|
| |
| |
| |
| |
4. Martsje kriget in stive nekke
It fjouwerspan sit mei de rêch tsjin it transformatorhúske oan. It is einliks tiid om nei hûs ta, mar hjir moat noch efkes oer neipraet wurde. Hwat gie it moai! Aldert sille se gjin lêst wer fan hawwe, dat stiet fêst. Dochs binne se bliid dat hy it mei ien kear leauwe woe. Dat fallen sit dochs in bytsje gefaer yn, dêr binne se it alle fjouwer oer iens. It gie nou bûtengewoane bêst, mar it hie ek oars biteare kinnen. En dan! Stel je foar dat hy in earm brutsen hie, hoe hie it dan kommen? Dan hie er net melke kinnen. Hwa hie syn lean dan bitelje moatten? Sy meiïnoar?
‘Us heit is dêr foar forsekere,’ seit Sjirk, ‘hoe sit dat mei jimme?’
Ja, de fammen witte it net. Nea praet oer heard, it sil dan wol net sa wêze. Hwa forsekeret syn fammen nou!
| |
| |
Fammen dogge dochs gjin healwize dingen. Tominsten, sa heart it to wêzen. Ja, ja! Mar Sjirk ken oare fammen! Ek wol trije....
Sa giet it praet fan de moaije ljochte kant fan it libben oer nei de swiere great-minskekant. Efkes mar. Sokke dingen moat men net sa lang oer prate. Dat kin letter wol. Se binne nou noch mar tolve.
‘Bah,’ seit Martsje ynienen, ‘hwat stonk dy broek! Jim hawwe it net rûkt, mar ik wol. Sa sûr en goar - bah!’
De oaren laitsje. Fimke bigjint nochris oer dy twa skonken yn de loft. Stikje sok, stikje bleate skonk en dan dy bokskes! Hwat wie it in alderivichst moai gesicht!
‘Hwat bromt hjir sa yn it húske,’ seit Jikke.
Sjirk leit it út. It is de stroom dy't troch de sekeringen giet. Hy hat wolris yn de doar fan it húske stien. Ja, as de monteur der yn wie, oars net, hear! Allegearre triedden en sekeringen, hiele greate, mei sulvertried der fan binnen yn. En dêr giet de stroom troch. Heechspanning! As men dêr oankomt? Dea! Ja, ja, kroandea. Kom mar net yn dat húske, men komt der net soun wer út. Men kriget de kâns ek net. Sjoch mar, der sit net ienris in kruk yn de doar. De monteur hat in spesiael apparaetsje by him om der yn to kommen.
Hu! De fammen rint de grize oer de grouwe. Se skeuke dochs mar in bytsje nei foaren. Men soe bang wurde om der mei de rêch tsjin oan to sitten.
It brommen hâldt net op, it is in heech trilderich gounzjen. It is krekt as bromt de hiele loft nou, heimsinnich, as hie de natuer it brommen oemommen.
Sjirk giet oerein. ‘It is tiid, jonges! Ik krij honger, in lekkere honger. Brea mei in bakt....’
Hy hâldt ynienen op. Heart hy dêr hwat? Krekt as fleach der hwat tsjin it húske oan.
‘Au!’ ropt Fimke dan. ‘Op myn hân! Hwat is dat...’
| |
| |
In glêd sulveren ding rôllet yn it gers. Martsje kriget it op.
‘In sigaeroanstekker! Hwa smyt dy hjir nou hinne...’
Sjirk en Jikke rinne om it húske hinne, beide in kant om. Martsje giet op'e knibbels lizzen en sjocht omheech. Se forstivet.... Dêr, oer de rânne fan it goatsje hinget in mouwe. In earm! Der leit in keardel op it húske....
‘Fimke! Dêrre....’ Se wol noch mear sizze, mar se bliuwt der heal yn hingjen. Se is har lûd kwyt en de hiele nekke docht har sear. Se kin allinne mar wize.
Fimke sjocht it nou ek. Sjirk en Jikke, dy't neat foun hawwe, komme nou ek wer by de oare beide.
‘In keardel,’ himet Fimke. ‘Hy is dea....’
Sjirk en Jikke bliuwe nochteren. ‘In mouwe,’ seit Sjirk. ‘Mar der sit net in hân yn dy mouwe! It is allinne mar in jaske. En hwer komt dat wei....’
‘Gean stean Sjirk,’ seit Jikke biret. ‘Ik klim dy op it skouder.’
Sjirk docht de hannen gear en giet mei de rêch tsjin it izeren húske oan stean. Jikke set him ien foet yn 'e hannen en mei Fimke har stôk yn de rêch, klimt se Sjirk linich op'e skouders. Se kin der krekt net by. ‘De stôk, Fimke!’
De stôk bringt wer útkomst. Mei de tredde hael reaget Jikke it ding fan it húske ôf en it falt mei in plof yn it gers. Alle fjouwer bliuwe se in amerij stil stean en sjogge op it wûnder del. Yn it gers leit in kreas simmerjaske, ljocht-griis mei in swart rútsje....
Hwer komt it wei en hwer is de man dy't der by heart? Sjirk kriget it hoeden op. Ut it lytse bûske stekt in swarte bril. Fierder is it in hiel gewoan jaske, sa goed as nij.
