Een onwaerdeerlycke vrouw. Brieven en verzen van en aan Maria Tesselschade

[p. 159]

VIII. Rozemondt, hoor je speelen nocht zingen?
Hooft.

[p. 161]

Brief van Tesselschade.

Tesselschade aan Hooft.¹⁾

Myn Heer ....

Ick hoop dat ghy myn laeste brieven ontfanghen sult hebben, houdende aen me Vrouw Heleonora en aen me Iuffrouw Susanna Bartelots, met een dancksegging over u e toe gesonden Sonne-boeck²⁾, daer de ghesonde weerelt wel aff doorlicht sal weesen; bedanck ue andermael daer aff, off het eerste gemist was.

Van u e voorgaende leydt my dit noch in de sin: Faites avec les fleurs Renaistre les amours de la Poesie, of ick segh dat tot uwent de Gracien en de Musen uyt hebben.³⁾

Dies send ick ue een spruytje dat op Mey dagh, synde ons heeren Heemel vaert, uyt myn dorre winter geest ghebot is; send het my begracit⁴⁾ weederom om een beeter, als ghy my sult believen te doen weeten, wanneer ick ue met me vrouw en kinderen te wachten sal hebben, daer wy van herten naer verlanghen; krygen geen tyding daer aff, en derven niet dencken, dat onser ijver antwoort onthouden wort, om dat het laeste versoeck op ue door tusschen spraeck van Ue lieve vrouw versocht is. Myn dochter doet u groeten, ende verlanght seer nae Iuffrouw Constansy⁵⁾ om daer mee musiek te singhen; laetse doch mee koemen, op dat de vreucht volkoemen sy; soo sal ick blyven u e vrindinne

Tesselscha Roemers.

1) Naar het Hs. op de Leidsche Bibliotheek. Uitgegeven door Van Vloten in Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz 28.

2) Nl. Hooft's Gedichten. De bundel wordt Sonne-boeck genoemd, misschien niet alleen wegens den inhoud, maar ook wegens het prentje op den titel.

3) Zie Hooft's brief van 10 Maart.

4) Begenadigd, nl. verbeterd.

5) Constantià Bartolotti, eene dochter uit het eerste huwelijk van Leonora Hellemans, werd op 29 Aug. 1623 te Amsterdam gedoopt en trouwde den 31sten Mei 1644 Mr. Johan van der Meijden, Zij is spoedig daarna gestorven, want Van der Meyden is in 1648 hertrouwd.

[p. 162]

Sonnet van Tesselschade.

 

Gelijck als Onder 't Juck van sinne slavernijen,¹⁾

 

Doch ongheoorloft aen ghenoemen Eyghen Last,²

 

Het gheen niet wel een blij Hoop Heemelhertie past,³

 

'T welck van onhoulyck goet Qualyck [en] is te vryen;⁴⁾

5

't ls onrecht, seij de Geest, gheruste vreucht te myen;

 

Maer 't Lichaem riep: O Neen, en doopte d'Overlast

 

Met Naem van suchte-Plicht tot het in Traenen plast;⁷

 

Soo most de vlughe Geest van t logghe Lichaem lijen;⁸

 

Van dagh een stercker Geest dat van syn Aerde licht,

 

En overreed' het dus, en eysten ander Plicht

 

Alst t vruchteloose wrangh van Alberts smack verjaeren;¹¹

 

Dees deed', dat ick de Sucht weerstribbich van my stiet;

 

Geluckich was hij, diese teenemael verliet,

 

En op soo heylgh'n dach mocht salich Heemelvaeren.

Elck zyn waerom.

1) Naar het Hs. op de Leidsche Bibliotheek. Alleen zijn enkele hoofdletters in gewone veranderd. Uitgegeven door Van Vloten in Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 26.

2 aen ghenoemen Eyghen - vrijwillig opgenomen.

3 blij Hoop Hemelhertie, - hartje dat blijde hoopt op den hemel.

4) onhoulyck goet, - goed, dat niet behouden kan worden.
vryen - bevrijden.

7 suchte - Plicht - plicht om te zuchten.

8 dagh - daag - dat, nl. het lichaam.

11 smack verjaeren - het verjaren van den slag (den dood).

