|
| |
XVc LXVII.
...Item alsnu jnde Paeschdaghen soo setten hem die vande consistorie waeren elc up een loopen, ende zij vergaederden alle tAndwerpen ende van daer soo versaghen zij hemlieden naer een ander landt, ende noch veel meer andere, die eenich resement (sic) ghehadt hadden ofte eenighen staet, als diakens, huerlieder vergaeders, jae alle die eenighe administratie ghehadt hadden jnden guesen tempel. Ende boven dien zo liepender noch vele wech vande brekers, die wederom commen waeren jnt eerste.
| |
| |
Item upden lesten Paeschdach zoo wasser acht ofte thiene vande knechten, die ande Vrijdachmaerct laghen, commen besien de guese keercke, ende zij clommen over thecken ende zij braken een ghelaesveinster uuyte ende zij cropen daerduere. Ende zijlieden wierpen den preecstoel omme ende haddent gheeren al ter ruyne ghebrocht, maer daer quam capitein Boussins met zijn volck also saen alst hijt hoorde, dede hemlieden van daer gaen, zoo datter niet meer en ghebuerde up dien dach. Maer vande guekens, die alle de knechten logieren moesten, quamen zeer claghen aen schepenen jnt eerste, ende die quamen claghen datser viere hadden, die settemer noch twee; dier zesse hadden, settemer noch meer; als zij dat saghen elcken gues doock ende hij zweech ende zij namen de pacientie, segghende: ‘Wij zijn beter dan de papisten; wij logieren de pilgherems, dwelc zij noode zouden doen,’ sprekende alsoo met gheveinsder herten.
Jn dit zelve jaer, upden beloken Paeschavont, zoo begoesten tgarnisoen van IJpere de ghelaesveinsters uuyt te breken ende dezelve te vercoopen vande guesekeercke van IJpere, aldaer bij de guesen ghemaect; ende tsanderdaechs, upden beloken Paesschen, zoo braken zijlieden de guesekeercke van IJpere ten profijttelicxsten dat zij coesten, ende deden landtwaeghens ghenouch commen, die al het materiael ofte stoffe voerden tIJpere upde marct, up eenen hoop. Ende smaendachs upden VII van April zoo vercochten tgarnisoen van IJpere de stoffe vande guesekeercke van IJpere met den stocke, elck zijn gherieve, ten proffijcte vande knechten, die die van IJpere zelve betaelen moesten, ende gavent om dat ghelden mochte; (zij) deelden tghelt, wantse hemlieden gheschoncken was.
...Jn dit zelve jaer, upden VIII April, zoo begoesten de knechten van tgarnisoen, dat te Ghendt lach, met
| |
| |
vijfve ofte zesse buyten der Waelpoorte te commen ontrent de guesekeercke, ende bemeercten hoe sij er noch aenvallen zoude, ende sij smeten ondertusschen een veinster vande ghelaesen jn stucken, ende zij ommeghinghen se, verhopende voortganc. Ende tsavons zoo was den capiteyn van IJpere bancketerende jnde Sterre, met Boessens, ende meer andere van onse capiteynen, ende den voors. capiteyn van IJpere vermat hem de guesekeercke te vercoopen ende leveren ter eerden tsanderdaechs ten thien hueren voor noene, ende verlietse voor zeven hondert guldenen, ofte bij faulte van dien soude verbueren hondert guldenen. Den capiteyn Boesse, dat hoorende dat een IJperlinc hem vermat de guesekeercke af te breken, stelder peyne up en seyde niet vele, maer hij dachte: Jc sal hu datte ontrasschen: twaere een schande voor ons dat die van IJpere quamen te Ghendt de guese keercke breken. Ende es upden IX van April smorghens ten vier hueren met zijn soldaeten commen naer de guesen tempel, ende heeftse met zijn volck gheheel te ruyne ende ter neder gheworpen, niet mijdende, maer al jn stucken, alsoo wel ghelaesveinsters als alle andere materiael, al ruynerende ende te nieuten doende datter jnne ofte hanne ghevrocht was, zonder eenich last vanden hove thebben; maer ghebuerde bij dien middele dat den capitein van IJpere jnde Sterre hem zadt jn huerlieder presentie ende vermat tzelve te doene jn schamp ofte verachtinghe vande capiteynen van Ghendt, midts dat hij tzelve drij daghen te vooren met zijn volck ghedaen hadde tIJpere. Ende dit ghedaen zijnde, schepenen verwonderden hemlieden dat zijlieden de zelve ghebroken hadden sonder last van schepenen ofte vanden hove, ende de capiteynen, als Boessens ende Wijchuus, deden huerlieder excuse met den vermete vanden capiteyn van IJpere, dat hij tzelve thuerlieder
| |
| |
groote schande vermat te doene, ende was beter niet, want sij hadden moeten veel hooren dat vremdelinghen hadden commen breken de keercke vande guesen van Ghendt. Ende sdaechs daernaer vercocht capitein Boessens volck elc zijn gherieve, met den stocke, de stoffe vande guese keercke, daer se lach; de poorten vande stadt die werden ghesloten ghehauden tot dat al ghebroken was.
