Chronijcke van Ghendt

XV^c XL.

.... Jn tjaer XV^c XL, den XXX^e van Maerte, naer Paesschen, wiert ghevanghen vande waecke mher Anths. de Luu, voorschepen vande kuere, vande waecke vande K. M^t vande bende van duc dArschot, omme dat zij hem vonden naer den thien hueren jnder nacht upde straete, niet jeghenstaende dat hij met hem hadde zijn huusvrauwe, cnapen ende licht; ende namen hem zijn bague ende burse, waeromme dat hij seer gram was. Ende daer was groote fortse, wustelinghe ende rudesse bedreven, zoo dat den burgmeester ofte voorschepen voornoemt quetste den capitein vande waecke, want hij niet ghewapent en was; ende het scheen dat hij den voorschepen voornoemt jnt waeter gheschoten soude hebben, maer zijn huusvrauwe ende cnapen seyden: ‘Wat soudi maecken? het es den voorschepen vande stede.’ Ende als zij dat hoorden, soo hebben sij hem ghevanghen gheleet jnt hof van monsieur le granmaistre monsieur de Rues, ende daer bleef hij tot smorghens, ende doen was hij ghehaelt ende was gheleet ghevanghen ten huuse van Joos vander Haghen, amman doen wesende van deser stede; maer de zaecke vertoocht zijnde voor de K. M^t en duerde niet langhe hij en was ontsleghen.

.... Jn dit zelve jaer den XXII van April zo was de keysere tsente Baefs omme te meten tcasteel, hoe groot

[p. 158]

ende lanck dat wesen soude; ende den prelaet van sente Baefs viel den keyser te voete up straete ende badt hem voor zijne heerlichede van sente Baefs. Ende den keyser seyde: ‘Heere van sente Baefs, alnoch en hebbe ic niet volmaectelic gheconsipiert.’

Jn dit zelve jaer, den XXIII April, up sente Jooris dach, zo was den heere van sente Baefs ontboden thove bijden keysere ende ghinck derwaerts zijn XVI^e ofte achtienstre onder canonicken ende andere, ende waeren alle bijden keysere. Ende den keyser mijnheere toesprekende, seyde: ‘Heere van sente Baefs, ic hebbe oversien de stede van Ghendt, maer en vinde gheene plaetse nut, ijdoone ende bequamer om te maecken een casteel te mijnder beliefte dan de plaetse van Sente Baefs, ende hu heere sal believen te nemen de pacientie.’

Item up desen zelven dach van sente Jooris ende ooc te vooren zoo quammer jnde stadt menichte van Waelen ende andere vremdelinghen om te gaen weercken aen het casteel.

Item upden XXIIII April begonst men te breken den muer vanden grooten keerchove van Sente Baefs ende allomme te delfven met thien hondert mannen; ende (zij) ghinghen te weercke met trommelen ende verlieten daermede het weerck.

Jn dit zelve jaer, den XXVI April, soo dede men sHelich Kerst, die alsdoen stont bijde keercke van sente Baefs, de leste messe, ende het volc van sente Baefs weenden zeer bitterlick, want huerlieder huusen moesten verre al af; dus moesten zij alle verhuusen ende scheeden.

.... Jn dit zelve jaer van XV^c veertich, up desen lesten dach van April, zoo waeren alle de previlegien vande stede van Ghendt ghedreghen jnt hof vanden keyser ofte zijne ghecommitteerde, tot XXIIII ofte XXVI laeden, metten boden ende sergeanten van schepenen van beede

[p. 159]

de bancken; ende zij hadden te verdrincken van des keysers weghe vier keysers guldenen, bedraecht derthien schellinghen IIII d. gr. Ende de personaigen, die jnt secreet waeren om de previlegien, die lasten daer den hueverdeken ende den deken vande weverie, datse hemlieden niet meer moeyen en souden met huerl. officie te bedienen, al volghende zeker bevel, aen de wet ghesonden, danof de copie hier volgt:

‘Den keyser, volghende de sententie als hedent ghegheven bij Zijne M^t jeghens die van Ghendt, bijde welcke onder ander zaken gheseyt es gheweest dat de previlegien met de boucken root ende zwart zouden bij Zijne M^t ghebrocht worden, heeft omme tzelve te doene ende volbringhen ghedeputeert zijne fiscalen, omme metten hoochbailliu van Ghendt voornomt hemlieden terstont ende zonder delay te transporteren daert van noode wort, ende roupende de gone, die de sluetels hebben, effectuelic becommen alle ende yeghelicke previlegien ende boucken. Ende beveelt ooc zijne voorn. M^t aen zijne voorn. fiscalen en bailliu zekerlic ende hiertoe te bedwinghen alle de gone, die realic zullen moeten bedwonghen worden, ende tzelve ghedaen up peyne van te vallen jn sijne jndignatie ende arbitrairlick ghepugniert te worden. Bevelende dat daerin gheene faute en zij, ende dat hemlieden ditte doende gheobediert zij, ende ghegheven alle assistentie ende adresse, want zulcx is ons plaisier. Ghedaen binnen Ghendt den lesten dach van April jnt jaer XV^c XL.

(Ondert.) Charles.’⁽¹⁾

Ende wiert so ghebrocht jnt collegie vander kuere, present schepenen van ghedeele ende mijn heere den

(1) Het vonnis, door Karel V tegen de stad Gent uitgesproken, laten wij weg: 't is reeds elders gedrukt.

[p. 160]

hoochbailliu, bij den advocaet fiscael ende den procureur generael van Mechelen, metgaders twee huusiers van skeysers weghe, naer noene, tusschen vier ende vijf hueren. Ende lasten hemlieden beede de bancken mede te gaene, zoo zij oock deden, uuytghestecken de Luu, IJdeghem, Morslede, Zantvliet ende eenighe secretarissen van ghedeele, te weten Sebastiaen d'Hane ende Imbiese. Ende de zelve fiscael, jnt collegie wesende, deden schepenen bij Mr Jacop ende Philips Diericx, huerl. pensionaris, te kennen gheven dat er vele munimenten jnt secreet waeren dat gheen previlegien en waeren, ende dat huerl. commissie sprack van previlegien te lichten, daervan zijlieden jn andwoorde gaven dat zij zulcx last niet en hadden, nemaer dat zij last hadden van hals (sic) te bringhen voor den keyser, ende tguent hemlieden dienende, zoude hemlieden wederkeeren. Was hem fiscael ooc te kennen ghegheven van te doen vergaederen eenighe notabelen vande poorterie omme mede te gaene ter leveringhe vande voors. previlegien, naer doude costuyme, daerup zijlieden fiscael andworden alsvooren zulcx last niet hebbende; nemaer gaven hemlieden te kennen (te) procederen souden zonder delay, relanc ende defaict, ofte dat neen, waeren daer de husiers, die de ghuene, wesende jn faulte, bedwinghen souden realement ende de facto, soo zij ooc bedwonghen die van ghedeele, die jn meeninghe waeren niet mede te gane, soo dat zij mede ghinghen.

Jn dit zelve jaer den II^e van Meye waeren doen dachvaerden met eenen schepenenbode alle de cnapen van alle de neeringhen om te compareren bijden procureur generael om te wijsene elc zijnen meester dienmen hebben wilde om de omaige des anderdaechs bijden keyser te doene.