Brief van Hooft.

Hooft aan Tesselschade.²⁾

Mê Joffr.^e

U.E. sonnet met zijn' hemelvaert³⁾ overstijght de wolken, telt met zijn' voeten de starren, ende maekt ze tot zoolen zijner broozen.⁴⁾ Ik, nu, heb geen' Adelaers ooghen, om tegen zulk een licht op, laete staen daer door heen, te kijken, en zoo hooghe geheimenissen te berejken, 't en zij Uwer E. jeghenwoordigheit mij 't gezight zelve en sterke met onderwijs, tegens de kraft van zoo vinnighe straelen. Dit 's mijn behoef⁵⁾ nae den geest. Joffr.^e Susanne heeft ook wel raedt van doen nae den lichaeme, ende noch haer zeere oogh. Ar-

2) Naar het Hs. in de Amsterdamsche Universiteits-Bibliotheek. Vgl. Hoofts Brieven, III, blz. 119.

3) Zie hierboven.

4) In margine: cothurnen. Nl. tooneellaarzen.

5) behoefte.

[p. 163]

noutjen¹⁾ heeft 'er twee. Ende zich in den windt te begeven dient hun niet. Dies kunnen quaelijk gissing maeken, wanneer 'er een' derwaertsreiz' ujt zal willen vallen. Anders ben jk zoo Geus²⁾ niet, dat een verzoek te min bij mij geldt, om dat het door voorbede van een' lieve vrouw gedaen wort. Zoo 't U.E. lust, hier op de maeghdoom van 't Jaer te gast te koomen, jk hoope, dat U.E. all' onze quaelen teffens genezen zal, en ons meêsleepen nae Alkmaer, tot blijk van de konst, in plaets van quakzalvers brieven. De gebrekkighen wachten op een troostelijk antwoordt van U.E. handt, oft liever van U.E. lippen, ende kussen midlerwijle d' een 'en d' andre, met toewensch van vervulling uwer zaelighe wenschen, ende blijft,

Mê Joff.^re,

Uwe E. Onderdaene toegedaene dienaer P.C. Hooft.

Van den Hujze te Mujden, 10 Maj 1636.

Adres: Aen mê Joffrouwe, || Mê Joffr.^e Tesselscha Visschers, || weduwe van S^r. Crombalgh || z.g. in de Langestraet, || tot || Alkmaer, || Loont.

1) Arnout Hellemans Hooft, gedoopt te Amsterdam den 23sten Dec. 1629, studeerde aldaar in de rechten, werd koopman in deze stad, in 1656 commissaris, in 1662 schepen en kapitein der burgerwacht. Hij trouwde 25 Mei 1655 Maria van der Houve (1629-1663) en 15 Maart 1665 Anna van Hoorn (1619-1666). Den 25sten Febr. 1680 is hij overleden (vgl. Elias, t.a.p., I, blz. 148).

2) ik ben niet zoo geusgezind, dat ik een verzoek zou versmaden, dat door de voorbede van een Lieve Vrouw (volgens katholiek gebruik) geschiedt.

Brief van Tesselschade.

Tesselschade aan Hooft.³⁾

Myn Heer en me Vrouw' Hoofts,

Ick heb groot verlanghen, hoe het met ue en kinderen is.⁴⁾ Heb doch beeter inbeeldingh⁵⁾ daer aff als het gerucht gaet, dat altyt volwassen wil weese, eer 't te deegh ghebooren is; maer dat het schielijck toe neempt en is geen wonder, het moet weer met een ooghenblick sterven, van die geen', die 't doot gheseydt heeft. Schryft my doch haest, hoe het met ue ghesondtheyt is, die ick met

3) Naar het Hs. in de Kon, Akad. te Amsterdam. Vgl. Hoofts Brieven, III, blz. 174.

4) Zie Hooft's brief van 10 Mei.

5) meening.

[p. 164]

myn dochter in volle deugh[d] besidt, daer wy Godt af dancken en bidde, dat met ue ock al soo mocht weesen; blyve ue vrinde

Tesselscha Roemers.

Adres: Aen De Heer || Myn Heer Hooft || Drossaert van Muyden et || Tot || Muyde.

Brief van Hooft.

