|
| |
| |
| |
Een schrickelycke T'samen-spraecke Tusschen de Siele ende het Lichaem van eenen ver-doem-den Mensch,
De vvelcke (ghelyck sommighe segghen) den H. Bernardus ghedicht heeft, volgens het ghene hy des nachts in den slaep ghesien hadde.
De Siele spreckt tot het Lichaem, waer uyt sy verscheyden is.
ELlendigh vleesch, vvie heeft u soo ter aerd' ver-slaegen,
Daer u de vvereld socht noch gist'ren te be-haegen!
Zyt ghy 't niet, aen vvie vvas een ieder onder-daen?
Wiên ieder heeft gevreest? vvie niemand dorst vveêr-staẽ?
Zyt ghy 't niet, die on-langhs had ryckdom boven maeten?
Van hoogh en leegh be-socht, ghe-eert van d'onder-saeten?
Waer is nu uwen sleyp, waer van ghy wird ghedient?
G'en hebt nu knecht, noch knaep, noch oock den minsten Vriendt.
Gh'en woont nu in gheen schoon Paleysen, oft Casteelen,
Gh'en zyt niet meer ver-ciert met baggen en juweelen;
Maer op een baer ghebrocht, die nauw is ende kleyn,
Light ghy in een kort graf, on-suyver, en on-reyn.
Wat konnen u de fraey en groote huysen baeten,
Als ghy nu light in 't graf, en hebt die moeten laeten?
G'en sult dan niemand meer doen on-ghelyck voord-aen;
Waer door ick ben ver-doemt, en in de hell' moet gaen.
Ick, seggh' ick, edel Siel', gevormd naer 't beld des Heeren,
Moet branden eeuwighlyck, en sonder weder-keeren;
En ghy zyt Lichaem oock met my ver-doemt voor-waer;
Dat ghy de pynen wist, die ons ver-vvachten daer,
Met recht ghy segghen soud, Waerom ben ick gheboren?
Had ick uyt 's moeders buyck het leven stracks ver-loren.
En vvat is 't vvonder, die my al-tyd hebt be-let,
Als ick iet goeds vou doen, ghebroken 't goed op-set?
| |
| |
Maer hebt my alle quaed en boosheyd aen-ghepresen;
Waerom wy eeuwighlyck in droefheyd sullen wesen.
De pynen, die ick lyd', en altyd lyden sal,
Geen tongh' uyt-spreken kan; de grootste van dees' al
Is dat ick nimmermeer ver-giffenis magh wachten;
Maer in der eeuwigheyd moet in dit vier ver-nachten.
Waer is nu 't land en sand, het welck ghy hebt ver-gaert?
Waer is nu 't geld, en goed, het welck ghy hebt gespaert?
Waer zyn uw' schatten nu, die meer als God ghy vierde?
Waer is 't ghesteent', het welck uw' vingheren ver-cierde?
Waer zyn uw' beddenen en koetsen schoon en ryck?
Waer zyn uw' kleederen seer veel en kostelyck?
Waer zyn uw' drooghen nu, en kostelycke reucken?
De vaten fyn van goud, die dienden in uvv' keucken?
Waer zyn uw' taefels nu, en all' de lecker spys?
't Gevogelt, wild ghebraed, snep, quackel, en pertrys?
Waer zyn uw' haemels nu, en op-ghemeste svvynen?
Waer zyn uvv' vvaeters dier, en uyt-ghelesen vvynen?
Het is met u nu al ver-gaen, gh'en hebt nu niet;
En door uvv' sonden ghy valt eeuvv'lyck in 't ver-driet.
Hoe staet u aen dit huys, vvaer in ghy light ghedoken,
Wiêns sop u deckt den neus? uvv' ooghen zyn gheloken;
Uvv' tonge svvyght; g'en vind niet tot uw' winst oft baet;
Al 't ghen' ghy langen tyd, met arbeyd, vroegh, en laet,
Door list, be-drogh, ghevveld, en on-recht oyt ver-gaerde,
Neemt u de Dood nu af, en vvord ver-keert in aerde.
Uvv' Kinders, Vrienden all' u laeten in den nood;
Den band van liefde vvord ghebroken van de dood.
Uvv' huys-vrouvv' sonder rouvv, en all' uvv' naeste Maegen
Niet peysen meer op u; alleen naer 't goed sy vraeghen;
Naer 't silver ende goud, 't vvelck ghy hun achter-laet,
Waer voor de helsche pyn' u noch te vvachten staet.