Item des anderdaechs, wesende den derden van Meye, up eenen maendach, zo deden die van Ghendt

[p. 161]

omaige bijden keyser ende vrau Marie, zijn zuster, daer zij alle beyde saeten jnt sPrincen hof upde plaetse, onder eenen troon, ende was behanghen met zes sticken zwart laecken. Ende sijnen raedt sadt aldaer bij hem, ende was ghedaen jn zulcker manieren zo hier naer volcht. Eerst ghinck alvooren tot vijftich mannen, al jn haerlieder lijnwaet ende baervoets, elc met een strop anden hals. - o Strop, strop! wat suldi noch bloets costen ende hoe quaet heeft hij gedaen, die desen raedt eerst upgaf, want er noch zo menich verwijt af commen zal ende menighen dootslach daeromme sien ghebueren, dat deerlick ende claghelic wesen zal, duchte ick. - Daernaer quamen die vande weverie, ontrent de vijftich ofte zestich mannen, jnt zwarte, zonder strop, ende men dede hemlieden ontgurden als zij jnt hof up de plaetse quamen. Daernaer quamen die mannen van neeringhen, wel tot drij hondert steerck, al jnt zwarte alsboven. Daernaer quamen de poorters, ooc alsboven tot ontrent veertich ofte vijftich mannen. Daernaer de commijsen ooc alsboven; daernaer de secretarissen ooc alsvooren; daernaer schepenen van ghedeele, ooc alsvooren; daernaer schepenen vander kuere, ooc jnt zwart laecken, ende al sonder strop alsvooren, met mr Jacob Martens, pensionaris; ende quamen alsoo alle vanden scepenhuuse tot jnt sPrinsenhof, upde plaetse, alwaer mr Jacob Martens trelaes dede voor den K. M^t ende vrau Marie, alle ligghende up haerlieder knien, tot dat trelaes ghedaen was.⁽¹⁾

Ende naer dat dit relaes ghedaen was, sprack den keyser jeghens vrau Marie een langhe poose, ende doen gaf den keyser daernaer een teecken dat zij alle opstaen

(1) Zie dit relaas in 't Memorieboek van Gent, II, 203-204.

[p. 162]

souden ende alsdoen begonst den keyser te spreken zo hier naer volcht:

De andwoorde vande K. Ma^t.

‘Ter begheerten van mijne zuster eende ghemeerct hebbende het leetschap, bij ulieden ghedaen, ick vergheve ulieden dat ghijlieden misdaen hebt jeghens mijne Mat ende mijne zustere, midts dat ghijlieden van nu voorts aen beleeden zult als ghetrauwe ondersaeten ende volcommen mijne sententie ende ordonnantie, onlancx en van nieus ghemaect; ende dat doende zal ulieden tooghen dat ic ben een goet prince ende van deser stede van Ghendt gheboren.’

Ende hier naer ghinck elc naer huus.

Item daer was jnt hof zo menighen heere ofte edelman, die duer het aensien vander ootmoedicheyt van die van Ghendt duer compassien ende medelijden seere schrauwen; ende het was zeer deerlic ende compasselic om siene het leetwesen, dat die van Ghendt betoonden met tranen ende anderssins; ende elck hoopte dat al wel wesen soude, maer jn tractaet soo reserveerde den keyser themwaerts de ghevanghenen ende de absenten omme mette zelve zijnen wille te doene.

Item alsnu upden vierden van Meye, naer dat dese omaige ghedaen was, zoo waeren gheleet uuytten Sauselette jnt sgraven casteel dese naervolghende persoonen, te wetene Jan de Voocht, Pieter van Aerde, Caerle van Meerendre, Lieven van Doorne ende Lieven Gheerts. Ende dese wierden aldaer terstont onthooft, ende naer dat zij onthooft waeren, zo wierden zij des anderdaechs bijde roode roede ghevoert buyten der Muyde poorte ende aldaer up radden ghestelt, ghelijc de gone, die hier te vooren gheseyt es; ende zij worden binnen derden daghe gheconsenteert te begraven elck jn tsijne. Ende noch binnen den zelven daghe waerender drij

[p. 163]

naer Audenaerde ghevoert ende wierden oock aldaer ghejustichiert.

Hier naer volghen de sententien van dese bovenscreven ghejustichierde persoonen.

‘Ghesien tproces criminelic jeghens Lieven Gheeraerts, alias Gheerts, schipmaeckere ende gheswoorne vande zelve neeringhe, belast overghedraghen te hebben billetten jn ander neeringhen ende begheert te hebben datmen tcontract vande makeleers seghelen soude, ende gheweest een vande ghenen, die ghevoordert heeft duer te dringhen, de billetten ghebrocht van andere neeringhen jnde sijne, doende de zelve lesen, ende voerende al te met tot dien heinde twoordt, ende voughende tot dien billette eenighe andere artijckelen van quaede jnventie, ende gheweest van advijse vanden eedt jn zijn neeringhe te veranderen, de wake te houdene ende niet te vertrecken, dengienen te stellen upde vesten, wachten te stellene up duytvoeren vanden coorne, tghelt te rijsene, te verkiesen jn huerlieder huusen huere dekens, waervan souffisantelic ghebleken es zoo wel bij confessie vanden voors. ghevanghen als anderssins;

de K. Ma^t verclaert de voorseyden ghevanghen vervallen te wesen jnt crime van jnfractie van tractaete, seditie ende leze ma^té; condempneert den zelven gheexecuteert te werdene metten zweerde, tlichaem up een radt ende thooft up eenen staeck, ende voort verclaert alle zijne goeden gheconfisquiert tot proffijcte van zijne Ma^t. Ghepronunchiert te Ghendt den IIII van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Chaerles van Meerendre, belast ghedachvaert te hebben die vanden wijck vande Vrijdachmaert te Bogaerde, zonder last vanden deken noch gheswoorne, ende vervolcht dat

[p. 164]

andere wijcken ooc daer compareren zouden ende gheexerceert te hebben acte van justicie, vanghende de luyden uuyt zijn zelfs aucthoriteyt; ooc begheert te hebben datmen zeghelen soude tcontract van Mr Gillis de Wilde, ende gheweest seer beroerlic jnde voorleden commotie, waervan ende van andre ongheregheltheyt ghebleken es bij confessie vanden zelven ghevanghen ende anderssins bij tproces souffisantelic;

de K. Ma^t verclaert den voors. ghevanghen vervallen te wesen jnt crime van commotie ende lese ma^té; condempneert den zelven gheexecuteert te worden bijden zweerde, tlichaem up een rat ende thooft up eenen staeck, ende voorts verclaert alle ende eenen yeghelicke zijne goeden gheconfisquieert tot proffijcte van sijne Ma^t. Ghepronunchiert te Ghendt den IIII van Meye XV^e XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Jan de Voocht, belast gheexerceert te hebben acte van justicie zonder behoorlic last, ende ghewilt datmen de waecke houden soude ter tijt toe, datmen de zelve waecke afsetten soude metter trompe; ende gheloopen van deen neeringhe jn dandere; gheconsenteert jnt casseren vanden calfvelle; jnt schorssen vande clocke ter tijt toe dat alle de sloten van Collatien volbracht soude werden; ooc ghewilt datmen onthoofden soude Jan van Waesbeerghe, overleden; datmen de dekenen vermaecken soude jn huerlieder huusen, ende dicwils doen vergaeren tvolck van sijnen ambachte onbehoorlic, ende voorts hem ghedreghen seer beroerlic jnde leste commotie, waervan souffisantelic ghebleken es bij kennesse vanden zelven ghevanghen als anderssins bij tvoors. proces;

de K. Ma^t verclaert den voorseyden Voocht vervallen te wesen jnde crimen van seditie, jnfractie van tractaete ende leze ma^té; condempneert den zelven ghe-

[p. 165]

executeert te werdene bijden zweerde; tlichaem up een rat ende thooft up eenen staecke, ende voorts verclaert alle ende eenen yeghelic zijne goeden gheconfisquiert tot proffijcte van zijnder Ma^t. Ghepronunchiert te Ghendt den IIII van Mey XV^e XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Pieter van Aerde, belast hem onbehoorlick ghedraghen te hebben jn schepene camere, present doffichieren van zijnder Ma^t, wesende vergeselschapt met veel volcx ende bij dreeghemente smaeckende beroerte ende commotie; begheert dat men scrijven ende senden soude te Audenaerde, ter causen vanden garnisoene, die men seyde aldaer te wesen; jnsghelijcx gheconsenteert jnt schueren vanden calfvelle ende ooc jn sijn ambacht jnt schueren van diveersche billetten, ende aldaer ghebrocht te hebben een billet, jnhoudende tschueren vanden voors. calfvelle; datmen schorssen soude de clocke; datmen zeghelen soude tcontract van m^r Gillis de Wilde, ende hem voorts ghedreghen seer beroerlic jnde leste commotie, waervan souffisantelick ghebleken es bij kennesse vanden zelven ghevanghen als anderssins jnt voors. proces;

de K. Ma^t verclaert den voors. Pieter van Aerde vervallen te wesen jn crismen van seditie, commotie ende leze ma^té; condempneert den zelven gheexecuteert te werdene bijden zweerde, tlichaam up een rat ende thooft up eenen staeck; ende voorts verclaert alle ende een yeghelic zijne goeden gheconfisquiert tot proffijcte van Zijne Ma^t. Ghepronunchiert te Ghendt den IIII van Meye XV^e XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Lieven van Doorne, belast hem ghedreghen te hebben onbehoorlic hanghende dese leste commotie jn schepene