Hooft aan Tesselschade.¹⁾

Mê Joffr.^e

Volghends U.E. begeerte is deze om te melden, hoe Suseken althans hier bij ons gekomen is, ende haer oogh genezen, oft luttel ontbreekt 'er aen. Arnaut is 'er ook deur; godt zij gedankt voor bejde. Maer zeker mij dunkt, dat U.E. niet met allen maeghdoomachtigh om haer hart is, dewijl zij meer van de vruchten dan van de bloemen houdt. Doch 't hout²⁾, daer U.E. nu etlijke daeghen in overgebraght heeft, dat Alkmaersche belveder³⁾, is genoegh om ijemandt te verzaedighen met de lustigheden der Lente. Ik at voorleden Zondagh in 't Bijlemeer⁴⁾ met den vorst der Poëten⁵⁾, wiens naem by Letter plaetswisseling⁶⁾ ujtbrengt belusar⁷⁾. Zeker schoon gebujk is noch wenschlijker dan schoon zien, in mijnen zin; jndien ook in uwen zin, wij zullen passen⁸⁾ hem hier te hebben, als U.E. zich verwaerdighen zal ter zelve plaetse te verschijnen. Hij is een' wijl ujt Amsterdam geweest, ende men zejde daer, dat hij zich t' Alkmaer vondt. Doch 't wort van hem miszaekt⁹⁾. Misschien is Belusar in Belveder geweest, zonder binnen de vesten der stadt te koomen. U.E. magh 't weeten, ende blijve hartlijk gegroet, samt U.E. dochter, zuster, ende alle kennissen, ende Gode bevolen,

Mê Joffr.^e van

U.E. Verplichten dienstw.^sten P.C. Hooft.

Van den Hujze te Mujden, 27 Maj 1636.

1) Naar het Hs. op de Amsterdamsche Universiteits-Bibliotheek. Vgl. Hoofts Brieven, III, blz. 120.

2) De Alkmaarder Hout.

3) Een huis even buiten Alkmaar aan den voorhout, dat Tesselscha blijkbaar des zomers bewoonde, terwijl zij haar huis in de stad aanhield. In 1870 is er een gedenksteen in geplaatst.

4) Hooft's zwager Schuyl had daar een buiten.

5) Barlaeus.

6) In margine; Anagrammatismus, Letterverplaatsing.

7) Woordspeling met de Italiaansche woorden bel en usare.

8) maatregelen nemen.

9) ontkend.

[p. 165]

Mujden (ach arme!) is geen petit Paris meer. De Franschen¹⁾ zijn heden vertrokken; zulx het een schrejhoek²⁾ van hunne vrijsters heeft moeten strekken, die gehujlt hebben als hof honden.

Adres: Aen mé Joffrouwe, || Mê Joffr.^e Tesselscha Visschers, || Weduwe van S^r. Crombalgh z.g. || in de Langestraet, || tot || Alkmaer. || loont.

1) Fransche troepen in dienst der Staten-Generaal.

2) Als in Amsterdam; zie blz. 11 en 51.

Gedicht van Huygens.

Ad Tessalam, de Barlaeo, a mante strenuo³⁾.

Thessala Barlaeo non nuper visa poetae,

Qualis amatori Iulia nostra suo,²

Thessala Caninefas, seu Frisia dicier ambis,

Almerij pharos et fax animata soli.

Ibit amatorum, si vis non torva videri,

Per freta, per saevos aemula turba lacus.

Ibit eo Zonam qui, nec se perdidit, ibit

Amstelidum crispis compta juventa comis;

Ibitur in vitâ Superûm vi; si pavet omnis
Navita, non rarus, faxo, natator erit.
Unus ut ignoscas orat, vir fortis ad arma,

