Weergaloos

M. Lietaert Peerbolte: Stuurmanskunst

‘In enkele jaren kan het omwentelingsproces met reuzenschreden versnellen; op internationaal niveau doet zich het verschijnsel voor dat de ouderen een zekere huiver ervaren bij veranderende maatstaven in moraal en religie en veranderingen in sociaal-ekonomische strukturen. Vele jongeren, die een kultureel vacuum ondervinden, komen er niet langer toe over geestelijke waarden na te denken, zij pogen te leven van dag op dag. Het is geen wonder dat in Amerika al een naam gegeven is aan de huiver van velen: de futureshock, de schrik voor een toekomst waarbij geen “terug” mogelijk is. Wat gebeurt er met de menselijke geest? Wordt datgene, wat de mens totnogtoe als zijn meest waardevolle bezit heeft beschouwd, de kreatieve geest, in dit omwentelingsproces ook geautomatiseerd?

Wordt de mens een soort robot? Deze vragen, die opkomen bij deze snelle en omvangrijke veranderingen, raken de kwintessens van het menselijk leven: zijn wij met onze geestesprocessen in wezen volkomen vergelijkbaar met een soort zeer samengestelde computer, een zichzelf regulerend automatisme? Is alles, wat geesteswetenschap genoemd kan worden: de psychologie, de para-psychologie, de filosofie en tot op zekere hoogte de sociale wetenschappen in feite reduceerbaar tot de moderne wetenschap van de cybernetica: de stuurmanskunst ten aanzien van een machine, als ook ten aanzien van ons denken, ons gemoeds- en gevoelsleven, ons wensleven, ja ten aanzien van de menselijke geest als geheel? De

[p. 135]

beantwoording van deze fundamentele vragen is niet alleen belangrijk ter bepaling van het zogenaamde mensbeeld, dat zich in de huidige kulturele revolutie zal ontrollen. Het vereist bovendien een diepgaande bezinning rond gevoelens en ervaringen, die “geestelijk” genoemd worden zoals liefde, bewustzijn, religieus of kosmisch ervaren - waarbij speciaal gedacht wordt aan de dezer jaren zeer op de voorgrond tredende ervaringen bij bewustzijnsverruiming.’

(Psychocybernetica, De Bezige Bij, 1968)

De ware geschiedenis

De invloed van de bewustzijnsverruiming op de komende wereldkultuur zal groter zijn, al naar de mens zich afkeert van het geschonden verleden en zich verdiept in het werk van die auteurs, die de rode (of gouden) draad hebben opgevat, die door de geschiedenis van Oost en West loopt.

De studie van ESP werd bijvoorbeeld ondernomen door William James, Henri Bergson, Conan Doyle, Aldous Huxley, H.G. Wells, Jules Romains, Upton Sinclair, Gerald Heard, Arthur Koestler, Maurice Maeterlinck, Gilbert Murray, C.G. Jung en Wilhelm Stekel - waarnaast leefden diegenen die hun bewustzijn terwille van het eigen levenswerk, de kreativiteit, veranderden en hun psychische wijzigingen openbaarden en kommentarieerden: Edgar Allan Poe (Eureka!), Arthur Rimbaud, Théophile Gautier, Charles Baudelaire, Maurice Huysmans, Paul van Ostayen, Jan Slauerhoff, Antonin Artaud, Henri Michaux en de hedendaagse (jongere) psychedelische tijdgenoten.

De studie, het kennen en ervaren van hun leven en werk kan de mutatie der mensheid inleiden in deze eeuw, waarin niet alleen de machine, maar ook de mens steeds veelvuldiger volmaakt zal

[p. 136]

moeten leren funktioneren.

Professor Reiser ziet de mensheid op weg naar een World Sensorium, een kollektief zintuigelijk inzicht, waarvan vroeger en ook nog heden ten dage veel uitbarstingen hebben plaatsgevonden in het individuele menselijk bewustzijn, als dat zich wist te zuiveren van tijdgebonden onrechtmatigheden.

Aan de hand van Dr Sidney Cohen's The Beyond Within (in Nederlandse bewerking van Peter ten Hoopen verschenen als Het Buitenste Binnen, Van Ditmar, Amsterdam, 1966) kan aangegeven worden, wat onder bewustzijn wordt verstaan.