[p. 166]

camere, present justicie, smijtende met zijnen handen upden letrijne, ende jnsghelijcx jeghens de dieneers ende ruyelic ghestooten te hebben upde duere vande sale vanden casteele om daerjn te gheraecken, willende metter justicie wesen present; hanghende de zelve commotie jnt pijnen van zekere heerlicke persoonen, roepende datmen de zelve dauwen zoude, uuserende tot dien eynde van onghereghelde woorden, ende voorts ghesproken thebben diveersche woorden, smakende commotie jeghens sommighe vande wet, ende gheweest seer beroerlic jn dese leste commotie, waervan souffisantelic ghebleken es bij kennesse vanden zelve ghevanghen als anderssins bij tvoors. proces;

de K. Ma^t verclaert den voorseyden Lieven van Doorne vervallen te wesene jn crimen van commotie ende seditie; condempneert hem midts dien gheexcuteert te werdene bijden zweerde, tlichaem up een rat ende thooft up eenen staeck; ende voorts verclaert alle ende een yeghelic sijne goeden gheconfisquiert tot proffijcte van zijne Ma^t. Ghepronunchiert te Ghendt den IIII van Meye XV^e XL.

.... Jn dit zelve jaer van XV^e XL upden zelven vierden ende vijfden van meye zo wasser uuyt vanghenesse ghehaelt veerthien persoonen, de welcke alle sententie hadden, te wetene dese naervolghende persoonen: Eerst Geeraert van Wettere, Adriaen Dullaert, Jan van Hoorenbeke, Jacob van Hecke, Anthuenis van Hele, Jan uuyter Meere, Lambrecht vande Velde, Lieven van Hauwerhaghe, Daneel van Ydeghem, Bertrant Marchant, Willem de Zomere, Jan vanden Moertere, Matthijs Nachtegaele ende Lieven de Haze, wullewever, welcke sententien ooc hier naer volghen:

[p. 167]

Dit naervolghende zijn de sententien vande voorschreven veerthien persoonen, van woorde te woorde.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Gheeraert van Wettere, deken vande dobbel tapijtsweerckers, belast dat hij gheweest heeft van advijs ende hulpen omstoeten datmen dassijse niet verpachten en soude, ende datmen hauwen zoude alle zaecken jn surceantien, ter tijt toe dat alle Collatien volbracht waeren, ende dat die van sijne neeringhe niet scheyden en soude ter tijt toe dat de K. Ma^t hier jnt landt waere, ende ghedraghen te hebben diveersche billetten jn ander neeringhen datmen tcalfvel schueren soude, ende dat tractaet van Cassant te nieuten was, waervan ghebleken es eensdeels bij confessie vanden voors. ghevanghen als anderssins bij ghetughenisse,

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voors. Gheeraert van Wettere te compareren jnde vierschare, jn sijn lijnwaet, baervoets ende bloot shoofs, hebbende jn sijne handen een wassen keersse van een pont ende aldaer te segghen dat hem hertelic leet es de voorscreven mesusen ende delicten gheperpetreert thebben, ende jndien de zelve noch te doene waeren, om gheen dinghen en souden tzelve willen doen, biddende daeraf Godt almachtich, den keyser ende justicie verghiffenisse, ende van daer te draghen de voors. keersse jn S^te Michiels keercke voor het heylich Sacrament, om aldaer gheconsumeert te werdene jn Godts dienste; ende voorts te doene eenen wech tot Vianen jn Oostenrijcke, ende aldaer te woonen een jaer lanck; te vertrecken uuyt deser stede binnen sonnenschijne, ende uuyt alle dese landen binnen derden daghe naer dat hij ontsleghen zal werden uytter vanghenesse, ende niet weder te commen jn dese voorscreven

[p. 168]

landen, hij en heeft tvonnesse volbracht, up verbuerte van zijn lijf. Ende voorts condempneert hem jnde costen vande vanghenesse. Actum te Ghendt den Vⁿ dach van Meye XV^e XL.

Ghesien tproces criminelic beleet jeghens Adriaen Dullaert, belast qualick toe ghesproken thebben sijnen deken, ter causer dat de zelve deken begheerde de waecke af ghestelt te werdene, sprekende zeer irreverentelic openbaerlic upt stadthuus, ende dat hij gheloopen heeft van een huus ten anderen, en zijn beste ghedaan ten eynde dat men tcalfvel soude schueren, waervan ghebleken es eensdeels bij zijnder confessie, ende eensdeels bij ghetughenisse ende anderssins, zo dat ghenouch es;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den selven Dullaert verghiffenisse te bidden jn volle vierschare Godt almachtich, de keysere ende justicie, wesende jn zijn lijnwaet ende bloot shoofs, hebbende jn sijn handt een wassen keersse van een pont, ende dat ghedaen zijnde te draghen de voors. keersse tsente Jans voor theylich Sacrament om aldaar gheconsummeert te werdene jnden dienst Godts, ende voorts te doene eenen wech tot Geneves, ende aldaer te woonen een jaer lanck; te vertrecken binnen sonnenschijne uuyt deser stede ende binnen den derden daghe uuyt alle dese landen, naer dat hij ontsleghen zal wesen van vanghenesse, ende niet wedercommende hij en heeft volbracht d'inhouden van de voorseyde sententie, up verbuerte van zijnen lijfve; ende voorts condempneert hem jn costen van gevanghenesse. Aldus ghedaen ende ghepronunchiert den V dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Jan van

[p. 169]

Hoorenbeke, belast dat hij uuyt hem zelven, sonder dat hem van noode was, hem heeft ghevonden mette muelenaers jn huerlieder vergaederinghen, ende aldaer gheweest zeer beroerlic jnt verkiesen vande dekens jn huerlieder huus wesende van dier opinie, ende schandelic naergheroopen eenighe offichieren van deser stede ende (hun) angheteghen diefte, endeghelesen jn sijne neeringhe het contract vande maeckeleers, ghelijc van hals (sic) ghebleken es bij behoorlicke ghetughenisse;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voors. Jan van Hoorenbeke te compareren jn vierschare, jn sijn lijnwaet, bloot shoofs ende baervoets, hebbende jn zijne handen een keersse van een pont was, ende aldaer te segghen dat hem leet es gheperpetreert te hebben de voorseyde delicten ende mesusen, daervan biddende Godt almachtich, de keysere ende justicie om verghiffenisse, ende dat ghedaen zijnde, te draghen de voors. keersse jn sente Jans keercke om aldaer gheconsummeert te werdene jn Godts dienst. Ende voorts zo condemneert hem eenen wech te doene sinter Claes van Orengeville, ende aldaer te resideren een jaer lanck; te scheyden uuyt deser stede binnen sonnenschijne ende uuyt den lande binnen den derden daghe naer hij ontsleghen zal werden van ghevanghenesse, ende niet wederomme te commen jn dese voorscreven landen hij en heeft volbracht dese voors. condempnatie; ende jnde costen van ghevanghenesse. Aldus ghedaen ende ghecondempneert den V dach van Meye anno XV^c ende veertich.