3) Vgl. Gedichten van C. Huygens, III, blz. 8. Vertaling: ‘Tesselscha, gij die onlangs niet door den dichter zijt waargenomen, zooals onze Julia door haren minnaar; Tesselscha, hetzij gij verlangt Caninefate of West-Friesche genoemd te worden, vuurbaken en bezielde fakkel van den Alkmaarschen grond. Als gij niet stuursch wilt schijnen, zal eene wedijverende schaar van minnaars door de zee en door woeste meren gaan. Hij zal gaan, die noch den gordel, noch zich zelf te gronde heeft gericht en de jongelingschap van den Amstel met gekrulde haren. Men zal gaan, ook als de machtige goden er tegen zijn; als ieder schipper bang is, zal er meer dan één zwemmer zijn. Eén enkele smeekt, dat gij hem zult verontschuldigen, een man sterk in den krijg, den krijg der mannen, n.l. met pennen en bekers. A mor toch, het dolle hondje, heeft uw dichter gebeten en, nu hij gewond is, schrikt hij terug als hij water ziet. Hij vreest, dat, als hij dat drinkt, zijne trage dichtader, die u door hare muziek beroemd zou maken, krachteloos zou worden door ellendigen dorst. En ten slotte, zegt hij, is hij behoedzamer voor zich zelf, als hij aan de winden behaagt, en dat hij geen tijd heeft, om te sterven, wanneer het schip van Venus uiteen wordt geslagen. Wat zult gij doen? Als hij door de eene of andere beleediging en door minachting van uw schoonheid, u krenkt, houd dan uwe lichten voor u en verberg uw fakkel, Ook niet als deze geheel en al schittert, ook niet, als gij vleiend op het strand riept: kom, ik zal naakt tot belooning strekken voor uwe moeite, ook niet als hij in de nieuwe lente na een stevigen dronk met eene nieuwe vloot van Abydus kan wegzeilen, zal hij naar Sestos gaan.’ Den 19den Juli was Barlaeus met Huygens en vele andere vrienden over de Zuiderzee te Muiden gekomen, maar toen er tegen den avond een storm opstak, durfde hij, met verscheidene anderen, niet op dezelfde wijze terugkeeren. Huygens plaagde hem daarmede in verschillende gedichten, o.a. in het bovenstaande, aan Tesselschade gericht; Barlaeus heeft die verzen beantwoord.

2 Julia, de kleindochter van Keizer Augustus, op wier leven heel wat aan te merken was. Er is een verbaal, dat de dichter Ovidius haar eens naakt had gezien en dat dit één der redenen was van zijne verbanning.

[p. 166]

 

Arma virûm, calamos, arma virûm, calices.

 

Nempe tuo vulnus rabiosa canicula vati

 

Fecit Amor; visâ saucius horret aquâ.

15

Si bibat hanc, metuit ne, quâ tibicine clares,

 

Marceat infami languida vena situ.

 

Denique si ventis placeat, sibi cautior inquit

 

Nec Veneris fractâ puppe vacare mori,

 

En quid agas? si qua spretae te injuria formae

20

Mordet, habe tecum lumina, conde facem.^20-24

 

Non si tota micet, non si de littore clames

 

Blanda, veni, pretium nuda laboris ero,

 

Non si vere novo, non si bene potus Abydo

 

Classe novâ possit solvere, Seston eat.

25 Iul 1636.

Constanter.

20-24 Toespeling op de sage van Leander uit Abydus, aan de Aziatische kust van den Hellespont, die verliefd was op Hero, eene priesteres in Sestos, aan de Europeesche zijde, en des nachts den Hellespont overzwom, wanneer Hero een licht in den toren van Sestos had ontstoken, om hem den weg te wijzen. Vgl. bl. 99.

Brieven van Hooft.

Hooft aan Tesselschade¹⁾.

Mê Joffr.^e

De prujmen beginnen all' teffens, op een bodt, te rijpen en te roepen: Tesseltje, Tesseltjes mondtje. Etlijke deuntjes van Belusar²⁾ en andre roepen daer tegenaen: Tesseltje, Tesseltjes keeltje, daer zij gejrne van gezongen waeren, ende wenschten wel, dat U.E. Joffr.^e Francisca³⁾ te hulpe meêbraght. Wat jk haer zeg: Tesseltje suft; Tesseltje heeft pen noch inkt, om een brief ken te beantwoorden; zij neemen 't niet aen, ende willen, dat jk U.E. ujt den droom wekke. Op, op dan,

Rozemondt, hoor je speelen nocht zingen?⁴⁾

1) Naar het Hs. op de Amsterdamsche Universiteits-Bibliotheek. Vgl. Hoofts Brieven, III, blz. 154.