Item dese guese keercke was lanck binnen mueren een hondert veertich voeten ende de wijde was binnen mueren een hondert voeten, elcken voet thien duymen; daer waeren jnne vier dueren ende twee caven ofte viersteden om vier te maecken. Dit waeren huerlieder aultaeren. Sij was ghefondeert up pijlen, daerup platen gheleyt ende ondertusschen met stijlen, ende daertusschen ghemets, eenen halfven coreel dicke, ontrent twaelf voeten hooghe. Ende jnt ronde vanden muer stonden dertich veinsteren met ghelaesen, elc twee voeten breet ende vier voeten hooghe. Boven desen muer was de cappe wel XXX voeten hooghe ende die ghedect met denen; hierboven noch jnt ronde waeren zevenenvijftich veinsteren ooc ghestopt met ghelaesen; noch hier boven een cappe, tfautsoen van eene cooremijte, want dese cappe was ghedect met stroo, daerup een ronde bolle ende een ijseren vaentken daerjnne; tfautsoen van dese was ghelijc eene lanteerne, zoo dat sommighe seyden een schuere te sijne, ende was ooc niet gheloghen.
....Item alsnu upden XV zoo deden de vier persoonen, die de guesekeercke ghecocht hadden, de belle clyncken om elc te vercoopen zijn gherieve; ende alle de guekens zweghen ghelijc de puyen te Kerssavont pleghen; ende daer quammer vele eedt doen bij schepenen, jae die bij de guesen ghetraut waeren ende huerlieder kinderen som hadden doen kersten doen; ende voorts ooc vele,
| |
| |
die hemlieden zeer de meester ghemaect hadden jnde sermoenen ofte predicatien ofte jnt administreren vande guesen manieren: niemant en haddent hem ghemoeyt; men vant gheen gueskens meer, elck guesken track zijn hooren jnne.
Item upden zelven dach was tIJpere een groote beroerte, waerom datter veel persoonen doot ghesmeten waeren, ende eenen guesschen predicant zijn derdere ghehanghen.
Jn dit zelve jaer, upden XVII van April, zoo braken de soldaeten van Audenaerde de guesekeercke ooc af, die noch veel costelicker was dan te Ghendt, maer zij brakent ten proffijctelicxsten af ende vercochtent ooc metten stocke thuerlieder proffijcte; den preectstoel hadde wel ghecost zes ponden grooten ende was ghegheven om VII sc. grooten eens. Ende zij vonden jnden tempel vijf ofte zes ghebinden, die daer jnt drooghe gheleyt waeren om tvolck ooc op te sitten; tgarnisoen tracx hem ooc hanne ende vercochtense met eenen al voor goe prijse, datse jnden tempel vonden, zoo dat mijn gueskens van Audenaerde cropen van vreesen jn stroopijpen, ghelijc swinters de vloyen doen. Men hoorde van gues of van gues kindt, die soo vroom gheweest hadden, (niet meer spreken); ende waeren jnt eerste al de principale, diet hier ontrent al jn roere ghesedt hadden, ende zij en begheerden den coninck gheenen eedt te doene voor achter naer doen zij zaghen watter hemlieden af commen zoude; de refusanten, die den eedt ontseyt hadden, quamen om eerst gheloopen; die te vooren gheheeten hadden Joos, Clays, Jan ende Jacob, die ontfinc men doen al voor Pieters ende men hietse ooc Pietere bijde catholijcken, die hueren coninck ghetrauwe ghebleven waeren; ende zijlieden en dorfsten van beschaemtheden daerteghens niet zeggen; elck gueken doock ende zweech, want der guesen blijtschepe was
| |
| |
verandert jn droufheyt, dwelck hemlieden ghenouch aen hadde.
.... Jn dit zelve jaer van XVc LXVII, upden eersten Mey, haelden de knechten, die onder Boessens laghen, den mey, ende van ghelijcken Passcharis met zijnen volcke; ende quamen (dien) planten voor de poorte van mijn heere van Masscheron; ende tveendel van Tambruyse hadde ghehaelt sdaechs te vooren. Ende upden meydach tsavons zoo maecten de twee veendelen, die upde Vrijdachmaerct laghen, eenen loosen alarem; ende schoten naer elcanderen jn alder manieren, oft jnt velt te doene gheweest hadde, met loose bussen niet ghelaeden, twintich, dertich stocken ghelijck afgaende, datmen upde maerct anders niet dan roock en sach, soo datter daer, als den assaut ofte schermutselinghe ghedaen was, vijf zo zes doot bleven was meerckelic, zo de bijstaenders meenden; maer ten was anders niet dan ghemaect spel ende wisten de maniere te maecken al oft al jn gramschap ghebuert hadde.
.... Jn dit zelve jaer, den VII Meye, waeren upde Vrijdachmaerct ghehanghen drij keercbrekers, te weten Jooris van Westhuuse, slotmaeckere, Jooris de Guesseme, cordewaghencruydere up tSluseken, ende noch eenen mandemaeckere ghenaemt Gillis, gheseyt Mandeken, een jonc gheselle, ende storfven alle drije wel onpacientich, sturtende huerlieder fenijn; jae upde leere zijnde, riepen zij: ‘Hadden wij toch alle de papen dootghesleghen, men hadde ons niet meer ghedaen dan men ons nu doet.’ Ende seyden ooc onder weghe up dHoochpoort: ‘Men zal, eer een half jaer, niet eenen pape vinden; dit moeten wij om de papen lijden.’ Ende sochten alsoo alle middelen om tvolck upde papen ofte gheestelicke te roeijen; ende zij wierden daernaer ter Muyden onder de galghe begraven.