Ghesien tproces criminelic jeghens Jacob van Hecke, droochscheerdere, ghevanghen, belast van diveersche delicten, messusen, ende onder andere dat hij

[p. 170]

soude begheert hebben dat men afsetten soude zijnen deken; ook dat hij ghedraghen heeft consent datmen vergaederen soude jnde Bogaerde, ende gheloopen te hebben jn sommighe wijcken om te weten huerlieder advijs; ende noch begheert datmen zeghelen zoude tcontract van M^r Gillis, ende jnsghelijcx datmen de waecke zoude houden tot der compste vande K. Ma^t, waeraf ende van andere mesusen ghebleken es, zo bij zijnder confessie als anderssins souffisantelic bij tvoors. proces;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voors. Jacob van Hecke te compareren jn sijn lijnwaet, bloot shoofs ende baervoets, jnde vierschare van deser stede van Ghendt, hebbende jn sijn handt een wassen keersse van een pont, ende aldaer segghen overluyt dat hem hertelic leet es dat hij ghedaen heeft tghone dat hierboven ghescreven es; ende jndien hij tzelve noch te doene hadde, en soude tzelve om gheene dinghen willen doen; biddende daeraf Godt almachtich, den keysere ende justicie om vergiffenesse; ende van daer te draghen de voors. keersse jn S^te Jans keercke voor het het heylich sacrament om aldaer verbrandt ende gheconsummeert te wordene ten dienste vanden h. Sacramente, ende voorts te doene eenen wech tot Cypers, ende aldaer te woonen eenen tijt van een jaer, ende niet wederom te commen jn dese landen van herwaerts over, hij en bringhe daeraf goet bescheet ende certificatie, upde verbuerte van zijn lijf; te vertrecken uuyt deser stede binnen XXIIII hueren naer dat hij gheslaect zal zijn van vanghenesse, ende voorts uuyt alle dese landen binnen derden daghe, upde verbuerte van zijn lijf; ende voorts verclaert alle zijne goeden gheconfisquiert tot proffijcte van Z. Ma^t. Aldus ghedaen ende ghepronunchiert jnde voors. stede van Ghendt den Vⁿ dach van Meye anno XV^c XL.

[p. 171]

Ghesien tproces criminelic beleet jeghens Anthuenis van Hele, muelenaere, belast dat hij een vande principaelste gheweest heeft datmen een pont van X s. ofte XX sc. stellen soude upde ghene, die niet en hielt huer waecke, ende begheert datmen gheen posten en soude uuyt noch jnne de stede laeten commen ofte passeren, men visiteerde huerlieder briefven; ende ooc belast dat hij soude gheweest hebben een vande principaelste, die begheert soude hebben datmen tcalfvel soude schueren, ende datmen seynden soude volck jeghens tgarnisoen, dat die coninghinne sant te Gavere, waeraf ende van andere delicten ghebleken es eensdeels bij confessie vanden voorn. ghevanghene, bij ghetughenisse ende anderssins;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voorseyden Anthuenis van Hele te compareren jn vierschare van deser stede van Ghendt, bloots hoofs ende barvoets, hebbende jn sijn handt een wassen keersse van een pont, ende segghen overluyt dat hem hertelic leet es dat hij de delicten ende mesusen, hierboven gheroert, gheperpetreert heeft, ende jndien hij die noch te doene hadde, en soude om gheen dinghen de zelve willen perpetreren, biddende daeraf Godt almachtich, den keyser ende de justicie verghiffenisse, ende te draghen de voors. keersse jn S^te Jans keercke voor theylich Sacrament, om aldaer verbrandt ende gheconsumeert te werdene; ende voorts te doene eenen wech te Roome ende aldaer te woonen den tijt van drij jaeren ende niet wederom commen jn dese landen hij en brinct daeraf behoorlicke certificatie, up verbuerte van sijn lijf; te vertrecken uuyt deser stede binnen XXIIII hueren naer dat hij ontsleghen zal wesen van vanghenesse, ende voorts uuyt alle dese landen binnen derden daghe, up zijn lijf. Ende verclaert alle zijne goedinghen gheconfisquiert

[p. 172]

tot proffijcte van sijne Ma^t. Aldus ghedaen ende ghepronunchiert te Ghendt den Vⁿ dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleet jeghens Jan uytter Meere, wevere, belast dat hij met andere zijne neeringhen ghedreghen heeft advijs vande XXXVII artijckelen, om die te stellen jn Collatie, ende begheert dat de schepenen nieuwen eedt souden doen, ende dat hij copie ghenomen heeft van een valsch versiert ende jeghens de waerheyt ghefabriceert contract, ghenompt den Coop van Vlaenderen, ende daeraf copie andere persoonen ghelevert, waervan ghebleken es zo bij zijnder confessie als anderssins souffisantelic;

de keyser condempneert den voors. uytter Meere te doen een heerlicke beteringhe, te weten dat hij compareren zal jn vierschare deser stede, jn sijn lijnwaet, bloot shoofs ende baervoets, hebbende jn sijn handt een wassen keersse van een pont, ende aldaer segghen overluyt, dat hem hertelic leet es ghecommitteert thebben de delicten ende mesusen, boven ghescreven, ende jndien hij tzelve noch te doene hadde, om gheen dinck en soude tzelve willen doen; biddende Godt almachtich, den keyser ende de justicie verghiffenisse ende te draghen de voors. keersse jn zulcker voughen voor theylich Sacrament jn sente Nicolaes keercke, om aldaer gheconsommeert te werdene ten dienste vanden H. Sacramente; ende voorts te doene eenen wech tot S^te Jacops jn Galicien ende aldaer te woonen den tijt van eenen jaere, ende te vertrecken uuyt deser stede binnen sonnenschijne ende uuyt alle dese landen binnen derden daghe, ende daerjnne niet wedercommen hij en brinct daervan goet bescheet ende certificatie, up verbuerte van zijn lijf; ende condempneert hem jnde costen van ghevanghenesse. Aldus ghedaen te Ghendt den V dach van Meye XV^c XL.

[p. 173]

Ghesien tproces criminelic ghejntenteert jeghens Lambrecht vande Velde, mercenier, belast dat hij gheweest heeft jnde vergaederinghe ten Predicheeren, ghewapent bijder poorterie, hoe wel hij daer niet en mochte commen, ende ooc qualic ende jrreverentelic toeghesproken sommighe dienaers vanden bailliu, excercerende huerlieder officien, waeraf ende van andere mesusen ghebleken es bij des voors. ghevanghene confessie als anderssins;

de K. Ma^t condempneert den voorseyden Vande Velde te compareren jnder vierschare, jn zijn lijnwaet, bloot shoofs ende bervoets, hebbende jn zijn handen een wassen keersse van een pont, ende aldaer te zegghen overluyt dat hem leet es dat hij ghecommitteert heeft de voors. delicten, ende jndien hij die te doene hadde, en soude tzelve niet willen doen; biddende Godt almachtich, den keyser ende justicie om verghiffenisse; ende dat ghedaen zijnde, te draghen de voors. keersse tsente Michiels voor theylich Sacrament, omme aldaer gheconsumeert te werdene jn Godts dienste; ende voorts eenen wech te doene tot S^te Glaude ende aldaer te resideren een jaer; te vertrecken uuyt deser stede binnen sonnenschijn, ende uuyt alle dese landen binnen den derden daghe naer dat hij ontslaect sal wesen van ghevanghenesse; ende daervan te bringhen certificatie, eer hij zal moghen commen jn dese landen, up verbuerte van zijn lijf; ende condempneert hem jnde costen van ghevanghenesse. Aldus ghedaen ende ghepronunchiert jnde voors. stede van Ghendt den Vⁿ dach van meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleet jeghens Lieven van Hauwerhaghe, voldere, jeghenwoordich ghevanghen, belast dat hij gheweest heeft jnde vergaederinghe vande poorterien ten Predicheers, alwaer hij noch elders jn