2) Zie blz. 164.

3) Francisca Duarte; zie blz. 84.

4) De beginregel van Hooft's beroemden Sang (vgl. Gedichten, I, blz. 175), in 1621 gedicht.

[p. 167]

Wij verwachten U.E. op 't spoedighste, met U.E. dochter, ende Joffr.^e Duart met haer' E. man, maer een brief ken voorujt, om wat gissings te moghen maeken. Ondertussen zullen wij in den windt zien, ende happen nae den geenen die van Alkmaer komt, en snuffen oft hij nae U.E. adem riekt. Godt behoede U.E. op de rejze, en eeuwlijk in genaede, met alle die haer lief zijn, gelijk van heelen, heeten harte wenscht,

Mê Joffr.^e

U.E. Verplichte dienstw.^ste P.C. Hooft.

Van den Hujze te Mujden, j Aug. 1636.

Adres: als boven.

Hooft aan Barlaeus¹⁾.

Mijn' Heere,

Die geen betaelen in den zin heeft, moet zich hoeden voor nieuwe verbintenis. Voorheene had jk slechts vlugge toezegging, nu 't swart in 't wit, want U.E schrijven bekent een daegheraedt aen onze prujmen belooft te hebben. 'Tontslaen van beloften staet het aen den beloover? Indien U.E. haer, zij schelden U.E. niet quijt, veel min jk, die een scherp maener ben, en gasten op U.E. genoodigt heb. Op morghen, oft overmorghen ten langsten, zal tot Mujden Joffrouw Tessel zijn. De vermaerste van 't landt, dunkt U.E. die een haeven om verbij te zejlen?

Dic aliquid, sodes, dic, Quintiliane, colorem²⁾.

Een man een man, een woordt een woordt, zeggen d'Amsterdammers, waeronder U.E. nu gerekent wort. Dan verwacht jk noch een' welgeaerde, blijgeestighe, kinderlooze, niet kindsche weduwe van Naerden.³⁾ Keur van pelsen⁴⁾. Lejden magh zich wat lijden⁵⁾, en de H. Overbeek⁶⁾ daer nae een' beurt krijgen. Honneur aux dames,

1) Naar het Hs. in de Univ.-Bibliotheek te Amsterdam. Vgl. Hoofts Brieven, III, blz. 155.

2) Juven, 6, vs. 280: Zeg toch, Quintilianus, als je blief, een of ander voorwendsel. Juvenalis, Sat. 6, 280.

3) Anna, wed. Bloys v. Tresloag.

4) Een uitgelezen gezelschap van vrouwen (eig. rokken).

5) zich lijden - ontberen, missen.

6) Matthijs van Overbeke († 1638), uit Vlaamsche ouders te Frankfort geboren, woonde te Leiden. Hij was een rijk koopman, een beschermer van kunsten en wetenschappen en een groot vriend van Barlaeus, die in dezen tijd juist van plan was hem te bezoeken.

[p. 168]

zeij die quant. Omnia vincit amor¹⁾, is 't roepen van den gemeenen afgodt, daer wij bij sweeren En d'Jtaliaen maekt 'er een dexel tot alle potten af:

Che facilmente ogni scusa s'admette,
Quando in Amor la colpa si riflette²⁾.

Dies kan 't U.E. aen geen' ujtvlucht mangelen, om d'andre vrienden voor een' wijl te paeijen, ende houd jk de vejrsen hier in gijzeling, tot dat U.E. die koomt lossen. Maer niet wederom, als laestmaels, op heete koolen te zitten; tussen die, dat's een ander. U.E. troone (is 't moghelijk) den H. Mostaert³⁾ meê. Alle spijs zal te beter smaek hebben met die saus. Dan zullen wij 't vonnis vellen over die doorluchtighe gedichten, door weldaedt der welke onze Mujden

Tantum alias inter caput extulit urbes⁴⁾.

Ook heb jk noch wat nieuws van den H. van Zujlekom, ende spaere 't tot banket. Een gedekte schujt is goedt, om U.E. binnen deur over Weesp hier te leveren,

Et formidatis auxiliatur aquis⁵⁾,

in spijt der artsenijkonst. Hoe eerder gekoomen, hoe U.E. meer danks begaen zal, Mijn' Heere, bij

U.E. Onderdaensten, toegedaensten dienaer P.C. Hooft.

