Weergaloos

Jung & het volledig leven

‘Eenzaamheid ontstaat niet doordat men geen mensen om zich heen heeft, maar veeleer doordat we hun de dingen die ons belangrijk voorkomen, niet kunnen meedelen, of gedachten als juist beschouwen die de anderen onwaarschijnlijk vinden. De eenzaamheid begon met de belevingen van mijn vroege dromen en bereikte haar hoogtepunt in de tijd toen ik mij met het onbewuste bezighield. Als een mens meer weet dan anderen, wordt hij eenzaam. Eenzaamheid staat echter niet noodzakelijk tegenover gemeenschap, want niemand ervaart gemeenschap sterker dan juist de eenzame, en gemeenschap bloeit slechts daar waar iedere enkeling zich zijn bijzondere aard herinnert en zich niet met de anderen identificeert. Het is van belang dat wij een geheim hebben en het vermoeden van iets dat niet geweten kan worden. Het vervult het leven met iets onpersoonlijks, met een numinosum. Wie dat nooit heeft ervaren, heeft iets van groot gewicht gemist. De mens moet voelen, dat hij in een wereld leeft, die in zeker opzicht geheimzinnig is, en dat daarin dingen gebeuren en kunnen worden ervaren, die onverklaarbaar blijven en alleen dingen die aan onze verwachting beantwoorden. Het onverwachte en ongehoorde hoort in deze wereld thuis. Slechts dan is het leven volledig.’

Uit Carl Gustav Jung's Herinneringen Dromen Gedachten, Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1963.

Waar of niet?

[p. 185]

Het laatste oordeel is niet anders dan je eigen vermogen tot oordelen. Wacht even, we zijn nog lang niet zo ver! Het begin is, inderdaad, je eigen wil tot Fundamentele Verandering: begin er eens mee als waardeloos te beschouwen wat je tot dusverre⁺ waardevol achtte, en andersom - en zoniet, waarom niet? Al was het slechts bij wijze van spel. Ik speel dit boek met jou mee. Ik roep ik roep ik roep.

Het zijn allemaal zúlke relatieve begrippen, weet je wel, het is te gek dat deze dingen nog verduidelijkt moeten worden: alle normen, en regels, maatstaven, en andere waarderingen, evaluaties en schattingen zullen over- of onderschattingen zijn, maar altijd ligt de waarheid in het midden: in de open ruimte die wij slechts dan geheel en al gezamenlijk kunnen delen, als wij er voor zorgdragen dat wij open blijven, zo open als de eigen geest, die onderzoekende is, maar op weg is.

+

Gary Davis, wereldburger nr. een

Welke weg? Een boek vol wegen. Elke pagina een vehikel. Geen weg: jij.

happenings heb ik mijn hele leven gekend. Illustraties uit kinderboeken. Een Persil-man in Den Helder, op stelten: huizenhoog torende hij boven de kinderen uit, aan wie hij pamfletjes uitdeelde. Een, twee, meer razzia's. Hout stelen uit het Sarphatipark in de hongerwinter.

Al m'n gedichten in de kachel, ik was 17 - en brandde, voort.

In Parijs, anno 1948, begon het meteen al goed: Wereldburger Nummer 1 stalde zijn tentje op het extra-territoriale terrein, waar de Verenigde Naties haar jaarlijkse vergadering belegde; het V.N.-hoofdkwartier in New York was nog niet gebouwd, rond het Palais de Chaillot waren alle grasvelden,

[p. 186]

oprijlanen, bloemperken, trappen wereld-gebied - en de Franse politie kon niets tegen de eenzame Amerikaan beginnen, zonder de wereld-opinie tegen te krijgen.

Voorpagina's publiciteit voor het wereldburgerschap - avant-gardist Gary Davis, die ter plekke zijn Amerikaanse paspoort verscheurde, heeft nu - laat ik mij vertellen - een garen-en-bandwinkeltje in Straatsburg. Zoek hem eens op ‘twintig jaar later’ - hoeveel wereldburgers zijn er ondertussen bijgekomen? Ik spreek niet over het aantal verenigingen, dat het wereldburgerschap bevorderen wil; die zijn er in talloze variaties: een handboek voor de organisatie van het aktieve wereldburgerschap zou gemakkelijk de omvang van dit boek kunnen verkrijgen, als je alleen de adressen en doelstellingen al vermeldde.

Men had nooit het VN-hoofdkwartier op Amerikaans terrein moeten laten bouwen; het is éen gelukte greep méer naar Amerikaanse ($) hegemonie geworden - waarom heeft Nederland geen gooi gedaan naar dit hoofdkwartier? We hebben toch een Vredespaleis, waar het Internationaal Hoog Gerechtshof huist? Enfin, in Nederland grijpt men zelfs niet de kans aan, in 1976, een wereldtentoonstelling te organiseren. Ons kabinet bestaat uit kleinburgers, die andere prioriteiten zien dan op een open toekomst gerichte...

