Chronijcke van Ghendt (1885)

Chronijcke van Ghendt

(1885)–Jan van den Vivere– rechtenstatus

Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

XV^c XXXIX.

Den XXI April was te Ghendt ghejusticiert Beernaert vanden Bossche, gheseyt van Bracle, ende met hem Lieven de Caluwe, gheseyt Bruesken, omdat sij jnt jaer XV^c XXXVI vermoort hadden Anth^s vanden Bossche, ofte van Bracle, tselfs Beernaerts broedere. Dit feyt deden zij achter de Roose, bijde Doorestraete,

daer hij Anth^s van zijnen broedere ghewacht was; ende hadder Bruesken toe ghehuert. Deen hielt hem ende dander stack hem een pinsoen ofte priem jn zijn hoore, ende duerboorden zijn hooft; ende men hielt sijnen mont toe; om tvermalendijde goets wille, dwelck up hem, Beernaert, succederen soude, zoo hij meende. Nochtans waerent alle rijcke poorters. Dat hij daer van Beernaert, zijnen broedere, ghewacht was, dat quam om dies wille hij ghewoonlic was te gaen drincken tot een weerdinneken, jnde voorn. Doorestraete, ende satter dicwils tsavons laete. Ende Bruesen, zijn ghelt van Beernaert niet connende crijghen, wart zeer onpacientich ende reysde naer S^te Jacops jn Compostille, daer hij te biechten ghinck; ende liet hem daer sommighe woorden ontvlieghen jn een vlaemsche herbeerghe, tot sijnder weerdinne, die ooc uuyt Vlaenderen was. De weerdinne, dit hoorende, hevet te kennen ghegheven eenen Symoen de Ruddere ende Jan Paridaen, die tzelve te kennen gaven, ende hier duere quam eensdeels dese moort uuyte. Zij waeren hieromme beede levende verberrent neffens elcanderen upde Vrijdachmaert. Beernaert was een groot man, vroom ende steerck van leden ende vreeselic van ghesichte ende manieren. Bruesen versprack hem, maer hij Beernaert en andwoorde hem niet, noch ooc de broeders, die hem tgheloove aenriepen. Beernaert was begraven jn tbagijnhof van sente Lijsbetten, met zes tortsen, ende Lieven ten Augustijnen....

Een supplicatie anden deken ende gheswoorne vande neeringhen.

Mijne heeren schepenen vander kuere jn Ghendt, naer tvertooch hemlieden ghedaen vanweghen den prince vande Fonteyne, met zijne ghealierde, die gheeren zekere prijsen up stellen zouden ende daertoe roepen ende vermanen alle de steden ende repassen vanden

lande van herwaerts over, te weten Hollandt, Zeelant, Brabant, Arthoys ende Henegauwe, omme daerbij dese stede seer te verblijden jn rethorijcken ende elcken vanden jnwoonende te doen prospereren ende gauderen jn haerlieder stijl ende neeringhe; ende considererende dat tzelve haerlieder vertooch ende jntentie zonderlinghe doet ten proffijcte vande gheheele ghemeente ende tzelve bij mijne heeren voornoemt approberende ende over danckelic houdende, hebben uuyt jonsten ende jn advanchemente vande zelve prijsen ende de oncosten, daer anne clevende, hemlieden gheconsenteert ende toegheleyt een redelicke somme van penninghen jnde presentie van mijn heere de hueverdeken, anden welcken zij oock verzochten elcken van zijne dekenen rapport te doene haerl. supposten, dat zij volghende zekere billiet vanden jaere XIIII^c XXXIXGa naar voetnoot(1) hemlieden employeren zouden jn voorderinghe ende behulpsaemhede vande zelve prijsen, die costen zullen twee hondert ponden grooten ofte daerontrent, ten heinde dat de eere deser stede bewaert mach wesen, te gheven zulcke somme als bijden billiette ghementioneert ende verclaert staet. Ende gaf dese neeringhe doen ter tijt, te weten jnt jaer XIIII^c XXXIX, X sch. grooten ofte uuyterlic zulcke andere somme als ulieden discretie goetdincken zal; daerom de voorn. prince vande Fonteyne met zijne ghealyeerde elck bijsondere biddende zijn debvoir daerin te doen; ende sult wel doen, zonderlinghe ten proffijcte vande gheheele ghemeente deser stede.

Daer waeren veel neeringhen die hiertoe niet presenteren noch gheven en wilden; ende die yet presenteerden, seyden ghelt te gheven thalfven spele.

Item dit spel van retorica ghinck voorts ende den XX van April, ten acht hueren, zoo moesten uuyt elcker stede ofte dorp twee ofte drij mannen zijn om te lotene, dwelck was up den belocken PaeschdachGa naar voetnoot(1).

....dIntree was den I Junius XV^c XXXIX.

Een andere supplicatie.

Mijn heere den prochiepape, keerckmeesters ende H. Gheestmeesters der prochiekeercke van Sente Michiels binnen der stede van Ghendt bidden mijn heeren den deken ende gheswoornen ende andere goede lieden vande neeringhe vande zwarte ledertauwers, dat zij willen gheven huerlieder goede aelmoessen ofte bruloft ghelt, thaerlieder discretie, ter offerande vande hoochmesse jn zondaghe naestcommende, die de eerw. heere ende beminde vadere jn Gode mijn heere den abt van Sente Baefs zelve doen zal jnde voors. prochiekeercke van Sente Michiels, smorghens ten zeven hueren. Ende ditte tot hulpe vanden nieuwen weercke vanden turre ende beede haer zijcappellen vande voors. keercke. Actum den IX van Wedemaent XV^c XXXIX.

Item den XIX Ougste XV^c XXXIX zoo behoorden te verkiesen wel XV ofte XVI neeringhen, ende zij zonden alle deen totten anderen om advijs, ende sloten alle dat zij niet verkiesen en souden tot dat volcommen waere tslot van diveersche collatien....; maer de dekenen met huerlieder gheswoornen vonden hemlieden upden zelven dach tsamen.

Item mijn heere van Schardau, die hoochbailliu van Ghendt was, die was tsente Michiels jnde keercke upden bovenscreven XIX dag van ougste, dijsendach

zijnde, om te spreken metten deken vande mueleneers, ter causen vande kuere; ende dander neeringhen hadden de wete dat den hoochbailliu tsente Michiels jnde keercke was, ende alle neeringhen zonden haeren deken ende twee gheswoornen met noch twee ofte drije notabelen uuyt elcke neeringhe, van die doen vercosen, zoo datter zeer veel volcx vergaederde. Ende den hoochbailliu dese vergaederinghe ziende, was verwondert; ende de dekenen ghinghen hem aen ende zeyden: ‘Heere, wij wilden hu wel ghesproken hebben’ - waerup dat mijn heere seyde: ‘Wel, mijn heeren, wat js ulieden begheerte?’

Ende eenighe vande dekenen seyden: ‘Heere, hu zal believen te gaene jnden choor ofte sanctuarie, absent den volcke, ende daer zullen wij hu segghen ons begheerte ende ghebreck.’ Ende mijn heere die ghinck sitten jnde capelle vande witte leertauwers, ende de dekenen, elc mette sijne, hebben hem ghevolcht; ende mijn heere den hoochbailliu up de siege gheseten zijnde, heeft ghevraecht noch eens: ‘Mijn heeren, wat is ulieder beliefte?’ Ende daer werden hem ghelesen twee billetten, deene vande neeringhe vande cleercoopers ende dander vande neeringhe vande aude schoemaeckers, beede mentioen maeckende waerom dat zij niet verkiesen en wilden voor dat vulcommen waere de sloten van Collatien, vooren verclaerst. Voorts zoo begheerden zij dat mense alle vanghen zouden, die jnt jaer XV^c XXXVI dienden, alsoo wel schepenen van beede de bancken als beede de dekenen, ende datte uuyt cause vanden consente, jnt zelve schependom ghedaen angaende de vier hondert duysent guldenen, dies noch questie es; ende ten anderen om dat claer ghebleken es dat men bij nachte jnt secreet vande previlegien gheweest hadde, sonder consent ofte wete vande ghemeenten. Ende alle andere dekenen met huerlieder supposten, daer jeghenwoordich, hebben tzelve

gheadvoueert ende begheert an mijn heere den hoochbailliu, dat hij soude willen doen executie als voorseyt es. Mijn heere den hoochbailliu hoorende ende ziende de verstoortheyt vanden ghemeenten, en dorfstet niet laeten, maer begheerde dat zij huerlieder last schriftelick stellen zoude, twelck aldaer terstont ghedaen wiert. Ende mijn heere den hoochbailliu die dede zijn ontschult ende zeyde, dat hij vande zaecke niet gheweten en hadde dan jn twee ofte drij maenden herwaerts, ende badt elck bijsondere dat sij souden willen te vreden wesen: hij soude doen zijn debvoir ende seer wijselic jnne voorsien. Maer al die daer present waeren, zeyden: ‘Heere, wij begheerent terstont ghedaen te hebben’ - waerom mijn heere begheerde dat van elcke neeringhe, die daer present waeren, eenen man met hem gaen soude om te siene sijn debvoir. Ende zij zeyden: ‘Heere, wij willen alle met hu gaen ende hu assisteren.’ Maer mijn heere zeyde: ‘Den hoop is veel te groot, jc en begheere uuyt elcke neeringhe maer eenen persoon, ende sult sien mijn debvoir.’ Ende es den voors. hoochbailliu met eenen man van elcke neeringhe van daer vertrocken naer het Schepenhuus, ende commende te Putte, heeft aldaer ghevonden Lieven Pien, weert jnde hostelrie ghenaemt de Clocke, voor zijn duere staende, ende heeft hem aldaer ghevanghen ghenomen ende gheleet jnt Sauselet, met menichte van volcke. Desen Lieven Pien was jnt jaer XV^c XXXVI, hendende XV^c XXXVII, hueverdeken, ende was nu half Ougste lestleden den tweeden schepenen vande kuere afghegaen. Ende es alsoo den zelven hoochbailliu ghegaen jn diveersche huusen van die jnt jaer voornomt dienden; maer elck hielt hem verborghen ende absent. Dese mare commende tschepenhuuse, zoo heeft hem wech ghemaect Reynier van Huffelghem ende Joos de Grave, beede schepenen vander kuere, nieu aencom-

men; ende Reynier voornoemt die wiert vervolcht bij eenen Pieter de Scheppere, dieneere ende meer andere tot Bruyssel, daer hij ghevangen wiert ende die hem vervolchden met hem tsijnder begheerte; maer Jacob van Melle die vloot uuyt Bruyssel. Ende dese tijdinghe te Ghendt commende, soo sant de stede van Ghendt eenighe ghedeputeerde naer Bruyssel om huerlieder dienaers, de welcke Reinier oock hadde doen vanghen, om hemlieden ontsleghen te hebben ende ooc omme den voorn. Reynier jn stede van Ghendt te ghecrijghene. Ende Joos de Grave die was ooc schepenen vande kuere, alsoo wel als nu. Ende Jan van Waesbeerghe die wiert ghevanghen upden zelven dach naer noene jn een cleen huuseken.

Item desen bovenscreven Lieven Pien hadde een dochtere, die een vrijschipman ghetraut hadde; sij seyde alsoo saen als huer vadere ghevanghen was, dat hij daer gheen vier daghen sitten en soude, maer soude noch jn ghemeene brootsacken bloet haer handen wasschen, noch niet kerren genouch vinden om het ghemeente ter galghewaert te voeren. Ende ter dier causen was zij zeer qualic bemint van het ghemeene volck.

Jn dit zelve jaer ende bovenscreven daghe, ontrent den avont, zo zonden de neeringhen weder deen totten anderen om te vergaeren ende te bidden ende begheeren anden hoochbailliu, dat hij soude willen consenteren een waecke bij neeringhe dien nacht, dwelc hij niet doen en wilde zonder tadvijs vande wet; waerom dat men de wet dede vergaederen voetstaens alsoo saen alsmen conste, ende ooc alle de dekenen, diemen vinden conste. Ende als de wet vergaedert was, ende de dekenen jnt vertreck waeren, zoo waeren zij alle binnen gheropen om te verclaren huerlieder begheerte, waer dat alle de dekenen luttel ofte niet en spraken,

waerom dat de gheswoornen ende andere zeer ghestoort ende gram waeren ende wierden, roepende al over hoop, zoo datter gheen ghehoor en was eenen langhen tijt, tot datter eenen was, die nam Jan de Block, hueverdeken, bij den boesem, ende seyde: ‘Ghij sijt ons hueverdeken ende als ons hooft, ende ghij weet ons begheerte ende onsen wille wel; waerom en spreect ghij niet ende ghevent de wet te kennen?’ dwelck Jan de Block seer vremt ende qualic nam ende het scheen dat hij over den zelven zoude hebben gaen claghen. Maer tgheroup wiert zoo groot ende duerde zoo langhe als dat mijne heeren vande wet verstonden dat de neeringhen die nachtwaecke begheerden. Ende doen vertoochde den hueverdeken ende zeyde: ‘Mijne heeren, jc verstaen dat zij begheeren een waecke.’ Ende eenighe vande wet die vraechde: ‘Waerom dat zij de wake begheerden?’ Ende doen wierter gheseyt op avontuere: ‘offer yemant bij nachte wat vremts voortstelde, wij begheeren dat ter proffijcte vande stede, jn hulden van justicien ende anderssins niet.’ Doen was ghevraecht vande wet weghe: ‘Hoe wildij waecken?’ - Doen andwoorden de dekenen: ‘Bij neeringhen.’ - Doen was wederomme ghevraecht: ‘Hoe vele uuyt elcke neeringhe?’ Andwoordende wederomme: ‘Elck naer dat hemlieden belieft, naer dat de neeringhen groot zijn.’ Ende doen was elcken deken bijsondere ghevraecht hoe veel ende hoe steerck dat zij dien nacht souden willen waecken. Deen heeft gheseyt: XXIIII mannen, ende dander twintich, dander twaelfve, dander neghen, dander zesse, ende alsoo voort, elck naer dat de neeringhen groot ende machtich waeren; maer gheen min dan zes mannen den eersten nacht. Ende de wet badt elcken deken bijsondere, dat hij goede paysivele lieden van eeren nemen soude, ten fijne datter gheen beroerte en rijse. Ende elcken deken vergaederde jnt schepen-

huus, tsavons tusschen neghene ende thien hueren, ende worden ghesonden vier en vier neeringhen elc naer een poorte ofte ghewest; ende daer bleeffer bijde vanghenesse ende bij tbeelfroot ende ooc up stadthuus, tot smorghens der dachclocke. Ende den tweeden nacht zo mijncte de wake jn elcke neeringhe, ende hadden hooftmannen vande poorterien ende hielden alsoo de waecke, maer daer quamen dicwils veel vremde ende quaede maren.

Item jn dit zelve jaer, den XX ougste, zo was ten zoldere een vergaederinghe ende begheerden een generale Collatie, waer dat den hoochbailliu met de gheheele wet oock quam; ende die vande weverie begheerden met tlet vande neeringhen te leven ende te steerfven; ende die vande weverie wilden ende begheerden dat zij alle ghelijc vergaederen souden jnde Bogaerde, waer dat huerlieder deken ende de wet zeer qualick an wilden, maer zij riepen ende creesschen zoo, dat alsoo gheschieden moeste, dwelck hemlieden noch qualick verghinck...

Dit naervolghende zijn de artijckelen ende slot van Collatie, ghedaen den XXI Ougste XV^c XXXIX, up den Vindersoldere.

Eerst tadvijs van beede de leden, te weten dlet vande neeringhe ende dlet vande weverie, es dat men volcomme tslot van Collatie, zulck als ten drij ofte vier reysen ghelast es, ende dat men anderssins niet en procedere dan bij treyne van justicie.

Item ten dien fijne verzouckende ende biddende mijn heere den hoochbailliu ende schepenen vander kuere, dat zij zouden doen vanghen de schepenen vander kuere vanden jaere XV^c XXXVI, hendende XXXVII, metgaeders de gone handtavich gheweest ten jngane vanden secrete, ende dat men deghuene,

onnoosel bevonden, ontslaen sal; ende dat sij voort meer vanghen ende apprehenderen zullen de ghene, die men bij jnformatien bevint beschuldicht te wesene.

Item jndien eenich pacient ofte pacienten, die ghevanghen zijn ofte ghevanghen souden werden bevonden jnt secreet deser stede bij nachte ende ontijde gheweest hebbende, ofte dat zij breedere andwoorde overghedreghen hebben der coninghinne, jn tzelve jaer, dan bij slote van Collatie hier gheaccordeert was, dat men de zelve pacienten pijnen zal jnde zale van sGraven steen, present de notabelen vande poorterie, de drijenvijftich dekenen ende de gheswoorne vanden ambachte, met de vijf neeringhen, ende jndien hemlieden breederen raedt ofte advijs dient, zo zal elcken deken ende gheswoorne jn tsijne nemen thuerliederen raede, tsij een, twee notabelen ofte meer, thuerlieder discretie.

Item begheeren voorts datmen doet sluyten ende bewaeren tgat te Waestene, angaende der IJperlee, ende tot Aelst zulc als mher Anth^s de Luu dede jn sijnen tijt; ende voort alle gaeten, daer tcooren zoude moghen vaeren tzeemont uuyte.

Item presenteren voorts mijnheere den hoochbailliu ende der wet altijt assistentie met lijf ende met goet, bij daghe ende bij nachte; ende jndiender yemant waere, die bij vijolentien ofte fortsen ofte bij onghereghelthede contrarie justicie deden, dat mijn heeren daerjnne voorsien, daertoe wij ons presenteren tassisteren met lijfve ende goede.

Item dat de drij leden egalic de wake houden tot daer anders jn voorsien zij, ende dat men ontbiede jn te commen de poorters ende andere ghegoede, die buyten up huerlieder goedinghe woonen.

Item de ghene, die schepenen ghestelt soude moghen zijn, contrarie den poincte vanden previlegie, dat men hem verlaete ende kiesen eenen anderen.

Item dat men niemant en laete roepen noch spreken dan de ghene, dienende vande lede van neeringhe ofte tlast hebbende van huerliederen volcke, ten fijne men elcken verstaen mach.

Item nopende de twee ghevanghenen, deene van Ruuslede ende dander van Wachtbeke ofte Calfve, die tvolck onghelijc ghedaen hebben, dat men die expediere ende correctie over hemlieden doet, naer tbevint van haerlieder mesdaet, zonder langher delay.

Item van ghelijcken dat men tgoet vande fugitiven toe seghele ende doe bewaeren ten minsten jn elck huus met twee souffisante mannen, jn vorme van wetteboden.

Item dat men met corter expeditie zal procederen ten laste vande ghene, die jn handen ende ghevanghen zijn, om te bevinden de waerheyt, met hemlieden ter banck te bringhen ofte anderssins.

Item begheeren voorts te siene den standaert van jn sic) behoorlicke plaetse, alwaer dat schepenen believen zal.

Item alle de ghene, die renten hebben up ende ten laste vande stede, dat zij betooch doen hoe dat zij daeranne gheraect zijn.

Item dat men boven dien de vesten deser stede delve tot den ouden bodem ende dat men de Rietgracht delve bijden ommeghelande, ooc totten ouden bodem.

Item dat men drij sluetels vanden secrete gheve de drije dekenen ende altijts van jaere te jaere verandere.

Item dat men de engienen te Brugghe halen, zo verre die der stede toecommen, ghemeerct dat der stede jn corte jaeren herwaerts zeker somme van penninghen voor trepareren ende bewaeren vandien brocht es jn rekeninghe bijden tresorier deser stede.

Item dat men haele tengien tEverstein, der stede toebehoorende, jndien daer eenich es.

Item van ghelijcken teingien te Lijkeercke, danof den bouck mentioen maect, ende datter van tzelve cedulle es.

Item van ghelijcken der stede engienen te Gavere, met de leeuwen nederwaerts ghekeert, zoomen tzelve bevinden zal, want daer nieuwe gaeten jn ghemaect zijn ten fijne dat mense niet bekennen en zoude.

Item dat men afbreke het steenen brughsken staende ten drij muelenen, thenden de Mueleneerstraete, ende dal men daer maecke een blochuus.

Item verzoucken ghenoumpt thebben bij name ende toename de miserabele persoonen, van ghelijcken de gone hebbende de staende aelmoessen, ende die af te stellen.

Item begheeren oock af te hebben de drooghe ghilde.

Item dat men bij daghe ende bij nachte de vanghenesse deser stede bewaere met zes lieden met eeren, uuyt elcke lede twee.

Item begheeren voorts den coop van Vlaenderen te siene ende hooren lesen.

Item begheeren dat metten lede vande poorterie, ter plaetsen ghecostumeert, commen zullen ter Collatie dinwoonende poorters, jn tlet vande neeringhe of tambacht vande weverie niet vrij wesende.

Item voorts dat jnde plaetse van tresoriers deser stede uuyt elcke lede ghestelt te werdene drij notabel mannen van eeren, die alle vierdeel jaers rekeninghe doen zullen.

Item zullen dezelve neghen ghecomitteerde hebben dadministratie ende bewint van alle de weercken, met al diesser ancleeft, deser stede competerende, ende niet beghinnen of zij en volmaeckent.

Item stellen ooc af de moorknechten, ende al waerender naemaels andere dienaers, en zullen nochtans gheen bewint hebben vande stoffe deser stede.

Item dat negheene cloosters ofte andere landtslieden eenighe neeringhe doen binnen de drij mijlen deser stede, zulcx als wij vermoghen bij previlegien.

Item dat alle offichiers ofte dekenen deser stede van nu voort aen eedt doen zullen, ghelijc hertoghe Caerle doen dede tSente Jans, ooc als wij bij previlegien vermoghen.

Item begheeren ghecasseert thebben tCalfvel, ghemaect jeghens tghemeente deser stede zonder Collatie, dwelc ghemaect was den XI April XV^c XV, naer Paesschen.

Item begheeren voorts Jooren Pien, f^s Lievens, ende Jan Triest, Reinier van Huffelghems huuscnape was, ghedestitueert te werdene, de sloten verandert te werdene ende andere lieden van eeren clockluyders jn haerlieder plaetse te stellen.

Item dat men den poortere beschudde vanden tol van Axele ende Hulst, zulcx als wij bij previlegien vermoghen.

Item stellen van ghelijcken af den presentmeestere ende en willen van nu voorts an gheenen meer hebben.

Item dat schepenen van beede de bancken de processen, bij hemlieden ghewesen ende gheapprobeert, zullen houden staen thaerlieder coste, behoudens redelicken salaris.

Item begheeren voorts een waecke bij connestavelrijen, bij daghe ende bij nachte, als deen waecke afgaet dat dander upcommen mach.

Item begheeren dat men gheenen voorcoop van coorne ende grane en doe binnen den lande van Vlaenderen, volghende den mandemente vande K. Ma^t, up lijvelic ghecorrigiert te sijne.

Dese voorscreven artijckelen ende poincten waeren aldus gheordonneert ende ghesloten den XXI Ougste, bij beede de leden deser stede, upden Vindersoldere, te wetene dlet van neeringhe ende dlet vande weverie. Ende des ander daechs zoo vergaederden die vande

poorterie ende hebbent jn alder manieren gheapprobeert, ende communiquierden al tsamen ende wilden met elcanderen leven ende steerfven.