In haeste van den Hujze te Mujden, 5^en van Oestmaent 1636.

1) ‘De liefde verwint alles.’ Vergil., Ecl. 10, 69.

2) Aldus vertaald door Huydecoper, t.a.p., blz. 403: Wanneer men iemant mint, kan hij licht schuldt begaan; Hij heeft geen noodt; men neemt straks zijn verschooning aan.

3) Zie blz. 105 en 121.

4) Verg., Ecl., 1, vs. 24: ‘Zoozeer het hoofd heeft verheven boven andere steden.’

5) Ovid., Ex Ponto, I, 3. vs. 24: ‘En helpt tegen de watervrees.’

Hooft aan Barlaeus⁶⁾.

Mijn' Heere.

De dingen ujt een ander oogh te doen zien, dan zij hebben in der

6) Naar het Hs. in de Univ.-Bibl. te Amsterdam. Vgl. Hoofts Brieven, III, blz. 158.

[p. 169]

daedt, is niet nieuws bij lujden van U.E. neering¹⁾. Ende wat handt²⁾ de poëten hebben van de menschen door aerdighe stoffering te brillen³⁾, en geringe zaeken te vergrooten, weet jk van heden oft gister niet⁴⁾; moet eevenwel belijden, dat U.E. gelaet⁵⁾ van minzuchtighejt mij een veer' door de neuz geboort⁶⁾ heeft, ende jok voor ernst aengesmeert. Lustigh heeft U.E. mij gehadt. Doch kleene swaerighejt;

Aeneae magni dextra cado⁷⁾.

Daerentussen wenscht' jk wel, dat U.E. mij in dien droom gelaeten ende den eersten personaedje hadde blijven ujtbeelden. Wat lejdt 'er den toekijkren aen, oft het deunen⁸⁾ oft meenen zij, als de rol slechts wel gespeelt wort? Ten minsten zoud' het de Joffr.ⁿ aen geen onderhoudt gemangelt hebben. Ende wie weet, waer 't spel op hadde moghen uitkoomen?

saepe
Factus amor verus, qui modo fictus erat⁹⁾

Nu zit Tesselschaede (bij verspelding¹⁰⁾: Sachtesedeles) oft zij driaekel¹¹⁾ te koop had! Fraej beschejdt (averechtsover¹²⁾) van den H. Overbeek¹³⁾, die U.E. van het lief koozen tot het hajrklooven van koopmans krakkeel verlejdt heeft. Heiljooze twist, die ons met het spit slaet, zonder hoop om van 't gebraên te eeten. Aen den H. Mostaert zelf heb jk mede geschreeven, maer zijn' E. laet ons ook in de pekel steeken. 'K verneem 'er tael nocht teken af. Zoo 't U.E. noch gelieft, oft geleghen valt, in deze week eens ujt te breeken,

Non equidem omnino vidua, aut deserta viderer¹⁴⁾,

zoude zij moghen zeggen, die noch zoo lang met ons denkt hujs te houden¹⁵⁾. Niettemin, mits d'onzekerheit der koomste van U.E., die jk noode in woordbreuk vervallen zaegh, gaen hiernevens eenighe prujmen, om haer ontfangen vonnis te voldoen. De zelfste mondt, die 't gesprooken heeft, dient het ujt te voeren. De vejrsen¹⁶⁾ zullen haere rejsbroeders zijn. Maer 't is wel tegens hunnen dank, dat zij

1) vak, bezigheid.

2) slag.

3) bedriegen.

4) sedert lang.

5) vertoon, schijn.

6) iets wijsgemaakt.

7) ‘Ik val door de hand van den grooten Aeneas’.

8) schertsen.

9) Verg., Aen., iv, vs. 330: ‘Dikwijls is eene liefde ernstig geworden, die slechts verdicht was.’

10) verspelling, omzetting.

11) triakel, theriakel, tegengift, een zeer samengesteld geneesmiddel.

12) andersom.

13) Zie blz. 167. Overbeke was altijd in processen gewikkeld, en blijkt te Muiden met Barlaeus getwist te hebben

14) ‘Dan zou ik niet geheel weduwe of verlaten schijnen.’