(Dat weten we toch, dat hoeft toch niet opnieuw gezegd te worden?)

Ik laat het liever onder woorden brengen door een wis-en natuurkundige, prof. dr. J. Kistemaker, direkteur van het Instituut voor Atoom- en Moleculefysica van de Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie, die in de Haagse Post van november '67 enkele spijkers met koppen slaat. Lees wat er staat:

[p. 187]

‘Bij het begin van zijn studie wilde Kistemaker nog astronoom worden. ‘Die belangstelling kwam voort uit een typische Nederlandse drang, de verbondenheid met de kosmos die vele Nederlanders hebben. Er is geen land ter wereld waar per aantal inwoners zoveel astronomen geproduceerd worden.’

‘Alle jonge mensen moeten zich bij het afsluiten van hun studie realiseren dat ze na tien jaar wat vakkennis betreft volkomen verouderd zijn. Een jongeman die op zijn 25e afstudeert, kan op zijn 35e alleen nog maar een bureaucratische of organisatorische functie bekleden, maar als specialist is hij uitgeteld.’

Kistemaker ziet voor het jaar 2000 zeker geen tweedaagse werkweek en een vijfdaags vrijetijdsprobleem:

‘Ik voorzie veeleer dat inderdaad twee dagen de productiedeelneming in de vorm van wat men normale arbeid noemt zal plaatshebben, maar dat er daarna twee of drie dagen verplichte scholing op het programma zullen staan, waar de man die er niet aan mee wil doen binnen een aantal jaren het slachtoffer van zal worden.’

‘In Nederland is maar éen vak waar je geen examen voor hoeft te doen en dat is voor Kamerlid. Het gaat niet alleen om hen, maar ook om de hele groep van mensen die onze ministeries en stedelijke bestuursapparaten bevolkt.

Allemaal prettige, intelligente mensen van goeden wil.

Ze werken zich een ongeluk en doen wat ze kunnen, maar het probleem is: ze kúnnen niet beter. Het bestuursapparaat in Nederland wordt in hoge mate verlamd door gebrek aan besluitskracht en efficiency. En die weinige mensen die in dat apparaat terechtkomen en werkelijk capaciteiten in meer dan één richting hebben, de technocraten, zijn zo geweldig kostbaar dat ze na korte tijd door de industrie weggekocht worden. Dat de industrie dat doet is haar goed recht, maar dat de overheid dat toelaat, is heel dwaas.’

Er zijn meer hooggeleerden, zeer edel welgestrenge en andere geboren heren, die de alarmbel luiden, of het nu gaat om het behoud van het biologisch evenwicht in mens en natuur, de water-

[p. 188]

huishouding, de luchtvervuiling, voortdurende verontreiningen waaraan wij, om der wille van sociale, ekonomische, geld-belangen blootstaan. Ik maak mij niet graag tot spreekbuis van ongerusten op een materieel vlak, maar ik weet dat waarschuwingen die in de wind worden geslagen, hun donkerste konsekwenties zullen hebben. Dat is dan éen ding wat ik weet; de bedoeling van deze teksten is echter dat ik je onturn, niet dat ik je downput (- terneersla, paranoïde maak).

Ik stil al je pijnen, ik heb ze zelf meegemaakt.

Baarmoeder aarde bewerkstelligt alle genezingen.

Allemansvuur in het avondland: een jongen doofde in Parijs, al waterend, de Eeuwige Vlam van de Arc de Triomphe, waar de Onbekende Soldaat wordt geëerd, omdat hij zich dagelijks opnieuw laat slachten, massacreren, offeren.

Tijger in de modder

Wat al offers! Mel Clay maakte een film, Tijger in de modder, ook in Parijs, met zeven Vietnamezen, in éen kamer - uit een séance van 8 uur 26 minuten. Hij laat er foto's uit zien, een verhaal als antwoord op de vraag ‘Hoe gaat het met de oorlog?’

‘Ik wil u een verhaal vertellen uit dit dorp. Er was eens een tijger die hier elke nacht kwam, ons vee opvrat en soms ook onze kinderen roofde.

We hadden geen wapens om hem te bevechten. Tot wij onze vetste geit in het moeras vastbonden. Die avond kwam de tijger, doodde de geit, en

[p. 189]

begon die op te vreten. Hoe meer hij vrat hoe zwaarder hij werd, en hoe zwaarder hij werd hoe meer hij in de modder zonk, totdat na een tijdje zowel onze geit als de tijger door de modder verzwolgen werden.’

Ik knik, zwijgend - na een paar ogenblikken vraag ik: ‘Wat gebeurt er met de vietnamezen aan het einde van je film?’

‘Bombed back into Stone Age.’

Dáar beginnen onze lessen in overleving, bij het schamelste begin: ons eigen vege lijf. Laten wij elkaar toch niets wijsmaken, lieve mensen - dachten wij werkelijk dat het zo zou kunnen blijven gaan, als het nu gaat? Er zal inderdaad geen steen op de andere blijven, laat je dat namens Jezus Christus gezegd worden.