Jn dit zelve jaer van XV^c XXXIX, den XXIII Ougste, vonden hem een groote menichte van volcke voor het huus van mijn heere den hoochbailliu ende begheerden thebben recht, wet ende justicie. Mijn heere den hoochbailliu dit hoorende, versochte thebben uuyt elcke neeringhe ghesellen tsijnder assistentie, die hem gheconsenteert waeren, ende deden hem eedt, goet ende ghetrauwe te sijne. Ende doen vergaederden de neeringhen jn huerlieder huusen, ende die vande weverie jnde Bogaerde, elc met zijn gheweere, ende wapene, ende hielden waecke bij daghe ende dij nachte; want de mare ghinck, datter waeren eenighe van quaeden verstande, die den zelven Lieven Pien verlossen wilden. Ende voor den elf hueren was Lieven Pien gheleet ter tortuere, ende mijn heere den hoochbailliu ghinck zelve mede, zijnde ooc jnde wapene, met twee ofte drij allebaerdiers ooc jnde wapene; ende elcke neeringhe sant drij ofte vier mannen tschepenhuuse om heere ende wet te bewaeren ende beschudden, die ghinghen over beede de zijden vande straeten, ende de wet tusschen hemlieden, de welcke bleven staende alsoo up beede de zijden vande straete, van an sGraven steen totten Hoyaert, den tijt gheduerende datmen pijnde, twelcke al ten verzoucke vande ghemeente ghedaen moeste zijn up de sale van sGraven steen, present de heere ende wet; ooc eenighe vande poorterien, metgaders de LIII dekenen ende de gheswoorne vande neeringhen ende dlet vande weverie. Ende de gheheele stede was bij dese jn roere, want alle de neeringhen bleven up huerlieder huusen jnde wapen staende, soo vooren gheseyt es, tot dat zij andwoorde hadden elc van huerlieder deken ende gheswoornen; maer wat men hem pijnde, hij en

wilde niet kennen, segghende: ‘Jc ben onbeschuldicht, het was mij wel gheseyt dat men mij upteech. Jacob van Melle seyde mij tsente Niclaus jnde keercke, dat men wat wonders hooren soude, waer de Hauthemsche reyse duere.’ - Ende alsmen hoorde dat Lieven Pien niet kennen en wilde, ghinc men hem zeer zwaerlic pijnen, zoo dat men hem wel een pallem recte; ende zeyden: ‘Lieven, waerom laet ghij hu dus pijnen? Kendt doch dat ghij den sluetel hebt ghegheven om jnde previlegien te gaene, ende die uuyt te haelen.’ Doen seyde hij: ‘Jc bent onbeschuldicht; jc en hebbe noinct jnde previlegien gheweest, noch niemant, dat jc weet.’ Dit hoorende, de neeringhen ghinghen te raede eene langhe poose, maer ter wijlen consenteerde men hem, dat hij over eynde sitten soude. Ende upsittende, seyde hij: ‘Jck hebbe grooten coude; laet mij jnden camer om mij te verwaermen.’ Maer men wildet hem niet consenteren, want hadde hij drij voeten vande pijnbanc gheweest, men hadde hem van dien daghe niet meer moghen pijnen. Dat wiste hij wel. Ende als de voors. neeringhen nu eenen tijt te raede hadden gheweest, ontboden zij Pieter de Voocht, f^s Andries, den stedesmets sone, die ooc daeromme ghevanghen zat jnt Sauselet, ende men dede ooc haelen Andries de Voocht, Pieters vadere, stede smet, omme te ghetuyghen over Lieven Pien.

Dit naervolghende es de ghetughenisse van Pieter de Voocht, zone vanden onderscreven Andries de Voocht.

Jck, Pieter de Voocht, f^s Andries, sweere bij mijnder trauwe ende manne waerhede, dat schepenen tot mijns vaders huus hebben ghesonden jnt jaer XXXVI, ontrent kerssavont, up eenen donderdach dat mijn vadere uuyter stede was, dat hij voor schepenen commen

soude. Jck vraechde of jck commen wilde, mits dat mijnen vadere uuyter stede was. Den bode seyde: ‘Jae ghij.’ Als jck bij schepenen quam, doen vraechden zij mij of jc gheenen raet en wiste om de voorduere van het secreet open te doene, want daer waeren twee sluetels verloren, dus en can men daer niet jnne. Dus seyden schepenen: ‘Weet ghij ons gheenen raet?’ - ‘Jae jck,’ seyde Pieter de Voorcht; laet mij met eender coorde ter oduere jnne, die binnen het secreet staet, jc sal dan het blockslot afslaen ende twee sluetels daertoe maecken. Sij seyden: ‘Wel, doet datte, maer beyt tot tavont, tot dat de leste clocke gheluyt es, om dat men te min weten soude.’ Ende binnen dien quam mijnen vader thuus, Andries de Voocht, f^s Laureins, ende ghinck met mij om tsavons het slot af te slaene. Ende jc seyde tot schepenen: ‘Gheeft mij dander vier sluetels om te bet jnne te gheraecken.’ Doen seyden sij: ‘Gaet tot Lieven Pien, dat hij hu de twee sluetels gheve, die hij heeft.’ Maer hij en wildet niet doen, maer stacse jn sijn mauwe ende brachse ten schepenhuuse waert. Ende tsnavons was jc neder ghelaeten met eender coorde, stittende up eenen stock, ende zij vraechden mij of jck beneden was ende lieten mij vallen, zo dat jc jn een maent niet en conste ghegaen. Ende als jc beneden was, zoo zonden zij mij eenen lanteerne, ende mijn vadere quam ooc beneden, ende Jan de Somere, de stede temmerman, quam ooc beneden; ende jc smeet het slot af ende grendelde de duere wederom toe ende spiede die ooc. Ende men haelde mij wederomme op ende jc ghinc tot M^r Philips vande Kethulle, voorschepene, die vraechde mij of daer yemant toe seyde. Jc seyde: ‘neent.’ Doen seyde hij mij: ‘Maect dat morghen avont wederomme anneghesleghen es, men sal hu den wijn schincken.’ Ende tsanderdaechs, als jc neder ghelaeten was, jc vant de

duere ghelijc jcse toeghelaeten hadde, ende jck ghinck tsnavons, als jc het slot anghesleghen hadde, ende gaf den voorschepene alle zesse de sluetels, ende hij behielt se.

Ghetughenisse van M^r Andries de Voocht, den bovenscreven Pieters vadere, stedesmet.

M^r Andries de Voocht seyde, dat Lieven Pien hem gaf zelve metter handt zijn twee sluetels ende M^r Philips de sijne; doen dat Lieven Pien hoorde, seyde hij: ‘Jae, ghevare, wat zech dij!’

Ende bij Lieven Pien waeren noch brocht Jan van Waesbeerghe, Lieven Lammens ende Joos Corbeel, ende doen ghinc men Lieven Pien seer gruwelic pijnen, tot dat hij seyde: ‘Ontdoet, jck sal zegghen.’ Maer het wilde qualic sijn, ende uuytcommende maer emmers ter nauwer noot seyde hij: ‘Jc leyde de sluetels up het letrijn; jck en weet niet wien datse andveerde.’ Anders en cost men van hem niet anders gheweten van dien daghe; nochtans was hij zeere ghepijnt, zoo dat men hem jn eenen setel drouch naer de vanghenesse.

Item noch up desen XXIII Ougste, corts naer tpijnen vanden voors. Lieven Pien, was de drij leden wederomme, elc jn tsijne, ghevraecht wat men met Lieven Pien doen soude, want hij weder al loochende dat hij ter examen ghekendt hadde; daerup elcken deken des anderdaechs zijne neeringhe dede vergaederen jn huerlieder huusen. Ende daer was ghelast van elck bijsondere, dat men den voorn. Lieven wederom ter scheerper examen bringhen soude, zonder dilay; maer schepenen versochten ande ghemeenten Lieven Pien te hebbene met noch andere twaelf notabele mannen; maer was hemlieden ontseyt.

Item jn dit zelve jaer, den XXV Ougste, zo was een opdoen jn vorme van Collatie, ter causen van Lieven Pien voornoemt, ende luydt aldus van woorde te woorde, zo hier naer volcht:

Openinghe ghedaen ten soldere den XXV Ougste XV^c XXXIX.

Mijn heeren vande drij leden deser stede, hier jeghenwoordelic vergaedert om ulieden mijne heeren te vertooghen de cause van dese vergaederinghe, die es hoe dat mijn heere den hoochbailliu ende schepenen vander kuere mette ghecommiteerde vande drij leden deser stede, omme ten effecte te bringhen de procedueren, begonnen doen jeghens ende upden persoon van Lieven Pien, al waer zij den zelven Lieven anderwaerf ende ten twee stonden ter presentie vande zelve ghedeputeerde scheerpelic gheexamineert ende ondervraecht hebben upde poincten, begrepen jn sijn verlijt ende examen, zo wel jnde tortuere als daerbuyten ghedaen, metgaeders upde gone, daeraf hij befaemt ende berucht was, welcke besoignen ghebracht zijn gheweest ten letrijne jn tcollege van schepenen, omme up al twelcke bet te libereren, soo hebben mijn heeren vande wet ontboden bij hemlieden den ghecostumeerden raedt vander stede, omme upde voors. zaecke goet advijs te nemen ende beraedt, dies zij naer Godts rechte ende reden ter ontlastinghe van hulieder eeden ende conscientie, bewaernesse ende conservatie vande rechten ende previlegien deser stede te doen hadden, ten appaysemente ende gherusticheyt vande jnsetenen ende ghemeente, ende ten fijne dat men hier namaels de goede lieden van Ghendt niet jmportinere noch belasten en soude connen ofte moghen jeghens onsen gheduchten heere ende jngheboren prince yet ghedaen hebbende dan goede ende ghetrauwe ondersaten behooren ende schuldich zijn van doen met justicie,

sonderlinghe ghemeerct dat elc wel beseffen ende bevroeden mach de groote ende zwaere jnconvenienten, perijckelen ende dangieren, dier soude moghen commen ten grooten verdriete, destructie ende desolatie van dese notabele stede van Ghendt, hooftstadt van Vlaenderen, jndien men anders gheraecte te procederen dan bij goeden raede ende rechtveerdighen treyne van justicie tselfs volghende ulieder mijne heeren vanden drij leden ghemeene advijse ende overeendraghen, jn gheschrifte overghegheven, daer ghijlieden al tsamen gheconcludeert hebt dat men anderssins niet en procedere dan bij treyne van justicie; hierup aldus delibererende metten raede deser stede ende ghehoort hebbende trapport vande zaecke ende ooc begonnen lesen tgone dies daeraf overleden was, so zijn ghecommen jn college van schepenen vander kuere zeker ghecommitteerde vanden lede vande neeringhe ende vande weverie, de welcke ter presentie van zekere notabele vande poorterie, aldaer oock ghecommen zijnde, ghevraecht wert wies hemlieden beliefde; daerup jn andwoorde ghegheven wiert bijden voors. ghecommitteerden vande neeringhen ende vande weverie, dat zij belast waeren te begheeren, dat men Lieven Pien afsnijden soude zijn haer ende anderwaerf bringhen ter tortuere.

Ende eenighe vande notabele vande poorterie, daer present zijnde, zeyden dat zij daer niet competentelic vergaedert noch daerup gheadviseert en hadden, daerup van schepenen weghe vertoocht was den voorn. ghecommitteerden vande twee leden of haerlieder verstandt niet en was, achtervolghende haerlieder voorgaende billiet van advijse, dat mijn heere vande wet jnde zaecke procederen soude bij treyne ende redene van justicie, ende alzoo zij naer Godts recht ende consientie vinden soude ter zaecke dienende, ten welcken fijne sij schepenen ooc vergaedert zaeten om goede expeditie van justicie te doene.

Ende ten fijne dat schepenen hemlieden bij allen redelicken middel souden moghen quycten jeghens Godt ende redene der ghemeente, ende een yeghelic toonen dat zij van huerliederen weghe vulveerdich zijn haerlieder uuyterste debvoir ende diligentie te doen jn tadministreren vande justitie, waeren te vreden, presenteerden ende baeden jn faveure van justitie ende om in hals (sic) te vuldoen, dat men met hemlieden zouden willen deputeren thien ofte twaelf notabele discrete ende gheleerde mannen, zulcx als die vande drij leden deser stede zelve daertoe zoude willen nemen ende deputeren, omme met hemlieden ghesaemdelick te handelen ende tracteren de zaecke vande voorn. Lieven Pien, ende daerjnne gheprocedeert ende gheordonneert te werdene, zoomen bevinden zal bij rechte ende waerachtighe justicie, daertoe dienende, tsij om hem wederom ter tortuere ghebrocht of anderssins van hem recht ende justitie ghedaen te werdene, naer de gheleghentheyt ende dispositie vande zaecke, ende dat met also curter expeditie alst moghelic ende doendelic es, ten contentemente ende voldoeninghe van Godt almachtich ter justitie ende eenen yeghelicke.

tWelcke bijde voors. ghecommitteerde ghehoort ende tsamen daeruppe ghecommuniquiert hebbende, hebben gheconcipiert, dat zij zouden doen commen up alsnu te deser huere alle de dekenen met twee haerlieder gheswoornen, ende die vande weverie, eenighe notabele van elcken wijcke, metgaders ooc de notabele vande poorterie, omme te aenhooren dies voors.^t es ende te adviseren ende accorderen up tvoors. concept, verzouckende ende begheerende van mijne voorn. heeren den hoochbailliu ende schepenen te weten of zij vande drij leden vanden advijse niet en sijn dat mijn heeren vande wet jnde voors. zaecke voorts procederen zullen met alder neersticheyt, bij treyne van justicie, achtervol-

ghende ulieder zelfs billietten ende advijsen, ende ten dien fijne met hemlieden nemen alzulcke notabele, discrete ende gheleerde mannen, als ghijlieden mijn heeren zelve daertoe sult willen nemen ende kiesen, omme ghesaemdelic jnde voorn. zaecke recht ende goede justicie te doen ende administreren met corter expeditie.

Op welck poinct deputatie ende nominatie ulieden mijne heeren, elc jn tsijne, believen zal elcanderen goet recordt te doen ende goede andwoorde over te bringhen, present de voorn. vande wet, altijts goede justicie te doene alsoo sij voor Godt ende voor de weerlt meenen te verandwoorden.

Item up desen zelven XXV Ougste waeren ghecosen de neghen commijsen om te hebben de administratie van alle de weercken ende affairen der stede van Ghendt, te weten dese naervolghende:

Eerst die vande poorterie:

Joos vanden Bossche.

Gillis Halsbeerch.

Gheeraert Oosterlinck.

Vanden lede vande neeringhe:

Niclays de Buck.

Jooris Vijts.

Gheeraert vanden Bundere.

Vande weverije:

Jan Sanders, jnde Veltstrate.

Lauereins Clays, f^s Amants.

Pieter Dullaert.

Andwoorde vande ghemeenten van Ghendt up de voorgaende openinghe ghedaen den XXV Ougste XV^c XXXIX.

Alvooren dat sij blijven bijden slote van Collatien ende accordt dat ghemaect ende gheaccordeert was jn

donderdaghe laetsleden jn alle zijne poincten ende artijckelen, sonder danof jn eenigher manieren te scheedene, want wij dat houden over een volmaect slot van Collatie, dat welcke wij begheeren valcommen te hebben van tguent dat niet vulcommen en es.

Item voort datmen tvoorghebot vanden vercoop van coorne ander waerf uuytlegghen zal ten thuynen, alsoot ghesloten es.

Item datmen trompet slae tallen plaetsen ghecostumeert ende dat men alle fugetive stellen sal up ghelt, te weten elcken persoon vande fugitiven up hondert Carolus guldenen.

Item annopende de vraghe van mijn heeren, ghevende jn andwoorde dat sij van gheenen sinne en sijn noch vanden advijse eenighe mannen, legisten ofte andere, te nemene om upde saecke van Lieven Pien te disputerene, nemaer begheeren datmen van stonden an dezelve anderwaerf bringhen zal ter tortuere ende afscheere alle zijn haer, onder ende boven, ende zijn rijnghen weeren ende bewaere, ende dat dese tortuere ghebueren zal bij alle de notabele dekenen ende gheswoornen, alzoo die jn zaterdaghe lestleden ghedaen was.

Item midts dat hij langhe jn officie gheweest heeft, dat men hem ondervraghe wat bescheet dat hij weet vanden grooten standaert, waer hij es, ende of hij dien ghesien heeft.

Item voorts wat den pays jnne hielt, die ghemaect es te Camerijcke, midts dat hij doen offichier was, datmen hem danof neerstelic interrognere.

Item datmen hem ooc vraghe, wat vergaederinghe datter gheweest es ten huuse van M^r Philips vande Kethulle, tusschen beede de Collatien vande collegien die aenquamen thalf Ougste XXXVI, ende wat advijsen ende communicatien dat zij tsamen ghehouden hebben.

Item datmen hem ooc scheerpelic ondervrage wat

persoonen ghemoveert hebben dat men gaen soude jnt secreet vande stede, ende wat sij hem te kennen gaven waerom dat zij daer wilden ghegaen hebben, anghesien dat hij zelve ghekendt heeft dat hij sijn sluetels daertoe heeft gheleent ende ghegheven.

Item voorts wat zij jnt secreet ghedaen hebben ende of zij eenighe previlegien gheweert hebben ofte eenighe zaecken gheseghelt met S^te Jans seghele, ende voorts breedere vraghende ende jnterrognere zoomen uuyt sijne kennessen delibereren zal.

Item jndien dat hij yemant belaste, breedere dan hij belast en heeft, zijn zij ghecrijghelic, datmen die legghe jn vanghenesse verscheeden van elcanderen, ende wel doen bewaeren mette waeckers; ende jndien yemant fugetijf bediet, datmen telcken stelle up hondert guldens.

Item datmen stelle aen de pijnbanck drij nieuwe secretarissen, uuyt elcke lede eenen, om zijn verlijt ende van andere, werden zij ter banck ghebrocht, gheteeckent te werdene, ten eynde dat elck let jnt sijne weten mach wat zij verkendt ofte verclaerst hebben.

Item datmen de tortuere volcommen zijnde, de zelve Lieven Pien alleene legghe ende bewaere bij mannen uuyten drij leden, tot dat schepenen zullen over hem administreren justicie, bij de kennesse, die hij ghedreghen heeft ende noch draghen zal moghen, met corte expeditie.

Item datmen terstont afstelle alle de poortiers ende veerlieden ende daer stelle nieuwe lieden van eeren, die noinct ghedient en hebben.

Item datmen voorts hoore jnformatie up zulcke woorden, als Jooris Pien zoude gheseyt hebben vande clock te slane ende datmen hem dan vraghe wat last dat hij daeraf hadde ende van wiene ende te wat propooste, ende datmen naer tbevint doe recht van justicie.

Item den voorn. Lieven Pien wiert upden bovenscreven XXV dach van Ougste, ten twee hueren naer noene, metten zetele ghedreghen naer sGraven steen, ende was wederomme, present de dekenen ende gheswoornen, ghetortureert, daer hij pacientich was zonder eenighe kennesse te draghen, breedere dan ontrent zeventhien schilde, die hij hadde vande stede, jn leveringhe van orduyne, als hij zijn nieu huus metste, dwelck hem, soo hij seyde, zonder eenichsins te begheeren, toegheleyt was bijde meesters deser stede, ende dat hij oock zijne sluetels, niet wetende waertoe, gheleent hadde omme jnt secreet te gaene. Ende ooc ghevraecht zijnde naer den standaert, seyde hij die noint ghesien thebben, zonder eenighe breedere kennesse voorts meer te doene. Hoe wel de voorn. Lieven duer het te kennen gheven van eenighe persoonen, die seyden dat hij eenen toovereere was, alsdoen was bij eenen baerbier van al zijn leden, waert ghestaen was, zijn haer afgheschoren; ende doen wiert hij seer schandelic ende confuselic ghetracteert zonder eenighe breedere kennesse te doene.

Item alsnu wiert ooc ghevanghen een meestersse tSente Pieters, ghenaemt Mayken van S^te Pieters, met Heindric Palinc, ende noch een baerbiersterigghe up S^te Lijsbetten gracht, de welcke persoonen berucht waeren van tooverie.

Item alsnu up desen zelven XXVI dach van Ougste zoo waeren de gone, die ghevloden waeren, ghesedt up een ghelt, te wetene up een hondert Carolus guldenen van elcken fugetijf; wie eenen levende te Ghendt brochte die soude hebben voor elcken persoon hondert guldens.

Jn dit zelve jaer van XV^c XXXIX, den XXVIII Ougste, was den voorn. Lieven Pien brocht jn vierschare tschepenhuuse, welcke vierschare bijden amman

ghebannen was; ende den bailliu, heesch maeckende tsijnen laste, seyde eerst dat hij jnt jaer XV^c XXXVI hadde helpen accorderen jnde begheerte van vier hondert duysent guldenen; ten tweeden jnt zelve jaer overghegheven hebbende zijne sluetels vanden secrete deser stede, daermen mede ghinck jnt secreet; ende ten lesten dat hij vander stede goeden ghenomen hadde ende zelve gheapplicquiert tsijnen proffijcte, omme twelcke wiert den voorn. Lieven Pien ghecondempneert gherecht te sijne metten zweerde tusschen baillien van sGraven steen. Ende alsoo wiert hij ghedreghen met eender treme up een schavaut upde Veerle plaetse, ende was zittende onthooft ende daernaer begraven jnde keercke van sente Niclaus, neffens S^te Anne aultaer. Godt ghedincke de ziele.

Item als dese justicie ghedaen was ende vulcommen was, zoo heeft mijn heere den hoochbailliu met beede de dekenen ghegaen jnde Bogaerde, daer tgheheele ledt vande weverie vergaedert was, ende badt hemlieden dat elc soude willen scheen ende te vreden zijn, ende datse souden willen gaen elck naer tsijne, het welcke zij niet en hebben noch willen doen. Ende heeft alsoo ghegaen van neeringhe tot neeringhe, emmers den hueverdeken met den pensionaris ende cnape, ende ghebeden dat elck soude willen scheen ende te vreden zijn alsboven; maer zij wilden noch meer justicie ghedaen hebben ende de previlegien ondersocht hebben. Ende men ghinck tsanderdachs jnde previlegien. Ende de mare wiert loopende onder tghemeente, dat mer vonden hadde veel ijdel laden ende luttel bescheet ende dat mer vant een laede, daer een briefken jn lach, daerjnne dat ghescreven stont al dat wech es. Godt bewaert al.

Item tusschen dat mijn heere den hoochbailliu ende beede de dekenen ghinghen jnde Bogaerde, zoo zonden

de neeringhen deen totten anderen ende seyden dat zij niet scheeden en souden voor anderstont dat al vulcommen waere, dat sij bij slote van Collatie bij de drij leden begheert was; ende hier jn zo hebben zij met elcanderen gheconsenteert, emmers den meesten deel vande neeringhen. Ende aldus hielden de neeringhen de wake elc up huerlieder huus, dach ende nacht, vanden XXI Ougste tot den XXV Octobre. Ende doen lieten veel neeringhen de dachwaecke, maer zij hielden noch alle de nachtwaecke tot den XXIIII Novembre; ende doen braken veel neeringhen de nachtwaecke af, maer daer wasser veel, die niet af gaen en wilden, ende hielden de wake tot den lesten van Januarij. Dus duerdet luttel min dan een half jaer tijts, dat de neeringhen waecten, ten cleenen proffijcte, maer ten grooten coste ende schade, als hier noch volghen zal.