S'en souden niet een stuck van land oft vveyde derven,
Om ons te lossen van de pynen die vvy erven.
| |
| |
Nu siet ghy snoode klomp, hoe broos, hoe valsch, hoe loos
Des vverelds glori' is, hoe bitter, vuyl, en boos;
Die gisteren noch waert ghekleed met syde laecken,
In eenen lynen doeck tot assche sult gheraecken;
En hoe wel ghy nu noch be-vrydt zyt van de pyn,
Doch sult ghy eens met my in d'helsche plaeghen zyn;
O Lichaem, die pleeght 't goed van d'arme te be-stormen!
Nu light ghy in het graf, en word het aes der wormen.
Staet op, ver-and woord u, doet open uwen mond,
Soo ghy dat niet en doet, ick treck' van hier terstond.
Wee my, wee my! wie is't, die hier myn rust komt breken,
En doet my teghen danck, en sonder spraeck oock spreken?
Zyt ghy dat Siel, die my voor-werpt dit langh ver-wyt?
In 't ghen' ghy hebt gheseyt, eens-deels waerachtigh zyt;
Maer gh' hebt in 't meeste-deel ghefaelt, ick sal 't u tooghen,
Blyft hier een weynigh staen, en wilt my tyd ghedooghen.
't Is waer, ick dickwils u tot dolingh heb ghebrocht,
En heb naer mynen sin wel-lust, en vreughd ghesocht;
Maer 't is uw' eyghen schuld: want ghy het vleesch moest dwinghen
Als haeren lust u tot de sonde wilde bringhen.
De reden die is klaer; om dat door een ver-bond
De valsche wereld, en den duyvel tot de sond'
Het vleesch hun toe-ghedaen ghemackelyck aen-locken;
't Welck is't dat van de Siel daer van niet word ghetrocken,
Sy vallen alle beyd' in hun be-derffenis;
En dat het Lichaem valt, de Siel te wyten is:
Want, soo ghy seght, God heeft u edel in myn leden
Gheschapen naer syn beld; en met ver-stand, en reden,
En wysheyd oock be-gaeft; maer ick moest u ghetrouw
Ghelyck een maert toe-staet, be-lieven als myn vrouw.
Is't dat ick was uw' maert', en ghy tot vrouw ver-heven;
En ghy door reden moest be-stieren all' ons leven;
| |
| |
Waer-om waert ghy, ô Siel! tot my soo toe-ghedaen,
Dat ghy my in myn quaed en hebt noyt weder-staen?
De sond' moet meer de Siel, als 't vleesch zyn toe-gheschreven;
Om dat de vrouw de maert' haer t'onder heeft ghegheven:
Want 't vleesch moet van de Siel ghetemt zyn en gheschorst,
Met waecken, hayren kleed, met hongher ende dorst.
Het vleesch kan sonder Siel het minste niet uyt-vvercken;
De Siel moet haer in al be-stieren, en ver-stercken.
Het vleesch, 't welck van de Siel ghevoed vvord, niet ghetemt,
Ghelyck een swyn in 't bloed van haer wel-lusten svvemt.
Het vleesch, het welck ver-gaet, geen quaed kan onder-kennen;
De Siel, die reden heeft, haer moet daer af ont-wennen.
De schuld is uw', doe ick 't quaed 't ghen' ghy my ghebiedt:
Want sonder uw be-stier en doe, noch kan ick iet.
Word sond' door uwen will', die vrouw zyt, Siel, be-dreven;
Sult ghy de schuld het vleesch, die ben de maert', toe-gheven?
De schuld valt op de Siel, die gheeft 't ghebod en raed,
Den welcken 't Lichaem volght soo wel in 't goed, als 't quaed.
Soo dat ghy Siel nu moet be-kennen, en be-lyden,
Dat ghy meest hebt mis-daen, wat wilt ghy my be-stryden?
Ver-treckt dan, soo ghy vvilt, en staeckt vry uw gheraes;
En laet my in myn huys, de vvormen tot een aes
Neen, ick en gae soo niet, ick moet u noch wat segghen,
Al 't ghen' ghy hebt gheseyt dat sal ick weder-legghen.
Ellendigh Vleesch! die als ghy noch in 't leven waert,
Zyt ydel, sot, en boos, en broos gheweest van aerdt;
Wie heeft u doch gheleert dees' bitt're woorden spreken,
Waer door ghy alle schuld my op den hals wilt steken?