‘Lûk it ris oan, Sjirk,’ seit Fimke.
Sjirk docht it. It is in bytsje to great, mar it stiet him lang net raer. Hy hellet de bril út it bûske en set dy der
| |
| |
by op. De glêzen binne hiel, dêr mankearret neat oan. Mar hwat binne it rare glêzen, hy kin der hast neat troch sjen.
‘Dit is der ek útfallen, fansels,’ ornearret Martsje en hâldt de sigaeroanstekker foar har út. Nou en dan fielt se nei har nekke, it docht dêr glûpende sear.
Jikke bigjint to laitsjen en dat brekt de spanning hwat. It is ek in moai gesicht, Sjirk mei it simmerjaske oer syn overall en dy greate swarte ûlebril op.
Sjirk fielt yn de binnenbûse noch in hurd ding. Hy hellet der in swartlearen brievetas út. Efkes sjen hwat dêr nou wer yn sit.
En dan, mei de trije fammen op'e noas derby, hellet Sjirk greate bankbriefkes foar it ljocht, giele, reade en guods mei alle kleuren der yn. Frjemd jild is it yn twa soarten: it iene binne dollars en it oare kinne se net rjocht to plak bringe. Twa boekjes sitte der ek by yn.
‘Sjirk! Thúskomme!!!’ It swiere lûd fan de smid daveret hiel Heskampen oer. Hwer't Sjirk ek is, hy moat dit altyd hearre kinne.
Ja, it is al oer seizen. Mar hwa tinkt nou ek om de tiid as men sokke dingen foar de fuotten kriget? Soks komt mar ien kear yn in minskelibben.
‘Allegearre mei nei uzes,’ hyt Sjirk. De oare trije memmen moatte dan mar efkes wachtsje mei de bôlle en de beker mei molke. Dit is wichtiger as alle stikken bôlle meimekoar.
Dêr drave se hinne, rjochtút, rjochtoan nei it hûs fan de smid. Sjirk hat it jaske noch oan, syn hân hâldt er stiif op de brievetas en dy sit wer goed yn de binnenbûse. It is mar in lyts eintsje, mar hwat harren ûnderweis yn de holle omspoeket, dat is hast net to biskriuwen. Martsje fielt har nekke net mear, de sulveren oanstekker hat se stiif yn de hân.
| |
| |
Fjouweresom strûze se by de smid de gong yn, Sjirk foarop. Douma, syn frou en omke Jaep-sitte yn de efterkeamer by de kofjetafel. Se witte net hwat se der oan hawwe as Sjirk troch de doar stouwen komt en in swartlearen ding op de tafel smyt.
‘Asjebleaft! Dat hawwe wy foun!’
Frou Douma wiist op it jaske dat sy noch nea sjoen hat.
‘Hwer komt dat wei, jonge. Hwat hawwe jim nou wer úthelle?’
Se keakelje alle fjouwer trochinoar. Martsje smyt de oanstekker yn omke Jaep syn itenspântsje, Sjirk ropt dat se neat úthelle hawwe, Fimke hat it oer in deade keardel dy't der net wie en Jikke swetst oer mear as tûzen goune en dat se nou smoarryk binne.
Douma lit syn greate smidshân op'e tafel falle en nuver, ynienen is it stil.
‘Jikke, dou bist de âldste, netwier?’
‘Ja,’ seit Jikke.
‘Moai, dan meistou it fortelle. En de oaren de mûle ticht.’
En Jikke fortelt it forhael. Hoe't se rêstich by de transformator sieten, dat Sjirk in plof hearde, hoe't Fimke it sulveren ding op'e hân krige en hoe't it jaske fan it dak kommen wie. Se hawwe it earlik foun en Douma moat mar ris yn de brievetas sjen.
De smid reaget ien helte fan de folle tafel skjin en hellet it bankpapier en de beide boekjes foar it ljocht.
‘Jaep, sjoch dou ris. Hwat jild is dat, dou hast der mear forstân fan as ik.’
Syn broer set de bril op en kriget ien fan de briefkes op. Hy hat it noch mar krekt yn'e hannen, of hy bigjint to floitsjen.
‘Dit iene briefke, hen? Dat is al sahwat trije-hûndert goune wurdich. Hûndert Amearikaenske dollars! En dy
| |
| |
oare’ - hy pakt in ljochtgrien briefke op - ‘dat binne Sweedske kroanen. Hjir leit in kaptaeltsje....’
‘Binne se wol echt?’ freget Douma.
‘Fêst.’ Oxnke Jaep hâldt in bankje foar it ljocht. ‘Ik soe net witte hwerom net! Der stiet in wettermerk yn.’
De bern jowe mekoar in stomp en se knikke greatsk. Omke Jaep hat yn Amearika west, dy sil dochs wol witte hoe't in dollar der útsjocht!
Efkes is it stil. Allinne omke Jaep is oan it wurk, syn linige nifeldershannen teare en platsje as hie er jierren op in bank sitten. Hy makket twa steapeltsjes, rjochts de dollars en lofts de kroanen. Dan kriget er syn âld boekje út de bûse en bigjint to rekkenjen. As er syn holle optilt sjogge alle eagen him fol forwachting oan.