....Jn dit zelve jaer van XV^c XXXIX, den II van Septembre, zoo wasser een vergaederinghe ofte Collatie upden Collatiesoldere, van alle de dekenen, daer mijn heere den hoochbailliu dede verzoucken jn persoone dat men het Calfvel jn een zeker plaetse, diemen daer toe ordonneren zoude, jnnesluijten zoude, met belofte dat hij den ghemeente gheven soude acte, dat hij uuyt crachte vanden calfvelle de jnsetenen niet vanghen nochte aentasten en soude, tot alderstont dat de K. M^t jnt landt commen soude. Ende dit was tsanderdaechs bijden deken ende gheswoornen, metgaeders het ambacht vande weverie, elck jn tsijne, te kennen ghegheven, waeraf tbilliet hier naer volcht ende luydt aldus:

Collatie ghehouden den II van Septembre XV^c XXXIX.

Alvooren was te kennen ghegheven datter groote onruste onder tghemeente deser stede gheresen es uuyt

ende ter causen van zeker acte, ghenaemt onder tzelve ghemeente het Calfvel, ghemaect jnt jaer XV^c XV, den XI April naer Paesschen, de welcke acte zoude ghelast ende bevolen zijn gheleyt te werdene jnt secreet van schepenen ende gheregistreert jnden Rooden Bouck, tot een eeuwighe memorie, zonder nochtans expres advijs ende consent vande drij leden deser stede, noch zonder alvooren jn Collatie gheleyt te sijne.

Uuyt al welcke redenen tghemeente deser voorn. stede begheert de voors. acte ghecasseert ende te nieuten ghedaen te werdene, ende ghemeerct dat de zelve acte, te casseren, gheteeckent zijnde bijder handt vande K. Maj^t, jn de macht niet en es van mijn heere den hoochbailliu noch schepenen, zonder alvooren de voors. K. M^t danof behoorlic gheadverteert ende tzelve zijne Maj^t te kennen ghegheven thebben,

Soo hebben de voors. mijne heeren de hoochbailliu ende schepenen van beede de bancken ende beede de dekenen tsamen ghesproken ende ghecommuniquiert ende zijn van advijse, omme eendrachticheyt te houdene ende ruste vande jnsetenen deser stede, dat men de voors. acte ofte Calfvel legghen zal ten huuse van mijn heere den hoochbailliu jn eenen couffer, ghesloten met drij sluetels, waeraf elck ledt deser stede eenen sluetel hebben ende bewaeren zal; ende dat men voorts de voors. drij leden een acte van non prejuditie gheven ende verleenen zal van weghen den voors. heere den hoochbailliu ende schepenen, verclarende ende belovende daerbij dat zij, noch yemant van hemlieden noch van huerliederen weghe, hen helpen noch uuseren en zullen, doen helpen noch uuseren vanden jnhouden van diere jeghens ende jn prejuditie van yemant, ende al dat tot anderstont dat zij der voors. K. Maj^t daeraf ende van andere zaecken, der welvaert deser stede ende den jnsetenen van diere angaende, gheadverteert ende tzelve

zijnder Maj^t te kennen ghegheven ende up hals behoorlicken provisie vercreghen zullen hebben, vergheven ende quyctscheldende van nu den voors. hoochbailliu, uuyten name vande K. Maj^t, al tgone dies bij yemant daerjn mesdaen zoude moghen zijn, begheerende zonder prejuditie van tgone voors. datmen jn alle zaecken ooc procedere elck jn tsijne, zoo men tot noch toe ghedaen heeft.

Ende alsoo verre alst angaet de poincten ende artijckelen, bij ulieden mijne heeren bij slote van Collatie overghegheven ende versocht, mijn voorn. heeren vande wet hebben daerjnne begonst haerlieder uuyterste debvoir te doene, ende zullen ooc tzelve vulcommen zonder eenich delay, alsoo verre alst jn hemlieden es.

Voorts considereert de zware costen ende lasten, deser stede overcommende, ende zonderlinghe de groote renten ten laste vande zelve stede loopende, zoo begheeren mijn voors. heeren wel te wetene waer ende bij wat middele men het ghelt furnieren zal om de voors. lasten te moghen draghen.

Aldus staet te adviseren of ghijlieden mijn heeren vanden zinne ende advijse sijt, eerst datmen de voors. acte, ghenaemt tCalfvel, legghen ende sluyten zal alsoot voorseyt es, midts ghevende elcke lede deser stede een acte van non prejuditie, jnder vormen ende manieren voorschreven, ende datmen voorts jn keerckghebode legghe ende verpachten zal alle de pachten ende assijsen, die dit voorgaende jaer verpacht zijn gheweest ende achtervolghende den keerckrouppe, die men daeraf ten nutschepe vander poort ordoneren ende uuytlegghen zal, ofte uuyterlic ten minsten eenighe behoorlicken middel te vinden om de voors. lasten te supporteren.

Wanof elck jnt sijne believen zal goet rapport te doene ende danof andwoorde, te bringhen ter huere ende plaetse ghecostumeert.

Andwoorde vanden lede vande Poorterie upde openinghe ende Collatie vanden bovenschreven II Septembre XV^c XXXIX, overghegheven den III der zelver maent.

Sijn vanden advijse: datmen vulcomme tlaetste slot van Collatie.

Item datmen verbrande ende te nieuten doet het Calfvel, openbaerlic ende present alder weerelt, jnsghelijcx het cleene Calfvel, metten payse van Casant.

Item datmen jn acte van vanghenesse legghe alle die daerjnne consent ghedreghen hebben, ende daernaer procedere up huerlieder lijf ende goet, naer rechte ende previlegie deser stede.

Item datmen vanghe beede de dekenen van desen jaere ende voorts de vesten ruyme totten ouden bodem.

Item voorts datmen vercoope der fugetiven goet, ter stede proffijcte.

Item datmen de pachten jn staete houde tot anderstont tslot van Collatie vulcommen zij.

Item datmen verlaete beede de cnapen vande communmeesters van huerlieder officie.

Item verzoucken de brantwaecke, elck jn zijn ghebuerte, ofte ten naesten gheseten, ende metten roup om elcanderen te bekennen.

Item beloven voorts alle mijn heere den hoochbailliu te quycten ende ontheffen jeghens de K. Maj^t van alzulck misch (sic) als daeran cleeft, presenterende daeraf acte.

Andwoorde vande leden vande neeringhen.

dHeer Jan de Block, overdeken vande neeringhen deser stede, metten ghemeenen dekenen vergaedert gheweest hebbende ter plaetse ghecostumeert up de openinghe, als ghisteren ten zoldere ghedaen, sijn van advijse:

Eerst datmen gheen pachten verpachten en zal voor anderstont vulcommen zij tlaetste slot van Collatie.

Voorts datmen casseren soude sonder delay dacte ofte Calfvel, ghedateert vanden XI April XV^c XV; jnsghelijcx zeker ordonnantie wesende bij mijne heeren vanden Raede jn Vlaenderen, jn daten vanden jaere XXXI zo XXXII; ende voorts datmen jn hechte van vanghenesse legghe schepenen vanden jaere XV^c XVI, noch levende, jn wiens tijde tzelve Calfvel vercreghen was, totter tijt ende wijlen zij thuerlieder coste ghesonden zullen hebben aen de K. M^t., ende dat zij aldaer vercreghen hebben de cassatie vanden zelven Calfvelle, jndiender eenich jn sijn secreet yevers wesen mach, tsij te Rupelmonde ofte elders, de zelve schepenen jn huerlieder gheheel staende om thandeel vande costen, daeran clevende, te verhaelen up dhoirs van huerl. medeghesellen, der weerelt overleden.

Item begheeren van ghelijcken dat neghen commijsen gheeedt ende ghecommitteert werden ten ontfanghe vande pachten deser stede, noch loopende, ende van ghelijcken ten ontfanghe vanden rechte vande ijssuwe deser stede, dwelck ghevallen es ofte vallen zal, dit al up rekeninghe, totter anders jnne voorsien worde. Jnsghelijcx datmen voor de zelve neghen commijsen recollere de rekeninghe deser stede sichtent den jaere XXVI.

Voorts datmen tgoet vande fugetiven vercoope alsoo verre trecht ende previlegie deser stede vermoghen; van ghelijcken datmen de waecke stelle, elc jn zijn ghebuerte, met eenen rouppe, diemen haelen zal hier bij schepenen.

Antwoorde vanden ambachte vande weverie.

Eerst blijfven bij den lesten slote van Collatie, twelck was dat men het Calfvel te nieuten doen zoude

zonder delay, metgaders het Calfvel, dat men zecht rustende bij de heeren vanden Rade jn daten anno XV^c XXXI. Oock en willen gheen verpachtinghe ghedaen hebben angaende de assijsen ende pachten deser stede voor anderstont dat de sloten van Collatien volcommen zijn.

Item willen de vier personen, jn leven zijnde, te weten mher Willem de Wale, alsdoen voorschepene vander kuere, Jan van Wijchuuse, Gillis Stalins, up den Coornaert, ende Jan de Vettere, tusschen poorten up tSluseken, schepenen gheweest jnt vercrijghen vanden Calfvelle, jn hechte van vanghenesse gheleyt hebben ende huer goet bewaert, jndient tprevilegie vermach, ende ghepuniert naer tbevint vanden sticke, met corter expeditie. Ende (dat men) de ghevanghenen cort recht doet ende expeditie van justicie, zo redene bewijsen zal, de misdadighe punierende ende de onnoosele ontslaende. Ende jndien de goede lieden van neeringhen eenighe zaecken sluyten, hier meer toe dienende ten ghemeenen oorbore ende proffijcte accorderen, daerjnne ghesaemdelic met hemlieden.

Item dese acte ofte Calfvel was ghehaelt uuyten secrete vande previlegien den III Septembre, tsachternoens ontrent den vier hueren, jnde presentie van beede de bancken, metgaders den hoochbailliu, ghenaemt mher Frans vander Gracht, heere van Schardau, die daerjeghens veel redenen seyde, segghende: ‘Mijn heeren, wat wilt ghij maecken? ic duchte dat wij hierom sullen jnquereren de jndignatie van onsen prince; maer believet ulieden, dat ment metse jn eenen muer, tot anderstont dat ons keyser comt? Ic hope dat hij hier zeer corts wesen zal, zegghende: “Kinders, wat willen wij maecken?” wij sullen alle onse previlegien verliesen, ende wij hebben zoo vele schoone previlegien! zoo laet ons doen dat onse vianden met ons niet en gecken.’ Daerjeghens

tghemeente vele hooghe ende overluyt riepen: ‘Casseret! schueret! schueret! ooc willen (wij) den pays van Casant oock ghecasseert hebben!’ twelck heml. met redenen wederleyt wiert, zegghende ende lesende hemlieden tslot vande voorgaende Collatie: ‘dat en es gheen slot van Collatie!’ Ende tzelve ghemeente niet cesseerende van roepen, wiert eerst duersneden bij de drij pensionarissen, te weten M^r Jacop Martens, M^r Philips Diericx ende M^r Jan Stoop, gheassisteert de leden vanden ambochte; ende wiert soo voetstaens jnde camere vande schepenen ghecasseert ende gheschuert, present alder weerelt, met grooten gheruchte, ghecrijsch ende beroerte; ende ooc met zulcker furie, zoo datter eenighe quaetwillighe zoo verhart zijnde, vande sticken, jn handen hebbende, tzelve metten tanden schuerden ende haetent jn huerl. lichame. Ende tzelve alsoo ghedaen zijnde, ghinc men besoucken de huusen vande bovenscreven vier persoonen, die jn dien tijt schepenen vander kuere gheweest hadden, als tzelve ghemaect was, maer men vanter niemant thuus.

Item alsnu up desen zelven III Septembre, naer dat de voors. acte ofte Calfvel gheschuert was, soo apsenteerde hem jnder nacht Jan de Block, uuyter stede van Ghendt, die alsdoen hueverdeken vande neeringhen was, ende dat uuyt causen om datter zoo veel andwoorden ten solder overbrocht waeren, dat men den voors. hueverdeken appreënderen ende vanghen zoude, wel tot twintich ofte tweentwintich neeringhen. Ende tzelve hadde te vooren noch gheroert gheweest; ende om dese vreese soo heeft hem den zelven gheapsenteert, ende jn sijne stede bediendet M^r Lieven Hebschaep, als stedehoudere, want hij was deken vande neeringhe vande temmerlieden, ende bediendet tot den XVI October, tot dat de neeringhen alle vercosen, alsoo hier noch vervolghen zal.

Item men gheboot oock alsnu ten verzoucke vande

ghemeenten dat alle de ghone, hier jn stede niet eerfachtich zijnde ende in gheen neeringhe vrij en waeren, te wetene turfdraghers, metsecnapen, mesraepers ende dier ghelijcke, dat zij commen zouden ter Collatie bijde poorters ten Predicheeren; ende moesten de poorters ghedooghen daer te commen alle maniere van vremde ghebouften, die den meerderen deel upde welvaert deser stede luttel achten.

....Item up desen tijt resen binnen Ghendt veel quade maren, dat vrau Marie, skeysers zustere, het vier soude doen steken jnde huusen ende veel soldaeten jnde stadt bringhen, waerduere daghelicx groote beroerte onder tghemeente quam.

....Item up den XVII Septembre, als de mare achter straete wiert loopende dat hem Jan van Waesbeerghe absenteren wilde, zo wiert tvolck al zeer beroert, zegghende: ‘Waeromme hebben hem mijn heeren vande wet uuyt vanghenesse ghelaeten? tBlijct nu wel dat hij beschuldicht es.’ Omme al twelcke wiert Lieven Donaes ende Joos Seys, beede schepenen vander kuere, up denzelven dach gheapprehendeert ende ghevanghen van M^r Lieven Hebschaep, als hueverdeken, met zijne medepleghers, ende waeren beede gheleedt jnt Sauselet.

....Jn dit zelve jaer van XV^c XXXIX, den XVIII Septembre, zoo wiert Jan van Waesbeerghe gheleedt ter tortuere jnde sale van sGrave casteel, present de notabelen vande drij leden deser stede, maer hij was zeer luttel ghephijnt, want hij was ziec vanden waetere ende een yeghelic hadder compassie mede; maer hij was zeer scheerpelic gheexamineert ende ondervraecht waerom dat hij hem alsoo absenteren ende vluchtich maecken wilde, want hij sdaechs te vooren hem ter contrarie verbonden hadde, waeraf dat hij mijn heeren vande wet ende den hoochbailliu, ooc elc jn generaele, zeer compasselic ende ootmoedelic badt om vergheef ende

om gratie, ende seyde dat hij gheenen wille en hadde hem tabsenteeren ofte vluchten buyten der stede, maer alleenelic wesen ten huuse vande wed. Jacob Parmentier, tot aldertijt dat hem mijn heeren voornoemt souden ontbieden; anders gheen excuse en heeft hij weten bij te bringhen. Ende waeren alsoo hiermede besich met hem te examineren van ten twee hueren naer noene tot den zes hueren jnden avont, ende es alzoo weder gheleet naer tSauselet....

Copie van den brief ghescreven binnen de stadt van Madril jn Spaingnen aen die van Ghendt.

Lieve ende beminde. Wij hebben verstaen de nieuwicheden ende violentien, diemen onlancx begonst heeft jn onse stede van Ghendt jeghens onse hoocheden ende gherechticheden, ende contrarie de behoorlicheyt vande goede ondersaeten ende den eedt, die ghij ons ghedaen hebt, ende tzelfs ten grooten achterdeele van onse voors. stede, ende en connen niet vulcommelic ghelooven dat alzulcke nieuwicheden spruytende zijn uuyten generalen wille ende ghemeenen consentemente van ulieden, maer eer door de boosheyt van zommighe quaetwillighe ende uproerige persoonen, die niet en zoucken dan onruste, tweedracht ende confusie jnde voors. onse stede, omte quellen ende verdrucken de goede ende ghetrauwe poorters ende jnwoonende der zelver stede; ende vinden te vremder, dat tzelve ghebuert es jnde voors. onse stede, anghemeerct dat wij aldaer gheboren zijn, ende ter dier causen totter zelver altijts ghedreghen hebben zonderlinghe jonste ende ghenegentheyt; ende gheeft ook dies te meer wondere dat de zaecke te verre ghecommen es zonder ons te vooren daervan te berechten, anghemeerct dat ghijlieden wel hebt moghen vernemen ende verstaen hoe dat wij gheheel

besloten hadden ons te voughene om te commen daerwaerts overe, om te moghen verstaen, verhooren ende voorsien jn alle zaecken concernerende jnt generale ende particulier onse landen, ende zonderlinghe onse stede van Ghendt, dies wij ooc noch altijts jn wille zijn; ende want onse jntentie ende absolute meeninghe es dat zulcke onbehoorlicke voornemen ende nieuwicheden cesseren ende neder gheleyt werden zullen als zaecke daeran grootelicx ons ende ooc ulieden, naer den eedt ende onderdanicheyt daermet ghij jn ons ghehouden zijt, angheleghen es, ende ooc tghemeene goet, nut ende proffijct van ulieden ende onse voors. stede zonderlinghe angaet ende beroert, soo en hebben wij niet connen ghelaeten tot ulieden daervan te scrijven, waermede wij aen ulieden verzoucken, ordonneren ende bevelen eernestelic; ende alsoo ghij vreest ons te mishaghen, tghemeene goet ende proffijct van onse voors. ende de ruste der zelver lief hebt, dat ghij van stonden aen doet cesseren ende weeren alle alzulcke nieuwicheden ende voornemen, jndien ghij datte noch niet ghedaen en hebt, wederomme reducerende ende bringhende allen zaecken tot ordonnantie, justicie ende polecie, daerjnne zij van te vooren langhen tijt over veel jaere gheweest zijn. Ende bewijzet voorts de coninghinne douagiere van Hongherien, regente, onse zeere beminde zustere, alle obedientie ende onderdanicheyt, verwachtende onse toecompste tot onsen lande van daerwaerts overe, de welcke metter hulpe Godts corts zal gheschien. Ende zullen ten aensiene ende respecte van ulieden die te meer vervoorderen. Ende alsdan zo willen wij ons metter waerheyt berechten van al tguene, dat bevonden zal werden behouvelic totten goede nutte, commoditeyt, proffijct ende neeringhe vande jnwoonende der zelver onser stede, jn twelcke wij ons zullen bewijsen als hu goet natuerlick ende souverein prince ende heere, zulcx

dat ghij ghewaere ende bevinden zult de goede jonste ende ghenegentheyt, die wij ter voors. contemplatie totter zelver altijts ghedreghen hebben. Lieve ende beminde, onse Heere sij met hu.

Ghescreven jn onse stadt van Madril den XIII^e dach van Septembre anno XV^c XXXIX.

(onderteeckent) Charles.

Andere copie.

Den Keyser ende Coninck.

Lieve ende beminde. Wij senden derwaerts overe onsen neve den grave van Reulx, den welcken wij hebben ghelast hem te vinden bij ulieden om ulieden te segghen ende van onsen weghe te declareren eenighe zaecken grootelicx angaende de welvaert ende proffijcte van onsen lande van daerwaerts overe jnt generale ende van ulieden jnt particulier, aen ulieden verzouckende ende ordonnerende hem gheloove te ghevene jnt guene dat hij ulieden te kennen gheven zal, ghelijc ons zelven ende ulieden daerjnne employerende, alsoo wij ons gheheelic betrauwen jn ulieden onderdanicheyt ende goet ghewillicheyt tonsen dienste. Hiermede, lieve ende welbeminde, Godt hebbe ulieder (jn) zijn protectie. Van Madril, den XX jn Septembre XV^c XXXIX.

(Onderteeckent) Charles.

En daer was noch een andere missive van ghelijcken, jnhaudende van woorde te woorde ende vande zelve daete, adresserende aldus: An onse lieve ende wel beminde den deken vande neeringhe ende vanden ambachte, metgaeders den notabele van onse stede van Ghendt.

Instructie bijden K. Ma^t ghegheven den voorn. heere van Reulx, volghende de voorn. brieven van credentie.

Eerst zo zal den grave van Reulx jn alder neersticheden, also verre alst zelve sijne ghesontheyt verdraghen mach, hem vinden jnt landt van Vlaenderen, nemende zijnen rechten wech naer de stede van Ghendt, ende daer commende, zal doen vergaederen die vande wet ende die notabelen vande stede, den welcken hij presenteeren (sal) de voorgaende letteren van credentie.

Ende uuyt crachte vande zelve hemlieden zegghen ende vertooghen, dat de coninghinne douagiere van Hongarien, van skeysers weghe ghestelt ende ghecommetteert regente ende gouvernante van zijne Nederlanden, heeft geadverteert zijne K. Mt bij huere brieven, ghescreven jnden Haghen vanden XXVIII van Ougste ende X van Septembre lestleden, de welcke zou ghesonden heeft jn diligentie metten posten, vande ghelegentheyt vande zaeken der voors. stede van Ghendt.

Ende hoe naer dat de heeren van Simpy, van Gaesbeke ende van Liedekeercke, commissarissen daertoe gheordonneert, hadden vernieut de wet vande zelve stede thalf Ougste laetsleden, jnder manieren ghecostumeert, ende dat die van neeringhen naer de costuyme der zelver stede ende tractaete vanden payse van Casant behoorden te procederene ter kuere van huerliederen dekenen ende te noemen drij persoonen, omme daeruuyt bijde zelve vande wet ghecoren te wesen een, om te sijn deken van elcker neeringhe, en hebben niet willen daertoe verstaen, nemaer hebben gheweest expresselic weygherende tzelve te doene, ten waere dat men alvooren dede cesseren alle queyllooten ende assijsen der zelver stede, danof men placht te betaelen ende ghenoech te doene de lasten der zelver stede, ende dat

zij hadden begheert de lecture van huerlieder previlegien, ende dat vande zelve elcke neeringhe copie hadde.

Item dat men vanghen zoude die gheweest hadden jnde wet, aencommende jnt jaer XV^c XXXVI, hendende XXXVII, de welcke zij hielden gheweest hebbende jnt secreet vande zelve stede, sonder te onderhoudene de solempniteyt, ghewoonlic daertoe gheuuseert, ende overghegheven te hebben andere andwoorde upde petitie van IIII^c duysent Carolus guldenen, begheert jnt voorn. jaer XXXVII ande leden van Vlaenderen, dan de conclusie vande Collatie der zelver stede bedrouch.

Item willen blijfven jn huerlieder cameren vergaedert ende ghewaepent totter tijt dat zij hadden volcomminghe vande poincten, boven verhaelt.

Ende hoe wel daernaer de exsijsen ende queillooten vande voorn. stede ghecesseert hebben ende dat men hemlieden verleent heeft de lecture vande previlegien der zelver stede, alsoo sij versocht hadden, ende dat ooc ghevanghen waeren diveersche, die sij hielden suspect, ende dat zij alsoo behoorden hemlieden te vreden te houdene te scheedene ende vertreckene uuyt huerlieder huusen, doende huerlieder neeringhen ende negotiatie, laetende ghewerden die vande wet omme van criminele zaecken de kennesse ende tberecht te hebben ende over de ghevanghene justicie te doene naer huerlieder verdiensten, al dese niet jeghenstaende zijn zij ghebleven vergaedert jn huerlieder huusen van neeringhen ende hebben ghehouden Collatie, ende jnde zelve ghesloten diveersche andere onbehoorlicke artijckelen, ghevende bijden zelven te kennen dat zij poochden te maecken veranderinghe ende nieuwichede.