15) bij ons denkt te blijven.

16) Nl. die tusschen Huygens en Barlaeus gewisseld over de watervrees van den laatsten.

[p. 170]

van hier schejden; ende niet dan op hoope, dat UE. hen zal doen naemaelen¹⁾ door eenen bequaemen schrijver, te mijnen koste, ten behoeve van dien Brusselschen lekkertandt²⁾. Jk verbejde dan het dubbeldt daer af, ende zoo de dichter brenger wordt, gelukkigh,

Mijn' Heere,

U.E. Onderdaenste, toegedaenste dienaer, P.C. Hooft.

Van den H. te Mujden, 12^en van Oestmaent 1636.

1) nateekenen, overschrijven.

2) Waarschijnlijk de abt Scaglia, wiens tusschenkomst was ingeroepen voor Hoofts belangen te Brussel. Vgl. blz. 135. Barlaeus zond de gevraagde afschriften, maar niet het vers dat Huygens aan Tesselschade had gericht (vgl. zijne Epistolae, blz. 672, 673).

Hooft aan Barlaeus³⁾.

Mijn Heere,

D'andre knibbelvejrsen⁴⁾ vertrouw jk, dat U.E. bij mijnen laesten ontfangen heeft. 'T geen hier nevens gaet, was toen vergeeten, mits Tesseltjen het had dien 't luste wat in haere gloorij te studeren. 'T is haer, zejdt ze, geen kleene troost, een ballon⁵⁾ te zijn, daer de armen der geleerde lujden meê kaetsen. Jae men zouw, nae 't zich aenzien laet, genoegh te doen vinden, om haer dietsch te maeken, dat het grooter vreughd waere daer in te rusten, dan daerop af te stujten. In U.E. zin daerentussen zal (zorgh' jk) niet veel stujten, zoo hij U.E. kiesche ooren langer met zijn' roestighe stem beukt,

Mijn' Heere,

U.E. Onderdaenste, toegedaenste dienaer P.C. Hooft.

Van den Hujze te Mujden, den 14^en van Oestmaent 1636.

3) Naar het Hs. in de Univ.-Bibl. te Amsterdam. Vgl. Hoofts Brieven, III, Blz. 160.

4) twistverzen. Zie blz. 169.

5) bal.

Hooft aan Tesselschade⁶⁾.

Tesseltje,

Wist jk raedt om een' schacht ujt de wieken van den Mingod, om wat aengebrandt bloeds ujt het hart dat Venus voor haeren schepter voert, en om een wit roozebladt van haer' krans, jk zoud' er gaen

6) Naar het Hs. in de Universiteits-Bibliotheek te Amsterdam. Vgl. Hoofts Brieven, III, blz. 186.

[p. 171]

maeken pen, inkt, en papier af, om te proeven oft zij maght hadden een tooghjen¹⁾ van U.E. handt herwaerts te troonen. 'T heught mij nauw, zoo lang is 'tgeleden, dat jk U.E. laest geschreven heb²⁾, om wat beschejds van U.E. welvaert, en om 't deuntje van de Mus³⁾. Zijn U.E. vingers verkleumt, oft uw inktpot bevrozen, door kouwde van geneghenhejt, dat 's zeker een hardt gelagh. Maer zoo U.E. bedooven⁴⁾ in 't vrijen steekt, en het daermeê zoo drok heeft, dat 'er niet een briefken ujt vallen magh, ik houd' het U.E. ten besten, als die wel eer in 't zelve gasthujs heb ziek geleghen.

Poj ch'io anchor per pruova intendo amore,
Potraj truovar pietà, non che perdono⁵⁾.