Jn dit zelve jaer, den IX Mey, waeren noch drij
| |
| |
persoonen ghebannen, te wetene: tboyken van Doornicke, ghenaemt Cornelis; den zone van Jacob de Pruet, smet, ende eenen schrijnweerckers cnape.
Item up den X van Meye waeren ontsleghen noch zes brekers, behoudens haerlieder costen te betaelen, te wetene: Marten vander Moten, Anthuenis van Luevene, Philips Tijncke, Jacob Seys, lootghietere, Pieter Viervoet ende noch eenen anderen.
Jn dit zelve jaer, upden XVI Meye, waeren buyten sente Baefs, al vrouch, tusschen vieren en vijfven, noch vijf brekers ghehanghen, te weten: Arent de Zuttere, gheseyt jnden Bessem; Willem van Oostende, gheseyt Oolick Willeken; Andries vande Vane; Jacques Blanckaert, keteleere van Somerghem; ende noch eenen, ghenaemt Christoffels; ende met dat zij duer de poorte waeren, slootmen de poorte toe, dat hemlieden niemant volghen en soude.
....Jn dit zelve jaer, upden XXVII Junij, zoo was sente Lieven af gheset naer oude costuyme, tsente Baefs, ende was sdaechs te vooren uuyten nieuwen casteele ghehaelt tsachternoens, jn eenen witten couffere ghepact, jn spijte vande guesen, omme dies wille dat zij allomme de mare deden gaen dat hij ghevoert was naer Andwerpen, ende datter den coninck pennijnghen van zeven stuvers af doen slaen hadde; ende liep alsoo onder den man; ende om huerlieder lueghenen openbaer te maecken allen den volcke, zoo luydemen alle de clocken jnt afsetten. De guesen, dat hoorende, vraechden elcanderen watter te doene was; de catholijcke persoonen seyden hemlieden dat sente Lieven uuyter vanghenesse vanden casteele commen was, zonder krijchsvolck; dat de guesen niet doen en coesten ende daeromme verblijen hun de clocken van sente Baefs.
....Item ooc alsnu up desen tijt, ende de gheheele weke duere, zo deden de guesen noch al de mare gaen
| |
| |
datse tsondaechs daernaer ten diveersche plaetsen preken zouden, ende datter drije predicanten jn stadt waeren, te weten: Mr Pieter Datenus, Mr Balthasar, jnde wandelinghe gheseyt de Waeterratte, omme dat hij tHulst duer twater gheiaecht was, ende Nicasius vander Schueren, segghende dat hemlieden bij den grave maer verboden en was tot Ste Jansmesse, daerjnne die vande wet seer beroert was, doende al huerlieder uuyterste debvoiren om te weten wien dese marestroyers waeren; daer wasser ontboden bij sente Jans keercke, als Willem vander Keene, gautsmet, die wat ghebolt soude hebben, midts dat hij ooc bijder wet wat berucht was, want jnde gheheele neeringhe vande gautsmeden en wasser maer twee catholijcke persoonen, die neeringhe deden, zoo dat men dat jaer gheenen gheswoornen en maecte, midts dat alle guesen waeren; ende daer was ooc ontboden eenen causmaeckere, ghenaemt Clays; maer den gautsmet was jnde vanghenesse ghestecken om dat hij datte gheseyt hadde als voorseyt es, want up dien zelven zondach zo wayst (sic) een jaer datse preecten buyten sente Lievens poorte, daer Cornelis Croes ghejaecht was met keyen, om dat hijt beletten wilde, als bailliu van Ghendtbrugghe. Ende up dien sondach stont sente Lieven afghestelt tSte Baefs, ende was sente Pietersdach dat sommighe benden van Hauthem quamen als Spaingnaerdeken, met ontrent twintich scheppers, met twee trommelen ende een musel, up daude maniere; ende presenteerden tsente Jans voor sente Lievens fiertele een rijs met foullen looveren, zoo men hier voortijts placht te bringhen van Hauthem. Ende schieden alsoo van sente Jans naer huus paysivelic; ende daer en was niet vande guesen ghepreect, maer de guesen bosten (barstten van spijt) omdat men sente Lieven eere dede, ende datter zoo vele volcx quam van alle canten.
| |
| |
Jn dit zelve jaer, upden lesten Junij, hadde den voors. Willem vande Keene sententie om de voorseyde segwoorden; hij was ghecondempneert jn zijn lijnwaet te draghen een tortse voor theylich sacrament tsente Jans, ende voorts zijn costen te betaelen.