‘Neffens myn skatting,’ seit er dan en syn lûd trillet suver in bytsje, ‘leit hjir likernôch seistûzen goune....’
Seistûzen goune! Se binne allegearre forbjustere, de bern noch it measte. Safolle jild hawwe se noch nea op in steapel sjoen. En dat hawwe sy foun!
‘Ja,’ forfettet omke Jaep, ‘ik haw de dollars dan op trije en in heale goune en de kroanen op sawntich sinten. Mar it kin ek likegoed noch in bytsje mear wêze, hear! Nochris, it is mar in skatting.’
De smid hat ûnderwilens it lytste boekje ris ynsjoen en smyt dat nou iepen op'e tafel.
‘En hjir is de man fan hwa't it jild is,’ seit er dan kalm. ‘Syn pas! Foto, namme en wenplak - alles stiet der yn. Hy komt út Sweden.’
It is wier. De foto lit in man sjen mei in blier antlit en net folle hier mear op'e holle. Hy liket sa foar 't each in fiif-en-fjirtich jier to wêzen en hy hat in donker pak klean oan. Op de oare bledside is syn namme to finen, Ingmar Olsson, Stockholm. Fierder stiet it boekje fol mei reade en blauwe stimpeltsjes.
| |
| |
‘Dat witte wy dan,’ seit frou Douma. ‘Wy moatte it oanjaen. Dy stumper rint hjir faeks om sûnder in sint yn de bûse.’
‘Tsja,’ seit har man swartgallich, ‘as er noch libbet! Hwant ik freegje my ôf - hoe komt dit jaske hjir yn ús Heskampen. Ek noch boppe op it transformatorhúske! Sjirk, hastou hjir in Sweedske auto sjoen?’
Sjirk net en de oaren likemin. Op'e greate dyk fljogge genôch Sweden foarby, mar hjir yn Heskampen komme se net. Hwat moatte se dêr ek sykje?
‘It liket my ta dat dizze man goed yn de sinten sit,’ forfettet omke Jaep en hy hâldt it twadde boekje omheech. It is lang en smel. ‘Dit is in chèqueboekje en feitlik ek jild. De man kin mar in getal ynfolje, der mei nei de bank gean en hy kriget it.’
Douma sjocht op de klok. ‘Witte jim hwat wy dogge? Fammen, gean jimme nou nei hûs, se sitte by jimmes thús ek mei it iten. Mar kom hjir nei iten wer en nim jimme heit of mem mei, dan kinne wy der noch ris rêstich oer prate. Ik belje nou polysje Mulder op, dy is hjir yn in feech op syn brommer. Hy moat dan it jild en it jaske mar meinimme, it is to folle om hjir yn'e hûs to hâlden. Sille wy dat dwaen?’
Ja wis! De fammen sjogge dat se de doar út komme. Thús sil der wol hwat waeije, mar se hawwe nou in earlik forlechje. Seistûzen goune! Mar Douma hat gelyk, it jild is net fan harren, mar fan dy man út Sweden. In rike man! Soene se ek hwat krije foar it finen?
Dat is wol it alderwichtichste fan alle dingen dêr't de fammen ûnderweis oan tinke. Soene se hwat krije.... It soe dochs sneu wêze as hjir neat fan oerbleau. En as de man nou net mear libbet? As hy ris in ûngelok hawn hat? Soe er ek in frou en bern hawwe?
Se komme der net út. Folle tiid om to prakkesearjen
| |
| |
hawwe se ek net, it is foar alle trije mar in pear minuten rinnen.
By de smid kinne se nou einlings ite. Mulder is opbelle. Hy wie net thús, mar syn frou soe it trochjaen. Hy kaem foarfêst.
En spoeke it fynderslean de fammen troch de hollen, by de smid wie dat fers twa. Dêr brieken se har de hollen oer it jaske. Hoe komt sa'n ding op de transformator tolânne.
‘In wynhoas,’ tinkt omke Jaep. ‘Dêr heart men faek de nuverste forhalen oer. Heabultsjes en molkweintsjes wurde faek sa mar de loft ynsûgd.’
‘Mar jonge,’ seit Douma, ‘it wie prachtich stil waer. Der siet net in bui oan de loft en der wie neat dat op in wynhoas like. Hastou hwat field, Sjirk? Of in swarte loft sjoen?’
Sjirk hat neat sjoen en neat heard. Ja! Dochs! In droege klap, winliks wie it mear in soart plof. It fallen fan it jaske? Hy hie ommers noch mei Jikke om it húske hinne west? Efkes goed neitinke....
Hy fortelt nochris krekt hoe't alles gien is, mar fierder komme se der ek net mei. It bliuwt in nuver spul.
‘Fakânsjegongers, dat wol my noch it bêste oan,’ seit frou Douma. ‘Forline jier hawwe wy hjir ek al Denen hawn.’
Ja, dat wie wier. Twa Deenske famyljes hiene in pear dagen mei in tinte op it kampke fan Pasma's stien. Se founen de greiden sa moai en hiene in hiele film forsketten op in âld ein mei seis piken. Mar oars seach Heskampen gjin frjemd folk.
