Een onwaerdeerlycke vrouw. Brieven en verzen van en aan Maria Tesselschade

[p. 241]

XIII. Is Tessel op het padt nae Romen van Geneven?
Huygens.

[p. 243]

Gedichten van Constanter.

Aengedoopt maetschapp tusschen TesselsCHa en C.H.¹⁾.

Wel voeld' ick vander jeughd, daer was een dieper grond,
Die mij aen Tesselscha oorspronckelick verbond;
Wel tuyghde mij mijn hert, daer was wat meer als Sterren³
Dat hem in Tesselschaes de'e twijnen en verwerren.⁴
C.H. hangt TesselsCHa allom, in, aen, en na,
En zonder C. en HA bestaet geen' TesselsCHA.

14 Ian. 1642.

Constanter.

1) Vgl. Gedichten van C. Huygens, III, blz. 168.

3 tuyghde - getuigde, verklaarde, Sterren - nl. de voorbeschikking door de sterren.

4 Tesselschaes - nl. hart, twijnen - draaien, ineenstrengelen.

De tweede Tesselschade²⁾.

Is Tessel op het pad na Roomen van Geneven?
Is d'afgelockte ziel in 't poppe-goed verwart?².
Heeft menschen-mijmering bekropen 'thooghe hart?
Heeft Papen duyster licht Gods lichter uytgedreven?⁴,
Is haer welweienheid in 't doncker uytgewreven?⁵.
Is in haer dampigh oogh de Witte Reden swart,⁶.
Het rechte spoor te slecht, het sachte jock te hard?⁷.
Is Roemers Roomens kind? O Roemer, die dit leven,
Dit slijck gewisselt hebt voor 't eewighe besitt
Van 't eewighe besien, wat toenaem geeft ghij dit,

2) T.a.p., blz. 169. De vorige verzen waren zeker door Huygens geschreven, om dezen hevigen aanval te verzachten; hij zal toch toen wel reeds geweten hebben, dat Tesselscha katholiek was geworden.

2 'tpoppe-goed - het kinderspeelgoed

4 lichter - nl. licht

5 welwetenheid - goed weten

6 dampigh - nevelig

7 slecht - eenvoudig

[p. 244]

 

Dit schip en goeds verlies, eer 't ancker' off ontlade?

 

Sij soeckt V; maer een mall, een stall-licht leijdt haer miss;¹².

 

Haer naeld is 'tnoorden quijt, sy zeilt maer bij de giss.¹³.

 

O min als Tesselscha, o meer als Tessels-schade!

15 Ian. 1642.

Constanter.

12 stall-licht - dwaallicht

13 naeld - kompasnaald

Deuntje¹⁾.

Klaes seyde tegen Trijn wat doe je weer te mis,
By dit brodroncke volck de schatters van de vis?
Trijn zey, mijn lieve man, zy hebben 't rechte Noort
Van Sinte Pieters schip, daer raeckt niet buyten boort;
Zy hebben 't roer en stuur; u volck zeylt by de gis;
Ick hoor de waerheyt, Klaes, en ghy hoort altijt mis.

(Tesselschade.)

1) Uitgegeven in Jacobi Westerbani Minne-dichten, blz. 269, en in Verscheyde Nederduytsche Gedichten, II, blz. 30. Het versje is het antwoord op Huygens' gedicht De tweede Tesselschade, zooals vooral blijkt uit vs. 5, vergeleken met vs. 13 van Huygens' gedicht.

Uit een brief van Barlaeus aan J. Wicquefort, van 25 Jan. 1642²⁾

Sed quando huc iter parat Zulechemi Dominus, ad Gratiarum conventum, de quo meliora mihi promitto quam de pacificatoribus Westphalis? Noli abesse. Litabimus hilaritati et Tessalicas artes advocabimus, ad incantandos animos eorum, qui mansuescere, nisi cantu, nequeunt.

2) Vgl. Barlaei Epistolae, blz. 862. Vertaling: ‘Maar tegen wanneer maakt de Heer van Zuilichem zich gereed voor eene reis naar hier, naar de bijeenkomst der Gratiën, waarvan ik mij meer voorstel dan van de Westphaalsche vredestichters. Gij moet er bij zijn. Wij zullen offeren aan de vroolijkheid en de Thessalische kunsten te hulp roepen, om het hart van hen te betooveren, die alleen door gezang zachter gestemd kunnen worden.’