....Jn dit zelve jaer, den XXVII Ougste, quam den hoop vande Spaingnaerden, die te Wettere ende daerontrent gheleghen hadden, naerder Ghendt, te weten binnen Oosterzele, Munte, Botelaere, Schelderode ende andere prochien vanden lande van Roden duere, ende laghen daer tot dat zij al te Ghendt gheforiert zijn souden. Ende le maistere du camp die was gheleyt achter jnde Sickele, ende alle zijne edelmannen wilde hij bij hem gheleyt hebben van Ste Jans tot den Coornaert ende Cruysstraete tot de vierweechscheede, ende noch vande Braempoorte tot den Beghijnhove. tGhemeente siende en hoorende de schade, die sij buyten bedreven, begoesten ooc al te trueren; den eenen ghebuer belaste den anderen, want de catholijcken en hadden gheen voordeel, daer de guesen wel blijde om waeren, ende vielen aldus vol tweedrachts teghens elcanderen, want de catholijcke verweten de guesen watse bedreven hadden doense doverhandt hadden jnt landt, doense de placcaeten vanden coninck, noch heere noch wet opengieren en wilden; voorts noch meer hoe dat zij de keercken, cloosters, godtshuusen gherooft, gheplundert ende gheruineert hadden; oock de gheestelicke verjaecht ende uuyt huerlieder cloosters ende keercken verdreven hadden, welcke al de cause was daerom dat de Spaingnaerden ende duc dAlve afquam uuyt Spaingnen hier jn dese landen, zo hier jn Ghendt als jn ander plaetsen; van welcke zwaricheden de guesen alleene daeraf de occasie ende schult waren; want hadden zij de bovenscreven boose ende quade stucken niet ghedaen,
| |
| |
daer en souden noinct Spaingnaerden hier jnt landt ghecommen hebben, soo dat alle dese swaricheyt, dieder was ende apparent meer te commen, de guesen daeraf te wijten was ende niemant el, het welcke voor alle meinschen claerlic ghenouch bleeck. Ende de guesen moesten ditte al hooren vande catholijcken, daerup dat de guesen niet anders en wisten te segghen dan: het stont alsoo te gheschieden; de veranderinghe moeste aldus toecommen, duer dusdanighe eenen middele. Godt hevet alsoo voorsien, anders en hoordemen de guesen niet andwoorden, want zij wisten wel dat alsoo waerachtich was.
... Jn dit zelve jaer, den II van Septembre, als de raedtsheeren jnt afcommen vanden graven casteele passerende duer de gaerde vande Spaingnaerden, omme dies wille dat de heeren hemlieden gheen reverentie en deden, sij smeten Curtewijle ende noch eenen raedtsheere met noch drij advocaeten huerlieder bonetten af vanden hoofde, tooghende datse huerlieder meesters waeren; maer den president sant terstont naer Bruyssel met der clachte aen duc dAlbe ende aen de hertoghinne van Parme, de welcke daerjnne terstont voorsaeghen, zoo dat bij den duc ghesonden waeren zulcke brieven aen huerliederen capiteyn dat sij hemlieden wel wachten van meer sghelijcx te doene. Ende de sluetels vande stadt, die sij den voorschepenen doen overlegghen hadden, die presenteerden zij wederomme te gheven jn handen vanden voorschepen, maer die van Ghendt andwoorden hemlieden datse van gheenen advijse en waeren de zelve wederom te andveerden, datser mede doen souden zoo zijlieden verstonden, ende voor den coninck verandwoorden wilden.
Jn dit zelve jaer, upden III Septembre, monsterden dese zelve Spaengnaerden jn ste Jans keercke, ende ter wijlent dat mer monsterde, zo wasser eenen capitein,
| |
| |
tot Vroylandts ghelogiert, ter wijlent dat hij met zijn regiment jnde keercke was, besich met zijn volck, soo stal hem sijnen jonghen, eenen Fransch wesende, IIc LXX gauden croonen ende solveerde hem over tveer naer Dronghenen; ende acht ofte thien soldaeten vervolchden hem te peerde; ende sij vonden hem upden wech van Corterijcke ende brochten hem ghevanghen upden vierden Septembre. Ende tsanderdaechs, upden V Septembre, upden vrijdach corts naer den thien hueren, wiert hij ghehanghen upden Coorenaert bijden provoost vande Spaengaerden, ende noch andere jonghers ofte moetssaetsen waeren onder de galghe ghegheesselt van huerlieder volck rontomme de maerct, tot den bloede; ende den pacient bleef daer hanghende tot tsavons ten zes hueren; doen zo quam daer den buel ende twee Spaensche priesters van jn ste Nicolaus keercke met een overslop aen ende eenen corael vande keercke voor hemlieden met eenen langhen cruysse ende eenen moetssaetse vooren met eenen lanteerne ende keersse al berrende, ende den priester met den quispele tot onder de galghe met een baere, ende leyden den dooden daerup, bijden buel afghedaen; daer soo laesen sij eenen de profondis; ende zij deden hem draghen vande soldaeten up sente Nicolaus keerchof; daer was hij met caussen ende schoen jnt graf gheleyt ende solempnelic eenen miserere ghelesen met requiem vande Spaensche priesters. Godt hebbe de ziele.
.... Jn dit zelve jaer, ontrent den vierden Septembre, was te Bruyssel een groote roere (van) de jnsetenen jeghens de Spaengaerden, zo datter eenen ofte twee doot bleven.