Omke Jaep koe wol hwat Ingelsk. Hy bisjocht de pas nochris en seit: ‘De man is fabrikant. En hy is ek troud.’
‘Nou,’ ornearret Douma kâldwei, ‘as ik safolle jild
| |
| |
weibrocht hie, doarst ik net thús to kommen! Der soe hjir hwat waeije....’
‘Wy moatte mar ris oerein, tinkt my,’ seit syn frou. ‘Dou moatst my helpe foar de stuollen, Sjirk! Jimme heit hat it spul mar gau útnoege, mar se moatte ek toplak. It wurdt in hiel omsittend laech. Hoefolle meiïnoar?’
Sjirk telt op'e fingers. De fammen nimme fêst heit en mem mei. Fansels, dat soe hy ek dwaen. Dat wurdt dan hjir fjouwer, en fierder trije Blomkes, trije Spantsjes, trije Trompkes - dat is meiïnoar trettjin. It ûngeloksgetal! Hoe bistiet it. Houla, Mulder komt ommers ek noch!
‘Fjirtjin, mem! Dan haw ik polysje Mulder der by rekkene.’
‘Fjirtjin....’ seit syn mem mei in sucht. ‘Hwer moat ik se allegearre plakke. Jimme moatte wer ris hwat fine. Ik haw ek net folle yn'e hûs, se moatte ek thé hawwe...’
Se forset blomtaffeltsjes en sjocht yn de sûkerpot.
‘Eh - wy kinne wol limonade hawwe,’ seit Sjirk biskieden. Dit wurdt in feest! Der moasten allinne noch taertsjes by!
‘Jimme geane hjir efter sitten en wy yn de foarkeamer. Wy litte de skoudoarren iepen, dan kinne jim alles hearre. Ik haw genôch oan de holle, dou sjochst sels mar dat jim hwat krije. En Fimke dochst mar in plakpleister op de mûle, oars keakelet se oan ien wei.’
Ha! Sjirk sjocht Fimke al mei in stik pleister op de mûle! Se soe it der gau ôf hawwe. Mar dêr giet de doar al. Is dat Martsje net?
Martsje komt der sa mar ynrinnen. Se himet as in brúnfisk en om har stive nekke sit in greate wite lape.
‘Rêstich bliuwe, Martsje,’ seit Douma. ‘Hwat is der, fanke.’
‘Dy man,’ en Martsje wiist nei it spul op de tafel, ‘dy
| |
| |
man libbet noch! Hy hat foar de radio west.... Us mem hat it heard.’
De smid set har op in stuoltsje del. ‘Kalm bliuwe en moai efkes bikomme op in stoel. Hat dy man sels foar de radio sein dat er noch libbe?’
‘Né, jo hawwe de gek der mei.’ Martsje sil laitsje, mar dat kin se net om har nekke. ‘Hawwe jim de nijsbirjochten heard?’
Né, dat hiene se net. Hwa tinkt nou by sa'n alteraesje ek noch oan de radio?
‘Wy hawwe it altyd oan om it waerpraetsje to hearren,’ seit Martsje dan. ‘Om ús heit, sjoch! Dan wit hy hwat klean hy moarns oanlûke moat.’
‘Wy harkje ek hast altyd,’ merkt Douma op, ‘mar nou krekt net fansels. Dat is altyd sa. Mar hwat seine se doe, fanke. Fortel it mar kalm, wy hawwe it de hiele joun noch oan tiid.’
Martsje is nou wer de âlde. ‘Ynienen hie de omropper it oer in man dy't sûnder jas út in fleanmasine stapt wie. Us mem wie allinne yn de keamer en se koe it mar heal neikomme. Se wie sa lulk, jong. Se stampte mei de foet op de flier! Omdat se alles net forstien hie. Dy aeklike keardel, sei se. Hy rint ôf as in wekker....’
Omke Jaep knikt syn broer ta. ‘Dêr hast it. Ut in fleanmasine! Ik haw der oan tocht, mar it wie my to gek. Dochs wie it de iennichste mooglikheit - fan boppen! Hoe soe oars sa'n jaske dêr komme?’
Sjirk hinget Martsje oan'e lippen. ‘Bitink dy goed, Martsje. Hwat sei er noch mear?’
Martsje lûkt oan de skouders. ‘De masine hie in needlanning makke - mar ús mem wit net mear hwer! Se komme aenst beide, ik bin foarút roun om to sizzen dat jim foaral om acht ûre tinke moatte. Heit tinkt dat se it dan wer sizze.’
| |
| |
Fansels, acht ûre wie der wer nijs. Dat de hiele famylje Douma dêr net om tocht hie. Hoe let is it nou? Tweintich minuten oer sawnen.
‘Blom hat noch it bêste de kop der by,’ seit frou Douma, ‘wy moatte aenst allegearre de earen goed iepen hawwe.’
‘Dêr binne se al,’ ropt Martsje en wiist troch it sydfinster. ‘En Span komt der ek oan! Hwat in feest....’