Ende dat onder zaecken, die zij ghesloten hadden, dat men vanghen soude alle de guene, die gheweest hadden jnde wet vanden jaere XXXVI, hendende XXXVII.

Item dat de ghevanghene, belast gheweest hebbende

jnt secreet der voors. stede, ofte ghegheven breedere andwoorde upde petitie van IIII^c duysent guldenen dan tslot van Collatie jn en hielt, souden gheleet werden ter tortuere jnde zale vanden casteele, jnde presentie van LIII dekenen ende gheswoornen. Ende jndien zij noch van anderen raede te doene hadden, dat elc deken nemen soude twee ofte drije vande notabelsten uuyt elcke neeringhe.

Ende dat zij wilden zien den standaert vande voors. stede ende bovendien hebben den coop van Vlaenderen.

Item dat jnde plaetse van tresoriers der voorn. stede men van nu voorts aen stellen soude neghen persoonen, te wetene van elcke lede drije, de welcke hebben soude tbewint ende administratie vande stede goede.

Item dat alle offichiers ende dekenen behoorden eedt te doene, ghelijc hertoghe Caerle van zaligher memorie ghedaen hadde jnde keercke van sente Jans.

Item dat zij wilden hebben ghecasseert zeker acte van den jaere XV^c XV, de welcke zij naemden het Calfvel, ghemaect ende gheleyt jn huerlieder secreet, zonder Collatie, jn prejuditie vande ghemeente der zelver stede; ende meer andere artijckelen, te lanck om verhaelen, de welcke Zijne Ma^t qualic ghelooven conste dat zij die hadden willen voortstellen, ten hadde gheweest dat de voors. coninghinne danof aen Sijne Ma^t de copie ghesonden hadde.

Boven dien de zelve coninghinne Zijne Ma^t adverterende bij haere brieven vanden X jn Septembre, hoe dat naer dat zij hadden ghedaen tortureren boven maeten zeere, ende meer dan justicie vermochte, eenen Lieven Pien ende daernaer doen onthoofden, de gone vande ghemeente hebben ghewilt ghecasseert hebben de voorgaende acte, die men heedt tCalfvel, gheexpediert jnt jaer XV^c XV bijden zelven keyser, ende gheteeckent

van zijnder handt, omme de ruste ende ghestichtede vande zelve stede. Ende en hebben niet afghehouden de zelve acte en es met beroerte van volcke ghecasseert ende jn diveersche sticken gheschuert gheweest, ende de copie ghetrocken uuyten boucke der zelver stede, daerjnne de zelve acte gheregistreert stont, danof de zelve Zijne Ma^t zeere verwondert es dat zij gheen aenschau ghehadt en hebben up hem, die huerliederen natuerelicken prince es ende souverain heere, dewelcke altijts ghetoocht heeft meerder jonste de zelve zijne stede van Gendt, daer hij jnne gheboren es, dan eenighe andere van herwaerts overe.

Daertoe voughende de zelve coninghinne jnde voors. huere brieven, dat zij wilden ghevanghen hebben de gone, die gheweest hadden schepenen vander zelver stede jnt voors. jaer XV^c XV, omme te wetene bij wijen ende hoe de zelve acte vanden voors. jaere XV^c XV gheleyt hadde gheweest jnt secreet der zelver.

Item der K. Ma^t gheadverteert zijnde vande voors. maniere van doene, ende dinckende dat zonder tzelve te remedieren ende voorsiene, diveersche jnconvenienten zouden moghen daer uuyt rijsen, heeft ghedeputeert de zelve heere grave van Reulx, ten hende hem te vinden jnde zelve stede ende aldaer te segghen jnden name van Sijne Ma^t, dat hij bevint de zelve acten ende attemptaten seer vremde ende anders dan goede ende ghetrauwe ondersaeten behooren te doene. Ende omme dieswille dat hij de zelve van Ghendt altijts ghehouden heeft over goede ende ghetrauwe, hopende dat zij noch zulcx willen blijven zonder te doene ofte te attenteren zaecken, die sij peynsden ofte weten souden zijnde ten verdriete ofte jeghens den danck van zijnder voorn. Ma^t, ofte jn verminderthede van sijne macht, rechten ende hoocheden, de zelve grave van Reulx zal aen hemlieden verzoucken ende niet min van weghe zijne Ma^t hemlieden ordonnerende, aenschau nemende upde

goede jonste ende zonderlinghe affectie, de welcke zijne voorn. Ma^t tot hemlieden altijts ghedreghen ende jn diveersche manieren altijts ghetoocht heeft, dat zij hemlieden verdraghen willen ende afhauden van ghelijcke manieren van doene ende hemlieden wederom voughen thuerlieder weercke ende negotiatie, laetende ghewerden de gone vande wet, die eedt ghedaen hebben elcken justitie te administreren, zo wel den aerme als den rijcke, jn welcken van weghe Zijne Ma^t noch wederstant noch beleth en es ghedaen gheweest jnt punieren ofte condempneren vande mesdadighe, sonder dat zij behooren kennesse te nemen upde gone van justitie, oft present te wesen ter tortuere van eenighe patienten, anghesien dat tzelve die vande ghemeente niet toe en behoort, de welcke negheene macht en hebben, nemaer alleenelic de gone, die tlast van justitie hebben.

Ende jndien zij onderlinghe hebben eenich gheschille, twisten ofte differenten angaende der administratie van justicie, der goedinghen vande stede ofte der polecie der zelver, zo behooren zij die te vertooghen der voors. coninghinne regente en gouvernante, der welcker zijne Ma^t gheobediert wilt hebben ende reverentie ghedreghen, ghelijc sijnen eyghenen persoon, alsoo sijne Ma^t verclaersde allen den staeten vanden zelven lande van daerwaerts overe, voor zijn laetste vertrecken; opende dat zou appoinctieren ende zo goede ordere stellen zal dat zij cause hebben zullen te vreden te sijne.

Ofte dat zij alle zaecken laeten zo zij zijn, zonder hemlieden te roerene ofte stoorene totter compste van Zijne Ma^t daerwaerts overe, de welcke hoopt jn curten tijde hemlieden te commen besiene, alsoo sij verstaen hebben bij zijne brieven, die hij hemlieden ghesonden heeft vanden XV deser maent bij Mr Cornelis Schepperi, sijnen raedt.

Hemlieden adverterende jndien zij hemlieden voughen -

willen ghelijc goede ende ghetrauwe ondersaeten behooren te doene, dat hij, te wetene de voorn. heere van Reulx, de handt hauden zal voor de K. Ma^t, de welcke een prince boven al zoo zachmoedich es ende zo goedertierich dat Z. Ma^t hemlieden gracelic tracteren zal.

Ende jn contrarie ooc jndien zij hemlieden niet beleeden en willen ghelijc goede ende ghetrauwe ondersaeten, dat zij wel dincken moghen dat zij occasie gheven souden der zelve Zijne Ma^t te keerene zijne goede gheneghentheyt van hemlieden ende bedwinghen daerjnne te voorsiene bij riguere, dwelc wesen soude tsijnen grooten onwille ende verdriete, waer uuyt soude moghen rijsen de jnconvenienten, die sij jn voorleden tijden beseven hebben als zij niet en hebben willen obedieren huerliederen prince.

Ordonnerende den hoochballliu ende de gone vande wet dese gheproponeerde jntentie van sijne Ma^t te kennen te gheven den ghuenen vande neeringhen ende der ghemeente der voors. stede, ten hende dat zij hemlieden regulen naer der zelver; ende ten dien fijne zal de zelve grave van Reulx hemlieden vermoghen te ghevene de copie van deser jnstructie, jndien zij die begheeren.

Ende jndien zij begheeren zaecken, redelic zijnde, de welcke Z. Ma^t hemlieden bequamelic accorderen mochte, de zelve grave zal danof adverteren de voorn. coninghinne, de welcke bij advijse van goede personaigen, wesende neffens haer, ende vanden zelven grave, ordonneren zal zo zou bevinden zal oorboorlic ende nootzaeckelic zijnde voor de welvaert, ruste ende ghestichtichede vanden lande, ofte jndien zij bevint eenighe zwaricheyt, zal die overscrijven der voors. Zijne Ma^t, omme bijder zelver gheappoinctiert ende ghemodereert te werdene, zo naer redene behooren zal.

Ten surpluyse jnt gone voorscreven ende dien aenclevende de voorn. grave van Reulx zal doen al tguent dat hij bevinden zal behouvende ter welvaert ende gherusticheyt vander zelver stede ende den lande van Vlaenderen, bewaerende de hoocheden, rechten ende souvereyniteyten vande zelve Zijne Ma^t, naer dat hij de zaecke tsijnder compste ghedisponeert vinden zal aldaer, ghelijc de zelve Ma^t totten voorn. grave gheheel betrauwen heeft. Actum ut supra.

Item ter causen van dese bovenscreven brieven ende jnstructie, die den grave van Reulx met hem bracht uuyt Spaingnen, soo vergaederden tsanderdaechs upden Collatie soldere schepenen van beede de bancken, de notabelen vande poorterie, den hueverdeken met zijne ghemeene dekens, den deken vande weverie met zijne gheswoorne ende noch veel andere van het ghemeente, alwaer mijn heere van Reulx ooc quam, die aldaer vertoochde eerst mondelinghe, segghende dat hij de gone was, die de stadt van Ghendt alle eeren ende vrientschap doen wilde, die hem moghelic waere te doene; ende seyde van ghelijcke, dat de Ma^t zeere verstoort was up die van Ghendt, zulcx als zijne brieven jnnehoudende waeren, die hij met hem bracht. Maer midts dat sij alle jnt Walsche waeren, die bij vele vande ghemeenten niet verstaen en waeren, zo versochte den hueverdeken dat mense jn tVlaemsche translateren soude, twelc den grave van Rues consenteerde, biddende zeer hertelic het ghemeente dat elc soude willen laeten zijn vergaederinghe jnde huusen, ende scheeden, laeten de justitie gheworden; alle zaecken souden wel payselic ende ten goeden effecte ghebrocht worden, ende dat hij hoopte ende meende zo vele te doene, dat hij de Ma^t wel paysieren soude.

Item de brieven, die den grave van Reulx met hem

bracht uuyt Spaingnen, hielden jnne van woorde te woorde zoo hierboven gheseyt es, ende naer de lectuere vande bovenscreven jnstructie, zo heeft de voors. heere van Reulx vertoocht mondelinghe tnaervolghende:

Mijn heeren, ic hebbe verstaen upden....... bijden postdraghende briefven anden keyser, dat ghijlieden altijts gheprocedeert hebt van quaede jn arghere, zoo ghijlieden al noch doet, doende der nieuwe wet eenen anderen eedt doen dan men es ghewoone van doene sichtent den jaere XV^c XV. Oock dat ghijlieden schrijft aen dander steden jn vremde sorten, ende wilt weten huerlieder meeninghe. Oock dat ghijlieden wilt hebben het bewaeren vande casteelen ende steercten, wesende jnde casselrijen vanden quartiere van Ghendt, tzelfs dat ghijlieden ghemaect hebt uwe dekenen anderssins dan men ghecostumeert es, waeraf ende van welcke zaecken de keysere niet gheadverteert en was te mijnen vertrecken; ende (ic) duchte dat Sijne Ma^t, hieraf ghejnformeert zijnde, niet nemen en zal jn goede, ende mochte daervan veranderen zijne goede ghejonstichede, die hij altijts thuwaerts ghehadt ende alsnoch heeft.

Ende omme dese consideratie ende te schuwene de jndignatie van Zijne Ma^t ende de jnconvenienten, die daeruuyt commen mochten, als ulieder goetwillich vriendt soude ulieder raeden af te houdene van alzulcke nieuwichede ende voornemene, ende dat ghijlieden wel doen soudt ulieden debvoir te doene, te verzoetene de zaecken voor de compste vanden keyser, de welcke ontwijfelic gheschict heeft hem zeer corts herwaerts over te vinden.

Ende jndien de keyser tsijner compste de zaecken bevint alsoo ic verstaen hebbe dat zij jeghenwoordelic zijn, zo es wel te beduchten dat sijne Ma^t daerjnne nemen zal zo groot verdriet ende onvrede jeghens ulieden, dat bij aventuere daernaer men qualic soude hem connen verzoeten ende bringhen tot gratie ende ghe-

naede. Ende (t) waer beter te voorsiene dan het uuyterste te verbeyden, aenghemeerct dat zijne Ma^t es een prince zachmoedich ende ghenadich, ende en vergramt hem niet lichte; nemaer vergramt zijnde, es zwaerlic om payen. Ende voorts den keyser ontbiedt dat ghijlieden van alle nieuwicheden scheeden sult ende doen ghelijc ghijlieden over veertich jaeren ghedaen hebt ende tooghen dat ghij goede ondersaeten sijt, want tes betere met payse te blijven dan dat ghijlieden hier naemaels sout moeten segghen: ‘het js mij leet dat wijt ghedaen hebben.’ Dus doet naer mijnen raedt; het es best.

Andere drije artijckelen bijden voors. heere van Reulx vertoocht ende begheert aen die van Ghendt.

Eerst dat tghemeente wille ghedooghen dat die vande wet moghen vrijelic administreren justitie een yeghelic, naer Godt ende redene, zonder meer hemlieden danof te moijene, als de zelve justitie staende ende gheordonneert zijnde den schepenen van weghen der K. M^t, die daervooren ghedaen hebben den solempnelen eedt, den welcken die vande ghemeente niet ghedaen en hebben, waeromme zij met redene hemlieden wel behooren te verdraghen van hemlieden daermede niet te willen moeijen.

Tweetste poinct, dat zij zouden willen hemlieden ghewillich verdraghen van langher te blijven ende hemlieden te houdene jn huerlieder huusen, ende dat een yeghelic vertrecke jn zijn huus ende woonste, ende hem stelle om te winnen den cost voor hem ende zijn wijf ende kinderen, laetende jnsghelijcx huere waepenen ende stocken, want elc niet en sie noch weet occasie waerom zij langher behoorden te doene ter contrarie.

tDerde poinct, dat de voors. vande ghemeente

(gheconsidereert dat dusdanighe eene groote, weerde stede niet moghelic en es onderhouden te wesen jn goeden staete, sonder te hebben maniere van middele van ghelde,) ghewillichlic ooc souden consenteren ende ghedooghen dat men upstelle ende lichte bij huere propren commijsen alzulcke assijsen ende pachten, als zij bevinden zullen redelic te behouvene ende van noode te sijne omme de welvaert ende tbeleeden vande stede, de welcke assijsen principalic ende voor den meerderen deel zullen vallen upde vremde passanten gaende daghelicx duer dese stede.

Ende als dat volck dat hoorde, en waeren daerjn niet zeer beroert, maer seyden: ‘Eyst anders niet? hij hadde wel moghen thuys blijven.’ Ende het volck ghecter mede ende seyden dattet al ghemaecte bouverie was uuyten hove; ende waert datse vanden keyser quamen, hij soude ons wat troostelicx ghesonden hebben, ende nu en sent hij ons niet dan dreeghinghen; ende hij soude ons ontbieden waerom wij dit erruer maecken. Ende daer wiert Collatie up ghehouden ende ghesloten als dat den grave van Reulx soude de briefven handteeckenen, die hij brochte vanden keyser, ofte dat men vaste jn vanghenesse soude legghen ofte bewaeren met XXIIII vrome mannen ende laeten gaen al de stadt duere. - Als mijn heere van Reulx dat hoorde, dat het volck niet en gheloofde, soo seyde hij: ‘Jck zweere ulieden bij mijne manne waerheyt, dat ic de brieven, die ic hier bringhe, hebbe van des keysers handt ontfaen den XXI van Septembre anno XV^c XXXIX; ende ic ben van stonden aen den rechten wech afghecommen zonder yevers te letten; hierom ic verzekere hu, ic sal de briefven handteeckenen den eersten van Novembre up Alder heylighen dach.’

Copie vande certificatie bijden heere van Reulx ghegheven an die van Ghendt onder zijn handteecken.

‘Ick, Adriaen de Croy, grave van Reulx, certifiere dat ic ghesonden ben van voor de K. Ma^t bij sijnen laste met zijne brieven, gheteeckent met zijn proper handt, de welcke ick ghelevert hebbe den schepenen, dekenen ende de notabele lieden vander stede van Ghendt, ende dat (ic) bijden bevele van Zijne Ma^t, uuyt crachte van zijn gheloove, hebbe gheseyt jn substantie al tguent dat hier boven ghescreven staet. Jn kennesse der waerheden hebbe dit gheteeckent met mijne handt. Ghedaen te Ghendt up alder Heylighen dach XV^c XXXIX (Onderteeckent:) Adriaen de Croy.’

Item up desen zelven XXX van Octobre quamen die ghedeputeerde van Ghendt uuyt Corterijcke jn stede, ende naer noene vertoochden zij voor schepenen ende ghemeente, wat zijlieden ghebesoingniert hadden. Ten eersten commende binnen Corterijcke en vonden daer gheen commissarissen vanden hove, maer zij waeren wech ghereyst ende hadden jn huerl. plaetse ghelaeten mijn heere van Huele ende den heere van Poucke, zonder commissie, maer mondelinghe ghelast, daerbij dat die van Ghendt haerlieder last niet te kennen en gaven, maer brochten wederomme gheseghelt tghene dat zij mede droughen, ende brochten ooc mede het kennen ende verlijden van Mr Anthonis Roose vanden jaere XV^c XXXVI, doen hij pensionaris was vande stede van Corterijcke, ende ooc van eenighe schepenen vanden zelven jaere, de welcke alle gheexamineert waeren te Corterijcke uphet schepenhuus, ter presentie van die van Ghendt. Ende haerlieder kennen was ghenouch accorderende met het verclaersen van Lieven Donaes, twelc doen den voorn. mr Cornelis betoochde bij eenen

registere, die hij hielt, ende alle zaecken daerjnne schreef, daer hij over gheweest hadde, uuyt de welcke de ghedeputeerde van Ghendt copie brochten.

Jn dit zelve jaer van XV^c XXXIX, den derden van Novembre, zo was een opdoen van Collatie ende datte ter causen vande pachten deser stede, ende luyt van woorde te woorde zoo hier naer volcht:

Ande drij leden deser stede.

Vertooghen ende gheven te kennen de commijsen al tguent dat dese jeghenwoordighe jaerschare nootzaeckelic ten onderhouden vande stede betaelt zal moeten werden.

Eerst diesmen bij slote van rekeninghe thalf Ougste XXXIX tachtere bleef, XVII^c XXVIII lib. IIII s. I d. gr. II p.

Item de loopende oude ende de nieuwe eerfvelicke renten, bedraghende XVIII^c IIII^xx lib. XVII s. I d. gr., jnde welcke begrepen zijn de V^c L lib. gr., die de K. Ma^t deser stede jaerlicx goet doen moet als bij wijlen zaligher memorie de hertoghe Caerle upde zelve stede vercocht; ende de oude ende nieuwe lijfrenten bedraghen III^c IIII^xx lib. V s. X gr., metgaeders de eerfvelicke losrenten, den penningh XVI, die dese stede mette coopen van zekere huusen thaeren laste ghenomen heeft, IX^c lib. gr.; compt tsamen de somme van II^m II^c IIII^xx VI lib. II s. X gr.

Item de achterstellen ende resten van alle de zelve renten, verschenen ten diveersche termijnen ende jaeren, beloopen VI^c IIII^xx XVIII lib. XIII s. gr. II d.p.

Item moet noch betaelt werden ter causen vande II^c L duysent guldenen, der K. Ma^t gheconsenteert den X Septembre XXXVI, drij jaer lanc gheduerende, ten twee paymenten tsiaers, ende dit over den VIⁿ ende

lesten termijn van zessen, ghevallen onser Lieve Vrauwen dach jn Septembre XXXIX, II^c lib. gr.

Item ter causen vande pleyne ende ghestrijpte lakenen, daer schepenen, beede de dekenen ende dier meer ancleven, cleederen af hebben, es jnt voorleden jaer betaelt gheweest II^c IIII^xx V lib. XVII s. VII gr.

Item de aelmoessen, diemen ghewoonlic es te doene aen diveersche cloosters, broeders ende zusters, XXIIII lib. II s. X gr.; den ghemeenen aermen jn tonderhouden vande aerme scholen I^c XII lib. VIII s. VII gr. V. d.p.; den jnnocenten voor haerlieder cleederen XXI lib. II s. XI gr.; de capellen vande kuere ende van ghedeele voor broot ende wijn, I lib. VI s. gr.; de weesen deser stede voor haerlieder pottaige ende cleederen, IIII lib. XIIII s. grooten; comt tsamen ter somme van I^c LXII lib. XIIII s. IIII gr. XI d.p.

Item es de voorleden jaerschaere noch jn aelmoesse ghegheven gheweest Heindric de Mets, voor tvaghen vande plaetsen vande dueren vanden schepenhuuse, X s. gr.; Cornelie, de gheselnede van Gillis de Vandere, X s. gr.; Neelken sKuusers, X s. gr.; M^r P^r van Dale, XX s. gr.; heer Jan de Ruut, XIII s. IIII d. gr., uuyt sekere consideratiën schepenen daertoe moverende, naer tverclaers vande ordonnantie; dus compt tsamen III lib. III s. IIII d. gr.

Item voor tonderhouden van deser stede als omme pensioenen, pareer abijten, boden, sergeanten, messagiers, trompetters ende anderé cleederen, metgaeders andere groote zwaere ordinaire ende extraordinaire costen, die de voorledene jaerschare wel ghedreghen hebben ter somme van II^m IIII^c IIII^xx VII lib. VI s. IIII d. gr.

Item boven desen gheextimeert tote nootzaeckelicke reparatien der zelver stede, leveringhe van stoffen ende anderssins, II^m V^c lib. gr.

Item de weddeboden, die ligghen jnde huusen vande

fugetiven, costen alle maenden omtrent LXXX lib. gr.; dus soude tzelve bedraghen thenden vanden jaere IX^c LX lib. gr.

Somme van al tguent dat dese jaerschare betaelt zal moeten werden, XI^m II^c IIII^xx XII lib. I s. VIII d. gr. III p.

Ende den ontfanc vanden pachte, alnoch cours hebbende, daerjnne begrepen de voorn. V^c L lib. gr. loopende up dese stede ten laste vande K. Ma^t, bedraecht XIIII^c LIIII lib. VI s. VIII d. gr. II d.p. Aldus rest net te betaelen ter goeder rekeninghe alsvooren de somme van IX^m VIII^c XXXVII lib. XV s. gr. I d.p.

Nemaer angaende de voorn. weddeboden, ten waer dat de vrienden van eenighe fugetiven presenteren huerlieder goet te laeten jnventorieren ende daervooren souffisanten zekere te stellen telcx rechte, ende jndien ulieden mijne heeren tzelve expedient goet dochte, soude grootelicx de stede jnt uuytgheven verlichten wel ontrent IX^c LX lib. gr.

