschepen veroorzaakte in den aanvang van 1810 weêr groot gebrek aan provisien. Wat hier nog in voorraad was, werd tot ongehoorde hooge prijzen verkocht. Ten einde aan dezen drang van omstandigheden eene andere wending te geven, werden premiën, op het invoeren van levensmiddelen, uitgeloofd.

Wij moeten hier een oogenblik stilstaan, mijne lieve vrienden, en een' blik werpen op de gebeurtenissen in Europa, die op de belangen van Suriname een' merkbaren invloed hebben uitgeoefend.

Generaal Napoleon Bonaparte, vroeger als Consul

[p. 103]

der Fransche Republiek bevestigd, werd den 18^den Mei 1804 tot erfelijken Keizer van Frankrijk verklaard. Zijn invloed op de zaken der Bataafsche Republiek was ongemeen groot. Op den 26^sten April 1804 werd de Constitutie van dat gemeenebest veranderd en aan het hoofd daarvan Jan Schimmelpenninck tot Raadpensionaris gesteld. Dit duurde echter niet lang, daar de Keizer van plan was, óf Holland bij Frankrijk in te lijven, óf het tot eene erfelijke regering van zijne familie te maken; en reeds in den aanvang van 1806 werd Louis Bonaparte Koning van Holland.

Na den slag van Jena (1806), werd de Keizer meester over bijna het geheele vasteland van Europa, en ondernam nu, Engeland te bedwingen. Het Engelsche Rijk werd in staat van blokkering verklaard, terwijl alle invoer van goederen uit Engeland en van produkten uit de Engelsche bezittingen verboden werd. Dit systhema, het Continentaal- (vasteland) stelsel genoemd, was zeer nadeelig voor Engeland, want, uit gemis aan vertier, moesten de Engelsche fabrieken stilstaan, de koloniale voortbrengselen alle waarde verliezen, en de Britsche scheepvaart en zeemagt allengs vervallen. Doch, terwijl hierdoor de Engelsche goederen van het vasteland van Europa geweerd werden, vonden zij gelijktijdig eenen weg in Zuid-Amerika, dat, door zich van Spanje en Portugal af te scheuren, geheel afhankelijk van den Engelschen toevoer gemaakt werd. Niettemin bleven alle goederen, inzonderheid de koloniale voortbrengselen, in Engeland opgehoopt, en dit bragt de grootste nadeelen te weeg. De Surinaamsche planters, die verpligt waren, hunne produkten naar Engeland te verzenden, laden onder zulke omstandigheden onnoemelijke schade.

[p. 104]

Louis Bonaparte had zich verzet tegen het aannemen der Fransche Douanen, die de Keizer naar Holland gezonden had, om tegen den invoer van Engelsche goederen en koloniale voortbrengselen te waken. Dit gaf aanleiding tot groote tweespalt tusschen hen beiden, waarvan het gevolg was, dat Louis Bonaparte de kroon nederlegde, en Holland, door den Keizer, op den 9^den Julij 1810, met zijn groot rijk ward vereenigd.

Gij kunt hieruit van zelf, lieve kinderen, de oorzaken nagaan, die den bloei der kolonie verhinderden, niettegenstaande de Engelsche schepen van hier groote ladingen uitvoerden. - De meeste eigenaren zochten hunne plantages te verkoopen, doch te vergeefs, want niemand wilde, in zulk eenen staat van zaken, bezittingen hebben, waarvan de produkten niet te gelde konden worden gemaakt. Men begon nu de plantages te sloopen en de daartoe behoorende slaven uit de hand of in publieke veilingen te verkoopen.

Dit nam in 1810 en 1811 zoo zeer toe, dat de Regering dit, den 20^sten Mei 1811, ten strengste verbood.

In het jaar 1810 ondervond de Hervormde Gemeente een uitstekend bewijs van belangstelling des Gouverneurs. In vroegere jaren werd door die gemeente, in de bovenzaal van het Hof van Policie, godsdienstoefening gehouden; doch het getal harer leden was zoo zeer toegenomen, dat deze zaal hen niet meer kon bevatten. Men maakte toen gebruik van het kerkgebouw der Luthersche gemeente, hetwelk in den jare 1744 gesticht was. Eindelijk vormde men het plan om eene eigene kerk te bouwen. - Bentinck bepaalde toen dat een derde der kosten dezer nieuwe Hervormde Kerk, waarvan het geheel op drie honderd duizend

[p. 105]

gulden was begroot, uit de Souvereins of Koningskas zou worden verstrekt.

Om de ontbrekende fondsen te erlangen, werd er eene openbare geldleening, onder waarborg van het Gouvernement, aangegaan. Deze kwam zeer spoedig tot stand, daar vele kapitalisten en voogden van deze gelegenheid gebruik maakten, om hunne gelden en die hunner pupillen, op eene zekere wijze, tegen behoorlijke renten te beleggen.

Op den 21^sten Junij 1810 werd door Bentinck de fondamentssteen gelegd, waarbij vele plegtigheden plaats vonden. De opbouw van deze kerk werd opgedragen aan den kundigen Architect Johannes van Zeyl, die zich dan ook op de voortreffelijkste wijze van zijne taak gekweten heeft. De koepelvormige kerk, waarvan het dak op acht fraaije pilaren rustte, prijkte met een sierlijk orgel en een schoonen wenteltrap, die naar de toren leidde. Op den 29^sten Mei 1814 werd deze tempel plegtig ingewijd.

Bentinck, die in alles het belang der kolonie trachtte te bevorderen, mogt haar niet lang geschonken blijven. Op den 8^sten November 1811 werd hij tot hooger leven geroepen. Zijn overlijden dompelde de ingezetenen in den diepsten rouw, daar men hem hoogschatte en beminde. Ter nagedachtenis van dezen Gouverneur, werd, in den jare 1814, in hetzelfde bedehuis, tot welks opbouw hij zoo krachtdadig had medegewerkt, eene prachtige graftombe van wit marmer opgerigt. Dit pronkstuk van beeldhouwkunde stelde eene treurende vrouw bij het graf van haren echtgenoot voor.

Op den dag van Bentincks overlijden, gaf de Kommandant Pinson Bonham kennis van zijne aanvaarding

[p. 106]

van het Bestuur, onder den titel van fungerende Luitenant-Gouverneur.