It like wrychtich op in feest. Blom, lang en kalm lyk as altyd, hie noch tiid foun om syn sljocht-sneinske pak oan to dwaen. Syn frou hie de tas mei en se naem frou Douma gau efkes fan siden.
‘Hjir fanke,’ en se treau frou Douma twa greate pûden yn 'e hannen, ‘ik haw mar hwat kokoskoeken meinommen. It wurdt in hiele bisite en dou hast der mar droktme fan. Hjir hast ek noch in doas mei flikken. Dit is wol sa'n hael! En dat ik dy keardel net forstean koe! It is mysels yn de wei.’
De pûden wurde yn tank oannommen. Dan is it dochs hwat wurdich as men in winkel hat. Tiid om mear to sizzen is der net. De famylje Span komt der oan.
Omke Jaep stiet as portier yn de gong, Douma skrept mei sigaren út in droechflesse en syn frou set elts to plak.
Klaes Tromp docht syn yntré mei frou en dochter. Klaes hat syn âlde trui noch oan, gjin tiid to forklaeijen. Hy kwakt in brún stik papier op'e tafel en der giet in hoerake op. Oardel poun rikke iel! Waerm, de damp slacht der ôf. Klaes wit hwat in minske takomt!
De smid wol se fuortynienen mar slachtsje, mar syn frou is him krekt foar en bringt it pak iel gau nei de koken.
‘Dat biwarje wy noch efkes, hear! Aenst allegearre fetplakken op myn kleed.’
Tweintich minuten foar achten sit it hiele spul to plak. Foar omke Jaep oer stiet noch in lege stoel, dy is foar po- | |
| |
lysje Mulder ornearre. Oan in kreas stokje hinget de earegast, it jaske! Sjirk sit noflik mei de trije fammen yn de efterkeamer. Yn it finsterbank stiet de limonadeflesse en in kanne mei iiskâld reinwetter.
‘Sille wy ek in spultsje dwaen? Hwat tinkt jimme?’
‘Né jonge,’ seit Jikke. ‘Ik laitsje my siik om hwat se allegearre sizze en dogge. It is krekt in film.’
It wie ek sa. Span moat ris yn it jaske knipe. ‘Bêst guod,’ knikt er. ‘Dit is gjin rommel, minsken!’
Kinne jo bigripe! Sa'n rike keardel sil wol hwat goeds útsocht hawwe. Dat is wol earste klas Ingelske stof.
‘It liket de gemeenterie wol,’ laket Fimke. ‘De rie fan Heskampen!’
Sjirk giet oerein. ‘Bliuwt dêr in auto stean? Is dat Mulder?’
It is Mulder. Hy stapt om de auto hinne en docht de doar iepen foar in koart grou mantsje mei in swarte hoed op en in tas ûnder de earm. De boargemaster!
Frou Douma geane de kleuren op en ôf. Hwat in eare! En hwat in gemiter! Se wit wol, it is ek mar in hiel gewoane man fan Frysk komôf, mar it bliuwt dochs altyd in heech persoan yn dit Heskamper formidden. Goed dat se de iel der út brocht hat.... En hwer moat mynhear op sitte? Sjirk hat in stoel....
‘Sjirk, helje in koffer fan boppen. Ik moat dyn stoel brûke,’ en se lûkt de stoel hast ûnder Sjirk wei.
Omke Jaep is al wer yn aksje by de doar en yn de keamer wurde de beide hearen mei muzyk ûntfongen. De smid hat it radio oanset. It sil harren nou net wer ûntkomme, boargemaster of gjin boargemaster.
De achtbere hear fûstket mei de hiele ploech en Mulder moat dat nou ek wol dwaen.
‘Mulder kaem by my,’ seit de boargemaster dan freonlik, ‘en hy hie it oer in slompe frjemd jild. Nou bin ik gjin
| |
| |
jildspesialist, mar ik haw wol in pear kear yn it bûtenlân west. Faeks kin ik goede rie jaen. Boppedat bin ik as boargemaster it haed fan polysje. Sadwaende bin ik hjir.’
‘It wie wichtigernôch om mynhear efkes yn to ljochtsjen,’ seit Mulder. ‘Myn frou hie it oer mear as seistûzen goune! Heskampen wurdt noch forneamd, tink der ris om! De bern hawwe it foun? Sjoch - dêr sitte se! De hiele ploech yn de efterkeamer....’
Mulder sil efkes by de bern sjen, mar Douma hâldt him tsjin.
‘Hearen, wy moatte earst nei it radio harkje. It is fuort acht ûre en wy kinne der in bulte wizer fan wurde,’ en hy fortelt efkes koart hwat frou Blom heard hat.
Mulder pakt gau syn boekje. ‘Sjirk,’ ropt er nei efteren, ‘kom hjir ris. Dou kinst ek goed mei de pinne omgean, net? Wy moatte alles opskriuwe hwat de man seit. Twa kinne mear as ien.’
Sjirk sleept syn koffer nei it radio en de fammen komme der ek omhinne to stean. As it nou mar wer sein wurdt, de birjochten fan acht ûre binne altyd koarter as dy fan sawn ûre. Noch nea hat de radio-omropper sa'n oandacht hawn as dêr yn it smidshûs to Heskampen. De boargemaster sit op de ein fan de tafel en de oare greaten yn rigen fan fiif. Fimke hat gelyk, it liket, nou't de boargemaster der ek by is, krekt op in riedsgearkomste. Mulder en Sjirk sitte klear mei papier en balpinne. Elts is deastil, allinne op'e dyk is leven. Se hawwe yn'e gaten krige dat der by de Douma's hwat to rêdden is.