[p. 245]

Gedicht van Constanter.

De gesonde roos in 't aensicht van Ioff.^w Tesselschade Vischers¹⁾.

Waer Tesselscha niet sieck, sij waer niet om genesen.
Maer 't is de sieckte niet die van 't onstoken bloed^2,3
Den purpren naem behoudt; lang heeft haer trotse voet
Die voncken van de jeugd vertreden en verwesen.⁴
Een ongeveinsde vriend heeft suchtende bewesen⁵
Sijn mededoogend leed in haer' verstuijckt gemoed;⁶
En 'theeft haer hert geroert; en all dat schaemte doet
In eerbar' aderen is in haer' wang geresen.
Dat's d'onverhoedse blos die door haer' heldre huijt
Haer tuchtelicke ziel aensienlick meldt en duydt,¹⁰
En buijten wanhoop stelt; 'tgemoed bestaet te heelen¹¹.
Dat syn verstuijcken voelt. O koele, blancke Wee'w,
Laet niet het hooghe rood uw' lydsaemheid verveêlen;
De Lijfverw van de Deughd zijn Roosen inde Sneew.

29 Ian. 1642.

Constanter.

1) Vgl. Gedichten van C. Huygens, III, blz. 170.

2,3 nl. purperkoorts, hetzelfde als scharlaken koorts.

4 verwesen - verbannen.

5 Een ongeveinsde vriend - nl. Huygens zelf.

6 verstuijckt - ontwricht.

10 aanwijst, dat haar deugdzame (zedige) ziel groot is.

11 bestaet - beproeft

Gedichten van Tesselschade.

Aen den Erenfeste hoogh geleerden Heere, Myn' Heere Joan Albert Ban, Der beiden Rechten Doctor, op zyne Zangwerken²⁾.

Als het vernuft begreep het zang'righ hoogh geschal
Van u gerymt geluydt, 't wierdt boven maght gedreven
T'omhelzen meerder kracht als 't lyff was kracht gegeven;

2) Naar het Hs. in de Leidsche Bibliotheck. Het vers is voor het eerst gedrukt in Ban's Zangh-Bloemzel, dan in Jacobi Westerbani Minne-dichten, blz. 271. Jan Albert Ban (1597 of '98-1644), of Bannius, geb. te Haarlem, was katholiek priester en doctor in de rechten. In zijne geboortestad werd hij een der vier ‘sacellani curati,’ in 1630 pastoor van het begijnhof, was van 1628-1642 kanunnik van het Haarlemsche kapittel en werd ook aartspriester van Haarlem. Ban was een geleerd man, die ook Nederlandsche en Latijnsche gedichten heeft geschreven, maar vooral musicus. Hij heeft eene nieuwe theorie der muziek uitgevonden, die in verschillende werken, slechts voor een deel uitgegeven, is neergelegd en hevig is bestreden. Ban was bevriend met Huygens, Hooft en Descartes. (Vgl. Société pour l'histoire musicale des l'ays Bas. Musique et musiciens au XVIIe siècle. Correspondance et ocuvre musicatles de Constantin Huygens publiées par W.J.A. Jonckbloet et J.P.N. Land, Leyde, E.J. Brill, 1882, blz. XXXVI-CXLV, en Hoofts Brieven, IV, blz. 249-273. In beide werken zijn ook brieven van en aan Ban uitgegeven).

[p. 246]

 

't Vertilden zigh aen 't geen de vlugge geest beval.

5

En denkend', dat hier is te wachten in dit dal

 

Niet beters, woud' de ziel ten hemel zigh begeven,

 

(Om met een zoeten mondt te scheiden uyt dit leven)

 

Waer nimmer slechter toon 't gehoor onthaelen zal.

 

En oft nogh schoon geviel, dat yemandt zoght te streelen

10

Het swaer ontroert gemoedt, om uw wys nae te quelen,

 

Ik stopte d'ooren toe, gewent tot beter zoet.

 

Ghy kunt den lichten geest van 't lodsigh lichaem deelen,¹²

 

En weder door uw klank 't geschifte zamen heelen,¹³

 

Onsterfelyke Ban die duyzend Echoos voedt.

Teszela.