[p. 174]

eenighe vergaederinghen niet en mochte commen, ende ghedreghen te hebben up zijn mutse een lauers blat, waervan ghebleken es bij confessie vanden zelven ghevanghen ende anderssins;

de K. Ma^t condempneert den voorseyden Lieven te compareren jnde vierschare, jn zijn lijnwaet, bloot shoofs ende bervoets, hebbende een wassen keersse jn zijn handt, ende aldaer te segghen dat hem grootelicx leet es dat hij ghecommitteert heeft de voorseyde delicten ende mesusen, ende jndien hij die noch te doene hadde, om gheen dinghen en soude tzelve willen doen; biddende Godt almachtich, den keyser ende justicie om verghiffenisse; ende dat ghedaen zijnde, te draghen de voors. keersse tot sente Jan voor theylich Sacrament, om aldaer gheconsumeert te werdene jn Godts dienst, ende te doen eenen wech tAecke (Aken); te vertrecken uuyt deser stede binnen sonnenschijn ende uuyt alle dese landen binnen den derden daghe naer dat hij ontsleghen zal werden uuyter ghevanghenesse; daer te blijfven een jaer lanc sonder weder te keeren jn dese voors. landen, hij en heeft volbracht djnhouden vanden voors. vonnisse; bringhende danof behoorlicke certificatie up verbuerte van zijn lijf, ende te betaelen de costen van ghevanghenesse. Aldus ghedaen ende ghepronunchiert binnen onser stede van Ghendt den V dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleet jeghens Daneel van IJdeghem, belast dat hij overghebrocht heeft dadvijs, datmen gheen briefven schrijven en soude an mijn ghenadighe vrauwe de coninghinne van Hongherien, regente; datmen bescheermen soude de dorpluyden van dexecutie vande bede van IIII^c duysent guldenen, ende datmen niet verpachten en soude dassijsen, waervan ende van andere mesusen ghebleken es bijder confessie vanden voors. ghevanghen als anderssins;

[p. 175]

de K. Ma^t condempneert den voors. Daneel van IJdeghem te compareren jn vierscharen, jn sijn lijnwaet, bloot shoofs ende bervoets, hebbende een wassen keersse jn zijn handt, ende aldaer te segghen dat hem grootelicx leet es dat hij ghecomitteert heeft de voorscreven delicten ende mesusen, ende jndien hij die noch te doene hadde, om gheen dinghen en soude tzelve willen doen; biddende Godt almachtich, den keyser ende justicie om verghiffenisse; ende dat ghedaen zijnde, te draghen de voors. keersse tot S^te Jans voor theylich Sacrament om aldaer gheconsummeert te werdene jn Godts dienste, ende te doene eenen wech tot Mens, ende aldaer te resideren een jaer lanck; te vertrecken uuyt deser stede binnen sonnenschijne ende uuyt alle dese Nederlanden binnen den derden daghe naer dat hij ontsleghen zal werden uuyter ghevanghenesse; daer te blijfven een jaer lanck sonder weder te keeren jn dese voors. landen, hij en heeft volbracht djnhouden vanden voors. vonnesse, bringhende daeraf behoorlicke certificatie, up verbuerte van zijn lijf, ende te betaelen de costen vande ghevanghenesse. Aldus ghedaen ende ghepronunchiert binnen onser stede van Ghendt den V dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Bertrand Marchant, belast dat hij gheweest heeft jnde vergaederinghe vande poorterien ter Jacoppijnen, daer hij, noch sijns ghelijcke, niet en vermochten, ende aldaer gheweest van sommighe wijcken, hoe wel hij niet en wiste van wat advijs was den voors. wijck, ende hem ghehadt seer beroerlic, crijsschende ende roepende: Eckerghem! Eckerghem! waervan ghebleken es eensdeels bij sijne confessie ende anderssins bij tvoors. proces;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voorseyden Bertrandt te

[p. 176]

compareren ter vierschare deser stede, jn sijn lijnwaet, bloot shoofs ende bervoets, hebbende een keersse van een pont was jn zijn handt, ende aldaer te segghen overluyt, dat hem leet es de delicten ende mesusen bovenscreven gheperpetreert thebben; dat jndien hij tzelve noch te doene hadde, en soude om gheene dinghen willen doen; biddende daeraf Godt almachtich ende justicie om verghiffenisse ende te draghen de voorseyde keersse voor theylich Sacrament om aldaer gheconsummeert te werdene jn Godts dienste; ende bandt den voors. Bertrandt uuyt alle zijne Ma^t landen; te scheyden (uyt) deser stede binnen sonneschijne ende (uyt) den voors. lande binnen den derden daghe, up verbuerte vanden lijfve; verclaerende voorts alle zijne goeden gheconfisquiert. Actum te Ghendt den IIII dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Willem de Somere, backere, belast dat hij jnde Bogaerde gheweest heeft om te doen zeker rapport, ende dat hij tcontract, ghenaemt naederhandt ‘tcontract vande makelaers,’ ghedreghen heeft onder de voors. makelaers, ende ooc gheweest jnt schepenhuus ende aldaer openbaerlic verclaert, dat de ghemeente begheerde gheschuert thebben den pays van Casant, ende dat zij wilden wesen upde Vrijdachmaerct; ende noch dat hij heeft ontboden de stedehouder vanden overdeken om te commen jn thuus van zijn neeringhe, alwaer ghecommen zijn diveersche luyden van elcke neeringhe, voor de welcke de voors. Willem de Somere het woort ghevoert heeft, segghende dat zij wilden kiesen huere dekens jn huere huusen; vraghende overluyt oft huere woort niet en was; ende aldus js de voors. Somer ghetrocken uuyt voors. gheselschap tot Schepenhuus, alwaer tzelve verthoont es gheweest

[p. 177]

schepenen, ende om andere delicten, bij hem gheperpetreert, daeraf ghebleken es zo bij confessie vanden voors. ghevanghen als anderssins;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voors. de Somere te compareren jn vierscharen deser stede, jn sijn lijnwaet, bloot shoofs ende bervoets, hebbende een wassen keersse van een pont jn zijn handt, ende aldaer te segghen dat hem hertelick leet es de voorscr. crimen ende mesusen gheperpetreert thebben, ende jndien hij tzelve noch te doene hadde, en soude om gheen dinck willen doen; biddende daeraf Godt almachtich, den keyser ende justicie verghiffenisse, ende van daer te draghen de voors. keersse tS^te Nicolaus, omme gheconsumeert te werdene voor theylich Sacrament tot Godts dienste; ende voorts condempneert den zelven De Somere te doene eenen wech tot die Drij Coninghen te Collen (Keulen), ende aldaer te resideren twee jaeren; te scheyden (uuyt deser stede) binnen sonnenschijne ende uuyt den lande binnen den derden daghe naer hij van ghevanghenesse ontsleghen zal werden, ende niet wederom te commen jn dese landen hij en heeft volbracht tghene dat boven ghescreven es, ende daervan ghebrocht certificatie, up verbuerte van sijnen lijfve: ende condempneert hem jnde costen vanden processe. Actum te Ghendt den IIII dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Jan vanden Moertere, voldere, belast dat hij gheweest heeft jnde vergaederinghe ten Predicheers, bij de poorterie, ghewapent ende ghestoct, alwaer hij, noch jn eenighe andere vergaederinghe, en mochte commen, ende dat tzelve van te vooren verboden hadde gheweest; jnsghelijcx dat hij heeft doen uuyt copieren tcontract van M^r Gillis de Wilde ende de voors. copie ghetoont jn sijn