.... Item de guesen, die te vooren, als zij jn huerlieder fluer waeren, huerlieder kinderen doen kersten doen hadden ende doopen, begoesten al van selfs huerlieder kinderen te senden jnde Roomsche catholijcke keercke om de zelve kinderen te doen belesen ende kersten doen
| |
| |
naar daude costuyme, zeer metten packe belaeden zijnde, kennende dat zijt al qualic ghemaect hadden ende al daeraf de occasie waeren, siende de overlasticheyt, die de soldaeten bedreven, daer zij ghelogiert waeren.
.... Jn dit zelve jaer, den XXIII Septembre, quam den grave van Egmont ende den grave van Hoorn jn Ghendt, ghevanghen van Bruyssel, gheconvoyeert wel met drij hondert peerden ende zes ofte acht veendelen voetvolcx, alle Spaingnaerden. Egmont sat jn een coche ende Hoorn up eenen anderen waeghen, waerom datter vele jn bedrouft waeren; ende jnt jncommen namen zij hueren wech voor de Braempoorte, den Reep nedere naer de Nieubrugghe ende alsoo naer de Veerckens maerct, over den Steendam jnt nieuw casteel.
Jn dit zelve jaer, upden XXVI Septembre, waeren upde Ledertauwers gracht ghevanghen zeven ofte acht Spaengaerden soldaeten, de welcke hadden ghestolen upde bleeckerie witte lijne laeckens, tot vijfve zo zesse, ende hadden van noch vier laeckens van elc XXV ellen afghesneden ende alsoo thuus brocht daer se gheforiert waeren. Ende upden zelven nacht te vooren zoo wasser jnt Hoeldal noch ell IJseghemsche lijne laeckenen vanden bleecdriesch ghehaelt; de goede lieden, daer de zelve soldaeten ghelogiert waeren, siende ofte ghewaere wordende dat huerlieder soldaeten bij nachte zulc goet jn huerlieder huus brochten, ende uuyt vreesen van daerjnne ooc weersien te sijne, ende de schamele bleeckers ooc hoorende claghen, hebbent den bailliu van Ghendt te kennen ghegheven, segghende waer de laeckens laghen, elc jn zijn huus; den bailliu, dit hoorende, heeft terstont hem doen jnformeren met de zelve lieden, daer tgoet noch was. Ontboden zijnde voor schepenen ende zijlieden te vollen betuycht zijnde, soo es den bailliu met twee schepenen met alle zijn offichiers ghegaen tot den huuse vanden maistre del campo, hem
| |
| |
de zaecke te kennen ghevende; soo heeft den maistre del campo met den provoost, den forier van tzelve quaertier terstont ghegaen met den bailliu, die hemlieden de huusen wees, daer de zelve Spaengnaerden gheforiert waeren, daer maistre del campo jnne spranc met zijne assistente ende vant daer tzelve ghestolen goet voorscreven, ende namp tot zeven ofte acht soldaeten ghevanghen, zoo voorseyt es, ende wel twintich ontliepender. Ende dese ghevanghen Spaengaerden wierden terstont gheexamineert, ende men ontboot den buel, diese voetstaens pijnde met scheerpe roeden, soo datter tsanderdaechs voor den noene eenen ghehangen was up den Coorenaert ende noch eenen upde Vrijdachmaerct. Ende upde Vrijdachmaerct ghebuerde een groote roere, maer men wist niet verzekert waerbij dat toequam. Deen seyde dat toequam duer eenen boer, die met zijnen waghen, die vol volcx stont om justicie te siene, wech reet met al het volck daeruppe; andere seyden dat toequam duer eenen Spaengnaert, die eenen landtsman een kinnebacsmete gaf; eenen Ghenteneere, dat siende, seyde: ‘Dat hij mij zo vele dede, ic soude hem met eenen snijder toe gaen.’ Den Spaengnaert siende dat hij er wat toe seyde, wilde hem ooc uppe; den Vlaminck taste naer sijnen snijder; terstont waerender wel dertich rapieren uuyt vande wachte, slaende jnden hoop; al tvolck liep vande maerct, ende den roup was: ‘Elc jn zijn huus; men slaghet jnnewaerts al doot.’ De soldaeten riepen alarem; de huusen (waren) al toe; de soldaeten waeren benaut, meenende datse al vercocht waeren; maer daer en ghebuerde gheen zwarichede. Ende waeren beede ghehanghen; deene begraven tsente Jacops ende dander tsente Niclaus.