Vrye Zieltje, eer ghy waert
In den Ban van Adelaert,
Dachtje, die daer was gebannen,
Sat als onder bloet Tirannen,
En geen Ban of ys're klanck
Haelt het by de Vogle-sanck,
Nu gaen Ban en ys're klancken
Stadig, om sijn Godt te dancken,
Met een stemmigheyt en klem
Boven wilde Vogels stem,
En ghy saeckt naer tijdts verlangen,¹¹
Om noch eens te zijn gevangen,
Daer de heusheyt van een Ban
Al u sotte vrees verwan,

12 lodzigh - log, loom.

13 't geschifte - 't gedeelde.

11 saeckt, lees soeckt.

[p. 247]

15

Met sijn ys're snaeren raecken,¹⁵

 

Met sijn peesen, dobble haecken,

 

Met B hert en met B sacht,

 

Met de aldersoetste kracht

 

Doen en wistje van geen keeren,

20

Of u vryheyt te begeeren,

 

Voor dien Ban, die met gehoor

 

Hemel maeckt het Werelts Choor,

 

By dien Ban, die met sijn singen

 

Herten weet tot lucht te bringen.

25

Konst niet by geval, maer wis²⁵

 

Soeter Ban als vryheyt is.

 

Bant u klancken in mijn sinnen,

 

Datse niet als Ban beminnen,

 

En de vryheyt uyt mijn hert,

30

Daer het mee bevochten wert,

 

En byna schier was verslonnen,

 

Soo 't den ban niet had gewonnen

 

Met een toon, die zedich koen

 

Vrees voor Ban in ban kost doen.

Tesselschade.

15 raecken = reeksen?

25 niet - Er staat: met.

Uit een brief van Huygens aan Barlaeus, van 5 Maart 1642¹⁾.

Si bene tornatos Incudi reddere versus
Non properas, Barlaee, vel hoc mihi tradere pensum,

1) Vgl. De briefwisseling van C. Huygens, III, blz. 269. Vertaling: ‘Als gij u niet haast, Barlaeus, goed geschreven verzen voor te dragen tegen het aambeeld, of u misschien gereed maakt, die taak op te dragen aan mij, zwakken weduwnaar en dichter, als gij het ijzer niet beveelt boete te doen en den klomp (het aambeeld), waardoor Tesselschade gekwetst is, niet beschuldigt van gekwetste majesteit, dan zijt gij harder dan het aambeeld en ten slotte geen waardig minnaar, ter wille van wiens hartstocht zoovele dingen dag en nacht in denzelfden toestand blijven, de majesteit en de liefde der weduwe. Het is, zeg ik u, een edel onderwerp voor woeste vervloekingen in verzen van het heldendicht, als ooit iemand door u moet worden aangevallen met het verderfelijke Wie u op een ongeluksdag geplaatst heeft. Ik heb, op mijne gewone wijze, plotseling zoo iets geschreven, terwijl ik blijf bij het argument onlangs tegen de afvallige gebruikt.’ Begin Maart 1642 werd Tesselschades linkeroog verwond door een vonk van een smederij.

[p. 248]

 

Invalido mihi, forte paras viduo atque poetae,

 

Nec poenas dare ferra iubes, nec crimine laesae

5

Majestatis agis quâ laesa est Tessala molem;

 

Durior incude es, neque tandem dignus amator

 

Cuius ob ardorem tot in una sede morentur

 

Majestas et amor Viduae noctesque diesque.

Nobile, inquam, argumentum est, ferocibus heroïcis diris, si quis a te unquam impetendus exitiali

Ferrum nefasto qui posuit die¹⁾

Ego desultorio, ut soleo, tale quid subito effudi, insistens argumento nuper erga τν ποστάτιδα moto:

Verstaet g hij 't, Tesselscha?
Uw aensicht is aen stucken;
Ten minsten leert hier na
Aen beelden niet te bucken.

1) Naar Horatius, Od., II, 13, vs. 1.

Uit een brief van Hooft aan J. Wicquefort, van 9 Maart 1642²⁾.

Maar althans achten wij U Eed. Gestr. van haare behoude reyze verzeekert te weezen, ende, ziende derhalven geen verschoonen meer aan 't achterblijven van 't verwachte gezelschap, vervordren³⁾ ons, U Eed. Gestr. en 't zelve, boovenal mijnen Heer van Zuilichem, om voldoening der schuldt te maanen. Doch U Eed. Gestr. gelieve mij, eenen dagh twee, oft drie, te voore te waarschuwen, op dat ik Joffr.^e Crombalgh beschrijven mooghe t'eener zoo aangenaame vergaadringe, daar zij, mijns bedunkens, niet laaten zal te verschijnen.