[p. 178]

ghebuerte, waervan ende van andere delicten ende mesusen ghebleken es zoo bij deszelfs vanden Moertere confessie als anderssins;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voorseyden vanden Moertere te compareren jn vierschare, jn zijn lijnwaet, bloot shoofs ende baervoets, hebbende een wassen keersse van een pont jn sijn handt, ende aldaer te segghen dat hem leet es de voorscr. mesusen ende delicten gheperpetreert thebben, ende jndien hij tzelve noch hadde te doene, om gheen dinghen en soude tzelve willen doen; biddende daervan Godt almachtich, den keyser ende justicie om verghiffenisse, ende te draghen de voors. keersse tSente Michiels jnde keercke, voor theylich Sacrament, om aldaer gheconsumeert te werdene jn Godts dienst; ende voorts te doene eenen wech ten heylighen bloede tot Wissenake ende aldaer te resideren den tijt van twee jaeren; te scheyden uuyt deser stede binnen sonnenschijne ende uuyt den lande binnen derden daghe naer dat hij van vanghenesse zal wesen ontlast, ende niet weder te commen jn dese landen hij en bringhe behoorlic bescheet, volbracht te hebben tvoors. vonnesse, up verbuerte van zijn lijf; ende condempneert hem voorts jnde costen van vanghenesse. Actum te Ghendt den IIII dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Matthijs Nachtegaele, ghevanghen, belast dat hij gheweest heeft jnde vergaederinghe ten Predicheers, bij de poorterie, hoe wel hij daerjnne niet en was, ende aldaer gheroepen datmen schueren soude het Calfvel, verbranden het contract van Cassant met eenen mutsaert; datmen de dekens afsetten soude ende datmen vercoopen zoude de goeden vande fugetiven, hoe wel hij niet meer dan

[p. 179]

eens gheweest en heeft jnde voors. vergaederinghen, waervan ghebleken es bij confessie vanden voors. ghevanghen ende anderssins;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicie, condempneert den voorseyden Nachtegaele te compareren jnde vierschare, wesende jn sijn lijnwaet, bloot shoofs ende bervoets, hebbende jn sijn handt een wassen keersse van eenen ponde, hebbende an sijnen hals een strop, ende aldaer te segghen dat hem leet es dat hij begheert heeft de poincten ende artijckelen, hierboven ghescreven, ende jndien hij tzelve noch te doene hadde, om gheenderande zaecken en soude tzelve willen doen; biddende daervan Godt almachtich, den keyser ende justicie verghiffenisse; ende dat ghedaen zijnde, te draghen de voorseyde keersse jn sente Michiels keercke, voor theylich Sacrament, om aldaer gheconsummeert te werdene jnden dienst Godts; ende boven dien bandt den zelven Nachtegaele uuyt alle zijne Ma^ts landen, up zijn lijf; te vertrecken uuyt deser stede binnen sonnenschijne ende uuyt alle dese voors. landen binnen twee daghen daernaer volghende; en condempneert hem voorts jnde costen vande ghevanghenesse. Actum te Ghendt den IIII dach van Meye XV^c XL.

Ghesien tproces criminelic beleyt jeghens Lieven de Hase, wullewever, jeghenwoordelic ghevanghen, belast dat hij ghedachvaert heeft die van zijnen wijck te compareren ten Bogaerde, ende jnsghelijcx gheseyt anden cnape van Sente Baefs dat hij soude oock dachvaerden sijnen wijck aldaer, ende gheweest te hebben een vande beroerlicxsten van sijnen ambachte, waervan ghebleken es eensdeels bij zijne confessie ende anderssins;

de K. Ma^t, prefererende gratie voor riguer van justicien, condempneert den voorseyden de Haze te

[p. 180]

compareren jn vierschare, jn zijn lijnwaet, bloot shoofs ende bervoets, hebbende jn sijn handt een wassen keersse van een pont, segghende dat hem leet es dat hij gheperpetreert heeft de voors. delicten ende mesusen, ende jndien hij de zelve noch hadde te doene, en soude om gheen dinck willen committeren; biddende Godt almachtich, den keysere ende justicie verghiffenisse; ende dat ghedaen zijnde, te draghen de voors. keersse jnde keercke van S^te Michiels, voor theylich Sacrament, omme aldaer gheconsumeert te werdene jn Godts dienste; ende voorts te doen eenen wech tot Millaen, ende daer te woonen een jaer lanc; te scheyden uuyt deser stede binnen sonnenschijne ende uuyt den lande binnen drij daghen naer dat de voors. Hase ontsleghen sal wesen uuyt ghevanghenesse, ende niet weder te commen jn dese landen ter tijt toe hij volbracht heeft djnhout van dese vonnisse ende daervan ghebrocht behoorlicke certificatie; ende voorts condempneert den zelven jnde costen vande ghevanghenesse. Actum te Ghendt den IIII dach van Meye XV^c XL.

Jn dit zelve jaer van XV^c veertich, den VI^e, VII^e, VIII^e, IX^e ende thienden van Meye, zoo gaven alle de neeringhen vande stede over huerlieder goet, juweelen ende coppien, jn eenen jnventaris, jnde handen vande K. Ma^t, om zijnen wille daermede te doene; ende daer waren neeringhen die overbrochten groote menichte van goede, als (de) scheppers wel vier duysent ponden grooten mette pachtgoeden ende al andere goet; ghelijck ooc de neeringhe vande meersseniers ooc groot goet; tijcwevers, smet, schipman ende veel andere; somma jnt generale elcke neeringhe gaf overe zulcx als zij hadden, tsij luttel ofte vele.

Item alsnu up den VII van Mey begonst men alle

[p. 181]

de artillerie wech te doene, die jnt engienhuus ende ter vesten laghen, ende men voerdese tsente Baefs, om te legghen up tcasteel, alst ghemaect soude zijn; ende sommighe sticken wierden tschepe ghedaen ende ghevoert naer de frontieren; ende wiert ooc gheweert alle de clooten, poeder, salpeper ende alle andere amonitie, met groote menichten, want het duerde veel daghen al eer tzelve huus al ijdel ende ruym was.

Jn dit zelve jaer, den XII van Meye, was gheleyt den eersten steen vanden casteele te Ghendt, smorghens tusschen zes ende den zeven hueren, upden houck van het bolleweerck vande Groen Hoye, ande Schelde, ende was gheteekent met een Borgoens cruysse ende vier stalen, met zeker carnation daerup ghemaect ende met een dexel daerup slutende; ende met dat hij gheleyt was, reet den keyser met vrau Marie shelichs Kerst, die doen noch stont, maer men bracse af, ende (hij) bleef daer spreken met de meesters, ende reet daernaer ter stedewaert jnne.

....Item noch up desen zelven XII^en Meye zo quamen met processien de canuijncken van sente Baefs, met alle de relicquen ofte fiertels, tot thiene toe, ende met vele schoone juweelen, met den bisschop van Doornicke, metgaeders den souvergaen (sic) van Camerijcke ende mijn heere den prelaet van sente Baefs, elc met eenen schoonen mijtere up huerlieder hooft, ende wierden alsoo de zelve fiertels ghestelt jnde keercke van sente Jans, de welcke keercke upden zelven dach vernaemt wiert ende wart ghenaemt sente Baefs, bij den bisschop van Doornicke, present alle der weerlt; ende dit was de vierde reyse, dat dese keercke vernaemt wiert, want deerste reyse hiet dese keercke Sente Salvators; de tweede reyse sente Blasius; de derde reyse sente Jans ende nu sente Baefs.

[p. 182]

....Jn dit voorseyde jaer van XV^c XL, den XXIX van Mey, ende ooc daer te vooren, zoo waeren ghehaelt van skeysers weghe alle de tenten, half tenten ende pavelgoenen, vierpannen ende datter toebehoort, van alle de neeringhen vande stede van Ghendt; ende (deze) waeren oock wech ghevoert daert de heeren beliefde, daeraf dat de neeringhen namen eene quictantie, welcke quictantie sprack als hier naer volcht:

‘Ick, Fredericq de Monnin, capitein vande artillerie der K. Ma^t, kenne ontfaen thebben vande neeringhe vande zwarte ledertauwers (ofte zulcke als de neeringhe was) binnen Ghendt, een tente ende een vierpanne, met alzulc alsser toebehoort ende dient. Jn kennessen mijns handteecken hier onder ghestelt desen XXIX Mey XV^c XL.’

Jn dit zelve jaer, den lesten dach van Meye, gheboot men vande stede weghe te coope de baerbelcansen, die stonden upde veste vande Spetaelpoorte, streckende naer de Dendermontsche poorte, maer daer en quam niemant om coopen. Ende up desen zelven dach zo begonst men de vesten te brecken ende te vullen tsente Baefs, ontrent de Dendermontsche poorte; ende daer wiert ghetromt datmen ooc de Rietgracht vullen zoude.