De klok fan acht ûre. En dêr is de man mei it fortroude lûd. It giet oan. Kennedy hat in grouwe fisk fongen fan oer de sechstich poun en syn frou hat har formakke mei latsjegliden efter in motorboat oan.
Moai, hawwe dy minsken ek ris wille. Soe it nou komme? Né! Tsjombe hat hwat sein.... Dy man hat ek
| |
| |
altyd wer hwat oars en selden hwat goeds. Hwat wol er nou wer?
Tsjombe hat sein dat dy't him hawwe wol, mar by him yn Katanga komme moat. Hy hat skjin syn nocht fan it draven en fleanen.
Klaes en de smid knikke mekoar ta. Dêr hat de man ek great gelyk oan. De smid giet dochs ek net by de minsken lâns om âlde fytsen op to keapjen. En Klaes sutelet ek net de hiele gemeente troch mei syn rikke iel. Né, dy't iel hawwe wol, dy moat mar by Klaes komme.
Dêr komt it! Mulder en Sjirk skriuwe as wylden en alle earen steane wiid iepen. Frou Blom hat gelyk, sa gewoan hat men der gjin erch yn, mar de man draeit der hwat út. Dien is it al! Mar nou witte se dan ek alles.
Mulder smyt it boekje op'e tafel en glimket nei Sjirk.
‘Sil ik it foarlêze? As ik hwat forjit dan moatst it sizze.’
Sjirk is it bêst en Mulder set út'e ein.
‘De S.A.S.-masine, dy't fan'e middei op Skiphol omheech gie mei as eindoel Stockholm, hat in needlanning makke op it fleanfjild fan Kopenhagen. Ien fan de reizgers, de Sweedske houtkening Olsson, krige it ûnderweis in bytsje binaud en soe him efteryn hwat opfriskje. Mei syn jas yn de hân die hy in doar iepen, spitichgenôch krekt de forkearde, de bûtendoar! Sels koe er it op fuotten hâlde, mar syn jaske - mei alles hwat der yn siet - hat er net wer sjoen, it waerd him finael út'e hannen sûgd.
Yn syn oerstrûper, in bytsje bilutsen en knypeagjend tsjin it jounssintsje, stapte de greate man út de masine. Sûnder bril, sûnder sinten - mar bliid dat er noch libbe.
De gesachfierder, dy't bliid wie dat er syn masine mei de twa-en-tweintich ynsittenden goed en wol op'e groun hie, koe syn eagen hast net leauwe doe't er as earste om de masine hinne roun. It ûngeloksdoarke hong noch kreas oan de romp.’
| |
| |
Mulder sjocht op. ‘Nou Sjirk? Hwat haw ik forgetten?’
‘Ik haw de helte net,’ seit Sjirk mei respekt. ‘Ik wit net hoe't jo dat sa hurd dwaen kinne. Hawwe jo steno leard?’
‘Né,’ laket Mulder, ‘ik haw in eigen systeem útdoktere. Ik skriuw fan alle wurden in pear letters op en dan kom ik in ein.’
Mulder kriget in plûmke fan de hiele gearsit. Se witte nou hoe't de foarke yn de stôk sit. En hwat is dit goed ôfroun.
‘Wy moatte earst thé hawwe, frou!’ seit de smid.
Smidske is al oan it ynjitten, frou Blom en Martsje helpe mei it ombringen en yn in omsjoch is elts forsjoen.
‘Tsja,’ bigjint dan de boargemaster, ‘ik kom hjir om in frjemd gefal to ûndersykjen en foardat ik goed en wol sit is it al ta klearrichheit kommen. En dêr bin ik bliid om,’ - hy sjocht om him hinne - ‘ik doar wol sizze: wy allegearre binne dêr bliid om. Einliks binne it twa wûnders, minsken. De man libbet noch en syn jaske is yn ús goudearlik Heskampen delkommen. Neffens de omropper sit hy net forlegen om in pear tûzen goune, mar hy kin syn eigendommen werom krije. It is allinne noch de fraech: hoe!’
Klaes hat it al klear. ‘Meiïnoar der hinne! Yn de Folksbus, Douma!’
‘Ja,’ falt Douma him by. ‘In moai fakânsjereiske! Ik bin der foar. In koer ierappels en in heale baerch mei...’
De fjouwer yn de efterkeamer sitte mei de mûle iepen. Soene se dat miene? Né, dochs! Hielendal nei Sweden... It soe to moai wêze.
‘Jim hellen de grins net ienris,’ laket Mulder.
‘As jim al it gelok hiene om Sweden to heljen - wiene de sinten op en stiene jim dêr mei lege hannen,’ seit de
| |
| |
boargemaster droech. ‘Ik leau dat jim net ienris witte hwer't it leit!’