2) Naar het Hs. in de Univ. Bibl. te Amsterdam. Vgl. Hoofts Brieven, IV, blz. 51.

3) haasten.

[p. 249]

Uit een brief van Barlaeus aan Huygens, van 10 Maart 1642¹⁾.

Duo petis, Hugeni nobilissime, unum est, ut laesum Tesselae ocellum sinistrum ulciscar heroicis diris ........ Prius illud, quod Tesselam spectat, iam feci, non heroicis, sed iambicis diris. Praeivisti egregie, et risum mihi et Satrapae coniugique et filiabus movisti, isto divisionis sophismate. Ingeniosius est, quam ut latere Tesselam debeat, et liberius quam ut viduus viduae transmittere audeam. Audebo tamen, sed addito malagmate.

1) Vgl. De briefwisseling van C. Huygens, III, blz. 270. Vertaling: ‘Gij vraagt twee dingen, edele Huygens; het eene is, dat ik het kwetsen van Tesselschades linker oog zal wreken door een vloekzang in de maat aan het heldendicht ........ Het eerste, dat Tesselscha betreft, heb ik reeds gedaan in een vloekzang, maar in jambische maat geschreven. Gij zijt uitstekend voorgegaan en hebt mijne lachspieren en die van den Drost, zijne vrouw en zijne dochters in beweging gebracht door die drogrede van verdeeling. Zij is te vernuftig, om voor Tesselschade verborgen te blijven en te vrij, dan dat ik als weduwnaar haar aan de weduwe durf toezenden. Toch zal ik het wagen, maar er een verzachtend middel aan toevoegen.’

Uit een brief van Barlaeus aan Wicquefort, van 10 Maart 1642²⁾.

In Tesselae ocellum sinistrum scripsi querelam, vestro hortatu. Vbi legeris, do Zulichemi Domino. Placuit Satrapae. Eius lectionem noli invidere D. Brasetto³⁾ et si res ita feret D. Catsio⁴⁾.

2) Naar het Hs. op de Leidsche Bibliotheek Vgl. Barlaei Espistolac, blz. 866. Vertaling: ‘Op uwe aansporing heb ik eene klacht geschreven over het linker oog van Tesselschade. Geef haar na lezing aan den Heer van Zuilichem. De Drost vond haar goed. Wil de lezing er van niet ontbouden aan den Heer Brasset noch, als het zoo uitkomt, aan den Heer Cats.’

3) Jean Brasset is lange jaren secretaris geweest van den Franschen gezant in den Haag. In 1653 is hij teruggeroepen en in 1657 leefde hij nog te Parijs, bijna blind en slecht beloond voor zijne vele diensten.

4) De bekende dichter.

[p. 250]

Gedicht van Barlaeus.

In laesum, grandi infortunio, in fabrili officina sinistrum Tesselae ocellum¹⁾

Ocelle, viduis imperans ocellulis,
Ocelle, sacris annuens sacellulis,
Devotionis facula et hospes candidi
Animique nullum vellicantis scrinium;
Ocelle vatum, cujus ad nutum ciet
Helicona totum Muyda, Barlaeus canit,
Zulechemus aulas principesque posthabet;
Ocelle pellax, blande, mitis, innocens,
Et fastuosi nesciens supercili;
Quis te miselle laedere et coliginem
Inferre Soli et nocte gestiet diem
Lumenque tantum coecitate condere?

1) Zie Barlaei Poemata, II, blz. 434. Vertaling van den titel: Op het linkeroog van Tesselschade, in een smidswinkel door een groot ongeluk gekwetst. Bilderdijk schreef de volgende ‘paraphrase’ van dit gedicht (vgl. Scheltema, t.a.p., blz. 197, en Schull, t.a.p., blz. 213):

Oogjen, dat aan 's jonglings oogen,
Door de schoonheid aangetogen,
Liefde met ontzag gebiedt!
Heilig oogjen, dat geen wenken
Aan onheiligheèn kunt schenken,
Maar op kruis en outer ziet!
Godsdiensttoortsjen, in wiens flikkeren
Blanke deugd en eenvoud blikkeren,
Zonder angel, zonder plooi!
Dichtrenoogjen, op wiens lonken
Heel Parnas by een koomt honken
In den Muyder Dichtrenkooi!
Dat Van Baerles Luit doet zweeten,
Huygens, Hof en Prins vergeten
En, van dwang en preutsheid vreemd,
Altijd argloos en onnoozel,
Aan geen vriendelijk gekozel
Hartelijk vertrouwen neemt!