Aldus staet te adviseren wat ulieden mijne heeren van dese ende ter betaelinghe van al tguent voorscreven belieft ghedaen ende verpacht thebben van al tguent, dat staet buyten pachte, als den wijn, den ijnghelschen upden wijn, keyte ende vremde bieren, den crabbeleere, tpontghelt, donghelt vanden dobbelen jnbrauwen biere, doude onghelt vanden coorne, de cramen metten huusghelde, cleene pacht ter vischmaerct, trijfele ter vischmaerct, nootghelt ter vischmaerct, de stallen jnt vleeschuus, zeevisch ende harinck, wulle ofte lijne helle ter Vrijdachmaerct, tbesien vande veerckenen, de ijssuwe, de waetermuelen, de maete vanden anjune, de Liefve ende ander visscherien, uuyt pachte wesende. Ende al golden de zelve pachten ghelijc zij tvoorleden jaer ghedaen hebben, te wetene VI^m II^c XXIX lib. IIII d. gr. V d.p., afghetrocken de drij maenden ende deen

vierendeel jaers, dat de voorn. pachten stille ghestaen hebben, beloopende XV^c LVII lib. V s. I d. gr., Resteere IIII^m VI^c LXXI lib. XV s. IIII d. gr.

De welcke somme, afghetrocken vande voorseyde IX^m VIII^c XXXVII lib. XV s. gr. I d.p., soude noch resteren jnden voorn. ghevalle thalf Ougste veertich, ten goeden bevinde, V^m I^c LXVI lib. gr.

De stede van Ghendt betaelt jaerlicx der K. Ma^t, ter causen vanden cepierschepe, ammanie ende vande meyerie Overschelde, ten twee termijnen tsiaers, hondert guldenen, jnt tvoors. uuytgheven begrepen, daeraf dezelve amman ende cijpier de stede wel behoorden tontheffen van dies voorseyt es, te wetene XVI lib. XIIII s. IIII d. gr.

Item ende overmidts dat de cleercq vande voorn. commijsen niet ghebruycken en mach sijnen keercroup ende dat sijnen last zeer verzwaert es, eensdeels bijder appostille skeysers up tfaict vande renten ende rekeninghe ende de originale brieven van allen den loopende eerfvelicke ende lijfrenten, ende anderssins, volghende den sloten van Collatien, bijden welcken ende anghesien dat zij negheene proffijcten noch vervallen en heeft, ulieden mijn heeren believen zal tadviseren wat somme ende hoeveel sij den zelven jaerlicx gheven ende toelegghen zullen.

Item dat men gheen keyte en slijte binnen der mijle jnt ronde deser stede dan de gone, ghehaelt binnen der zelver deser stede van Ghendt, up zulcke verbuerte ende correctie als ulieden goetdincken zal.

Wanof elc jnt sijne believe goet rapport te doene ende andwoorde te bringhen ter huere ende plaetse ghecostumeert.

Item dlet vande weverie hadden vergaedert gheweest jnde Bogaerde, daer zij huerlieder andwoorde properlic ghemaect hadden ende begonsten elc naer huus te gaene,

daer elck woonde; ende de sommighe commende voor den Predicheeren, midts dat tot dese Collatie gheropen waeren alle de smalle poorters, zoo wiert den hoop zoo groot ende menichfuldich, dat mer vele ontseyde binnen te commen bijde principale poorters, waeromme daer een groote beroerte was. Ende wiert daer bij dese haechpoorters ofte vremdelinghen gheseyt: ‘Wij sijn creesens ende en mueghen binnen niet commen.’ Hier en tusschen eenighe andere vande weverie waeren bleven jnde Bogaerde ende schuerden wederom het voors. billiet vande andwoorde, zo hiervooren gheseyt es, ende deden ontbieden alle de wevers, die zij hebben wilden, dat zij voetstaens commen souden jnde Bogaerde, up groote peyne; ende ordonneerden aldaer een ander billiet van andwoorde jnde absentie vande ghegoede ofte principale vande weverie, ende communiquierdent metten Creesens, ende brochten alsoo beede huerlieder andwoorde, te wetene zoo hier de copie van dien corts naer volghen zal.

Item nu voorts uuyt laste van schepenen zoo quamen die vande neeringhen ende de dixeniers vande stede jn competenten ghetalle, ende als de voorn. haechpoorters ofte anders gheseyt vremdelinghen, die hemlieden daer eerst den name ghegheven hadden (van) Creesens, metten andere poorters meenden binnen te commen, zoo reeser een groote beroerte; ende het stonter zeer qualic ende vremt voor den Jacoppijnen, ter causen omme dat men dese haechpoorters, te weten turfdraghers, metsecnapen, mesrapers ende alle andere van cleene jmportantie, seer aerme ende schamel lieden, die upde aelmoessen leven moesten, die jn gheene neeringhen ofte jnt ambacht niet vrij en waeren, die wilden alle commen bij de ghegoede eerfachtighe poorters, ende daer huerlieder andwoorde gheven, ghelijc zij eens ofte twee reysen ghedaen hadden. Ende omme dat men de zulcke niet

hebben en wilde, soo maecten zij groot gheruchte, zo dat de wete quam jnde Bogaerde. Ende de wevers quamen dauwaerts ende seyden: ‘Creesens, creesens, comt bij ons jnde Bogaerde; wij sullen hu een camer verleenen; al sijdi nu veracht, ghij mocht noch wel eens rijsen.’ Ende alsoo ghinghen de Creesens met de wevers jnde Bogaerde, maer het scheen dat zij met machte ende ghewelde ten Jacoppijnen jnne zijn wilden; maer daer was groot beschut, want gheschepen was daer groote vechtinghe te geschieden; maer Godt lof, het verghinc ten besten, dwelck de wet wederstont met diveersche neeringhen, die de wet ter assisentie quamen, als de vleesschauwers ende andere; ende ooc midts dat die vande weverie oock eenighe afstelden van huerlieder quaede propoosten. Ende daer was eenen vande neeringhe vanden vleesschauwers, die hadde een busse al ghereet omte schieten jnden Creesens hoop, maer het wiert beledt. Maer de Creesens ghinghen naer de Bogaerde, als voorseyt es; maer hoe dat quam, dese Creesens moesten ten eynde jnghelaeten werden. Ende alsoo wierdt dese Collatie begonnen ende duerde wel totten neghen hueren vanden avont al eer de poorterie huerlieder andwoorde bij schepenen overbrocht, welcke andwoorde was, midts den roupen van dese Creesens, datmen gheenen ontfanck van eenighe assijsen upnemen, ontfanghen noch verpachten en soude voor dat men de voorgaende sloten van Collatie vulcommen hadde, ende speciaelic datmen de beschuldighe punieren zoude ende de ontschuldighe ontslaen. Ende het was wel tusschen elf ende twaelf hueren jnder nacht, eer de dekenen schien vande Collatie. Ende alsdoen wiert bij laste vanden bailliu ende der wet, omme beter ghedaen dan ghelaeten, ghelast dat elcken deken van neeringhe zoude zenden vijf ofte zes persoonen, wel voorsien, om te waecken het Schepenhuus metter wet, twelc de

neeringhen alle deden ter begheerte vande wet; ende (dit) was omme de voors. Creesens te wederstaene.

Item dese bovenscreven andwoorde vande poorterie de zelve andwoorde gaven nu oock die vande weverie, hoe wel zij te vooren anderssins ghesloten hadden; maer midts de voors. groote beroerte ende tlanghe beyden was huerlieder slot verandert....

Item des anderdaechs woonsdach, wesende den V van Novembre, zoo wayst Creesens mesdach, want de weerckclocke en luyde niet; ende doen ghinghen dese Creesens ende vremde gheboufte, die upde welvaert deser stede luttel achten, jnde cloosters ende jn alle andere lieden van eeren huusen, zegghende: ‘Gheeft ons teten ende te drincken, want wij en moghen niet weercken ende moeten nochtans leven, zoo wel als ghijlieden.’ Ende sij verdreechden zeere die goede lieden, ende veel lieden en dorfsten niet weercken uuyt vreesen datmen zegghen zoude dat vlaebackers waeren.

Item men maecte ooc daghelicx groote ghereetschap omme allomme plancken jnne te legghen ende de stede te ommewaeteren; ooc men visiteerde ende verheghende de engienen omme ter vesten te legghen, omme jndient noot waere, daermede de stede te defenderen. Ooc wierter ghemaect zeker nieu weerck ten drij muelenen thenden de Mueleneerstraete.

Dit naervolghende es tcontract ofte billiet van M^r Gillis de Wilde, dat de twee leden begheerden ghezeghelt thebben, waerom dat hij ghestelt was uuyt sijnen staet, want hij was nu den vijfden schepene vander kuere, ende hem was verboden de Camere, ende luyde aldus:

Wij, hooftmannen vanden lede vande poorterie binnen deser stede van Ghendt, metgaeders onse ghemeene

suppoosten vanden voorn. lede hier up vergaedert ghesijn ter plaetsen ghecostumeert, ter onderscreven zaecken vulcommelic gheauctoriseert; wij, hueverdeken vanden lede vande neeringhe binnen der voorn. stede, metgaeders onse ghemeene dekenen ende ghemeene suppoosten van alle onse ondersaeten; wij, deken ende gheswoorne vanden ambachte vande weverie, metgaeders den advijse van onse ghemeene suppoosten ende vijf neeringhen, presenterende ghesaemdelic tgantsche ghemeente ende tgheheele lichame vander stede van Ghendt, maecken condt ende kennelic dat van nu voorts aen zoo wanneer openinghe ghedaen zal werden ten soldere, omme daeruppe thebben de andwoorde vande drij leden deser stede, soo sullen daerup sdaechs daer naer vergaederen ten soldere thien ofte twaelf notabele mannen uuyt elcke prochie, vanden lede vande poorterie, ende met hemlieden den hueverdeken met zijne ghemeene dekenen ende gheswoorne, ende ooc met hemlieden den deken vanden ambachte vande weverie met zijne gheswoorne, ende den deken ende gheswoorne vande vijf neeringhen, omme daerup te nemene een goet concept ende advijs. Ende alsdan zullen sij doen slaen een trompet omme tsanderdaechs te vergaederen huerlieder ghemeen commuyn: de poorterie met huerlieder zeven prochien, ter plaetsen ghecostumeert; de hueverdeken ende de ghemeene deken vanden ambachte vande weverie met zijne gheswoorne ende de ghemeene suppoosten jnde Bogaerde ende nievers el. Ende aldus vergaedert zijnde, elc jn tsijne, sullen daer te kennen gheven de openinghe ghedaen ten soldere ende tgoet concept ende advijs, bij hemlieden ghecommuniquiert, omme daerup jn tghemeene te communiquieren een adjoinct slot van Collatie te slutene, dwelc elc jn tsijne overbringhen ende lesen zal ter plaetsen ghecostumeert.

Item voorts zo willen wij dat hem mijn heere den

hoochbailliu ende mijn heeren schepenen vander kuere, die nu zijn ofte naermaels wesen zullen, dat zij hem nu noch nemmermeer moeijen noch behelpen en zullen metten payse van Cassant, noch met eenighe Calfvellen, daeruuyt ghevonden ofte ghevonden werden mochte ter injurie ofte achterdeele den ghemeenen commune deser stede ofte den gheheelen lande van Vlaenderen.

Item alle jaeren, sdaechs voor den half Ougst avont, zal men doen slaen een trompet om tsanderdaechs te vergaederen het ghemeen commuyn vande drij leden deser stede, elc jn zijn voorn. plaetse, omme aldaer te kiesene, elc jn zijn let, de commijsen ende ooc de kiesers omme te kiesene de schepenen vander kuere ende van ghedeele, omme toecommende jaer te dienen ende jn goede polesien te houdene deser stede van Ghendt.

Item voort zullen alle de lieden van neeringhen maecken huerliederen deken, elc in huerlieder huusen, nut ende ijdoone, om huerlieder neeringhe ende previlegien jn rechten ende jn goeden polesien te houdene.

Item alle jaere, als de lieden van neeringhe vercoren ende huerliederen hueverdeken vermaect zullen hebben, soo sullen de lieden vanden ambachte vande weverie vergaederen jnde Bogaerde omme aldaer te maecken huerlieder deken, cnape, bailliu ende gheswoornen, nut ende ijdoone, omme tambacht, met zijne previlegien ende ordonnantien, jn rechte ende goede polecien te houdene binnen den derden daghe naer dat de lieden van neeringhe vercoren zullen hebben.

Item voort waert datter yemant spraecke ofte ghesprocken hadde ten ghemeenen huerbuer ende proffijcte jn voorderinghe vanden rechte ende previlegien deser stede ende beroert ofte ghepassioneert ghesijn hadde ter causen van onnachtinghe vande voorn. previlegien ende daeruuyt beroerlic ghesproken hadde binnen der vergaederinghe van de Collatien ofte daerbuyten, ofte

ghemoveert ofte beroert hadde ghesijn om traech vervolch ende de traghe executie vanden slote van Collatien, dicwils hier te vooren bij de drij leden deser stede adjonctelic ghesloten ende gheaccordeert, ende men den zulcken daeromme vinghe ende apprehendeerde binnen Ghendt ofte daerbuyten, ende men den zulcken vervolchde ten banne ofte ter pugnitien criminel van lede ofte lijve, so verbinden hem de voorn. hooftmannen vande poorterien, de hueverdeken ende den deken ende gheswoornen vanden ambachte vande weverie ende vijf neeringhen over hemlieden ende huerlieder naercommers, up haerlieder trauwe ende eedt, van stonden an zonder eenich delaey te vergaederen huerlieder ghemeene suppoosten, elc bijsondere, ter plaetsen ghecostumeert, ende niet te laetene, up meyneedich achterhaelt te sijne, omme met elcanderen te communiquieren, raedt ende advijs te nemene omme te sendene thien ofte twaelf notabele mannen uuyt elcke lede, vraghende heer ende wet te wat jntentie zulc een persoon ghevanghen ofte voor justitie ontboden es; ende bevinden zij dat niet anders sijnde dan om ghepassionneerde woorden ghemoveert uuyt onachsaemhede vande rechten ende previlegien deser stede ende den traghen voortganc van executie vande sloten van Collatien, dicwils hier te vooren bij de drij leden deser stede adjonctelic ghesloten ende gheaccordeert, sonder andachtich faict, riguer ofte ghewelt gheorbuert thebben jeghens heere ende wet, ghesaemdelic hem dan uuyt te heesschen ende up straete te doen leveren zonder eenich delay, den zelven beschuddende jn alder ghetrauwichede, ende dat niet te laeten om maechschap ofte vrientschap, danck ofte ondanck van aerme ofte rijcke, machtighe ofte onmachtighe, groot ofte cleene, zonder aenschau te nemen wat voordeele ofte achterdeele daeruuyt rijsen mochte; belasten ende bevelen te dien fijne onsen bailliu van Ghendt, onse

schepenen vander kuere ende alle andere baillius, meyers, ammans, schauteete, mannen ende schepenen, so verre als onse limiten van Ghendt bestrecken ende rechten ende previlegien vermoghen, dat sij, ditte ghesien, den zulcken voetstaens ontslaen, jndien hij onder hemlieden ghevanghen es; ende jndien zo niet, dat zij tvervolghen ons hulpe, confoort ende bijstant doen, dwelc wij niet ghelaeten hebben en willen up te jncurrene onse jndingnatie ende als jnfracteurs vanden ghemeenen payse ende vander ghemeender welvaert deser stede ghereputeert te sijne; verzoucken voort an onsen bailliu van Ghendt, an onse schepenen vander kuere ende alle andere rechters ende offichiers ende justichiers, daerover onse rechten ende previlegien bestrecken, dat zij dit jeghenwoordich slot ende contract met onslieden helpen zeghelen ende handteeckenen jndien zij speciaelic ende elc huever bijsondere van weghen daertoe vermaent ende versocht zijn, dat dit nu ende ten eeuwighen daghe onverbrekelic onderhouden mach werden: daeromme hebben wij jnt let vande poorterie ende jnt let vande neeringhe ende ooc jnt let vanden ambachte vande weverie elc eene ghelijcke copie daeraf beseghelt met elcanders zeghele ghesaemdelic daeran uuythanghende. Ende voort jn meerder bewaernessen van onsen ghemeenen commuyne zo willen wij dit slot ende contract van Collatie beseghelt hebben metten zeghel van Sente Jan.

Item om dit bovenscreven billet ofte contract zoo quam M^r Gillis de Wilde jnde jngdignatie vande wet, want hij was nu de vijfde schepene vander kuere; maer hem was ontseyt de Camere, ende wiert ghehaelt bij nachte van zijnen bedde; maer die vande weverie maecten daerom een vergaederinghe ende wilden hem expresselic uuyt hebben. Schepenen, dit ziende, om

beter ghedaen dan ghelaeten, ontsloeghen hem van vanghenesse uuyt causen dat de wet over hem gheen justicie doen en dorfste, uuyt vreesen, want de justicie beledt hadde, ende bij dien verbuert de previlegien, want daer justicie tonder es, en zijn gheen previlegien; maer hij en mocht jnde Camere van schepenen niet commen.

Item wiert noch eene Collatie ghedaen den V Novembre XXXIX omme dieswille dat de twee leden gheseghelt wilden hebben dit voors. billiet, ende dat de weerckclocke niet luyden en mochte, ende dat veel lieden niet weercken en wilden als voorseyt es; ende het billiet vande wet luuydt aldus als hiernaer volcht:

Mijn heeren Schepenen van beede de bancken, metgaeders beede de dekenen der stede van Ghendt ende de notabelen vande drij leden der voorn. stede, overzien hebbende de drije andwoorden der zelver, bevinden dat tslot vande Collatie, emmers de twee artijckelen van dien, te weten tseghelen vanden contracte met S^te Jans zeghele, directelic es jeghens die hoocheyt ende macht vande K. Ma^t als grave van Vlaenderen ende den solempnelen eedt, bij hemlieden ghedaen; ende de zelve zeghelinghe doende, en soude daerbij niet alleenelic verliesen alle de rechten, vrijheden en previlegien der zelver stede, maer ooc huerlieder lijf ende goet.

Item nopende den schussene vande weerckclocke es naectelic jeghens Godt ende recht, als prejudicierende den schamele ghemeenen jnsetene deser stede, die up huerlieder dachhuere ende tguent met huerlieder handen winnende, leven moeten, dat schepenen jn quyctenisse huerlieder eede ooc niet en vermoghen, danof zij ulieden bij desen adverteren, biddende elc jnt sijne tbeste te doene ende te voorsiene van schaerwake.

Andwoorde up dit voorscreven billet, alsoot bij de drij leden deser stede overbrocht was ande wet, ende luyt aldus van woorde te woorde als hier naer volcht:

Eerst de andwoorde vande lede vande poorterie.

Alvooren zijn vanden advijse datmen tcontract jn deerste artijckel vanden voors. billette niet zeghelen en zal, maer tzelve cassere als wesende jeghens de macht ende hoocheyt der K. Ma^t, onsen natuerelicken heere ende jngheboren prince.

Item ten tweeden dat de weerckclocke luyden zal naer costuyme, ten eynde dat elck weercken mach diet belieft, ende niemant occasie en neme om mesdoen, noch meerderen last en comme jnde Camere vanden aermen, die seer belast es.

Item ten derden der schaerwaecke consenteren daerjnne ende stellent jn discretie van schepenen.

Item ten vierden nopende de assijsen ende pachten ofte onghelden consenteren dienangaende ghedaen te werdene volghende den artijckele, bij de neeringhen overbrocht den IIII deser maent.

Item ten vijfsten nopende de weddeboden, datmen uuyt alle de huusen vande fugetiven die lichten zal, midts jnventorierende tgoet ende sekere ontfaende souffisant dat de stede wel bewaert zij. Actum den VI Novembre XV^c XXXIX.

Andwoorde vanden lede vande neeringhe ten zelven daghe.

Blijfven bijden gheheelen jnhouden van onsen billette ende slote van Collatie, bij ons gheaccordeert den IIII jn Novembre lestleden, uuytghedaen van Joos de Gruutere ende Jan de Zuttere: die consenteren wij alleene huerlieder poort, zonder meer daertoe ghevoucht,

dat wij begheeren de weerckclocke gheluyt thebben ende dat elc weercke, diet belieft.

Item angaende tbillet bijden ambachte voor ons ghelesen den IIII Novembre lestleden, en zijn van gheenen advijse daerjnne te consenteren.

Verzouckende datmen voetstaens metten trompette doe ghebieden, dat hem niemant en vervoordere eenighe neeringhe te doene oft doen doene binnen deser stede ofte daer buyten, emmers also verre als wijt bij previlegien vermoghen, noch gheestelic noch weerelic, hij en sij jnde zelve neeringhe, upde boete van XX lib. p.; noch oock tambacht vande weverie niet te doene binnen deser stede ofte up vijf mijlen naer der zelver, volghende huerlieder previlegien, hij en sij ooc vrij jnt zelve ambacht, upde boete; noch ooc yemant vremt laecken coopen noch vercoopen, upde zelve boete, also verre als zij bij previlegien vermoghen, ende niet voordere.

Item ter lesten dat men de fugetiven jndaghe omme te commen ten beschudde van huerlieder goede, achtervolghende de wet vander poort.

Andwoorde vande lieden vanden ambachte vande weverie, metten vijf neeringhen, ghedaen den VI Nov. XV^c XXXIX.

Consenteren dat alle assijsen van nu voort aen gaen zullen ende cours hebben ghelijc zij dese jaerschaere ghedaen hebben, tot welcker jnninghe de commijse committeren zullen zekere mannen, die hemlieden daertoe nut ende idoone dijncken zullen, de zelve commijsen alvooren eedt doende ende rekeninghe alle vierendeel jaers, volghende den slote van Collatien bijde drij leden deser stede, uuytghedaen dese naervolghende artijckelen.

Eerst dat den wijn, gheldende boven de VI gr. den stoop, van nu voorts an gheven zal een groote vanden

stoope; ende den wijn gheldende onder de VI gr. gheven zal XII mijten vanden stoop van assijsen; ende al uuytvaerende wijn VIII gr. vanden hame, zonder meer den ijnghelschen af.

Angaende vanden keyte, datse van nu voort gheven zal van elcke tonne binnen der stede ofte up een mijle der zelver, emmers binnen der mijle gheven zal XII gr. vande tonne. Ende die van hierbinnen deser stede voordere trect, gheven zal VI gr. vande tonne van assijsen; maer van nu voorts aen gheen bierstallen noch upslaghe vanden keyte haudende binnen der mijle; dies en zal de keyte maer ghelden een grooten den stoop.

Nopende den clauwaert, dat hij zal gheven XII gr. van elcke tonne ende den crabbeleere VI gr., binnen der stede ende daerbuyten; ende vande vremde bieren, dat die gheven zullen II s. gr. van elcke tonne; dies en soude den Clauwaert ende den Crabbeleere niet meer ghelden dan hij nu en doet, te weten een blancke ende XVIII mijten den stoop.

Item begheeren tgoet vande fugetiven vercocht thebben naer treyne van rechte ende justicie, naer den tenuer van previlegie van wijlen den grave Guy.

Item angaende dammanie ende chipierschip, datse de stede ontlaste vande hondert guldens, ofte dat zij renunchiere vande zelve officien, ende dat men de zelve verpachte ten meesten proffijcte.