Item men seyde datmen het cleen casteel ter Sluus, dat jnt water stont, afbrac, dwelck men hiet den Sluetel van Vlaenderen, dwelck menich meinsche zeer vremt ende wonder dochte, want daer wierden ghebrocht vande steenen tsente Baefs, alsoo men seyde om het nieu casteel te Ghendt te maecken.

....Jn dit zelve jaer, up desen lesten dach van Meye, was ghehouden een generale vergaderinghe bij schepenen ende den notabelen deser stede omme te weten waermen de penninghen vinden zoude om den keyser

[p. 183]

naer tuytwijsen der sententie te voldoene; maer dat en wiert niet gheresolveert noch ghesloten, dan datmen trecken soude bijden keyser ende hem bidden om gratie, dat zijne Ma^t ghelieven zoude de voorn. somme te mincken, want die van Ghent gheenen middel en saghen om zulck eene somme te verleesten binnen zoo corten tijt. Ende den keyser, dit vertooch ghehoort hebbende, heeft gheseyt voor andwoorde: ‘Gaet ende spreect mijn heere van Rues; zulcx als hij ulieden segghen zal, zoo doet daernaer al oft mijne Ma^t zelve ghesproken hadde.’ - Dit die van Ghendt hoorende, zijn ghegaen bij mijn heere van Rues ende hebben hem de zaecke te kennen ghegheven als dat zij gheenen middel en wisten om zulck eene somme te vergaederen, ende baeden om provisie omme de zelve somme te moghen mincken ende te ontstaene metter heelft, waerup den zelven heere zeyde: ‘Maect dat ghijlieden deen heelft vande penninghen vindt ende dan zo mueghen wij Zijne Ma^t adverteren ende hem bidden dat hem believe daermede te willen nemen de pacientie.’

Jn dit zelve jaer, den IIII Junij, zo was den gheheelen raedt ende notabelen vande stede wederom vergaedert upden Collatie soldere, ende daer was vertoocht vande wet zulcx als hiervooren gheseyt es, ende daer was ghevraecht een yeghelic zijn advijs; ende daer wart gheresolveert als datmen soude zoucken provisie om deen heelft vande penninghen te vinden ende dat bij vercoopene van renten, den penninc XVI^e, ofte den penninc achte, lijfrente, ofte zes ponden grooten jn leeninghe ofte drij ponden grooten te ghevene die gheen rente coopen en wilde nochte gheen leeninghe doen en wilde; maer dit en achtervolchde niet.

....Jn dit zelve jaer, den VIII Junij, zo waeren

[p. 184]

mijn heeren vande wet vande kuere gheexecuteert van skeysers weghe omme de voorseyde penninghen, ende hemlieden wiert belast ende bevolen dat zij de penninghen vinden zouden binnen zeven daghen ofte den keyser souder anders jnne voorsien.

Item alsnu den IX Junij zo waeren wederom vergaedert alle de notabelen vande stede ende waeren alle ghejnsinueert ende ghedaecht upde boete van XXX Karolusguldenen ende upden ban van vijftich jaeren, alsoo zij noch de twee reysen te vooren ghedaecht gheweest hadden, ende datte ter causen voorscreven hoemen alder eerst de penninghen vinden mochte, want de somme zeer groot es, te weten hondert vijftich duysent keysers guldenen, van XL gr. elck stick, ende bedraecht ter somme van XXV duysent ponden grooten vlaemsch.

Jn dit zelve jaer van XV^c XL, den XI Junij, zo wiert bij trompette gheboden datmen de vesten slechten ofte vullen zoude vande Spetaelpoorte totter Schelde ende datte bij conincstavelen, ghelijckmen de waecke jnt voorleden jaer ghehouden hadde, te weten alle daghe twee hupperconinghe sdaechs, dats XX conincstavelen, bedraecht elcke conincstavel thien mannen, comt II^c mannen; ende die niet en commen die verbueren elcken dach vijf grooten, ofte (sij) moesten senden eenen man.

Item noch up desen zelven XI Junij zo begonsten de heeren vande wet omme te gaene van straete te straete ende te doen schrijven elcx mans name, ende vraechden hoe vele dat een yeghelic presenteerde te gheven omme de voorn. somme te vinden, ende zulcx als een yeghelic presenteerde te gheven wiert ooc upghescreven; ende die hemlieden niet gracelic voughen en wilden naer huerlieder staet, die drouchmen over bijde wet jnt collegie; ende eenighe wierden aldaer

[p. 185]

ontboden; maer al datter ghepresenteert was en mochte niet veel helpen; nochtans moest elck gheven zulcx als hij ghepresenteert hadde.

Jn dit zelve jaer, den XII Junij, zo begonsten die vande Veltstraete als deerste te weercken ande vesten omme de zelve te slichten ende vullen, naer tbevel, ende waeren ontrent twee hondert mannen, te weten twee upper conincstavelen met huerlieder volcke; maer de conincstavels en vrochten niet, maer moesten wesen om toe te siene⁽¹⁾.

....Jn dit zelve jaer, den XVI Junij, waeren voor alle de huusen ven neeringhen brieven ghesleghen ter hueren of te coope, maer de jnwoonders waeren de naeste voor den prijs.

...Den XIX Junij zo waeren de heeren van Ghendt jnt sPrincen hof bijden keyser, ende den keyser schalt die van Ghendt quycte deen derde vande voors. somme, te weten vijftich duysent keysers guldenen; ende deen derde vande sceventie (sic) vande vier hondert duysent guldenen dies questie was.

....Item was van schepenen weghe een yeghelic verboden, up zijn lijf, eenighe maniere te maecken van vergaederinghe om te reysen naer Hauthem, met eenighe jnstrumenten van spele, als trommelen, muselen ofte anderssins, ende gheensins met eenighe benden ofte gheselschepe; dat ooc niemant zijne kinderen ghedooghen en souden eenighe fleytgens te conterfeyten omme mede achter straete te loopen, upde boete van drij karolusguldenen ende die te verhaelen up vaedere ende moedere vande kinderen.

Jn dit zelve jaer van XV^c XL, den XXVIII, XXIX ende XXX Junij, zoo vercocht men alle de cattheylen

(1) Het overige als in 't Memorieboek, II, 210.

[p. 186]

vande neeringhen binnen Ghendt, ende de huusen waeren alle verhuert van skeysers weghe, want voor elck huus van neeringhe was ghesleghen eenen brief bij eenen huusier vanden keyser; ter huure of te coope, ende (zij) waeren alle verhuert, maer gheen vercocht. Ende van elcke neeringhe zoo waeren hooftmannen ghecoren vande wet uuyt de lede vande poorterie.

....Jn dit zelve jaer, den VIII Julij, was metten trompette verboden wie hij waere niet te vervoorderen te schimpen ofte te gecken ofte te verwijten jnder eeuwicheyt van het vonnesse, dat den keyser onlancx heeft uuytghegheven binnen Ghendt van het draghen vanden stroppe ofte anderssins, daer grooten twist af soude commen, als dootslaghen, vechtinghen, kivinghen ende andere zaecken; soo wien daer deerste occasie af waere, soude ghecorigiert worden metter doot, jn exemple van andere. tWas al berauwen duer quaeden raedt, hadde den keyser voor ooghen ghehadt: quid quid agas, prudenter agas et respice finem, hij en soude zulck vonnesse up zijn jnsetenen niet laeten uuyt gaen hebben.⁽¹⁾

....Jn dit zelve jaer, den X Julij, was dien schoonen torre van sente Baefs ter nedergheworpen met suptijlheyt, want hij soo steerck was dat hij niet brekelic en was; ende hij was ghestelt up schooren, ende jnde schooren waeren groote ronde gaeten, ende daer buspoeder jn gheleyt ende vier van haute daeranne ghemaect; ende alsoo lietmen branden, ende als het vier verbrant was, zoo zanck den torre nedere.

....Jn dit zelve jaer, den IX van Septembre, soo vertrocken alle de soldaten ofte voetvolck uuyt Ghendt, up eenen donderdach, ende trocken al naer Wettere;

(1) Het overige als in 't Memorieboek, II, 214.