Wie, mijn oogjen, beeft uw blinken
Dus in 't duister weg doen zinken
En uw' dag verkeerd in nacht?
Wie, ja wie der Helsche Vloeken,
Opgedaagd uit Plutoos hoeken,
U om al uw glans gebracht.
Wat beleediging van Goden,
Of wat aanzien, zoo verboden,
Oogjenlief, benam u 't licht?
Hebt gy Pallas naakt zien, 'baden?¹⁾
Moest de Nijd mijn Tessel schaden
Om haar ongelijkbaar Dicht?²⁾
Of moet Tessels geestvermogen
Nog, ten koste van haar oogen,
Hooger stijgen uit het oog³?
Moet zij Venus kar verzellen,
Om haar vriendenstoet te kwellen
Met Kupidoos pijl en boog?

Oogjen, nu met bloed bedropen;
Nu met etter overloopen,
Die de zachte wang bedekt!
Ach! wat wonden, vlekken, builen,
Die des wenkbraauws rand ontpuilen,
Lood- en purperblaauw geplekt!
Ach! wat smarten moet gij lijden,
Die ons allen kost verblijden!
Oogjen, nooit genoeg beklaagd.
Wie zal Tessel thands geleiden
Om de vreugdekoets te spreiden;
Daar voor haar geen vreugd meer daagt!
Neen, zij mag zich niet vermeien
Schuwt het lachen, boerten, reien,
Aan heur kluisjen vastgetrouwd:
Blijft, als Godsbeeld op de altaren,
Met geduld haar cel bewaren,
En vernoegt zich met mijn' kout.
Wien, wien zoekt gij, Tessels vrinden?
Tessel is hier niet te vinden. -
Phoebus! Phoebus! zie niet neèr!
Drossaart! Dichter! past te zwijgen!
Lank noch and woord moogt gij krijgen:
Tessel is geen Tessel meer. -
Blanke Trouw, waar ziet gij henen?
Tessels blankheid is verdwenen,
Ze is baar lelyluister kwijt! -
Blanke Oprechtheid zonder vlekken!
Die u mocht ten beeld verstrekken,
Loodverf maakt haar 't beeld der Nijd!

Gruwzaam ijzer! in wat holen,
Diep in 's afgronds nacht verscholen,
Hebt gij 's Aardrijks schoot bevracht?
En, door wat nog gruwbrer handen
Werdt gij uit haar ingewanden
In den hellen dag gebracht?-
In den dag! - Wie kan't gelooven!
Om den dag aan Haar te ontrooven
Door een' spat van nw metaal!
Om die oogen uit te wroeten,
Die en Y en Aemstel groetten
Als haar allerhoogsten praal
Oogen, meer dan Godlijke oogen,
Waar Noordholland op mocht bogen
In haar Hoofd- en Pronkstaalstad!
Oogen, die geen misdrijf smette,
Maar het nijdig Lot verplette,
Dat geene Onschuld ooit verbad!
Oogen, die het doek bezielden!
Zich met Tasso onderhielden!
Bloemen schiepen, rijk van zwier!
't Broze glas met Minnewichtjens,
't Wit papier met Zinnedichtjens,
't Hart vervulden met hun vier! -
Gruwzaam ijzer! wees verwaten!
Moog hem aard en hemel haten,
Die u aanroert na dees dag! -
Dat geen Etnaas vlam menstoker
U genake met zijn moker!
Vonk doe geven op zijn' slag! -
Ja, laat dees uw vloek hen treffen,
Die op u den hamer heffen;
En den hamer in hun vuist!
Laat zij de uitgespannen leden
In de lucht te barsten smeden,
Dat er 't bloed bij neder ruischt!

Droeve blindheid, aaklig donker,
Nacht, ontbloot van stargeflonker!
Wat heeft Tessel u verdiend?
Wat weerhield Diaan, daar boven,
Meê haar fakkel uit te doven,
Aan haar zuiverheid bevriend? -
Waarom dookt gij in de kimmen,
(Gij voorzaagt het hij uw klimmen)
Titan? waarom niet getoefd?-
Waarom zag men, bij het steigeren,
Niet één hemelstar zich weigeren,
Of bezwijken als bedroefd?
Gij vooral, à Heirspitsleider,
Gij der starren spoorbereider,
Hesperus! - en gij, Dioon,
Gij de traagste van de benden!
Ziet gij dus uw Tessel schenden!
Gij, bezielster van haar toon!

