Weergaloos

[p. 36]

Julian Beck & Judith Malina: De hele wereld is een gevangenis

hamlet Wat hebt gij Fortuna toch gedaan, dat zij u hier naar de gevangenis zendt?
guildenstern Gevangenis, prins?
hamlet Denemarken is een gevangenis.
rosencrantz Dan is de hele wereld er een.
(Hamlet, II, 2)

Als je eenmaal in de gevangenis gezeten hebt ben je nooit meer vrij. Je bent nooit meer vrij omdat je nu weet wat bedoeld wordt met ‘vrij’ en het is nooit meer hetzelfde. En, als je ontslagen bent - niet in de vrijheid waarvoor je de dagen geteld hebt - maar in een grotere gevangenis, besef je dat je voordien niet vrij was en dat denkbeeldige vrijheid zelf een vorm van slavernij is.

Op 12 juli van dit jaar (1959) weigerden wij met nog tien andere pacifisten te schuilen gedurende een luchtalarm-oefening en wij werden veroordeeld tot 30 dagen huis van bewaring (workhouse). Natuurlijk was het voor ons gemakkelijker dan voor de meesten die naar de gevangenis gestuurd worden omdat onze veroordeling maar kort was en wij niet het stigma van schande ter harte namen dat de rechter met zijn vonnis probeert op te leggen. De ongemakken van de gevangenis, die wij hier niet zullen opnoemen, brengen de gevangene niet in de ernstige positie waarin hij zich bevindt. Iets anders gebeurt met de gevangene dat geen enkele vorm van gevangenishervorming verdraaglijk kan maken.

Wat het is? Dat je beroofd wordt van je wilskracht. Het is het gevoel van onderwerping. Het is dat je lichaam erkend wordt als een ding waarmee gehandeld moet worden maar dat je geest wordt geloochend; je wil weggenomen, en wat het funktioneren betreft, je een automaat wordt die bevelen moet opvolgen. Misschien is het in dit opzicht niet ongelijk aan het leger. Een man zonder het bewustzijn van de vrije wil is op de een of andere manier niet helemaal een man.

Toch vindt iets buitengewoons

[p. 37]

plaats. In deze situatie waarin mensen minder dan mensen zijn, kunnen zij zich plotseling gedragen op manieren die de buitenwereld niet toestaat. In de gevangenis gevoelden wij beiden dat een buitengewone graad van altruistische liefde door de gevangenen werd uitgedrukt. Hoe Hoe veel gemakkelijker is het om elkander met vriendschap, respekt en achting te behandelen als er geen hebzuchtig motief is. En hoe veel gemakkelijker is het, in het besef dat zij allemaal lijden, voor de gevangenen om te doen wat zij maar kunnen om elkaar's pijn te verlichten. Het is het medeleven (compassion) van altruistische liefde. Het geheim is dat hier, beroofd van de vrijheden die iedereen aanneemt essentieel voor de menselijke ziel te zijn, de gevangene de vrijheid lief te hebben vindt.

Dit is een der weldaden van het gemeenschappelijk leven. Daar leer je deel te hebben aan een gemeenschappelijk leven, word je deel van een gemeenschap.

Deel van een gemednschap?

Kan je dan ooit geen deel van die gemeenschap zijn?

Nee, zolang die bestaat zit je er in, ben je er in en er van; je bent er onherroepelijk bij betrokken.

Dan wordt de gevangene ontslagen. Hij loopt een wereld binnen die mannen en vrouwen in gevangenissen zet, een wereld zo zonder vergevingsgezindheid dat het beste wat zij doen kan met zondaars (transgressors) is ze te beroven van wat wij de mensenrechten noemen. Hij loopt een wereld binnen waarin gevangenissen bestaan als bedreigingen van onze vrijheid, en die daarbij de gemeenschap waarin wij leven zoveel te minder vrij maken. Hij bevindt zich plotseling in een vijandige, zich bekonkurrerende gemeenschap aaneengesmeed door onnoembaar veel wetten. Hoewel hij vrijuit kan bewegen en fysieke en materiele gemakken genieten, is de gevangene voorgoed gebonden aan de gevangenis die hij verliet, en hij kan ook niet de liefde voor de evennaaste vinden en in praktijk brengen die de gevangenis draaglijk maakte.

De hele wereld is een gevangenis. Als je in de gevangenis hebt gezeten weet je dit en je zult nooit meer vrij zijn; en zelfs als je dit niet weet, en zelfs als je nooit in de gevangenis gezeten hebt, en zelfs als je de wetten gehoorzaamd hebt en je hebt jezelf vol angst verscholen toen de sirenes loeiden, ben je vrij?

The Village Voice Reader, Black Cat Ed. 1963.