Item als vande supplicatie van Jooris van Crombrugghe es gheseyt, dat hij de baerbelcansen doe maecken sulc alsmen bevinden zal bij hem gheweert zijnde, hem onverlet staende.

Item dat men Joos Seys ontslaet up zekere souffisant, midts betaelende zijn costen, blijvende nochtans den zelven Joos binnen deser stede up achterhaelt te sijne vanden sticke.

Item van Frans van Havere, als cleercq vande

commijsen stellent jn discretie van schepenen ende den commijsen, hem toelegghende zulc als hemlieden redelic dijnct, midts dat hij sijnen pacht niet ghebruycken en mach.

Item verzoucken dat men voetstaens met een trompet doe ghebieden dat hem niemant en vervoordere eenighe neeringhe te doene binnen deser stede ofte daerbuyten, noch gheestelic noch weerelic, hij en sij vrij jnde zelve neeringhe; doen, noch doen doen, also verre alst previlegie vermach, noch tambacht van weverie, eenich vremt laecken coopen ofte vercoopen, upde boete volghende onse previlegien.

Item angaende den billette bij de maeckeleers overghegheven de leste Collatie up een naer, tzelve ooc jn Collatien ghepasseert, dat men datte elcke neeringhe gheve diet belieft thebben, tzelve gheseghelt met Sente Jans zeghel, al eer men eenighen ontfanc ofte jnninghe doe van dies voorseyt es ofte naervolghende, te nieuten doende zulc contract, als wij begheerden jnde leste Collatie, bij ons ghesloten den IIII jn Novembre lestleden.

Item nopende Joos de Gruutere ende Jan de Zuttere soo en willen wij de stede niet belasten; maer cuenen zij haer landt ghecrijghen bij den prince, willen hemlieden mindelic gheven haerlieder poort.

Ten anderen datmen van nu voort aen gheen staende aelmoesen gheven en zal, lichte meer cloosters dan andere, zonder tconsent vande drij leden deser stede.

Item angaende tpontgelt zullen de jnsetenen daeraf ontsleghen zijn ende de vremde betaelen naer costuyme.

Item dat men nu voort an de lepele ende schuppe toelegghen zal den ghemeenen aermen deser stede, volghende den voorgaende slote van Collatien.

Item begheeren voort de weerckclocke gheluyt thebben naer doude costuyme, ten fijne dat de schamele lieden weercken moghen...

Item aldus langhe stont de stede van Ghent zonder pacht ofte assijsen, te weten van half Ougste totten VIⁿ van Novembre XV^c XXXIX, dwelck es luttel min dan drij maenden, het vierendeel vanden jaere, ende schaede de stede ontrent twee duysent ponden grooten.

Item alsoo hierboven ghementioneert staet van tbilliet ofte contract, dat M^r Gillis de Wilde ghemaect hadde, twelc de wet refuseerde te seghelen, soo voorseyt es, soo gaven die vande weverie een ander contract over, het welck zij den name gaven: tcontract vande maculeers, ende luydt van woorde te woorde zoo hier naer volcht:

Copie vanden contracte vande Maculeers, dat ghelast ende ghesloten was dat men zeghelen zoude met den zeghel van sente Jan, dwelc alsoo ghedaen wiert, present de drij leden, ende luydt aldus:

Hulieden mijne heeren ghelieve te aenhooren jn confirmatie vanden contracte al tguent hier naer volcht ten welnemene van ulieden mijne heeren ende telcx verbeteren.

Alvooren gheven wij te kennen den lieden vanden ambachte vande weverie hoe dat bijde lede vande neeringhen ghesloten ende gheaccordeert es nu ende jnder eeuwicheyt goet, vast ende ghestadich van weerden thoudene teeuwighen daghe, voor ons ende ons naercommers, also wel voor de lieden vanden ambachte als voor ons suppoosten vande neeringhen, verzouckende vanden lede vanden ambachte tzelve hemlieden te verobligierne ende verbindene ter bewaernesse vanden ghemeenen buyck deser stede, alsoo wel vanden ambachte als vande neeringhen, up dat ditte nu ende ten eeuwighen daghen telcken daghe vande kuere van zijnder neeringhe, ende ten daghe vande kuere vanden ambachte uuytghelesen

woorde ten aenhooren vanden nieuwen eede, dat sij ditte jn memorie mueghen houden omme dat te bet in huerlieder jaerschare van weerden mach wesen, jndien dat noot es, te wetene jn dese jaerschare ofte jn toecommende tijde, zoo wanneer dat es openinghe ghedaen ten soldere, ende de gheswoorne vanden ambachte met vijf neeringhe huerl. slot bringhen jnde wijde camere, elc een slot maecken zal naer doude costuyme, de dekenen alsoo sij ghecostumeert zijn; nemaer alsdan elc een slot appart ghemaect, zo zullen de dekenen vande neeringhen gaen upden Vindersoldere, ende aldaer zullen commen bij hemlieden de gheswoornen vanden ambachte metten vijf neeringhen, ende aldaer commende, sal men lesen hooghe ende overluyt alzulc een slot van Collatie, als daer ghemaect es bij sijne gheheele ghemeente; ende zijn daer eenighe artijckelen meer bevonden, bijde neeringhen overbrocht, nut ende ydoone wesende voor tgheheele ghemeente ende naer recht van onse previlegien, zo zullen die vanden ambachte vande weverie die zelve artijckelen van die vanden neeringhen stellen jn huerlieder andwoorde, ende alsoo schepenen overdraghen naer doude costuyme, up dat nu ende teeuwighen daghe onse stede te bet mach zijn gheregiert ende onse previlegien onderhouden jnder eeuwicheyt. Item voort dat yemant spraecke voor onse stede, landt ofte previlegien jn proffijcte vande gheheele ghemeente ende daer yemant waere die soo spraecke ofte ghesprocken hadde, tsij aerme ofte rijcke, zo dat men hem daerbij name jn acte van vanghenesse ofte daerbij wilde bringhen ten banne ofte anderssins, zoo verbinden hem de dekenen ende gheswoornen vanden lede vande neeringhen, die nu zijn ende alle jaere commen zullen, up huerlieder trauwe ende eedt, ende van ghelijcken de gheswoornen vanden ambachte mette vijf neeringhen, die nu zijn ende alle jaeren commen zullen, van stonden

an zonder delaey te vergaederen huerlieder ghemeene suppoosten vande neeringhen ende de gheswoorne vanden ambachte, elc jn huerlieder huus, ende daer te nemene deliberatie van raede, te wat propooste dat ons medebroedere jn acte van vanghenesse ofte bij justicien ontboden es, ende bevindende niet anders dan voor den huerbuer ende recht van onse previlegien, sonder daeromme ghestelt thebben riguer ofte ghewelt jeghens den heere, ghesaemdelic hem dan uuyt te heesschen ofte bij te staene ende voor ons recht te sprekene, zonder van elcanderen te scheeden jn eenigher manieren, up dat men van nu voort an die ghene, die voor ons recht spreke ofte voor de welvaert van onsen gheheelen ghemeenten te min souden bringhen jn acte van vanghenesse ofte ten banne, alsoot jn voorleden tijden vele ghedaen heeft. Ende up dat ditte nu ende ten eeuwighen daghe ghetraulic onderhouden soude moghen wesen, zo hebben wij jn elcke neeringhe ende een onder tambacht gheseghelt met elcanders zeghele van neeringhe ende metten zeghel vanden ambachte daeronder an uuythanghende. Aldus gheseghelt volghende den slote van Collatien ten verzoucke vande drij leden deser stede ende thuerlieder presentie, representerende den gheheelen buyck der stede van Ghendt. Actum den VII van Novembre XV^c XXXIX.

Ende dit voorscreven contract was ten zelven daghe beseghelt met den seghele van S^te Jan, present de drij leden voornoemt.

Item jn dese voorn. vergaederinghen ende jnt loopen totten neeringhen bij daghe ende bij nachte, zoo waerender diveersche persoonen, die hem zeere moeyden ende overbreet maecten, twelcke hemlieden jn toecommende tijden wel beraude, want sij er mede quamen jn grooten verdriete, waerbij dat ic een yeghelicken raede nemmermeer ulieden zeere te moeyen met

zaecken, die den heeren jnt gheestelic ofte jnt weerelic angaen ofte eenighe landen ofte steden jnt generaele ofte jnt particulier; maer stelt alle zaecken jnden wille van Godt den Heere almachtich ende jnden ghenen, die den staet, hoocheyt ende tofficie hebben jnt gheestelic ende jnt weerelic: soo suldij ulieden zelven groote ruste aendoen zoo wel naer ziele als naer lichame. Dit stelle ic hier voor ulieden, mijne lieve kinderen, ofte mijne lieve vrienden, voor een jnstructie ofte vermaninghe voor een testament, ulieden altoos biddende luttel ofte niet te moeijene met zaecken, den regimente angaende als voorseyt es.

Item die wijle men besich was metter voorseyde Collatie ende contracte, zoo quam een man van Dendermonde ende hadde het landtvolck onderweghe gheseyt datter thien ofte twaelf hondert peerdevolck van oorloghe quam tusschen Ghendt ende Dendermonde, ter causen van welcke tijdinghe het landtvolck zeer beroert was; ende alsoo quam desen man over het waetere van Nonnenbossche tot Stuvenbeerghe, daer hij ooc van ghelijcken dese maere stroeyde, maer wiert daer ghevanghen ende naer Ghendt brocht, ende wiert upden zelven dach bijden bailliu ende schepenen gheexamineert binnen den schepenhuuse ende van daer gheleet up tSauselet.

Item alsnu jn dit zelve jaer van XV^c XXXIX, up Sente Martens dach, was hier binnen Ghendt gheordonneert een processie, elc jn sijn keercke, omme dat men bidden soude voor den K. M^t, want hier zekere tijdinghe quam dat hij was om te commen uuyt Spaingen, door Vranckerijcke, naer dese sijne landen; maer veel lieden en wildent niet ghelooven om de oorloghe, die den coninck van Vranckerijcke ende den keyser ghehadt hadden.

Copie vanden brief ghesonden bij die van Ghendt an die andere steden van Vlaenderen, als Brugghe, IJpere ende andere.

Eersame, wijse ende voorsienighe heeren, onse lieve ende beminde vrienden. Wij ghebieden ons jonstelic tuwaerts, omme dieswille dat wij nu, metgaeders tghemeente deser stede, gheheel en eendrachtelic van sinne ende advijse zijn met elcanderen, ende elcx ghemeente pays, minne ende eendrachticheyt te houdene ende doen onderhouden ter eeren van Godt almachtich, der K. M^t ende ghemeene welvaert van desen lande van Vlaenderen, zonder daerjegens eenichsins te willen doene ofte laeten doene, also verre alst ons ende den ghemeente deser voors. stede moghelic zij, soo eyst dat wij jeghenwoordelic aen hu schrijvende zijn omme te wetene of ghijlieden jnsghelijcx vanden zelven zinne ende advijse sijt, ende jn ghevalle soo wij hopen dat jae, bidden ende begheeren dies van ulieden met alder diligentien gheadverteert te sijne, ten hende wij gherustelic ons ulieden jnden noot betrauwen moghen ende ghijlieden jn ons; biddende ulieden anderwerf jn ghevalle datter eenich volck van wapenen jn ulieden stede bringhen ofte senden wilde, tzelve te willen beletten, ende ulieden altijts ter eeren vande K. M^t met ons te willen voughen ende adresse te doene jnt vriendelic ende bijden besten middele dat moghelic es; twelck doende, zult ons een zinguliere vrientschap doen ende oorsaecke wesen vande welvaert van desen lande van Vlaenderen, dat kenne Godt almachtich. Desen XIII ende XIIII Novembre XV^c XXXIX.

Item jn dit zelve jaer, upden XV novembre, was bijde wet van Ghendt ghewijst den voorn. man, die van Dendermonde quam, ghegheesselt te sijne tot den bloede omme de quaede ende onwaerachtighe nieumaeren,

die hij ghebrocht hadde ende tlandtvolc gheheel beroert.

Jn dit zelve jaer, den XVII Novembre, waeren ontboden de drij leden van Ghendt mette notabelen omme te hooren lesen de requeste ofte supplicatie, den keyser te presenteren jn zijn ghemoet, als hij binnen zijnen lande van herwaerts overe ghecommen waere, want hij af quam naer Ghendt om alle erruer ter neder te legghen. Ende het jnhouden vande zelve requeste luyde, dat hem soude believen te commen visenteren sijne stede van Ghendt; voorts ook van het regiment van vrau Marie ende datse jnt secreet doen gaen hadde ende aldaer zekere previlegien ghenomen, ende datse met fortse ende executie settinghen hadde doen gheven, met meer andere zaecken. Ende daer waeren uuyt elcke lede ghecoren vier mannen om tseghen den keyser te trecken, alsmen hooren soude zeker sertificatie van Z. M^t binnen sijnen lande zijnde.

Nopende de ontslakinghe uuyter vanghenesse van Lieven Donaes, schepenen, ende van meer andere.

Allen den gonen etc. Doen te wetene dat wij wel ende jnt langhe oversien hebben al tguent dies voor ons ghecommen ende ghebleken es nopende der andwoorde, der coninghinne overghedreghen bij laste van schepenen van beede de bancken ende beede de dekenen der voorseyde stede jnde maent van April XV^c XXXVII, naer Paesschen, upde begheerte ende peticie van IIII^c duysent guldenen van weghen der voors. coninghinne up tlant van Vlaenderen doen gheheescht ende versocht, al naer tluyt van zeker acte, bij de voorseyde coninghinne uuytghegheven ende gheexpediert den XXV der voors. maent van April jnt voors. jaer XXXVII, naer vele ende diveersche communicatien ende consultatien ten meer stonden met diveersche gheleerde mannen ende

andere daerup ghehouden, ende up al wel ende rijpelic ghelet hebbende, wijsen ende verclaersen over recht, dat wij ontslaen uuyt hechte van vanghenesse, los, vrij ende quycte de guene, die ter causen ende also verre alst der voors. andwoorde angaet, binnen der stede ghevangen zijn, hemlieden niet min ordonnerende uuyter voorn. stede niet te gaene binnen drij maenden naer dese daete, up achterhaelt ende verwonnen te sijne van tguent diesmen hemlieden meer soude weten behoorlic aen te segghen, hemlieden overzulcx verbindende jn sheeren handen. Actum onder zeghele den XX jn Novembre XV^c XXXIX.

Item alsnu upden XXI Novembre was ontsleghen Lieven Donaes ende andere sijne medeghesellen, die schepenen vander kuere ende van ghedeele gheweest hadden jnt jaer XXXVI, upde conditien, hierboven verhaelt.

Item upden XXII Novembre zo wiert ontsleghen uuyt acte van vanghenesse Lieven Lammens, die anderwaerf ghevanghen was met Jan van Waesbeerghe, die jn vanghenesse ghestorfven was, als voorseyt es. Lieven voorn. wiert ontsleghen up conditien als dat hij binnen zes maenden buyten der stadt van Ghendt niet reysen en mochte.

Item up desen zelven dach wiert ooc ontsleghen uuyt vanghenesse Laureins Everdey, up conditie dat hij moeste vallen up zijnen eenen knie, ende bidden den heere ende der wet verghiffenesse, ende voorts betaelen alle de costen. Ende dit was omme dieswille dat hij, jnt jaer XXXVI scepenen van ghedeele wesende, bij avonde ghepasseert hadde neffens het Beelfoort, daer hij hoorde zeer cloppen, ende groote lucht zach, dat hij tzelve niet te kennen ghegheven hadde.

Item jn dit zelve jaer van XV^c XXXIX, den XXIIII Novembre, soo lieten vele neeringhen de nachtwaecke, maer niet al.

....Jn dit zelve jaer, up alder kinderen dach, quam Lieven de Tolneere wederom binnen Ghendt, daerom dat alle de dekenen tsanderdaechs vergaederden ten soldere, alwaer denzelven Tolneere compareerde ende vervinck up zijn trauwe ende manne waerhede, dat hij den keyser ghesien hadde, commende uuytte stede van Orliens, boven Parijs.

....Jn dit zelve jaer, den XI Januarij, zijn uuyt Ghendt vertrocken J^r Chaerles Uuytenhove, heere van Marchem, voorschepenen van ghedeele, J^r Anthuenis de Luu, voorschepenen vander kuere, metgaeders uuyt elcke lede drij notabelen, te weten uuyter poorterije J^r Chaerles de Gruutere, heere van Exaerde, J^r Nicolaes Triest, heere van Haughem, ende Loys Bette; ende van weghen de neeringhen M^r Lieven Hebschaep, deken vande temmerlieden, Anth^s Deynoot, deken vande vleesschauwers ende Lieven d'Hooghe. Ende vande weverie Adriaen van Damme, Joos Steel ende Lieven vander Beke, fs Gillis, ende M^r Marten, pensionnaris. Ende uuyt Ghendt ghereyst zijnde tot sente Amant, tusschen Valenchijn ende Doornicke, zoo verstonden zij dat mevr. de regente lach binnen der stede van Valenchijne, verwachtende aldaer de compste vande K. M^t, haeren broedere.

....Item alsnu upden XIIII Februarij, wesende den eersten saterdach jnden vastenen, zoo quam de K. M^t ende met hem quam de coninghinne vrau Marie, skeysers sustere, binnen Ghendt, met schoonen staete, al jnden rauwe ghecleet ende met menichte van volcke....Ga naar voetnoot(1)

Ende dese waeren gheforiert... van huuse tot huuse, jn deen huus thiene, jn dander zesthiene ende ooc jn zommighe twintich, in deen huus min, jn dander huus

meer. Ende alle dese voors. soldaeten, zo wel voetvolck als peerdevolck, hielden alle nachten de waecke zeer vele ende steerck, ende waecten ooc bij daghe de poorten vande stede; maer zij deden de lieden groot onghelijc ende verdriet, daer dat zij ten logieste waeren, want zij wilden hebben, zonder ghelt, haut, keerssen, saut, asijn ende anjuin, ende alsment hemlieden niet gheven en wilde, zoo braken zij der lieden goet, als coetsen, trisooren, tafelen ende dierghelijcke, ende verbrandent, ende deden de lieden grooten cost ende ooc veel lieden maecten zij bijstier, zoo dat diveersche persoonen van onghenouchten daeraf storfven.

....Item jn dit zelve jaer, den XXIII Februarij, quam binnen Ghendt den legaet vanden paus, die jnne ghehaelt was met alle de processien deser stede ende met schoonen staete; hij was een seer jonck man ende was ghelogiert jn de Groote Sickele, anden Zantbeerch.

....Upden voorscreven XXV^c Sporcle, wesende sente Matthijs dach, hoorde den keyser den dienst der missen jn Sente Jans keercke, ende naer den zelven dienst, zonder wederkeeren jn zijn hof, js ghereyst naer Bruyssel om Ferdinandus zijnen broeder te willecommen, die aldaer up desen zelven dach oock zijnen jntrey dede; maer onse gouvernant hadde daer twee zoo drij daghen te vooren gheweest, hueren broeder den Roomschen coninck verwachtende; ende alsoo den keyser zeer laete vertrack uuyt Ghendt, duer den lancduerighen tijt vanden dienst vande keercken, was nochtans gheresolveert van dien daghe te rijden tot binnen Bruyssel. Ende alsoo ghereden zijnde tot bij Bruyssel, zoo viel den avont zoo zeere ende wiert zoo doncker, dat sij niet en saghen te rijden; dus clopten zij te Beerchem buyten Bruyssel eenen landtsman op om hemlieden te lichten, welcken landtsman droncke ende vol was, ende en wist ooc niet wat volck dattet was, want den keyser en quam maer

met drije ofte vier peerden met mijn heere van Bueren ende mijn heere van Condé. Dus begonst den landtsman clouckelic, vrijelic ende famellierlic met den keyser te couten, daer den keyser groote ghenouchte jn hadde; ende den landtsman vraechde anden keyser hoe sijnen name was, daerup den keyser hem andwoorde ende seyde: ‘Jc heete Caerle.’ Ende midts weechs zijnde, wiert den landtsman verlast vanden watere, ende seyde tot den keyser: ‘Nempt, Kaerle, haut den lanteerne, ic moet eens seyken;’ waerom den keyser, met die bij hem waeren, zeer loeghen; ende midts dat hij piste, liet hij een schete, dat den keyser hoorde; ende den keyser seyde hem: ‘Ghij schijt’, waerup den boer andwoorde ende seyde: ‘tIs mijn maniere alsoo, als jc pisse, dan kacke jc ghemeinlic.’ Ende daer hadde zij alle groote vrede jnne. Ende alsoo quam den keyser met die bij hem waeren metten landtsman, daer om al lachende, binnen Bruyssel, alwaer den landtsman alsdoen ghewaere wiert dat den keyser was. Ende alsoo den keyser quam jn thof, bij zijn suster vrau Marie, onse regente, ende bij Ferdinandus, des keysers broeder, die ooc aldaer van dien daghe binnen commen was, ghinck hij datte aldaer vertellen voor een groote nieuwicheyt, waerom dat vrau Marie ende Ferdinandus ende alle die heeren, die daerbij waeren, zeer loeghen. Ende vrau Marie hadde groote begheerte om den landtsman te siene, die aldaer doen binnen commen was, ende alle besaghen (hem); ende den keyser gaf hem eenen goeden loon, daerom den landtsman uuytermaten blijde was, ende track alsoo naar huus al lachende, niet meer peinsende upde beschaemtheyt, die hij gheleden hadde.

....Item upden IIII dach van Maerte zoo waeren vergaedert alle de notabelen vander stede van Ghend omme te hooren de artijckelen, overghegheven vande

K. M^t jn preiudicie vande stede, ende ooc omme te hooren de resolutie ofte response daerup.

Dit naervolghende zijn de artijckelen, overghegheven van weghen der K. M^t, ten laste van die van Ghendt, daerjnne die van Ghendt hemlieden ghemesuseert hebben ende alsoo wel jnt minste als jnt meeste verbuert hebben lijf en goet, zo bijden keyser ende zijnen raedt vertoocht wiert.

Omme ende ten hende ende ten curtsten, dat doendelic es, te gheven behoorlicke andwoorde upde requeste, ghepresenteert ande K. M^t den XVI van deser maent van Februarij XXXIX, van weghen schepenen van beede de bancken ende beede den dekenen vander stede van Ghendt, zoo wel voor hemlieden als voor haerlieder poorters ende poorterssen, met gaeders den jnwonende vande casselrie ende quaertiere van Ghendt, bijder welcker ende omme de zaecken, daerjnne begrepen, zijlieden verzoucken ende bidden an zijne M^t te willen nemene ende vertooghene daerjnne begrepen jnt goede ende eenichsins te voorsiene dat zij moghen wesen ghehouden ende bewaert jn huerlieder vrijheden, rechten ende previlegien, ende dat zij (die) moghen voort an volcommelic ghebruycken, zo zij van allen tijden ghedaen hebben, ten hende dat de ootmoedighe onderdanighe ondersaten vanden lande van Vlaenderen moghen leven jn goeden payse, eendrachticheyt ende ruste, ende jn tijden van noode te hulpe commen zijnder voors. M^t, ghelijc goede ende ghetrauwe ondersaten ghehouden ende ghecostumeert zijn te doene jn tijden van noode.