Jaarboekschrijver! laat uw bladen
Nooit dien zwarten dag verraden,
Nimmer noemen! schrap hem uit!
Stel hem by de jammerdagen
Van oud-Romens nederlagen,
Aan der Eeuwen vloek ten buit I-
Zij hy steeds met schrik geteekend
't Menschdom tot een vloek gerekend,
Die der hand het werk ontzegt!
Zie hy erts noch koper vloeien,
Vlam noch vonk den haard ontgloeien!
Ruste waag¹ en bondelrecht²⁾!
Maagdenoogjens! smoort uw vonken;
't Zy gy Minnaars aan moogt lonken,
't Zij gij Echte vlammen schiet!
En gij oogen, welker stralen
Naar de Maagdenboezems talen,
Smelt in tranen weg en vliet! -
Gij vooral, ò Dichtrenoogen,
Met een' treurwalm overtogen,
Tintelt thands van scherts noch boert!
Schreit! - Daar Tessels oogjens kwijnen,
Wordt ons, in de wreedste pijnen,
De appel van ons oog ontvoerd.

1) Als Tirezias, daarom blind geworden. Zie Kallimachus, op Minerves waschfeest. B.

2) Als de Dichter Thamyris, en anderen B.

3 Met dit oogmerk blindde Democritus zich zelven. B.

1 De Vierschaar, B.

2) De Burgerlijke Regeering, B.

[p. 251]

 

Megaera qualis, qualis Alecto tuis

 

Ferale ocellis subdidit trux scandalum?

15

Num nuda Pallas visa Tesselae fuit?

 

Aut hane Lycurgum credidit Thrax barbarus?

 

An lumina omnes Tesselae invident meae,

 

Ob invidendum carminis Diis melos?

 

An coeca cogitare quiddam grandius

20

Sublimiusque possit ingens Tessela?

 

Num Veneris almae Tessela esse vis puer?

 

Vt defiocula nos amicos respuas?

 

Ocelle, tabo et pure stillans lurido,

 

Ocelle, circum discolor, pupillulis

25

Horrescis intus improbe rubentibus

 

Cruorque lenes crudus inficit genas.

 

Tument iniquis palpebrae fastigiis,

 

Doletque pars, sueta gaudiis dari.

 

Hoc Tessela esse sponsa vultu non potes.

[p. 252]

30

Hoc fronte Divûm moesta mensas despicis.

 

Sic ambulare, sic jocarier caves.

 

Sic cellularia et domesticis tuis

 

Testudo lenta diceris, numen latens,

 

Auremque patiens fabulis, donas meis

35

Ne, Phoebe, specta Tesselam, dispar sibi est.

 

Ne Tesselam, Hoofdi, crede, non est Tessela.

 

Ne, candor, intuere Tesselam, rubet.

 

Ne crede, probitas, Tesselam, nam livida est.

 

Nil dic poëta Tesselae, loqui timet.

 

Crudele ferrum, quod tenebrosum specus

40

Te genuit orbi? quis nocentior faber

[p. 253]

 

Telluris altae te refodit e sinu?

 

Vt innocenti vulnus inferres Deae,

 

Et hos ocellos, queis superbit Almeris,

 

Superbit Ya, et potor Amstelae frequens,

45

Queis lecta Tassi pagina est, scripti sales,

 

Pictae tabellae, floribus datus nitor,

 

Conchis figura, sculptus in vitris amor,

 

Foedaret ictus? Nulla te posthac manus

 

Tangat nefandum. Nullus hic incudibus

50

Sudet Pyraemon, Semper erret ictibus

 

Fallatque nudum membra Brontem malleus.

 

Erravit hîc in Tessela, et non noxiam

 

Fecit nocentem collabascit Tessela,

 

Humumque mordet Dis propinqua femina.

55

Tristes tenebrae Vesperaeque flebiles,

 

Quid meruit insons Tessela? excors Cynthia,

[p. 254]

 

Cur distulisti tunc praeire Tesselae,

 

Nostraeque lumen commodare Palladi?