Jn dit zelve jaer, den II Octobre, soo reysden de ghedeputeerde van Ghendt thove aen duc dAlbe, hem vertooghende de groote fortse, die de soldaeten
| |
| |
deden upde landtslieden ontrent der stede om thebben fouraige; sij trocken met ghewelt upde prochien ende deden laeden de landtslieden acht zo neghen voeren, onder hoy ende stroo, ende dedent hemlieden voeren daer zijt hebben wilden, zonder yet daervooren te willen gheven, anders dan zij ontboden den bailliu ende schepenen vande prochie, hemlieden belastende dat sijt ommestellen souden upde prochie, elc naer zijn ghestaetheyt, dreeghende hemlieden: ‘jndien dat ghijlieden jn ghebreke blijft tzelfste te doene, wij sullen hu morghen commen besien met vlieghende veendelen ende haelen al tguent dat ons ghebreect.’ Dit deden sij up sente Baefs dach binnen Zwijnaerde. Ende om dat den bailliu hemlieden niet terstont doen en wilde, soo bonden ende coorden sij den zelven bailliu ende brochtenen alsoo ter stedewaert ende leyden hem up tSauselet ghevanghen. De wet van Ghendt, dit hoorende, heeft terstont jnformatie doen hooren ende schepenen hebben tzelve mede naer Bruyssel ghedreghen, onderteeckent bijde wet van Zwijnaerde, omme den duc dAlbe te kennen te gheven toverlast, dat de soldaten de landtslieden daghelicx deden, hopende duer dien overlast van duc dAlbe eene goede ordonnantie ofte polecie upde soldaeten te vercrijghen ten voordeele vanden huusman.
... Jn dit zelve jaer, upden XV Octobre, zo waeren ontrent den noene twee Spaensche vrauwen ghevanghen ende jnt Sauselet brocht, uuyt der Langhemunte; de cause was: jn een huus, daer tonneken uuyt stack, waeren soldaeten ghelogiert ende wilden dese twee lichte vrauwen daerjn bringhen, dwelc zij deden teghen den wille vande huusvrauwe; ende om datter de vrauwe soo vele toe seyde, sij leyden beede de lichte vrauwen metten blooten eersgaete ende sij deden forselinghe de vrauwe vanden huuse de eersgaeten
| |
| |
vande lichte vrauwen cussen; welcke clachte quam voor de commissarissen voorseyt ende wierden alsoo ghevanghen om tzelve stuck. Dese eene lichte vrauwe wiert binnen acht daghen daernaer vande commissarissen ghebannen thien mijlen vande Spaengaerden ende huer pollen die ontscappeerdent. Ende tsavons soo speelden de Spaengnaerden wederomme huer kueren upde ghemeenten jn vier zo vijf diveersche plaetsen om mantels te nemen, maer up dien avont zoo waerender drij zoo vier Spaengnaerden vande poorters knechten ghepareert datter daer twee jn eenen troch wech gedreghen was, ende bleef onder duyme dat men niet en wiste wiet ghedaen hadde.
... Item (den XVII Octobre) waeren voor alle gaerden thien trommelen tsamen ghesleghen vanden maistre del campo weghe, dat gheene soldaeten yemande vande jnsetenen ofte huuslieden, daerse thuus laghen, Lutrianen heeten soude, up ghestraft te sijne van maistre del campo. Ende was alsoo gheroepen voor alle de wachten vande soldaeten, vreesende eenighe foelen ofte uploop vande jnsetenen.
Item nopende de processien, die ghehouden was upden XIX Octobre, soo sachmen de guesen met huerlieder ghekeerde rocken met huerlieder keerssen commen ter keercken; die nauwelincx jn XII jaeren ten heylighen Sacramente gheweest en hadden, quamen doen tooghen datse wel zouden willen gherekent gheweest hebben met de catholijcke vande Roomsche keercke, meer van vreesen dan van heylicheyt, was wel te duchten; maer Godt kendt alle herten. Die wel benaut waeren dat waeren de gueskens, wantse huerlieder quaet herte keeren moesten. Den eenen ghebuer catholijc kende den anderen; elck kende den sijnen ende zo waer de soldaeten wisten datse tot eenen gues ghelogiert waeren, maectent daer al verbuert, zoo dat de guesen (dit) siende, elc hadde
| |
| |
wel willen wederom jnde oude Roomsche religie zijn ende verloochenen de ander religie, duer ancx ende vreese, die elcken gues de soldaeten sach bedrijven, daerse ghelogiert waeren, ende ooc jn menighe stede vande goede catholijcke, die het ongheluc van quaede soldaeten ten logieste hadde, waeraf de guesen al occasie af waeren.
.... Jn dit zelve jaer... upden XXIII Octobre zo quam maistre del campo over bijde commissarissen ende bij schepenen, jnde nieuwe camere, den welcken zijn vertooch dede datmen voetstaens doen hanghen soude den baerbier aen Ste Jacobs keercke, ofte dat neen, hij swoer bij sente Cathalijne ende bijde vier evangelisten dat hij hem zelve doen hanghen soude eer hij broot eten soude, ende dat hij sijn soldaeten belasten soude alle de borghers, diese vinden souden tsavons naer den zes hueren up straete, dat sijse duersteken zouden; daerup hem gheandwort was, datse den man zulcx niet doen en souden noch laeten doen; ende angaende dat hij de borghers soude doen duersteken, diese naer den zes hueren up straete vinden souden, was hem gheseyt jn alder manieren: ‘Zoo ghij mette borghers leeft, zoo zullen de borghers met de soldaeten leven; heeft hu den coninck zulc last ghegheven, toocht wat ghij doen condt, wij sullen oock lien zijn alst noot es; omdat wij hu niet gheven en willen dat ghij hebben wilt vanden schamele pueple, soo verdreechdi ons, zo wij noch naermaels te kennen gheven zullen anden coninck; ende sieder proffijct anne, doet zo ghij jn raede vint.’ Daermede zoo vertrack hij ende hadde (de) schepenen ghehouden tot den een hueren, tierende ende roepende of hij dul waere.