Ende omme claerlic te betooghene dobreptie ende subreptie vande zelve requeste, moet voordacht wesen dat de zelve requeste al hueren oorspronck neempt

up eenen middele ofte proposicie generale, te wetene dat zij, noch de jnwonende vanden quaertiere van Ghend, niet ghehouden noch gheobligiert en zijn jnde betaelinghe van huerlieder part ende portie van IIII^c duyst Karolus (guldenen) gheaccordeert jnt jaer XV^c XXXVII zijnder M^t bijden drien leden vanden lande van Vlaenderen.

Ende de zelve proposicie generale verstaen zij te veriffierene alleenelic bij drije previlegien, te wetene deen vanden grave Guy, van daten jnt jaer XII^c IIII^xx XVI; tweetste vanden grave Lodewijc van Nevers, vanden jaere XIII^c XXIIII, ende tderde van vrau Marie jnt jaer XIIII^c LXXVI, sustinerende bij den zelven gheseyt zijnde dat tlandt van Vlaenderen gheensins belast wesen en mach dan bij den eendrachtighen accorde ende consente vande drij leden (van) den zelven lande, ende dat de meeste partie niet en mach begrijpen noch belasten dandere. Ooc dat de jnwonende vanden quaertiere ende casselrie van Ghendt van doen voort an blijven zouden vrij ende quycte van alle imposten, exactien, craweyen, molestacien ende zettinghen, ghereserveert alleenelic de lasten ende zettinghen, jnde welcke de zelve stede van Ghend zoude ghehouden ende gheobligiert wesen, jnfererende daerbij dat jeghens redene, recht ende equiteyt de gone vanden rade vande coninghinne hemlieden vervoordert hebben sommatien ende executien te doene up diveersche jnwonende ende upsetene vanden voorn. quaertiere ende casselrie van Ghendt, danof der clachten ghecommen zijn, uuten welcken ende dat de gone vanden rade vande C. M^t niet en hebben willen afhauden, niet jeghenstaende tappeel bij hemlieden ghejnterjecteert, tvolc ende ghemeente van Ghendt upghestaen zijn.

Nu, omme te betoghene dat de zaecke jn haer zelven al anders es dan de suppleanten te kennen ghegheven hebben bij huerlieder voorn. requeste, moet ghenoteert wesen tguent hier naer volghende:

Te wetene dat de coninghinne regente ende gouvernante jn Maerte XV^c XXXVI, anmeerckende een deel vanden lande van haerwaerts over bijden vianden met groote macht bespronghen ende gheneradeert zijnde om ten zelven te remedierene naer den vigenten noot ende tzelve ghecommuniquiert ende gheconsulteert hebbende metten heeren vanden bloede, princen, rudderen vanden ordere, capiteinen ende andere, heeft bevonden, dat omme den zelve te wederstaene, was van noode te furnieren groote somme van ghelde, wel tot twaelf hondert duysent Karolus, de welcke huere Ma^t niet en conste zonder assistentie vanden lande van haerwaerts over, heeft jnde voorn. maent van maerte ghedaen vergaederen den staeten vanden zelven lande ende ghedaen vertooghen de ghestelthede ende staet, jnden welcken de zaeken hemlieden vonden, ende ooc dat van noode was omme te wederstane de voorn. vianden, thebben de voorn. somme van twaelf hondert duysent Karolus jn zes maenden, ende volghende dien dede versoucken ande staten van Brabant, Vlaenderen, Hollandt, Zeelant, Henegauwe ende andere landen, elc jn advenant van huerl. part, porcie ende tzelfs (sic) anden voorn. van Vlaenderen vande somme van IIII^c duysent K.

Item dat de drij leden van Vlaenderen, als goede ghetrauwe ondersaten ende representerende de meeste ende gansche partie vanden zelven lande, hebben gheconsenteert ende ghecontribueert huerlieder paert ende contingent vande zelve IIII^c duyst Karolus, wetende dat de zaecke hemlieden anneghinc meer dan den anderen, anschau nemende dat al ree de zelve vianden verbrant ende verdorven hadden een deel vanden voorn. lande van Vlaenderen, ende dat de redene vande zelve begheerte was zeere rechtveerdich, redelic ende van noode; maer als angaende vande voorn.

van Ghendt, maeckende deerste let van vieren, de schepenen ende beede de dekenen deden de zaecke legghen angaende der voorn. begheerte jn Collatien, dats voor al tvolck vande drij leden der zelver stede, aldaer de gone vander poorterie, die zijn de rijcxste ende notabelste ende also behoorende jn alle redenen te ghevene goede exemplen den anderen, ghegheven was andwoorde gheheel negative, zegghende dat zij en wilt yet consenteren.

Item ende als angaende den andere twee leden, te wetene de drij en vijftich dekenen, die een maecken, ende de weverie, die tander maecken, gheven voor andwoorde dat also verre als zijne M^t nootzaeckelick te doene hadde van lieden van oorloghe vanden lande van Vlaenderen, ter beschermenesse vanden zelven lande van Vlaenderen, zij waeren ghewillicht te dienen met volcke vanden zelven lande, naer den transport ende oude costume.

Ende met deser leste andwoorde depesserende huerlieder ghedeputeerde an haere C. M^t, te wetene onder andere Regnier van Huffelghem, Jacop van Melle, Jan vanden Eechoute, Lieven Pien, deken, ende M^r Jan Baert, huerlieder pensionaris.

De welcke, ten daghe dienende, jn presentie vande andere leden van Vlaenderen, gaven haere C. M^t de zelve andwoorde, te wetene dat jndien de keysere nootzaeckelicke te doene hadde van volcke van oorloghe van zijnen lande van Vlaenderen ende ter beschermenesse vanden zelven lande, presenteerden Z. M^t ghewilliclic te assisteren met volcke vanden zelven lande, naer den ouden transport ende oude costume van doene, ende die te betaelen, ende anders niet.

Item dat de C. M^t, anmeerckende dat de zelve vier leden van Vlaenderen consenteerden jn affecte te doene den cost van orloghe, die behoufden ghedaen te sijne

al wayst bij diveersche middelen, heeft gheaccepteert huerlieder accort.

Item volghende welcke acceptatie de zelve drij leden ende eenighe steden ende dorpen vanden quaertiere van Ghendt hebben betaelt huerlieder part ende contingent vanden zelven ayde, alsoo ooc behoorden ghedaen thebben de gone vanden zelven van Ghendt, anschau nemende dat de zelve ayde gheaccordeert was omme de nootzaeckelicke bewaernesse ende beschudde vanden zelven lande, jn welcken ghevalle naer redene ende recht taccoordt vande drij leden, als ghedaen wesende bijder meester ende gantscher partije vanden lande, was ghereputeert voor accordt generael ende universeel, ende dat also van allen tijden gheuseert gheweest jnt zelve landt van Vlaenderen, al wast datter geenen noot en was, ghelijc jnt jaer XV^c XXV, ende jnt jaer XV^c XXXV dat de ayden aldoe gheaccordeert bijden drien leden gheexecuteert waeren, niet jeghenstaende den refuse ende ontsegghe vande zelve van Ghendt.

Item nochtans de zelve van Ghendt en hebben niet willen verstaen, maer zijn ghebleven ende hebben ghepersevereert jn huerlieder refuus.

Ende om dieswille dat de coninghinne dede executeren de gone, weygherende te betaelen ende ghenouchdoene vande zelve ayde, de voorn. van Ghendt nemende de querele themlieder waerts, als willende beletten de beschermenesse ende de ghemeene welvaert van zijnen landen, de hoocheyt ende souveraniteyt vande K. M^t, hebben ghedaen presenteren bij M^r Lieven Blomme, huerlieder pensionaris, den VIII jn Ougste XV^c XXXVII, zeker huerlieder requeste, versouckende bijden zelven de ghevanghenen, gheexecuteert jn huerlieder goet ende ghevanghen jn huerlieder persoonen, bij ghebreke te betaelene de zelve ayde, gheslaect te wesene, ende dat

de coninghinne zoude doen schursen alle vultuere ex^e onder tcolluer ende fondament dat zij niet gheaccordeert en hadden de voorn. ayde.

Verhaelende ooc bijden zelven requeste, dat zij verstonden te doene assistentie van volcke, bij hemlieden ghepresenteert, metten grooten standaert ende volcke vanden lande, zoot tanderen tijden ghedaen hadde gheweest, allegierende de zelve previlege, die zij allegieren jeghenwoordelic bij haerlieder voorn. requeste; ende boven desen seyde de zelve M^r Lieven zeer dwazelic ende verwaendelic totter zelver coninghinne dat, bij ghebreke van supersedeerne, zij zouden zenden anden K. M^t, ende dit bij maniere van onachtsamede ende dreghemente, omme te doen vreesene de zelve coninghinne van te procederene ter jnninghe vander zelver ayde, zo behoufvelic ende van noode ten voorn. effecte, ter deffentie vanden zelven lande ende beschermenesse vande vianden.

Up welcke requeste de zelve coninghinne dede gheven andwoorde: dat hemlieden de suppleanten voor sien mochten jeghens de executien, daeraf zij claechden, bij justicie, ende dat zou hemlieden accordeerden provisie omme te dachvaerdene den procureur generael jnden name vanden K. M^t, voor de gone vanden privee ofte grooten rade, om te kennene vande valiteyt ofte jnvaliteyt vande zelve executie.

Jn welcke andwoorde was zo rechtveerdich ende redelic, dat naer redene de zelve van Ghendt gheene cause en hadden die niet te volghene ende naer de zelve heml. te reghelen, hebben niet min de zelve gheposposeert ende ghestelt jn onachsaemhede, dinckende bij anderen middele te beletten dezelve executie.

Item ende te desen hende doende sediciueselic beroeren dander leden van Vlaenderen jeghens huerlieder natuerelicken prince ende heere souveraine, hebben

ghesonden huerl. ghedeputeerde aen die van Brugghe, IJpere ende tVrije, hemlieden vertooghende dat de zelve executie hemlieden ooc alsoo hinderlic waere als de zelve van Ghendt, want jn ghevalle de drij leden gheconsenteert hadden ende niet de gone van Brugghe ende vanden Vrijen, men zoude hemlieden die niet jeghenstaende willen executeren, zomen dede de zelve van Ghendt, niet jeghenstaende den zelven previlege vande voorn. vrau Marie, vanden jaere XIIII^c LXXVI, ende verzoucken ande voorn. drie leden hemlieder te willen assisterene ten hende dat de voorn. executie niet gheobediert en wierde, maer gherevoquiert ende dat zij hierjnne behoorden eendrachtich te sijne ende van eender opinie, ooghemerck nemende datter questie was vande previlegie vanden lande.

Item bij middele van welcker persuvasien ende practicken vande zelve van Ghendt, dezelve drij leden hemlieden voughen ende tsamen presenteerden der voorn. coninghinne eene requeste, den XXIIII van Septembre XV^c XXXVII, tenderende ten hende dat haer C. M^t hilde jn sursseancien de zelve executie ende doen relaxeren zoude de ghevanghenen, tot anderstont dat bijden K. M^t anderssins daerjnne gheordonneert wesen zoude; up twelcke de zelve coninghinne dede maecken andwoorde, dat, al wast zo, regaert nemende totter nootzaeckelichede omme de welcke de zelve ayde gheaccordeert was, ende de presentatie ghedaen ten zelven van Ghendt van hemlieden gheaccordeert thebben provisie van justicien, elck behoorde hem te vreden te houdene; nochtans omme te ghelievene ende ghenouch doene allen den voorn. vier leden, accordeerde surseancie vande execusie ende slakinghen vande ghevanghenen voor den termijn van drij maenden, zonder preiudicie vande rechten vande K. (M^t) hanghende, welcken tijt de justicie gheschien mochte, twaere jnde privee

ofte grooten raedt, ofte voor den keyser, naer tproces ghejnstrueert zijnde.

Item de zelve van Ghendt, zonder anschau te nemen up tguent voorschreven, hebben gheexcogiteert anderen middele omme te beletten de zelve execusie, te wetene dat de lesten dach van Decembre XV^c XXXVII sij hebben hemlieden vervoordert voor notaris ende orconden te appellerene anden persoon vande K. M^t, huerlieder natuerlicken prince als grave van Vlaenderen, van zulcken execusien, upheve ofte andere procedueren ghedaen ofte te doene ter voorn. cause, jn wat manieren die ghedaen waeren, ofte men soude willen doen upde jnwonende van de zelve casselrie ende quaertiere van Ghendt ofte huerlieder goedinghen angaende den IIIIc duust Karolus, protesterende van allen grieven ende te releveerne huerl. appeel, suppl^e provocatien, querelen ofte clachten anden persoon vande K. M^t, als tijt ende opportun wesen zal, protesterende omme de redenen van zijnder absentie ende de langhe destancien dat den tijt hemlieden niet loopen en mach tot anderstont datter waere versekert acces; welck appeel zij hebben ghedaen jnsinueren anden propren persoon vande coninghinne.

Item ende bijden inhoudene van huerl. voorn. appeele hebben ghestelt diveersche zaken jn verminderthede (vande) eere vande coninghinne, ende onder andere dat jnde absentie vande K. M^t zou ofte haeren raet hadden voortghestelt diveersche nieuwe ende ongheuuseerde concepten van jmposten ende andere middelen, niet ghesien binnen den zelven lande, omme bijden zelven middele te vercrighene ten laste vanden zelven lande ende jnwonende van dien groote sommen van penninghen.

Item dat de coninghinne, vreesende dat de zelve van Ghendt onder tdexele van huerlieder voorn. appeel zoude willen procederen teeneghe weghen van faicten, heeft ghesonden de zelve appellatie voor den president

ende lieden vanden grooten raede omme thebben advijs, wat zou behoorde te verandwordene upde zelve appellatie, de welcke metten ghoonen vanden privee rade ende raedt van state waeren alle vanden advijse dat zou niet en behoorde tadmitteerne ofte differerne ter voorn. appellatie, ende dat de zelve appellatie niet en behoorde te suspendeerne de voorn. executie. Dat meer was, de zelve coninghinne zant expresselic ande K. M^t omme van als hem te jnformeerne ende te wetene zijne goede gheliefte.

Item dat de K. M^t, van al desen gheadverteert, gheschreven hadde ande voorn. van Ghendt zijne beslotene lettren vanden laetsten jn Lauwe XV^c XXXVII, de zelve lettren jnhoudende al tguent voorschreven, versouckende bijden zelven ande zelve van Ghendt omme te schuwene alle jnconvenienten, dat zij wilden tzijnder begheerten hemlieden verdraghen van huerlieder voorn. vervolghe ende ghedooghe de executie vande voorn. ayde; ende jndien zij te sijnen verzoucke niet en wilden mildelic consenteren de zelve executie, ordonneerde ende beval hemlieden, up peyne te vallene jn zijne jndignatie, te releveerne ende te vervolghene huerlieder voorn. appeel voor de voorn. vanden grooten Raede, up peyne van dicessie zonder te verbeydene tot zijnder compste, welcke lettren hemlieden ghepresenteert waeren.

Item ende boven den voorn. beslotene brieven dede zijne M^t despesseren andere opene letteren, jn vorme van anticipatie, up tappeel vande zelve van Ghendt, gheteeckent met zijnder handt, de welcke waer ghelevert an mijn heere Loys van Schoore, zijn raedtsheere, alsdoe wesende jn Spaingnen, hem bevelende dat hij tsijnen wedercommene van herwaerts overe hij hem vinden zoude jnde voorn. stede van Ghendt ende jnsinueren den zelven vande wet van Ghendt de voorn. opene lettren, de welcke jnhielden clausele van te betaelene

ende ghenouchdoene huerlieder part, cote ende portie vande zelve ayde, niet jeghenstaende oppositie ofte appellatie, ende den refusanten daertoe bedwonghen realic ende bij faicte, tot anderstont zij namptieren zouden ende dach (stellen) voor de zelve vanden grooten Rade, de zelve letteren, ghedateert vanden lesten jn Sporcle XV^c XXXVII.

Item dat de zelve Schoore jnsinueerde de zelve letteren ende declareerde den zelven vande wet van Ghendt de redene om de welcke Zijne M^t niet en hadde willen kennen jn persoone, van welcke letteren de zelve van Ghendt versochten ende hemlieden ghelevert was copie ende begheerden thebbene dach omme te moghen houdene Collatie ende te adverterene de leden der zelver stede up tguene dies zij te doene hadden, zegghende dat zij wilden blijven goede, ghetrauwe ondersaten der zelver K. M^t; up dwelcke de zelve heere hemlieden verandwoorde, dat hij gheen last en hadde andwoorde te bringhen, ende van gheenen noode zijnde omme te vervolghene een appeel, te houden Collatie, anghesien tappeel ghedaen was zonder Collatie. Ende verstonden gheheelicke de goede gheliefte ende ghedetermineerde wille van zijnder M^t.

Ende bijden zaecken voorschreven, also beleedt gheleden ende ghedaen, blijct claerlic ende naectelic dat de zelve van Ghendt bij huerl. voorn. requeste bedecken de waerheyt vande zaecke, alsoo die gheschiet es, ende alsoo huerlieder voorn. requeste subrectelic torromerlic (sic) ende onredelic, want naer dien vanden beghinsele totten hende de coninghinne als goede regente ende gouvernante hemlieden ghepresenteert hadde te tracteerne jn justicie, dwelck zij gherefuseert hebben ende noch bij huerlieder voorn. requeste ghenomen bedectelic refuseeren, en zijn gheen apparentien van redenen jnde zelve haerlieder requeste.

Ende als angaende den ghealigierden previlegie, upde welcke zij hemlieden pretenderen te fondeerne, en moghen gheen steden hebben.

Want als angaende den eerste vanden grave Guy, zij en hebben niet ghedaen blijcken bij dien, zoot te presumeerne doet, dat niet en dient te deser propooste, maer spreect alleenlic upde voorn. stede, welck niet en es de zaecke jn questien.

Ende houdt ooc jnne tzelve previlegie een clausele, dat jndien questie waere te belastene dezelve stede jn particuliere ende jn vergaderinghen, dat tzelve wesen soude vande poorteren, ende de meeste gandtsche partije vande eerfachtighen was te vreden jnt stellen ofte last voort te gaene, twelcke eer jnfereren zouden dezelve redenen dat als questie waere van te belastene al het landt van Vlaenderen, tconsent vande meester ganscher partije vande zelve leden behoort ghevolcht te sijne ende te behelsene de minste.

Item ende als angaende den previlegie van Loys van Nevers, ooc ghemencioneert jnde zelve requeste, en spreect niet van eenighe lasten, ayden ofte subventien vanden prince, maer alleenlic van eenighe onbehoorlicke lasten ende exactien, die gheschieden bij particuliere heeren, bij crachte ende faicte belastende den up- ende jnwoonende vander zelver casselrie ende quaertiere van Ghendt, zonder uproupinghen vande leden; ende daeromme dezelve grave Loys ordonneert dat degone, die ghedaen zullen hebben dezelve exactien, zouden ghepuniert zijn.

Item ende angaende den ghepretendeerden previlegie vander zelver vrau Marie, van daten jnt jaer XIIII^c LXXVI, jnt zelve zijn twee redenen preremtoire ende ombrekelick: deene dat tzelve previlegie vercreghen was bij jmpressien, cracht ende bedwanghe, terstont naer de doot vanden overledene ter zal. m^e

den hertoghe Karel, de zelve vrau wesende jonck van jaeren, onvoorsien van rade, advijse ende huers welwillende, om welcke cracht ende jmpressie die de zelve van Ghendt haer deden, zoe protesteerde, octroyeerde tzelve previlegie als dat was jeghens haeren danck, wille ende bij crachte, twelcke de zelve van Ghendt, procederende ter gherechtigher waerheyt, niet en zouden connen ontkennen; ja dat meer es, en haudt niet alleenlic tzelve previlegie dit artijckele zeer schadelic den grave van Vlaenderen, maer anderen, jn soo grooten ghetalle, dat jndien tzelve previlegie effect sorterende, zij zouden ghelijck wesen ofte boven huerliederen prince.

Ende omme de voorn. redenen tzelve previlegie was bij den tractate vanden jaere XIIII^c IIII^xx V gheaccepteert, ghelooft ende gheconsenteert bij den zelven van Ghendt, gherevokeert, ghecasseert ende te nieuten ghedaen, bijden welcken de zelve van Ghendt om alle de redenen behoorden hemlieden te schamene te keere ende allegierne ofte hemlieden te willen behelpen metten zelve previlegie niet uprecht crachtelic exorbitant ende wederroupen, ende daermede zij verdienen de peyne ende castien, als de K. M^t wel zal connen considereren.

Item dat meer es, de zelve previlegie hebben hier voormaels jnt jaer XV^c XXV, jn ghelijcke zake als dese jn questie, gheweest bijden zelven van Ghendt gheallegiert ende beleedt omme te belettene de ayde, gheaccordeert bijden anderen drij leden vanden voorn. graefschepe van Vlaenderen ende gheweyghert bij de zelve van Ghendt, ende was aldoe van weghen den K. verandwoort jn zulcker voughen, dat al tzelve ghesien, verstaen, gheconsulteert ende ghedelibereert, sententie bij arreste verleent was, bijder welcker zonder anschau thebbene upde voorn. previlegie als jnperti-

nente wederoupen ende niet dienende ten proposte, was gheseyt ende ghedeclareert dat de ayde aldoe jn questien gheexcuteert ende ontfanghen wesen soude upde voorn. casselrie ende quaertiere van Ghendt,

Ende up tguendt dat de zelve van Ghendt zegghen ende vertoghen bij huerlieder voorn. requeste dat de sommen vande ayden gheaccordeert jn Vlaenderen sichtent der toecompste vande K. M^t totten lande van Vlaenderen beloopen tot zeer groote sommen van penninghen.

Es tguene dat meshaecht zijnder M^t, dat de zaecken van zijnen lande zoo groot hebben, dat van noode gheweest es te heffene de zelve sommen, de welcke niet gheemployeert en zijn jn zaecken noch affairen zijnder M^t jnt particuliere, maer alleenlic omme de beschermenesse vanden zelven lande ende andere van herwaerts overe, weere ende resistencie vande vianden, ende alsoo vele ende meer ten voordeele, faveure, welvaert, commoditeyt ende versekerthede vanden zelven lande van Vlaenderen, als alle andere; ende veel te meer hebben zij onghelijc henlieden te beclaghen de zelve van Ghendt alsmen hemlieden tooghen zoude dat de zelve ayde gheaccordeert duerende den voorn. tijt allijckederende (sic) zij niet betaelt en hebben den VI penninc van huerl. portie.

Ende bij tguene voorseyt blijct de zelve van Ghendt, doende tguent voors., ghejncureert ende ghevallen zijnde jn diveersche crimen, mesusen ende delicten jeghens de K. M^t.

Eerst de zelve van Ghendt hebben hemlieden ghetoocht onghetrauwe ende ongheloick jeghens de K. M^t, de welcke zij eedt ghedaen hadden tzijnder eerster ende blijder jncompste ende ontfanghe jn dese lande van Vlaenderen, bijden welcken zij gheswooren ende belooft hebben hem te wesene goet ende ghetrauwe ondersaeten

ende te helpene ende assisterene te bewaerene ende beschermene zijn voorn. landt, zijn rechten, hoocheyt ende preeminentien, waeraf zij ghedaen hebben ter contrarie, bij tguene dat niet alleenlic zij hebben tonghelijcke en zonder cause gheweygert de zelve ayde van IIII^c duyst Karolus, niet jeghenstaende dat de zelve begheert was voor zeer rechtveerdighe redenen ende orgente noot, ende zoo grooten, alsmen begrijpen mach bij tghuene dat de vianden alree jnghevadeert hadden de zelve landen van haerwaerts overe.