Ten tijde van de lettristen (1950, 1951) doken er zo nu en dan verontwaardigde jongens in Parijs op, die missen verstoorden en kansels beklommen om uit te roepen: merde a dieu!

Rimbaud heeft het, rond 1868, in de banken van de parken in Charleville gekrast, Nietzsche had het geproklameerd als een eerste sprong van de westerse mens uit zijn slavernij - wie al niet kwamen in krankzinnigengestichten terecht, omdat hun kennis te vroegtijdig was?

Natuurlijk was die God (het beeld der vaad'ren) dood, maar nog steeds moeten zoveel mensen dat toch eerst voor zichzelf uitvinden, omdat zij nog steeds worden opgevoed in een kortzichtig, rechtlijnig denkend, hierarchisch, autoritair, vrezend, angstig geloof - dat voor hen de symbolisering van de vader is, die toch eerst uit de weg moet worden geruimd, als je vérder wilt.

Antonin Artaud, in een bliksemschicht leven

[p. 190]

verwikkeld in een gevecht om eigen naakt bestaan in een wereld, die naar de pest-epidemie 1939-1945 koerste - wat Artaud om de zoveel tijd in de Tarot zag aangeduid - reizend naar Mexico zijn eksploderende theater-ervaringen voorbij, de waarheid ontdekkend in Indiaanse peyote-rituelen, gestraft - omdat hij de wereldoorlog voorzag, de konsentratiekampschoorstenen hun zwartmagische mensenrook zag uitwalmen - met negen jaar krankzinnigengesticht, waar de doktoren eens bekendheid zouden verwerven door te schrijven over Hém, de Grote Dichter, de Laatste Verdoemde!

Bikini heeft de wereld bevrijd; na de negatieve existentiële (om niet te zeggen: existentialistische) bevrijding, bleek er ruimte te bestaan voor een volledig leven, waarvan de geschiedenis der mensheid door dichters en musici, dromers en profeten hadden getuigd,

omdat zij het met eigen ogen hadden aanschouwd!

Pour en finir avec le jugement de Dieu. Artaud heeft een aantal ware woorden over Van Gogh neergeschreven: Van Gogh, ou Le suicide de la société. Zolang in Nederland niets dan enkele fragmenten uit Antonin Artaud's Théâtre de la Cruauté (slecht) vertaald zijn (in het boek Voetnoten bij het modern toneel, een LRP) en al het andere nog in het Nederlands onbekend is, kan ik dit land niet rekenen tot een eigentijds wereldcentrum. Als de wereld vergaat, hebben wij nog 50 jaar de tijd om na te praten. Ik hoop erbij te zijn; tenslotte heb ik door vuur leren wandelen, fakir of the mind. Kennis genomen hebbende van velerlei happenings, ben ik toegankelijk gebleven voor de grote openbaring, die ieder voor zich kan illustreren: ik ben Die Ik Ben.

⁺ De 50er jaren in Parijs - waarom onderbreek ik

+

[p. 191]

deze chronologie toch voortdurend? Omdat het bewustzijn een gelijktijdigheid inhoudt. (Daarom).

Moord en zelfmoord (Gandhi, Pavese), de gerevolteerde mens, Colin Wilson's Outsider, de UR-vormen van de lettristische beeldentaal, de uiteengetrokken en in elkaar geslagen letters van Camille Bryen, het zoeken naar een taal waarin ervaringen kunnen worden ondergebracht, in plaats van concepten beschreven - die volle scheuten van barensweeën, die als het orgasme telkens opnieuw beleefd kunnen worden.

Er wordt een kind geboren in de familie Van der Linden; dát is het grootste wereldgebeuren: een moeder die aan zichzelf voldoende heeft, méér dan genoeg. Is er iets wonderbaarlijker, waarachtiger, indrukwekkender en gelukkiger dan een zwangere vrouw, die kan afwachten wat komen gaat? Een zichzelf-voldoend organisch funktionerend volledig bij het wordende leven betrokken menselijk wezen?

Werden we maar als mens geboren! Bleven wij maar zo open als bij die ontvangst, die intrede, die verrijkende openbaring. Waarom zijn wij niet in staat gebleven dit natuurlijke wezen, het kind, levend te houden, waarom moeten wij het aan alle kanten fatsoeneren, vervormen, aanpassen en wringen in oude begrippen? Wat al onrecht doet dit sub-normale sociale bestel zovelen aan, die niet krachtig genoeg zijn om de lasten en lusten van het leven te leren dragen, zoals zij op ons afkomen - die wanhopig langs de kant van de weg gaan liggen, om te verrekken in hun eigen vuil, hinderlaag voor ná hen komenden, obstakels van onmacht tegen de machtswil van het leven zelf...

Verzet je, lieve vrienden, tegen alles wat onwaar is. Het gaat om je leven.