 

Cur occidisti, praescius discriminis,

60

Festine Titan? nulla cur in atrium⁶⁰

 

Se stella praeceps fudit? ecquid Hespere,⁶¹

 

Et tu Dione tuque tardior Venus,⁶²

 

Tui furoris negligis poëtriam?

 

Expunge fastis, scriptor annorum diem.

65

Hunc adde Cannis Alliaeque casibus.

 

Fabrile ferietur hoc die genus,

 

Non aera Steropes fundat aut flectat manu.

 

Non flamma ferro serviat, nec lancibus

 

Statera constet, quae fefellit Tesselam.

60 Titan, naam van den zonnegod Helios.

61 Hesperus, de avondster.

62 Dione en Venus, sterren naar godinnen genoemd.

[p. 255]

70

Plorent ocelli, quaeis amatis Virgines

 

Plorent ocelli, queis amatis conjuges.

 

Plorent ocelli, queis procamini viri.

 

Plorent ocelli, queis jocamini vates.

 

Ploremus omnes, quippe mitis Tesselae

75

Dolente ocello, ocelluli cunctis dolent.

C. Barlaeus.

Brief van Tesselschade.

Tesselschade aan Barlaeus¹⁾

Myn Heer

Naer dat ick in het diepste memory hol van Tessela gekoemen was, om de Alckmaersce Eusebia²⁾ haer oorde[e]l aff te eyscen, soo heeftse geantwoor[t] met luchtige zin:

Wat wonder is 't, een glas geslepen naer de kunst,
Doorluchticht met de gunst
Van mijn Phoeeten Gloor en naerstich ondersoecken
Der gri[e]xce toverboecken,
Dat dat vergroven kan en brengen aén den dagh
Het geen daer scherp in lagh,
Als door een kloecken bril geslepen en gevreven,
Om blinden O[o]gh te geeven.

1) Naar het Hs. op de Leidsche Bibliotheek, Uitgegeven door Van Vloten in Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 38.

2) Dit zal eene toespeling zijn op Vondels opdracht van de Peter en Pauwels (vgl. blz. 233).

[p. 256]

 

Doch soo daer ijts aen die doorluchte Schyn onbre[e]ckt,

10

Dat is, dat hy te klaer myn Hooft orakels spreekt.

Naer de pannekoeck daegen¹⁾ sal se het panegijricus²⁾ oorde[e]l vellen, soo se my beloofde. Siet hier nevens u e begeerten voldaen op myn dochter Maria Krombalghs, die het ingeleyde sonnet geschreven heeft. Syt hertelyck gegroet van u e gesonde vrindinnen

Tesselschade en Maria Krombalchs.

Adres: Mijn heer || Mijnheer de professor Bareleus || op de oude zijdts achterburghwal || Tot || Amsterdam || port.

1) dagen van de vasten.

2) Misschien is dit eene toespeling op Barlaeus' Panegyris, de lavdibvs Eminentissimi Cardinalis Armandi loannis Plessiaci, Richelii Ducis, Franciae Paris etc. (Lofspraak op de verdiensten van Z. Emin. Kardinaal Armand Jean du Plessis, hertog van Richelieu, pair van Frankrijk), die in November 1641 gedrukt werd en nog in dat jaar te Amsterdam bij Johan en Cornelis Blaeu is uitgegeven. Men vindt het uitgebreide gedicht ook in de Poemata, 1, blz. 129-155.
[Ik neem echter aan, dat dit gedichtje het antwoord is op het zenden van een bril door Barlaeus aan Tesselschade voor haar zieke oog, met een vers (wellicht dat van bl. 250), en dat Barlaeus haar oordeel had gevraagd over de beteekenis van den griekschen naam Eusebia (de grieksche tooverboeken. J.F.M. Sterck.] Zie verder Oorkonden over Vondel, bl. 178-185.

1) Het vers is gedrukt in Verscheyde Nederduytsche Gedichten, II, blz. 42. - Waarschijnlijk was het een tweede lofdicht op het Zangh-Bloemzel. - Saagent, drukfout v. Jaagent.

1) Als Tirezias, daarom blind geworden. Zie Kallimachus, op Minerves waschfeest. B.

2) Als de Dichter Thamyris, en anderen B.

3 Met dit oogmerk blindde Democritus zich zelven. B.

1 De Vierschaar, B.

2) De Burgerlijke Regeering, B.