Doch is het waer, dat ick had moeten weder-staen
Uw' sinn'lyckheyd, en lust' der sonden onder-gaen;
Maer uw' ghenegentheyd en wilde't niet ver-draeghen;
Ghy waert te seer ghewoon de weteld te behaeghen.
| |
| |
Als ick u wilde slaen', en temmen, weeldigh lyf,
Met nacht-waeck, honger, dorst; waert ghy, ô snood katyf!
Van uwen boosen aerd en lust soo in-ghesvvolghen,
Dat ick ghedwonghen was al-tyd aan te volghen,
Ghy hebt, die waert de maert', ghenomen d'heerschappy,
Dat ick u dienen moest, die self moest dienen my.
Ghy hebt my aen-gelockt, met 's werelds wyn be-schonckẽ,
Tot dat ick in den put der sonden ben ver-soncken.
Ick kenn' myn schuld, dat ick, die had de over-hand,
U niet en heb ghetemt met reden, en ver-stand;
Maer door uw' soet ghevley, en door uw aerdigh mallen,
Ben ick den meesten deel door uwe schuld ghevallen.
Had ghy des werelds pracht, en haer wel-lust ver-smaedt,
Had ghy des duyvels list, syn daed, en raed be-haet;
En Gods gheboden all' vol-brocht, soo ghy moest leven;
Wy met syn Heylighen nu souden zyn ver-heven.
Maer g'hebt in vrolyckheyd, in aller-hande vreughd,
In spel, dans, spys, en dranck ver-sleten uwe jeughd.
G'en dachte niet, dat u de dood soo sou be-springhen;
Maer liet u voor-staen, dat ghy niet en waert om dwinghen.
Ghy hebt de wereld, en haer soet be-drogh ghelooft,
Die u heeft voor den loon, van all' haer goed be-rooft.
Dit is des werelds treck; die sy schynt meest te eeren,
Door 't draeyen van het rad, doet haest tot druck af-keeren,
En vallen in het graf; soo is 't met u gheschiet,
Die gist'ren waert op 't hooghst', ghekomen zyt op niet.
Uw' beste Vrienden all', die volghden uw ghe-bieden,
Ver-laeten u in 't graf, en uw gheselschap vlieden.
'k En hadde noyt ghelooft, helaes! dat het soo saen,
Die on-langhs was in eer', met my sou zyn ghedaen;
Dat ick, die machtigh was in Landen en Kasteelen,
Die geld en goed be-sat, ghesteenten, en juweelen,
| |
| |
Die als een Opper-hoofd be-stierde kleyn en groot,
Sou vvorden on-voor-siens ver-steken van de doodt.
Nu sie ick, doch te laet, dat niemand is soo machtigh
Door ryckdom, geld, en goed; noch kruyd en is soo krachtigh;
Noch iemand door syn eer', oft wysheyd is soo groot;
Dat hy ont-vlieden kan den prickel van de doodt.
Wy alle beyde zyn, 't is recht, ick moet 't u segghen,
Voor Christus schuld-baer; maer dit wil ick u voor-legghen,
Dat ghy de meeste schuld draeght: want het is ghewis,
Dat u, door uwen vvill', de sond' te wyten is.
De reden dit ver-klaert, de rechten gheven 't oor-deel,
Dat, die meest is be-gaeft, en heeft der deughden voor-deel,
Oock 't meest be-taelen moet; ghy hebt ont-faen van God
Memori', en ver-stand; waer door ghy syn ghebod
Moest volghen boven al; de quaey gheneghent-heden
Van 't on-ghewilligh vleesch met vvysheyd over-treden,
Maer ghy hebt u ver-sot ghegheven onder my,
En door myn vleydingh' my ghelaeten d'Heerschappy.
Soo datter blyckt, dat ghy de meeste schuld moet draeghen;
Voords moet ick u, ô Siel! noch daer-en-boven vraeghen:
Wat kan het Lichaem doen, is daer gheen leven in?
Het light als eenen klomp, be-rooft van alle sin:
't En kan noch gaen, noch staen, noch hooren, sien, oft spreken;
't En heeft noch reuck, noch smaeck; 't ghevoel is oock gheweken;
't Is seker dat de Siel alleen het leven gheeft,
Dat sonder Siel het vleesch oock niet met allen heeft.