Item maer dat argher es, tooghende huerlieder verdrayde ende quaede affectie, hebben gheaerbeyt omme te maeckene orloghe ende tweedracht binnen den zelven lande van Vlaenderen, verclarende dat zij wilden dienen met den grooten standaert der zelver stede, metten welcken noynt gheuuseert gheweest en es dan jn tijden van commotien, meuterien ende orloghe jndestiene.

Ende voort gaende van quader jn argher, hebben ghedreecht de ghone, die ghewillelicke gheaccordeert hadden de zelve ayde, doende de mare gaen dat zij hiernaer hemlieden noch wel vinden ende castien zouden alsoo men ghesien hadde gheschien jn voorleden tijde.

tZelfs betooghende jn affecte dat zij bestonden te belettene de zelve ayde ende bij consequente de welvaert ende beschermenesse vanden zelven lande tsichtent den half Ougst haerwaerts, hebben hemlieden vervoordert te doen vanghene eenighe vande casselrie van Curterijcke, onder tdexele dat zij ghedreghen hadden consent jnde voorn. ayde, hemlieden willende danof pugnieren ende corrigieren.

Dat meer es, bij requeste appellatie ende andere zaecken hebben ghedaen al huerl. uuterste debvoir omme te belettene de zelve ayde, zonder noinct te willen stellene jn justicie, wetende daertoe niet ghefon-

deert zijnde, concluderende bij haerlieder Collatien datmen behoorde te beschermen de landtslieden vande zelve executien, dwelc hemlieden anderssins niet verstaen en mach dan bij weghe van faicte, anschau nemende dat zij niet en hebben willen andveerden den wech van justicie.

Dwelck zij daernaer ooc betoocht hebben, doende publieren over al tquaertier van Ghendt, dat jndien yemant hem veroordert te executeren de zelve ayde, datmen vanghen zoude ende bringhen jnde stede van Ghendt omme ghedaen te werdene pugnitie, daerbij zij ghedaen hebben jeghens huerl. eedt.

Ten II de zelve van Ghendt hemlieden betoocht hebbende onghetrauwe, hebben hemlieden ooc betoocht ongheoorsaem, niet willende obedieren noch obtempereren den bevelen vande K. M^t, noch vande coninghinne, meer dan rechtveerdich ende redelic.

Ende omme tzelve te betooghene es waer dat de zelve heere keysere te sijnen vertreckene vanden lande van haerwaerts overe gaf absoluut last ande coninghinne, ghepublieert (in) alle de zelve landen van haerwaerts overe, dwelc de zelve van Ghendt niet en hebben connen ghejngnoreren, vele te meer dat hij dede openbaerlic verclaersen an alle de staten vanden lande dat hij wilde dat jn sijne absentie alle zijne ondersaeten droughen eere, reverentie ende onderdanicheyt ande coninghinne, zijne zustere, ghelijc zijnen propren persoone, dwelcke alle de zelve staeten ende tzelfs de gone van Vlaendren andveerden, ende over zulcx haer ontfinghen ende haer presenteerden de zelve onderdanicheyt ende tzelfs jn dese voorn. stede van Ghendt; nochtans de zelve van Ghendt daernaer doende jeghens de voorn. commissie ende ordonnantie van zijner Ma^t, ende de zelve rebellerende, hebben haer gheweyghert ende last ontrocken de zelve onderdanicheyt, niet alleenelic voor hemlieden,

maer voor alle de casselrie van Ghendt, doende de mare loopen jnde zelve stede, dat zij niet ghehouden en waeren haer te obedieren ende huer gheenen eedt ghedaen hebbende, dwelcke een zaecke es van zulcke importancien, consequentie, schandale ende jnconvenient, zo haere M^t wel weet, begrijpt ende jugiert.

Item ende dat meer es waeren ghedelibereert jn zekere Collatien, dien ghehouden was jnde maent van Octobre lestleden, dat jndien de zelve coninghinne niet en dade ontslaen de ghevanghenen, ghehauden voor de zelve ayde, ende wederoupen de zelve executie, sij souden schursen tpencioen, dat zou hadde jn Vlaenderen.

Oock bij haerlieder letteren vanden XXIII van Octobre lestleden hebben willen bedwinghen de zelve coninghinne hemlieden te zendene de gone, die zij baptiseerden fugetiven, dats te wetene de gone die, vreesende de gramschepe vande zelve van Ghendt, gheabsenteert waeren ende vertrocken jn andere steden.

Item en hebben ooc niet willen obedieren den bevelen vande K. M^t, hemlieden ghedaen zoo wel bij sijne beslotene letteren als metten mont van diveersche goede personaigen ghesonden aen hemlieden, bij welcke letteren ende personaigen zijne voorn. K. M^t verclaerde opelic zijne meeninghe angaende de executie vander zelver ayde.

Jn contrarie deden die van Ghendt de mare loopen, dat de zelve brieven niet en quamen van zijne voorn. M^t, maer van weghen der coninghinne, ende dat waeren blanck singnetten ghevult haerwaerts overe jn versmadenisse vanden zelven keyser ende coninghinne.

Tzelfs als de opene letteren van anticipatien, jnhoudende ordonnantie te betaelne de zelve ayde, hemlieden ghejnsinueert waeren, ende wilden niet obedieren ten zelven segghene alsboven dat was een blanck signet.

Dat meer es, als den grave van Rues hem ghe-

vonden heeft voor hemlieden van weghen zijnder K. M^t, voorsien van letteren van gheloove vander zelver en hebbent tzelve niet willen ghelooven voor anderstont hij hemlieden tzelve bij eede gheaffirmeert heeft, hoe wel hij personaige es weerdich van veel meerder gheloove; ende de zelve ghehouden hebbende diveersche daghen, en hebben niet gheweerdich hem te verleenen andwoorde upde voorn. zijne credentie.

Item ende dat nog meer es, omme te betooghene huerlieder obstinaete quaethede, uuterspoerichede ende onbescaemde jnonderdanichede, versmaethede, niet alleenlic vande autoriteyt vande zelve coninghinne, maer ooc van zijnder voorn. K. M^t, en hebben noinct ghewilt noch gheweerdich te verandwordene ten voorn. letteren van zijnder voorn. M^t, noch ten minsten ghesonden voor haer, hoe wel zijlieden hadden expres consent vande zelve coninghinne ende middele omme tzelve te moghen doene; ende dat meer es, commende omme te consenterene alle dander landen van herwaerts overe omme te sendene aen zijne voornoemde M^t ambassaduers omme te commoleerne ande zelve de alder druckelicste overlijden vande keyserinne, wie Godt ruste verleene, de zelve van Ghendt die weerdent ende belettent zo verre alst aenghinc die van Vlaenderen, dwelcke te meer betooght huerlieder verdrayde wille jn tghuene dat angaet huerl. debvoir.

Ten derden de zelve van Ghendt hebben bij huerlieder requeste ende anderssins te meer stonden ghesustineert diveersche valsche previlegien omme te belettene de zelve ayde, zoo zij alnoch doen bij huerlieder voorgaende requeste.

Want ten eersten zij allegieren dat bij tprevilegie, tconsent vanden drij leden niet ghenouch en waere omme te belastene de minste partie, dwelcke niet waer en es, zoot boven ghededuceert es, tzelfs bijder sen-

tentiën vanden jaere XXV ende anderssins, twelcke expresselic es jeghens alle recht, redene, equiteyt ende welvaert vanden lande, willende ghebruycken tauctoriteyt van zijnder M^t jnt ghuene tzelfs daer zij zegghen dat dinne- ende dupwonende vande casselrie van Ghendt niet en moghen consenteren eenighe ayde den grave van Vlaenderen, haerlieder souvereinen heere, zonder tconsent vanden zelven van Ghendt.

Item hendelic de zelve van Ghendt vermeten hemlieden van eenen anderen ghepretendeerde previlegie, twelcke noinct jn wesene en was, ende noemen tzelve den coop van Vlaenderen, twelcke zij bij Collatien hebben willen hebben, bijden welcken hemlieden verleent zoude wesen dat tlandt van Vlaenderen niet belast en soude moghen wesen zonder haerlieder consent, twelcke een zaecke ghevonden es niet waerachtich.

Item ende nochtans onder tschijn vanden zelven valschen ghealegierden previlegie, qualic ende ondeuchdelic voort ghestelt, hebben jnne ghegheven ende mesleet den volcke met te consenteerne de zelve ayde upde beloften, die zij deden van te beschermen den zelven volcke jeghens huerliederen souvereinen heere, jeghens allen rechten bij weghe van faicte ende obstinate wederspoerighede.

Ende hiermede niet te vreden zijnde, hebben gheapprehendeert ende onmeynschelick ghetracteert ende ghepint eenighe persoonen der zelver stede, hemlieden belastende dat zij hadden gheweert tzelve previlegie, dat zij naemden, omme te meer te treckene tvolck thaerlieder meeninghe, den coop van Vlaenderen.

Item tes al claer jn rechte dat de gone, die allegieren rechten, costuymen ofte previlegien, ghecasseert wederoupen ende niet zijnde jn wesene, committeren crim van valschheyt, ende dat tzelve schuldech es ghecastijt te wesene, vele te meer als de valschede

ghevoucht wert jn zaecken van grooter jmportantie ende meer ghecalifiert zo dese es jeghens haeren prince souverain, ghemeene welvaert vanden zelven lande ende om meerder quaet ende jnconvenient daeruuyte te spruyten.

Dat meer es, ende boven den voorn. crijme zoo bevint men dat de zelve van Ghendt noch vele gruffelicker mesdaen hebben ende ghevallen zijnde jn vele zwaerder andere crimen, te wetene brekinghen ende contreventien van tractaeten ontfarmertelic verleent der zelver stede van Ghendt, bijden voorsaten van zijnder voorn. M^t, tzelfs bij de voorgaenden huerlieder voorn. ende andere requesten.

Ende omme tzelve te betooghene es te wetene dat de zelve van Ghendt hemlieden ghejntituleert hebben hooft ende overste vande casselrie van Ghendt, hebbende ghepresenteert de zelve rekeste over hemlieden ende den zelven casselrien jnde qualiteyt vanden eersten lede van Vlaenderen, twelcke expresselic es jeghens de tractaeten van Gavere ende Cassant, bij den welcken alle macht ende aucthoriteyt, die zij pretendeerden over de zelve casselrie, hemlieden gheweert es, ghereserveert zij vermueghen ten versoucke van huerlieder poorters, upende inwuenende der zelver stede van Ghendt, te dachvaerdene huerlieder schuldenaers, wonende jnde zelve casselrie buuten beslotenen steden, zonder dat zij jn andere zaecken vermoghen thebben eenighe kennessen ofte jurisdictiën, hoe wel zij ghedaen hebben ter contrarien, alst blijcken (mach) bij haerlieder brieven vanden XXIII Octobre lestleden.

Item bijden zelven tractaeten van Gavere ende Cassant staet expresselic verboden, te maeckene statuten ofte ordonnantien annegaende de administratie ofte pollecie der voors. stede van Ghendt, zonder consent vanden grave van Vlaenderen ofte zijnen bailliu; niet min de zelve van Ghendt bij diveersche Collatien hebben

hemlieden vervoordert te maeckene velerande statuten ende ordonnantien, zonder tzelve consent, ende hebben allessins verandert den staet ende gouvernement vander zelver stede, afstellende van huerlieder privee macht ende onderwinde de tresoriers deser stede, verbiedende allerande queilloten ende assijsen ende meer andere ordonnantien annegaende der uutvaringhe vanden coorne ende vercoopinghe van renten, niet alleenelic jn dese stede, maer ooc ten platten lande.

Item ende dat meer es hebben hemlieden vervoordert te maeckene ordonnantie up stick vande bewaringhe der plaetsen ende steercten vanden lande ter bewaernesse vande passaigen ende andere ghelijcken toebehoorten, directelic ofte jndirectelick den hueveren heeren.

Noch bij den tractaete van Gavere, gheconfirmeert bij den tractaete vanden jaere IIII^xx V, staet verboden den dekenen vande neeringhe ende andere vande ghemeenten hemlieden tonderwindene ofte moyene metter justicie, noch ooc present te wesene jnt termineren ofte ramen van eenighe processen, noch hemlieden te moyene metter vermaecken vande wet.

Desen niet jeghenstaende de zelve dekenen hebben hemlieden tsichtent alfougste herwaerts vervoordert te doene administreerne recht thuerlieder apetijte, ordonnerende in huerl. Collatie ende anderssins te vanghene de gone, diet hemlieden goet dochte; de zelve te doen pijnene jn haerlieder presentie, thuerl. apetijte ende de ghedesordonneerde wille.

Item hebben gheordonneert de ghoone vande justicie te doene visiteerne de processen vande zelve ghevanghenen, jnde jeghenwoordicheyt vande ghonen, die zij daertoe hebben willen stellen.

Item hebben gheordonneert der zelver vande wet, justicie te administreren den ghonen, diet hemlieden goet ghedocht heeft, tzelfs over eenighe offichiers van zijne

Maj^t, te wetene twee hoochpoincters vande casselrie van Curterijcke, een andere van Ruyslede ende een van Wachtebeke.

Item hebben ooc de zelve dekenen bij huerlieder Collatie ghesloten de destitutie van alder wet ende thebben andere jn huerl. stede, ende en hebben niet afghehouden van huerlieder beroerte ende muterie, voor anderstont dat tzelve hemlieden fortselic gheaccordeert es; ende daernaer hebben gheuseert van bevele over de zelve vande wet, hemlieden verbiedende dadministratie vander pollicie vander zelver stedeGa naar voetnoot(1).

Ende naer dien hoe dat noch de clementie noch misericordie ende duecht van uwe voorn. voorsaeten en hebben kunnen beletten de stauticheden, jnsolentie, boosheden ende quade wille vande zelve van Ghendt, noch vele verbanden als zij uwer M^t schuldich zijn, ende de favuere bij hemlieden ontfanghen, supplieren zeer ootmoedelic uwe fiscalen daerjnne omme debvoir van huerl. officie ende voor de propre welvaert van uwe voorn. lande van Vlaenderen ende tguene daerjnne ghij voor hu zelven ende hemlieden ooc te beschuddene.... hendelicke confusie vander zelver stede van Ghendt, dat uwe voorn. M^t believe te siene up tcastiement van tguent voors., ende te voorsiene voor jeghenwoordelic ende toecommende, zulcx ende met zo goeder ordene ende remedie, dat met deser waerft de verzekerthede zo souffisant ende steerck zij voor de zelve uwe M^t ende den voorn. lande, ende voor uwe naercommers, dat zulcke zo dangereuse ende periculeuse jnconvenienten hier naer niet en rijsen noch en moghen commen, ende dat jn tguene daer uwe voorn.

M^t zoude willen useren van uwer ghecostumeerder clementie ende misericordie, de zelve jn zulcker wijs te bewijsene datse niet opene en laten den wech van weder te keerene tot ghelijcke desordere, ende danof men vreesen moet andere jnconvenienten ofte veel meerdere, overdinckende dat ghelijc de zelve clementie altijts wel ghenouch ende ghestaen heeft, zo verbindt ooc recht uwe M^t, ende niet min tot provisie ende remedie vande jeghenwordighe zake, al tzelve stellende ten goetdinckene van uwer M^t, jmploierende administratie van hoogher justicie.

Jn dit zelve jaer, den XX^c van Maerte, upden Palmavont, zoo vergaederden up tschepenhuus de drij leden deser stede van Ghendt, ende daer was vertoocht vande wet weghe dat mijn heere van Rues bij hemlieden ghecommen was ende hemlieden adverteerde hoe dat ter kennesse vande K. M^t ghecommen was datter uuyte drij leden deser stede ghecommiteert waeren zeker persoonen omme zijne M^t te biddene voor den gheheelen buyck vande stede om gratie ende om verghif van hals (sic), dat zijne M^t misdaen ofte te naer ghedaen mochte wesen, tzelve den keyser wel bevallende ende willende gheeren daertoe verstaen. ghemeerct den goeden tijt nu jeghenwoordich ende noch naeckende, soo gaf den voorseyden heere van Rues jn advijse als dat men doen soude als morghen naer den noene, alst pas soude moghen gheven, ende datte jn competenten ghetalle van persoonen, al waert tot LXX, LXXX jae ofte honderd persoonen, ende dat men de coninghinne soude willen paisieren ende te vreden stellen van al tguent dies zij huer soude moghen beclaghen. Ende hierup begheerden mijne heeren vande wet elck zijn advijs ende goetdincken; ende elck ledt track naer tsijne omme van desen met

elcanderen te spreken ende van als het beste te doene.

Item de dekenen ende notabelen vanden lede vande neeringhen, ghehoort hebbende tvertooch vande wet, hebben gheresolveert als dat alle de LIII dekenen tsamen gaen souden, representerende tgheheele ghemeente vanden lede vande neeringhe; ende die vanden ambachte die sonden boven bij den hueverdeken ende begheerden te doene alsoo zij deden, ende alsoo veel volcx.

Item weder bijde wet commende, hebbent alsoo doen vertooghen elc met huerliederen pensionaris, biddende der wet dat zij altoos souden willen tbeste doen ende bedankende al tguent dat zij ghedaen hadden jn hulden ende ten proffijcte vande stede, biddende daerjnne te willen continueren.

Item was noch vertoocht vande wet, hoe dat zij ghemaect hadden zeker supplicatie omme mede over te gheven der K. Ma^t, hem adverterende vande sententie, ghewesen over de voorn. dooden, segghende verclaersen ende met previlegien ende sententie vertooghende dat eenen poorter van Ghendt met gheene zaecken niet meer verbueren en mach dan tlijf ende LX lib., hoe quaet ende crimineel dat zoude moghen wesen; ende de commijsen deden vertooghen een supplicatie, begheerende ande K. M^t dat hij soude willen verleenen een lettere van respijte voor de stede van Ghendt, ghemeerct der sobere ghestaethede ende groote schulden, die sou tachtere es, bedraghende ter somme van XVII^c ponden grooten ofte bet, alst blijct bijder rekeninghe ghedaen thalf Ougste XXXIX.

Item schepenen van beede de bancken, metgaeders de LIII dekens ende sommighe vande notabele poorters, ende ooc de ghedeputeerde vande weverie, trocken ghesaemdelic bijden K. Ma^t omme te bidden dat de gone, die ghejustichiert waeren, souden moghen begraven

worden, ende dit gheschiede up desen voorseyden Palmavont, ende de M^t met zijnen raedt consenteerdent datmen de doode lichaemen jnder nacht afdoen zouden ende begraven een yeghelic, daer de plaetse bereet hadde gheweest. Ende dese voorn. dooden die wierden vande radden ofte wielen ghedaen tusschen den saterdach ende sondach jnder nacht, twelc was tusschen den XX^e ende XXI^e van Maerte, ende wierden alle begraven elc jn sijn prochie, zonder den hueverdeken, die was begraven ten Frereminueren; ende aldus soo saeten sij drij daghen up trat.

Item men seyde dat broer Lieven Stoop, frereminuer, (die) zes ofte zeven van dese voorn. pacienten ghehoort hadde huerlieder biechte, seyde ende verclaerde openbaerlic jnden preecstoel dat hij van hemlieden niet ghehoort ofte bevonden en hadde waerbij dat zij zouden verbuert hebben huerlieder lijf; seyde noch meer dat zij verclaert hadden al tguent dat zij ghedaen hadden om wel doen ter eeren der K. M^t ende ter welvaert vande stede, hopende bij dien meerder quaets te beletten; ende seyde dat de zelve wel heleghelic ende saeleghelic ghestorfven waeren, wel willende soo wel bereet wesen als den tijt van steerfven commen zoude.

Item alsnu upden Palmsondach, wesende den XXI^e jn Maerte, naer den noene, zo ghinghen zes schepenen ende twee pensionarissen mette LIII dekens bijden K. M^t jnt hof te Walle, om gratie te bidden voor het gheheele ghemeente; ende den keyser ghinck sitten jn sijnen stoel, ende als hij gheseten was soo vielen de schepenen ende dekens up haerlieder knien tot drij reysen sonder spreken; doen gaf de K. M^t een teecken, dat zij alle upstaen souden; doen ghinck den pensionaris Mr Jacob Martens een relaes doen voor den K. M^t, biddende voor tghemeente dat hijt haer vergheven wilde, waervan de copie hier naer volcht:

‘Ghenadighe heere, die schepenen vande twee bancken, dekens ende notabelen vande drij leden deser uwe stadt van Ghendt, uwe alder ootmoedichste dienaers ende ondersaten, bidden zeer jnstantelic ende jn alle ootmoet ende gheoorsaemheyt te willen naer uwe jngheboren ende ghewoonlicke zachmoedicheyt, metgaders naervolghende die van uwe alderhoochste, alder edelste ende alder machtichste voorsaeten, te ontfanghen jn gratie ende ghenade d'aerme ghemeente van deser uwer stadt, verghevende al tghuene datter es mesbruyct ende misdaen jeghens die hooghe souvereiniteyt van uwe K. M^t, considererende niet te min dattet al is gheschiet teghen den wille ende tot groot leetwesen van het meeste ende beste deel der jnnewoonderen ende borgheren van dese uwe voors. stede.’

Ende tzelve ghedaen zijnde, andworde de K. M^t zelve jn persoone dat hij up alle zaecken letten zoude, ende hij seyde: tguent dat zijne voorzaeten ghedaen hadde, dat en soude hij niet verminderen maer vermeerderen, ende was jn meeninghe zoo te doene dat hij met pays ende minne van hier scheeden soude. Ende hij vraechde offer niet ghescreven en was, ende sij saghen up elcanderen. Doen presenteerde den pensionaris eenen brief, dieder ghescreven was ende viel up zijn knien. Doen seyde den keyser: ‘Ick sallem visiteren.’ Ende keerde alsoo weder uuyt zijn camere, van al welcke andwoorde dat tvolc zeer verblijt was, hopende dat al wel wesen soude.

Item des anderdaechs den XXII^e van Maerte zoo waeren de voorn. notabelen bij de coninghinne zeere biddende om verghiffenesse van dat huere M^t oock soude moghen mesdaen hebben gheweest, waerup sij seyde dat zij wel te vreden was, ende beloofde goet rappoort te doene voor die van Ghendt ande K. M^t haeren heere ende broedere; ende schieden alsoo van haer.

.... Jn dit zelve jaer, den XXIIII van Maerte, zo was den keyser ende den Roomsch coninck Ferdinandus, zijn broedere, up sente Janstorre, up tEecaut, tSente Baefs ende te meer andere plaetsen, omme te voorsiene waer dat men alderbest een casteel soude moghen maecken.

voetnoot(1): Lees: 1539.

voetnoot(1): Zie, voor de bijzonderheden van den prijskamp, Blommaert, Geschiedenis der rederijkkamer ‘de Fonteine.’

voetnoot(1): Zie verder het Memorieboek der stad Gent, II.

voetnoot(1): Zie het vervolg int Memorieboek van Gent, II, 186.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen

Gent

Over dit hoofdstuk/artikel

landen

Spanje

datums