Nou komt boer Span út de hoeke. ‘Dat soe mynhear tafalle! Wy hawwe ris mei in ploechje boeren nei Denemarken west en dêr koene wy Sweden lizzen sjen.’
‘De man hat genôch,’ ornearret Blom. ‘Boppedat hawwe wy dan de jas noch, de bril en dy moaije oanstekker.’
‘Mei ik dat spul ris sjen,’ freget de boargemaster. ‘Ik haw der noch neat fan sjoen.’
Mynhear hat gelyk. Dêr hat ek noch gjin tiid foar west. Nou komt omke Jaep yn aksje. Hy lit de steapeltsjes papierjild sjen en ek syn rûge birekken oangeande de wearde.
De boargemaster telt en siferet en is it dan aerdich mei him iens.
‘Miskien de dollars hwat mear en de kroanen hwat minder, mar folle sil it net skille,’ is syn bitinken. ‘Jo hawwe it knap taksearre.’
Dan praet alles trochinoar. De kokoskoeken wurde omparte en de froulju komme ek los. Hwat is it dochs in nuver gefal, men rekket der net oer útpraet. En dat dit hjir nou krekt delkomme moast, hjir yn dit lytse doarpke.
De boargemaster giet oerein. ‘Ik moat nou earst ris by dat ploechje yn de efterkeamer sjen.’
‘Ik ek,’ seit Mulder. ‘Dy fjouwer binne it, mynhear! Ik sil der in goed great ferbael fan opmeitsje.’
Sjirk giet oerein, mar de boargemaster bitsjut dat hy wol sitten bliuwe kin. ‘Kom, jimme hawwe der mar ien op nommen,’ seit er glimkjend en wiist op de glêzen.
‘Twa, mynhear.’ Sjirk wit sa hurd hast net hwat er sizze sil. ‘Wy hawwe al twa glêzen hawn!’
‘Jimme hawwe it fortsjinne,’ forfettet de boargemaster.
| |
| |
‘Mulder, set dat foaral yn it ferbael. De man moat yn alle gefallen de limonade-ûnkosten forgoedzje.’
Dan wiist er op de greate wite lape dy't Martsje om'e hals hat.
‘Hwat is dat! Hastou der noch in smertlape by oproun?’
‘Nou né, mynhear. Mar ikke - ik seach omheech en doe skeat it my yn'e nekke....’ Martsje sil noch hwat sizze, mar kin der ynienen net mear útkomme.
‘It wie ek in raer gesicht, mynhear,’ springt Fimke har by. ‘Ien mouwe hong by de goatte del en it like krekt oft dêr in man lei. En Martsje siet der flak ûnder, sy moast wol kjel wurde!’
‘Der mei wol in goede bileanning foar jown wurde,’ wol de boargemaster ha. ‘Hwat tinkt jo, Mulder.’
‘Ja, as ik it foar it sizzen hie, dan kaem dat wol klear,’ seit Mulder. ‘Dy man mei ek sa mar net hwat falle litte. Hy hie syn koffer wol nei ûnderen smite kinnen, dan hie it noch raerder gien.’
‘Sa is it, hy is ek noch strafber as it der op oankomt,’ bislút de boargemaster. ‘En jongelju - ik sil myn bêst foar jimme dwaen.’
‘Hoe sil mynhear nou fierder mei dat spul?’ freget de smid, as se meiïnoar wer yn de foarkeamer sitte.
De boargemaster tinkt efkes nei. ‘Hawwe jo in tillefoanboek fan it hiele lân?’
‘Ik haw alle boeken dy't der binne.’
‘Dan belje wy de Sweedske ambassade yn De Haech op. Dêr is fêst wol immen dy't Nederlânsk forstiet en oars dogge wy it yn it Ingelsk. Dy Sweden kenne hast allegearre wol Ingelsk. Hwer sit jou apparaet, geane jo efkes mei?’
De smid nimt mynhear mei nei de greate gong. It lêste ein is ynrjochte as kantoarke en dêr hinget de tillefoan.
| |
| |
Frou Douma traktearret nochris op thé en flikken, Sjirk past op dat der yn de efterkeamer ek hwat to snobjen komt en it praet giet hou yn haedsaek oer de bileanning dy't yn de loft hinget, mar dy't noch net to sjen is. As hjir neat út rôllet dan wolle se net in stikje Sweedsk ark wer brûke, gjin skodmasine en gjin knyptange - neat!
‘Hoe sit dat nou, Mulder,’ seit boer Span. ‘Is soks ek wetlik regele? Net dat wy der op sitte to wachtsjen, hear. Sa't wy hjir nou sitte hawwe wy allegearre wol in goed stikje brea. Mar ik soe foar de bern wolle dat hjir hwat fan oerbleau, in horloazje bygelyks, of in moai boek. Hat men dêr ek rjocht op? Of moat men mei in bitankje ek al bliid weze?’
‘Ja,’ seit Mulder, ‘yn dit gefal al. Hwat oars is it as der gjin eigner is, as der nimmen opdaegjen komt. Dan hat men nei safolle jierren rjocht op safolle persint. Mar hjir is in eigner en ja - as de man by wize fan sprekken de bern elts in sulveren leppeltsje jowt, dan hat men neat to reklamearjen.’