Dan wie kan ontslagh⁶⁾ verleenen, zonder eerst bieght gehoort te hebben? Js 't zoo dier een tijdt van schrijven, zejndt mij slechts een lokjen gezengt hajrs, tot teken, dat het alzoo met U.E. gestelt is, ende daermee zal jk mijn hooft rusten⁷⁾, tot dat m' 'er de metten van U.E. brujloft meê te luijen hebbe⁸⁾. Dan wil jk 'er eens met raeghbezem oft boender in, om te zien oft de klepel ujt het stof en de spinnewebben te redden zij, en aen 't ouwde beijeren⁹⁾ te krijghen. Suseken is t' Amsterdam, om haeren vinger te doen genezen van een 'Neghenoogh. 'K wed, zij wilde dat zij hier zaete, ende die op den weêrhaen van d'Ouwekerks tooren, met een' goên verrekijker voor zich, om te bespieden wat hujs men tot Alkmaer houdt. Doch zij wort van ons haest verwacht, ende is nu door 't quaedste; Godt hebbe lof, ende houde U.E. met U.E. dochter in zijn' heilighe hoede, nevens hartlijke groete en gebiedenis.

Me Joffr.^e van Van den Hujze te Mujden, 9 Novemb. 1636.

Adres: als boven.

U.E. Verplichten, dienstw.^sten P.C. Hooft.

1) trekje.

2) Die brief is verloren gegaan.

3) Barlaeus had in het voorjaar (vgl. Barlaei Epistolae en Hoofts Brieven, III, blz. 142) het gedicht Passer Susannae Bartelottae, artem nendi edoctus (Poëmata, II, blz. 331) geschreven, dat door Vondel is vertaald als Waerschouwing voor het muschken van Suzanne Bartelot (vgl. Unger's Vondel, 1630-1636, blz. 230).

4) verdiept in.

5) Aldus vertaald door B. Huydecoper, t.a.p., blz. 414; ‘Dewijl ick my door proef noch op de min verstaa, Vindt gij wel deerenis, al vindt gij geen genaa.’

6) Hierbij in margine: absolutie.

7) rust geven aan.

8) door klokgelui oproepen tot de vroege gebeden.

9) luiden.

[p. 172]

Gedicht van Barlaeus.

In Lemniscum, opus divinae Tesselae, suspensum in atrio Satrapae Muydensis¹⁾

Aspice pendentes quos Tessela nexuit hortos
Translatosque sua suspice sede Deos,
Autumnum Bacchumque Patrem, sacrataque pomis³
Numina et arboribus pignora rapta suis.
Miscentur Superi, pendent Pomona Ceresque⁵
Et socias Daphne nectit opaca comas.⁶
Mille vides pulchra disponi lege colores,
Mille vides apte frondibus esse locum.
Dispersis sua forma deest. Sic juncta stupemus.
Quod commendet opus quilibet ordo facit.¹⁰
Miramur cuncti doctae molimina dextrae,
Miramur viduas haec potuisse manus.
Tessela, (dicebam) quae jungis numina, digna es
Non Homini, verum nubere sola Diis.¹⁴

Septembri A^O 1637, in Atrio Muydensi.

C. Barlaeus.

1) Naar het Hs. in de Bibl. der Remonstrantsche Gemeente te Amsterdam (Univ. Bibl.).-Vgl. Barlaei Poemata, II, blz. 430.
Vertaling: Op aan kransen hangende linten, het werk van de goddelijke Tesselschade, in de zaal van den Drost van Muiden. Zie naar de hangende tuinen, die Tesselscha vlocht, en naar de goden, die van hunne verblijfplaats zijn overgebracht, den Herfst en Vader Bacchus, de godheden der vruchtboomen en de vruchten aan hunne boomen ontrukt. De goden raken in verwarring. Pomona en Ceres zweven en de schaduwgevende Daphne vlecht, samen met dezen, heure haren, Men ziet, dat ontelbare kleuren in eene schoone orde worden uitgestald en dat er juist plaats is voor ontelbare soorten van loof. Nu alles verspreid is, ontgaat ons de omtrek van elk onderdeel en zoo bewonderen wij het geheel, Het is de regelmaat, die iets schoon maakt. Wij verwonderen ons over de inspanning der kundige hand en over de macht van eenzame handen, om dit tot stand te brengen. Tessel (zei ik), gij, die de goden verbindt, verdient niet de echtgenoote van een mensch, maar van een god te worden.

3 Bacchus - druiven.

5 Pomona - ooft, Ceres - korenaren.

6 Daphne - de laurierboom.
Varianten in de uitgave der Poemata: titel: In Corollas et lemniscos -

10 quodlibet

14 nubere numinibus.