Weergaloos

Sidney Cohen: Bewustzijn binnen/buiten bereik

‘Het normale bereik van ons bewustzijn varieert van diepe slaap tot geconcentreerde aandacht.

Tussen deze twee extremen bestaan oneindig veel graduaties. Het dagbewustzijn is niet een vastgestelde, onveranderlijke constante, maar varieert, afhankelijk van de temperatuur in de omgeving, de vermoeidheidstoestand, de belangstelling voor de taak en nog een dozijn andere veranderlijken. Intense concentratie is een veelal toereikende, maar niet een totale samenbundeling van de aandacht. Er zijn nog hogere, de geconcentreerde aandacht overtreffende stappen mogelijk, die voeren tot een alles overtreffende trap, waarvoor momenteel nauwelijks een wetenschappelijke benaming te geven is. Evenals de waarneming tijdens LSD en soortgelijke toestanden zich met uitschakeling van irrelevante prikkels op éen speciaal onderwerp kan toespitsen, kan het zoeklicht van het bewustzijn worden gericht op een uiterst klein gebied, met uitsluiting van alle afleidende bijgedachten.

Deze korte flitsen van “overbewustzijn” zijn nog niet genoegzaam bestudeerd met precieze methoden, en de analysering ervan zal uiterst moeilijk zijn. In de religieuze en filosofische literatuur heeft men analoge toestanden als religieuze

[p. 137]

ervaringen, kosmisch bewustzijn en integraal denken. Er bestaat geen enkele neuro-anatomische reden die aannemelijk maakt dat wij niet in staat zouden zijn tot zeldzame en voorbijgaande prestaties van superlatief inzicht.

Het is nauwelijks noodzakelijk bovennatuurlijke verklaringen te hulp te roepen voor de meer uitzonderlijke bezigheden van de geest. Wat wel noodzakelijk is, is dat men wat meer inzicht verwerft in het enorme potentieel van dit instrument. Het is moeilijk een idee te krijgen van zijn organisatie en complexiteit. De hersenen ontvangen miljoenen elektrische impulsen per sekonde. Ieder van deze twaalf miljard hersencellen is onderling verbonden met ongeveer 25.000 andere. Elke cel is in staat tot het opslaan van ontelbare informaties. Deze gegevens hoeven niet eerst bewust te worden alvorens ze in het geheugen worden gearchiveerd. Het systeem voor het weer in herinnering brengen van bepaalde informaties en de mechanismen voor het vergelijken van het heden met het verleden hebben een fenomenale capaciteit; en onder de omstandigheden die wij hebben besproken, kunnen ze ongelooflijke prestaties verrichten.

Intuïtie, creativiteit, telepathische ervaringen, profetieën - ze kunnen allemaal worden gezien als superieure activiteiten van de brein-geest functie.’

Onbekend potentieel

‘Hier, in de hogere organisatieniveaus van dit immense netwerk der netwerken, zal Gerald Heards “punt der voltooiing” van de menselijke ontwikkeling gevonden worden. Het wel vermoede, maar nog onbekende potentieel van de geest is onze toekomst. De psychedelische ervaring zal ons helpen binnengeleid te worden in de toekomst, en geeft aanwijzingen omtrent het bestaan van unieke geestestoestanden die zorgvuldig moeten worden bestudeerd en begrepen.’

‘Wij gebruiken tegenwoordig een waardesysteem voor de geestesfuncties, dat gezond verstand aan het ene einde van de schaal zet en krankzinnigheid aan het andere. Die profeten, mystici en goden die wij niet erkennen, noemen we krankzinnig. Die waar we wel in geloven worden beschouwd als goddelijk geïnspireerd. Dat sommigen krankzinnig waren is zeker. Maar anderen maakten kennis met weergaloze bewustzijnstoestanden en kwamen terug met de overtuiging dat zij de waarheid hadden bereikt. Vervolgens gingen zij hun levenswijze en de onze veranderen.

[p. 138]

De meeste van de grote godsdiensten van de aarde zijn gegrondvest op de basis van zulke overbewuste ogenblikken.’

‘Het verband tussen zulke religieuze ervaringen en vormen van psychose vormt een moeilijk en delicaat probleem. Zijn de visioenen van een profeet openbaringen of ziekteverschijnselen? Omvat de schizofrenie zowel de waanvoorstellingen van de paranoia, als de trance van de heiligen die ons boodschappen hebben gebracht die door velen als het evangelie worden beschouwd? De psychedelica kunnen iets bijdragen aan ons begrip van zulke aangelegenheden. Onder invloed ervan is het ontstaan van psychotisch gedesorganiseerde episodes zeer zeker mogelijk. Op andere momenten hebben ze een ervaring van psychische integratie teweeg gebracht, waarvan door mensen die beide toestanden hebben gekend, wordt gezegd dat ze identiek is met de spontane religieuze ervaring. Geestelijke desorganisatie resulteert in een psychose; een creatieve reorganisatie ligt ten grondslag aan de visionaire toestand. Moet men deze toestand, al dan niet met chemische hulpmiddelen bereikt, ook krankzinnigheid noemen? Het komt ons als meer toepasselijk voor het begrip te differentiëren en te spreken van buitenzinnigheid, in verband met de constructieve oplossingen die hieruit kunnen voortvloeien.’

‘Men heeft de buitenzinnigheid nog niet in kaart gebracht. Maar op zo'n kaart zou zeker de “piekervaring” van Dr Abraham Maslov niet ontbreken. Dr Maslov heeft (in Religion, Values & the Peak-Experience, Ohio State University Press) een studie gemaakt van duizenden grootse momenten van vervoering, zaligheid en extase uit het leven van gewone mensen die werden overrompeld door korte ogenblikken van schoonheid, liefde, seksuele topbelevingen, volmaaktheid, esthetische of creatieve verwondering of inzicht. De visionaire ervaringen, beschreven door auteurs als William Blake of AE, zijn van deze soort. De satori van het Zen-Boedhisme, het Hindoesstaanse moksha, en de samadhi van de Vedanta horen hierbij, evenals de opgetekende mystieke, profetische en religieuze ervaringen van Oost en West.’