[p. 187]

ende was aldaer ommeganc; ende daer gaf men hemlieden alle orlof, ende elc track naer tsijne als zij betaelt waeren. Aldus laghen dese soldaeten binnen Ghendt wel ontrent zeven maenden ende alle meest binnen der prochie van Ackerghem, de welcke zeer uutermaeten daeraf verlast waeren, ende en gaven nievers niet voor huerlieder logement, maer daer was veel goets aen verloren van lieden, die hemlieden geburcht hadden; ende veel lieden dedender groot proffijct aen; ende omme dat zij de landtslieden niet te zeer belasten en souden, soo sonden schepenen hemlieden zeer veel victuailge naer.

Item mijn heeren vande wet ontboden van huuse tot huuse den ghemeenen man van neeringhe ende andere, die hieten redelic te ghedoene, ende elck moeste leenen der stede II lib. gr; al wayst dat zij renten up de stede ghecocht hadden, niet jeghenstaende moesten zij twee ponden grooten leenen.

Item alsnu den X ende XI van Septembre ende alsoo voorts van daghe te daghe, zo ghinc Gillis de Rubbe met eenen schepenenbode wederomme jntimeeren diveersche persoonen uuyt laste vande commissarissen der K. Ma^t ende der wet vande stede van Ghendt, als dat zij bringhen zouden ten zekeren daghe zulcke somme als elc vande schepenen gheordonneert was, ende dat jn vorme van rente; deen vier ponden, dander VIII lib., dander XII lib., dander XVI lib. gr. ende alsoo voorts, elc naer sijnen staet, alsoo mijne heeren vande wet meenden; maer het ghinc zeer onghelijc jn zijn weerck, want deen gaf veel meer dan dander, naer advenant vanden goede.

Item jck, Jan vanden Vijvere, ooc een vande upscrijvers van dese memoriale gheschiedenissen, presenteerde jnt eerste vier keysers guldenen als mijne heeren schepenen eerst ommeghinghen, opende daermede te

[p. 188]

ontstaene; ende ic was daeromme ontboden ende ick gaf dese vier guldenen; ende daernaer wiert ic noch eens ontboden om twee pont grooten te leenen, ghelijc de ghene, die niet ghepresenteert en hadden, maer ic waende met mijne voorseyde presentatie te ontstaene, waerom ic mijn billet mede drouch, die ic schepenen toochde, maer niet jeghenstaende dies, moest ic noch neghen guldenen daertoe leenen, zonder de voorseyde vier guldenen, die ic ghegheven hadde.

Item corts naer hier wiert ic noch eens ontboden omme renten te coopene, ende ick hadde zeer gheeren ghedaen mijn excuse, ghemeerct dat icker twee reysen gheweest hadde, maer ic en coeste niet voorbij: ic moeste noch gheven noch vier ponden grooten ende hiervooren soo soude ic hebben eenen leeu tsiaers, den penninc XVI^e; ende alsoo hebbe ic moeten gheven, leenen ende coopen; ende (dat) cost mij jn als VI lib. III sc. IIII d. gr.

In dit zelve jaer, den XX van Septembre, zoo quam den keyser tsente Baefs ende sliep dien nacht tsente Baefs, jnde abdije ofte casteel, ende vertrack des anderdaechs wederom wech naer Bruyssel, want hij en was niet anders ghecommen dan omme dweerck vanden casteele te siene, ende en bleef te Ghendt maer eenen nacht, soo voorseit es.

Item tusschen desen tijt zo waeren ontboden diveersche steden ende dorpen binnen Ghendt, omme te compareren voor den keyser ofte voor zijne ghecommitteerde, omme te deposeren ende te verclaren de herrueren, commotien ende beroerten, die jn elc bijsondere gheweest hadden als binnen Audenaerde, Corterijcke, tIJpere, Gheersbeerghe, tHulst, te Nienove ende andere; ende ten lande tlandt van Waes, de Casselrie van Corterijcke, tlant van Gavere, Aspere ende Sijnghem, Ronse ende Rousselaere, want jn elc van dese heeft

[p. 189]

groote beroerte ende zwaricheyt gheweest, jn sommighe veel meer dan jn dandere; want eenighe hadden ter maerct jnde wapen ghestaen ende hielden de wake, emmers tgheheele landt was jn roere ende elck hurselde al eer men wel wist vande compste vanden keyser; maer alsoo saen als den keyser jnt lant was, zoo suste elck; maer elck daer eenighe beroerte gheweest hadde, die waeren alsnu alle te Ghendt ontboden, deen vooren ende dander naer, ende hadden alle sententie, naer de zwaricheyt vande zaecke ende moesten hemlieden beteren met groote sommen van penninghen, maer niemant zoo groot noch zoo zwaer als die van Ghendt; nochtans en hadden zij ter maerct niet gheweest, maer dat zij den stock jnde handt ghenomen ende de waecke andveert hadden, dat was bij consente vande heeren vande wet vande stede; maer tis wel te presumeren dat de occasie was dat die van Ghendt zoo zwaerlic ghecorigiert waeren. Dat was om dat zij die eerste waeren die begonsten, maar onder tdexel van dien zo waerender die al te vele begheerden ende wilden, dwelc den gheheelen buyck vande stede niet en wisten noch en mochten. Godt betert.

Ende tsente Baefs wiert soo menich schoon huus afghebroken, ende de lieden moesten ruymen of zij wilden ofte niet en wilden; ende waeren alle ghepresen, maer daer en ontfinck noch niemant gheen ghelt, ende moesten gaen soucken elders, deen een camere ende dander een huus; maer daer starffer zeer vele van drucke ende van ongenouchten.

....Jn dit zelve jaer, beghinnende vanden XXVI Novembre ende alsoo voorts, zoo begonstmen de rekeninghen te draghen ende presenteren angaende de neeringhen jn handen vanden procureur generael van Vlaenderen omme die te oversiene uuyter name vande K. Ma^t, ende noteerde ende teeckende alle de costen vanden goddelicken

[p. 190]

dienst vande keercke; ende van elker neeringhe moesten zij bringhen alle de rekeninghen, wel van thien ofte twaalf jaeren te vooren, ofte meer, ende het duerde wel tot Sinxenen eer alle de rekeninghen gheapprobeert waeren.

Item M^r Lieven Blomme ende M^r Marten de Pestere wierden weder ghestelt elck jn huerlierder officie ofte dienst, die te vooren afghestelt hadden gheweest bij slote van Collat'e; ende ook van ghelijcken Sebastiaen dHane, eerste secretaris vanden ghedeele, wiert ooc wederom jn zijnen staet ghestelt.

...Jn dit zelve jaer, den XXVIII Decembre, zo deden de schepenen van Ghendt huerlieder nieuwe abijt aen, te weten Ghendts grau, met eender bende van zwart fluweel ende vier quispelen; dat was jnde plaetse vanden strijpen, die sij plochten te draghen.

Jn dit zelve jaer, den XII Januarij, zo quam mijn heere van Rues wederom binnen Ghendt ende hadde den keyser gheconvoyeert tot jn Duytslandt.

Ontrent desen tijt begonstmen ooc af te breken de Dendermontsche poorte.

Item upde Heernesse waeren ghemaect zeven ofte acht huusen om coreel te gaen backen, ende men biecker groote menichte tjaer daernaer; ende recht over den Rooden Turre, bij den Langhen Steendam, waeren ghemaect vier calckhoven om calck te berrenen, om tcasteel mede te maecken; ende de straete wiert gheleyt jnden Ham om aldaer uuyt der stede te gaene.

Jn dit zelve jaer, ontrent tuytgaene van Maerte, zo begonst men wederom zeer te gaen weercken aen tcasteel, maer niet zo zeere als tjaer te vooren, jae niet upden vierden man naer; maer het wiert binnen dit jaer al rontomme ghefondeert ende hooghe up ghemetst ende een poorte gheheel ghemaect, te weten naerst de stede, naest den Rooden Turre.