Span en de oaren knikke. Dat witte se dan mar wer. Men moat mar op neat rekkenje, dan kin it allinne mar tafalle.
Dêr binne de tillefoanmannen wer. Soe it slagge wêze?
‘Sa,’ seit de boargemaster, as hy wer op syn stoel sit. ‘Wy hawwe de frou fan in graef oan it tastel hawn. Ja ja, minsken, wy dogge it net foar in bytsje! It wie in Hollânske frou en ik koe dus goed mei har prate. Sy bearde wakker fansels; út namme fan it hiele Sweedske folk moast ik de bern bitankje foar it finen en sy sille de man in tillegram stjûre. Dat wie ek myn bidoeling. Sjoch, wy kinne wol in brief skriuwe, mar der geane faeks wiken mei hinne foardat wy wer hwat werom hearre. Lit de ambassade mar in tillegram stjûre, it is wol djûr, mar Sweden hat jild genôch.’
| |
| |
‘Dat hat mynhear knap forsierd,’ ornearret Blom. ‘Dochs wol goed dat jo hjir efkes by wiene.’
‘Bitanke foar it plûmke, Blom!’ seit de boargemaster ienfâldich. ‘Ik wurd der foar bitelle, moatte jo mar tinke. Yn alle gefallen, ik haw myn bêst dien foar de bern. Dy eale frou sil ús net forjitte, dat doar ik wol sizze. Sy fortelde my dat de hear Olsson twa kear miljonair is, dus - dat liket goed.’
‘Dat snap ik net,’ seit Klaes Tromp en hy rôllet in nij sigaretsje, ‘hoe kin in man nou twa kear miljonair wêze. Men is it - of men is it net, tocht ik.’
De boargemaster glimket. ‘Sjoch ris Tromp, hy hat in miljoen byinoar krige mei syn houtfabriken. Mar doe is hy net ophâlden, né - hy hat noch sa'n poarsje byinoar garre. Twa kear ien miljoen. Dúdlik?’
‘Hielendal,’ knikt Klaes. ‘Ik bin sa fier noch net...’
‘Oanhâlde,’ laket Mulder. ‘Nimme wy jas en jild mei, mynhear?’
‘Ja, pak it mar yn,’ seit mynhear. ‘Wy geane nou nei hûs minsken. Jimme prate der noch mar efkes oer. Ik krij birjocht út De Haech oer it opstjûren. Ik hâld jimme op'e hichte, sadré't ik hwat hear kom ik wer.’
Mulder kriget it jaske en de boargemaster stoppet de brievetas, de bril en de oanstekker yn syn aktetas. Beide hearen nimme ôfskie, de smid bringt harren nei de auto en yn in omsjoch leit Heskampen der wer forlitten hinne.
Nou, forlitten is to folle sein. As Doúma wer yn'e hûs gean sil, sjocht er mei fornuvering dat der, great en lyts meiïnoar, wol tolve minsken om him hinne steane. Ek wer net al to ticht by, se strune hwat om him hinne en der is net ien by dy't him rjochtút freegje doar hwat der nou einliks by him to rêdden is.
Douma moat yn himsels laitsje. Se hawwe de boargemaster en Mulder sjoen. It gesach! En it gesach hie in
| |
| |
kreas jaske yn de hân, doe't it wer yn de auto stapte. Der kloppet hwat net by Douma's! It hûs fol minsken en de bern sjocht men ek net op'e dyk....
De smid bliuwt stean. Sil er fortelle hwat der geande is? Se tinke nou fansels it alderraerste. Né! Stil tinke litte.
Dêr komt boer Dykstra fan it hiem setten. Dy giet wol rjocht op de man ôf. Nou moat de smid wol efkes wachtsje.
‘Hwat is dêr by jimmes to dwaen, jonge,’ bigjint Dykstra. ‘De iene seit dit en de oare seit dat. Gjin swierrichheden, wol?’
‘Lokkich net,’ glimket de smid en hy fortelt mei inkelde wurden fan it jaske en hwat dêr nou al út fuortkommen is.
‘Hoe bistiet it,’ seit Dykstra, ‘en dat yn ús Heskampen!’
De smid wurdt ynienen hastich. ‘Doch my in deugd, Dykstra. Fortel ek oan dy oaren hwat der to rêdden is, dan kinne se tominsten rêstich sliepe. Ik moat nedich nei hûs....’
As in hazze sjit er wer yn'e hûs en lit syn buorman mar in bytsje sneu stean. It giet Dykstra hurd genôch, hy hie hjir noch wol hwat fan sizze wollen. Hawar, de smid hat de lêste ûren ek safolle oan 'e holle hawn, hy sil it him net kwea ôfnimme.
Dykstra hie it by de forkearde ein, de smid syn holle wie sa bêst as it mar koe. Hwerom dan sa rimpen fuort? Skean oer Dykstra hinne seach Douma frou Span foar it rút stean, in grouwe iel yn'e hân. Sy liet dy iel sa forliedlik hinne en wer slingerje, dat de smid wie der net tsjin bistand. Al hiene der ek tsien Dykstra's stien, de iel gie foar....
|
|
Auteursrechtelijk beschermd