Jn dit zelve jaer, den XXIIII Octobre, wayst Collatie ter causen vanden heesch van maister del campo, te weten zes duysent guldens tot den laetsten vande
| |
| |
maent, ende van dan voorts elcken soldaet om de prueve van deerste maent vijftich stuyvers de maent, een maent gheduerende, ende daermet hemlieden te vreden houden vanden huusman, met zulcke ordonnantie als hier naer volcht. Ende volghende den voors. zijnen heesch was hem bij Collatie gheconsenteert; angaende de zes duysent guldenen waeren hem upden XXV Octobre ghetelt tscepenhuuse, ende der stede gheleent bij capitein Triest, Thomaes vander Crayen, daude, Willem van Haughem ende Jan Barbiaen; ende de zelve penninghen ghetelt zijnde, ghinc men uuytlesen de ordonnantie met eenen trompette, te weten dat men de Spaensche soldaeten niet meer gheven en soude dan slaeplaeckens, ammelaeckens ende serveeten, ende dat alle weken schoon leveren. Ende es te weten dat van tbeghinsel dat zij quamen tot desen dach voorseyt moest mem hemlieden gheven alle weken olie, asijn, keerssen, saut, haut, botere ende somtijts noch meer; ende omme te schuwen alle beroerten tusschen de Spaingnaerden ende ghemeenten, ende om dat zij den ghemeenen man niet meer zoo lastich vallen en souden, zoo hebben die heeren van Ghendt van alsnu aen elcken soldaet ghegheven twee schellinghen de weke, boven huerlieder gaige. Ende tsachternoens dede Mr del campo met de trommelen omme slaen dat alle de soldaeten binnen derden daghe onghemolesteert laeten souden de ghemeente, daerse thuys laghen, van haute, olie, asijn, mostaert, keerssen, botere, saut ende twasschen, ende niet meer vande borghers nemen dan een bedde met datter toebehoort, bancken, stoelen, potten en pannen, schotels ende platteelen; alle veerthien daghen schoon slaeplaeckens; alle sondaghe een schoon ammelaecken, zonder meer; maer daer quam groot gheschil onder tghemeente, want schepenen gheboden tsaeterdaechs dat men niet meer gheven en soude van nu
| |
| |
voorts aen, ende mr del campo dede roepen aen de soldaeten van maendach voorts, zoo dat tghebot van schepenen ende van mr del campo drij daghen looch; tghemeente en wilde niet meer gheven, midts dat schepenen alsoo uuytgeleyt hadden ende de soldaeten wildent hebben, midts dat huerl. tijt noch tot maendach avont duerde, volghende tghebot van mr del campo; ende waeren beede wel uppe, want elc opengierde zijn hueverheyt; maer schepenen hinghen menich meinschen lijf aen eenen sijdraet bij faute datse niet eenen presijsen tijt ghenomen en hadden zoot behoorde te sijne. Aen wien de faute was en wist men niet, maer tghemeente was jn een groot perijckel ghestelt, hoe wel de soldaeten eensdeels ghelijck hadden, want vande zes duysent guldenen, die mr del campo ghetelt waeren, moest elcken soldaet een gauden croone ontfanghen. Daer was veel gheschils omme onder tghemeente, maer aenmeerckende den corten tijt, dat different was, veel namen de pacientie vande jnsetenen ende lietent over hemlieden gaen, want die hemlieden daer jeghens opstelden wierden vande soldaeten deerlic ghequetst ende ghewont, soo dat smaendaechs de gheheele wet ghinc met de guene, die quamen tschepenhuuse ghequetst ende ghewont, ten huuse van mr del campo ende leeden de persoonen voor zijn ooghen, als Jan Stalins, jnden Hautbriel, zijn jonckwijf ende meer andere, die de ooghen upde caken hadden ligghende, duer de slaghen diese vande soldaeten ghehadt hadden om tweygheren vanden haute. Ende was een man, Jan Stalins, van tzestich jaeren oudt. De clachten ghedaen zijnde van schepenen aen mr del campo, ende ghesien hebbende de ghequetste persoonen, es mr del campo ghereden ten huuse daer sij tzelve feyt ghedaen hadden; de soldaeten, siende mr del campo, waeren vervaert; hij namp eenen mutsaert
| |
| |
stock, hij slouch de soldaeten die sulcx ghedaen hadden al of hij up wulle sacken ghesleghen hadde, slaghen om ossen te vellen, ende hij zwoer bij de vier evangelisten deerste, daermen over claghen zoude, dat hij hem voetstaens doen hanghen zoude.