Had ghy God soo be-mind, ghelyck ghy moest he-minnen,
Het vleesch en kost de kracht der Siele noyt ver-winnen.
Had ghy vol-maecktelyck uw' saeligheyd be-mint;
Had ghy goed recht ghedaen; der armen saeck ver-sint;
Had ghy dees' niet ghelooft, die hunnen naest be-loghen,
Des werelds ydelheyd en had ons niet be-droghen.
Ick die at leckerlyck, die was met syd' be-kleed,
Vind' hier voor myn paleys een doncker graf be-reed,
| |
| |
Waer in, tot myn be-derf, de wormen my ver-wachten;
Waer in ick gants ver-rot, soo langhe sal ver-nachten;
Tot dat ick voor den dagh sal komen, en op-staen,
Als 't leste Oordeel Gods sal worden eens ghedaen:
Wanneer ick met u, Siel, sal gaen in 't vier der hellen,
Het vvelck den duyvel is be-reyd, en syn ghesellen;
En lyden sal de pyn, die sonder eynd' sal zyn.
Och had ick noyt ghesien den klaeren sonne-schyn!
Och was ich op der aerd' van Moeder noyt gheboren!
Als God voor-sagh, dat ick sou eeuw'lyck gaen ver-loren.
Gheluckigh is het dier, 't welck sonder reden is:
Want als dit sterft, dan sterft de siel en lyf ghewis;
't En vreest hier naer-maels niet het eeuwigh vier te erven.
Moght oock den boosen mensch ghelyck de beesten sterven!
Hebt ghy in d'hell' gheweest, seght my hoe dat 't daer gaet;
Oft Christus door syn dood daer iemand komt te baet?
Oft vvat daer is be-reyd voor rycke, edel-lieden,
Die saten in den throon, en pleghen te ghebieden?
Oft daer is een'ghe hoop van eens ver-loft te zyn,
Voor geld, oft land, oft goed van alle helsche pyn?
Als de ver-doemde zyn eens in de hell' be-graeven,
Noch de ghebeden hun en helpen, noch de gaeven.
Al waer 't dat voor een Siel, die in de helle brand,
Gods heyl'ghe Priesters all' daer deden offerand;
Dat tot haer laeffenis, den armen wird ghegheven
Des werelds ryckdom groot; dat alle die daer leven
In gheestelycken staet, op-droeghen voor ransoen
Hun vasten-daghen all'; s'en souden niet op-doen
| |
| |
Oft haer ont-binden van des duyvels stercke banden;
Oft oock den duyvel sou voor all' des werelds landen
Niet laeten gaen een Siel uyt dese helsche pyn,
Die sonder hoôp oft troost daer eeuwighlyck sa lzyn.
Ghy hebt my oock ghevraeght, wat voor de edel-lieden
Be-reyd is in de hell'? Hun sal goed recht gheschieden:
Want hoe sy door hun macht hier hebben meer mis-daen;
Hoe swaerder pynen sy daer sullen onder-staen.
Oock als den rycken sterft, en valt in 's duyvels kercker,
Word meer als d'ander all' ghepynight, en veel stercker;
Om dat hy heeft ghehad der vreughden vollen vloedt,
Soo veel te swaerder straf hy daer ver-draeghen moet.
Maer wee my! wie sie ick, die my soo doen ver-schrômen?
Twee duyvels swert als peck, om my te haelen komen;
Met krauwels in de hand; en een ghesolferd vier
Sy spouwen uyt den mond; met tanden als den Gier;
Hun kruypen uyt den neus' serpenten ende slanghen;
Hun ooghen wyd en breed vol rotten etter hanghen;
Met hornen op hun hoofd, die storten het fenyn;
En hebben naeghels als de tanden van 't wild Swyn;
Sy brenghen ketens med', om wreed'lyck my te binden;
En duysend duyvels sich daer by noch laeten vinden.
Wee my! sy grypen my; waer duyvels sleurt ghy my?
Den Prince der Duyvelen and-woord.
In 't vier/ in 't helsch forneys / in onse Heer-schappy.
Slaet/ Duyvels/dees' flaevinn /treckt haer in duysend stucken;
En met uw' haecken komt haer in-ghewand uyt-rucken;
Giet het ghesmolten loot oock in de kleynste wond;
En werpt den helschen dreck haer dapper in den mond;
En met des duyvels pis haer aen-sicht moet be-sproeyen/
Om-vanght haer met 't helsch vier/ en haer geheel doet gloeyen.
Om dat gh'ons hebt ghedient/ont-fanght ghy all' decs' eer';
Maer ghy be-sueren moet noch duysend pynen meer.
| |
| |
Wee my, ô grouwsaem vier! moet ick daer in? wachermen!
O Jesu Davids soôn! ô God wilt myns ontfermen!
De Duyvels spreken te saemen.
Den naem van uwen God aen-roept ghy al te laet/
Daer'n is voor u gheen hoop van troost/oft hulp/oft baet.
Gh'en sult voord-aen niet meer den sonne-schyn ghenieten;
Noch 't licht sien van den dagh/het welck u sal ver-drieten;
Den glants uws aenschyns stracks door rouw ver-dwynen sal /
En sult zyn eeuwighlyck by d'helsche duyvels all'.
Den Dichter tot den Leser.
Wat dunckt u van dit spel? soud' sulck een eynd' u greyden?
En laet u dan voord-aen van niemand meer ver-leyden.
De Wereld, en het Vleesch, den Duyvel weder-staet,
De wel-lust, ydel vreughd, het geld en goed ver-laet,
En wilt u tot den dienst van uwen God be-gheven,
En uyt een puere liefd' naer syn gheboden leven.
De meeste wysheyd is, de Wereld af te staen,
Door haer ver-smaedeniss' in 't Hemel-ryck te gaen;
Ghy siet hoe sy geheel in sonde light begraeven,
Hoe alles staet ver-draeyd, de Heeren worden slaeven;
Die wys is, word nu sot; all' de rechtveerdigheyd,
En Goddelycken dienst ver-acht word, en ver-leyd.
Den rycken word ghe-eert, ghevoordert, en ver-heven,
Al is hy schelm, oft dief, al is hy boos van leven.
De Liefde, Hoôp, Gheloof nu gants ten onder-gaen,
En in haer plaets' bedrogh en gierigheyd op-staen.
Schoon ghy oodmoedigh zyt, en saecht, en soet van wesen,
Heusch, edel, ghemanierd, wel weerd te zyn ghepresen;
Ont-breckt u 't geld en goed, en zyt ghy arm en slecht,
Ghy blyft gants onder voet, en een ver-worpen knecht,
| |
| |
Het geld herscht over al, het geld koopt alle staten,
Het geld maeckt Edel-mans, ver-heft de onder-saten.
Soo langh den mensch is ryck, en word van veel gedient,
Wilt ieder zyn Cousyn, en synen naesten Vriend;
Maer soo hem 't geld ont-breckt, en kostelycke klee'ren,
En hy in d'armoed' valt; die pleghen hem te eeren,
En hielen voor Cousyn, ver-trecken met den gest;
Die pleegh gedient te zyn, self dienen moet op 't lest.
O groote ydelheyd! ô slechte sotte menschen,
Die al-tyd naer het geld en goed des werelds vvenschen!
Het geld is een vergif, die dit gevvilligh drinckt,
Door syn begeerlyckheyd hy in de helle sinckt.
't Sou te ver-geven zyn, een mas van geld te maecken,
Waer't dat-men met het geld moght koopen dees' dry saecken:
Ghestaedigh jongh te zyn; en van de dood be-vrydt;
En winnen een gheslacht, 't welck dueren sal al-tydt.
Maer 't blyckt hier daeghelycks dat alle menschen sterven,
Jongh, edel, ryck, en schoon, moet rotten, en be-derven;
Die heden leeft, misschien hy morghen dood sal zyn,
Wie weet oft hy in vreughd dan wesen sal, oft pyn?
Waerom een wys man sich alsoo plagh aen te spreken:
Ick vrees', ick schud', ick beef, den anghst my 't hert' doet breken,
Als ick peys' wat ick ben, oft waer ick henen gae,
Oft wat op 't lest voor my bereyd sal zyn hier nae.
Als ick denck' op de dood, soo moet ick my be-droeven;
Ten eersten, om dat ick eens sal de dood be-proeven;
Voord om dat ick niet weet de ur', oft stond', wanneer;
Oft aen welck syde my eens stellen sal den Heer'.
Be-peyst oock, wie dit leest, en over-denckt te deghen
Dry saecken hier ver-meld; dees' sullen u beweghen,
Om door ver-achtingh' van des werelds goeden al
Te trachten naer het goed, 't welck eeuw'lyck dueren sal.
|
|
Auteursrechtvrij