Item up desen zelven dach tsachternoens ten twee hueren zo vant hem mr del campo jnt nieu casteel; den capitein vanden nieuwen casteele ende hij waeren jn contente om het capiteinschap; mr del campo meende wel zelve capitein vanden nieuwen casteele gheweest thebben, maer twas hem ontvonden, ende zij creghen zulcke woorden, dat de brugghen jnt casteel upghetrocken wierden al den achternoene, ende men expegierde drij postpeerden naer Andwerpen ontrent den vier hueren naer duc dAlbe; ende tsavons ten zes hueren noch drije postpeerden, ooc naer duc dAlbe, elc om zijn clachten te doene. Ende tgheschil daerom dat toequam dat was, desen capitein vanden casteele hadde mr del campo twee zo drij mael verboden dat hij jeghens den grave ofte andere ghevanghenen niet meer commen spelen en soude, ghelijc hij ghedaen hadde, want den grave van Egmont hadde hem te vooren gheheel afgheworpen zijne gauden ketene, ende al dat hijts hadde; ende gaf de ketene zijnen cock. Dat speet mr del campo: hij meende zijn reveinge te doene, maer den capitein vant hem wederom spelende jeghens den grave ende hij namp tquaertspel ende wierpt jnt vier, grijpende naer zijn rapiere om mr del campo wat up te gheven, segghende: ‘Jc hebbe hu hier verboden te commen spelen jeghens mijnen ghevanghenen; gaet uuyt den casteele ende en comter niet meer jnne, ende bewaert hu soldaeten; jc sal mijn casteel bewaeren.’ Ende jnt wostelen mr del campo brack de ketene vanden capitein vanden casteele. Doen zoo staecken zij mr del
| |
| |
campo ten casteele uuyte zijn tweetster ende liepen alsvooren elc zijn clachten doen aen duc dAlbe.
Jn dit zelve jaer, den IIII Novembre, zoo quamen zoo veel clachten voor de commissarissen vande ghemeente over de soldaeten, soo dat bij hemlieden was de provoost vande soldaeten dat hij hooren soude de clachten vande ghemeenten, hemlieden daertoe moverende dat hij te beter recht doen zoude over de soldaeten. Den provoost ziende de leelicke feyten ende het overlast, dat de soldaeten bedreven, dede stappans den stede temmerman doen commen ende dede terstont maecken een jnstrument aen het graven casteel, boven de poorten, voor tkeercxken uuytstekende een dweers haut ontrent neghen zo thien voeten lanck, up dende met een catrol daerjnne, ende eenen reep daerduere om de soldaeten de stroppade te gheven, up zijn Spaensche, de guene die overtreden tcontract, ghemaect tusschen der stede ende mr del campo angaende der ordonnantie tusschen den ghemeente ende de soldaeten. Ende angaende den ghemeente, daeraf en coesten de soldaeten niet claghen, want zij altijt pacientich waeren ende en stelden hemlieden niet ter weere.
... Jn dit zelve jaer, den VIII Decembre, zoo overleet den abt van sente Pieters, ghenaemt Helffaut, ten vier hueren naer noene, den welcken hadde doen maecken den schoonsten aultaer ende sepultuere ter zijden den choor, die jnde keercke vanden couvente stont, al van albaestere ende toetse, de welcke al gheheel ghemursselt ende te nieuten ghedaen was vande guesen, duer al datter vooren gheboden was (aan) de brekers, ofte de hoofden vande brekers: Goetghebuer ende Lieven Onghena, de somme van duysent guldens; maer zijlieden bleven obstinaet. Ende die meest deuchden jnt couvent ghehadt hadden waeren deerste, die begoesten den zelven aultaer te breken, twelc den zelven abt soo
| |
| |
veel aen hadde, dat hij naer dien tijt gheen blijtschepe ofte ghesonde huere meer en hadde tot sijnen overlijdene toe, midts dat hij oock bedroghen was duer den grave van Egmont, die hem thooft jnden wint ghehouden hadde, belovende hem, jndiender eenighe zwarichede viele upde cloosters, dat hij mijn heere den abt tijts ghenouch adverteren soude om zijn clooster te doen bewaeren, al daer hij hem up verliet; ende vant hem bedroghen, al waer hem therte omme sloot, soo men seyde. Ende ontrent desen tijt dede duc dAlbe groote heesschen uppe binnen Andwerpen, maer waeren meest al ontseyt.
..... Item up desen... III April, tsachternoens, waeren vergaedert upden Coorenaert, jnde Sterre, voor den promotuer van Doornicke, alle de guene die huerlieder kinderen doen kersten doen hadde jnde guese keercke omme taenhooren den promotuer. Daer wierden zij gheexamineert ende hadden verre alle attestatie van huerlieder pastoir datse te biechten ende ten h. Sacramente gheweest hadden ofte begheeren te gaene; ende moesten daer vallen up huerlieder knien, biddende verghiffenisse ende doen eedt de Roomsche keercke; ende moesten gheven deen zes ponden, dander vier ponden der keercke; dandere ghelt ande ghemeene aermen, ende noch andere moesten repareren eenen aultaer, elc naer zijn ghestaetheyt ofte qualiteyt, ende voorts beloven twee mael tsiaers te biechten ende ten h. Sacramente te gaene ende daeraf alle jaere sertificatie te bringhen jnt hof te Doornicke, up achterhaelt te sijne; ende alle sondaghe ter hoochmesse ende tsermoene te gaene, elc jn zijn prochie keercke, ende alsoo leven volghende daude religie. Ende hiermet zo waeren (zij) gheabsolveert vanden promotuer vanden bisschop van Doornicke also verre alst hem aenghinc, midts alle eedt doende der Roomsche keercke.
|
|
Auteursrecht onbekend