Mijne herinneringen uit den Anglo-Boeren-oorlog

De Burger.

In mijn poging om den officier in het kort te schetsen, moest ik noodwendig zooveel van den burger zeggen, dat er nu maar feitelijk weing overblijft.

Als krijgsman heeft bijna ieder burger dit voordeel, dat hij zich van jeugd af aan met het geweer en op het paard geoefend heeft en dat hij gevolgelijk in den volsten zin des woords een goed schutter en een volmaakt ruiter is. Hij kan in den regel den afstand, dien hij moet schieten, bij den eersten aanblik gissen. Hij schiet niet zonder doel en heeft geleerd met zijne ammunitie spaarzaam te werken vanaf de dagen dat hij als jongeling, met heel weinig ammunitie in zijn tasch wild ging schieten in het jachtveld. De Burger, die zijn paard als eerste vriend en kameraad acht, weet voor het dier te zorgen. Hij weet, dat, zoo hij slordig en traag is voor zijn paard, hij slechts één ding kan verwachten en dat is, dat als het paard sterft of uitgeput raakt, hij niet weer zoo gemakkelijk een ander zal kunnen krijgen.

Dapper is de burger zeker, hoewel hij, zooals ik reeds gezegd heb, gewoonlijk naar den officier, die zijn bevelvoerder is, aardt. Is deze lafhartig, welnu, dan is het geheele kommando niets waard.

Over het algemeen genomen, zal niemand mij, hoop ik,

[p. 341]

tegen kunnen spreken, wanneer ik zeg, dat de burger humaan en medelijdend is jegens een krijgsgevangen opponent en voornamelijk jegens gewonden.

Sneuvelt de officier in een gevecht, dan is de burger niet hulpeloos als de Tommy, wanneer die in dezelfde omstandigheden verkeert, en weet elkeen min of meer hoe te handelen, en, hoewel het sneuvelen van een dapper officier een groote verandering brengt, wordt het kommando niet uit zijn verband gerukt, omdat de geest van onafhankelijkheid er toe bijdraagt, dat men zich niet geheel en al afhankelijk van den officier gevoelt en naar eigen goeddunken weet te handelen in alle omstandigheden, totdat de zaken weder zijn geregeld.

Wat den aard van den burger betreft, kan ik niet beter doen dan op het feit te wijzen dat het dikwerf gebeurde, dat wij, hoewel wij den eenen dag verslagen waren, den volgenden dag met dezelfde burgers, die den vorigen dat verdreven waren, den vijand weder ontmoetten en met goed gevolg bevochten; dat wij niet altoos wachten om te vechten totdat wij aangevallen werden, maar dat wij, wanneer zich de gelegenheid maar voordeed, aggressief optraden, en dat, hoewel te midden van zeer groote ontberingen, de burgers toch volhielden gedurende bijkans drie jaren. Ik geloof, dat zelfs onze bitterste vijand zal instemmen dat de Boer, die tot op het laatste oogenblik getrouw is gebleven aan zijn land, een man van zelfstandig karakter is en bezield met de edelste beginselen. Was het niet dat er bij zoovele burgers gebrek was aan, hetgeen bij het Britsche leger in te groote mate gevonden werd, n.l. patriottisme en waar nationaliteitgevoel, welk volk zou dan de Afrikaners overtroffen hebben? Dat is veel gezegd en ik hoop niet, dat men zal denken dat ik mij door mijn gevoel heb laten meesleepen. Ik geloof niet dat een onpartijdige beoordeelaar mij zal kunnen tegenspreken.

Ik beweer dat in dezen oorlog het patriottisme even

[p. 342]

zooveel met het succes van de eene zijde als met het wansucces van de andere zijde te doen heeft. De vraag komt onwillekeurig bij mij op: maar als de Engelschen in onze plaats waren geweest en wij in hunne plaats; als wij Londen en andere groote steden in bezit hadden gehad; als het Engelsche volk in de bergen had moeten rondvluchten en mieliepap en vleesch zonder zout eten, zonder tenten trekken, hun kleederen verscheurd waren en hun woningen verbrand, als hun vrouwen en kinderen in vijands handen en in kampen geplaatst waren geworden; het eene bericht na het andere uit deze kampen meldde dat dagelijks, twee, drie of vier slachtoffers in ruw houten kisten, door vreemde handen daarin geplaatst, naar hun graven waren gedragen berichten die het stoutste hart van den burger onder de wapenen deden zinken; zou dan niet een groot deel der Engelschen den moed hebben verloren en naar de tegenpartij zijn overgeloopen? Het is voor mij moeilijk, die vraag te beantwoorden; maar één ding is zeker dat men eerst den kern en het patriottisme van een volk leert kennen, wanneer die aldus tot het uiterste op de proef zijn gesteld en getoetst. In zijn boek, ‘The great Boer War’ schrijft Conan Doyle, hoewel hier en daar eenigszins door zijn Engelsche sympathieën meegesleept in zulke gematigde taal dat wij, Afrikaanders, zijn onpartijdigheid bewonderen. Zijn jongste geleverde werk, ‘The war and its conduct enz.’ is echter gemengd met zooveel bitterheid en laster tegen de Boeren, dat het de bewondering in verachting heeft doen veranderen. Waar Dr. Doyle het Britsche leger tracht te verdedigen, daar voert hij als argumenten aan beschuldigingen tegen de Boeren. Abuse is no argument,’ zegt men terecht en door te bewijzen dat van der Merwe een dief is, zou men Brown niet kunnen vrijpleiten als die gestolen heeft. Hij noemt het doodschieten van Luitenant Neumeijer - omdat deze zich niet wilde overgeven, of omdat hij weigerde te blijven staan, toen hij trachtte uit te vluchten

[p. 343]

en hem toegeroepen werd te stoppen - een moord. Het doodschieten van kafferspioenen noemt hij eveneens moord: terwijl hij het voorval te Frederikstad ook rechtvaardig heet, waar burgers werden dood geschoten omdat zij, nadat zij de handen en niet de witte vlag hadden opgestoken, en de vijand bleef schieten, zoodat zij de een na den ander doodgeschoten werden, de geweren weder hadden opgenomen en begonnen te schieten om niet als lafaards te worden afgemaakt. Het doodschieten van Scheepers is dan zeker ook rechtvaardig? Maar het doel van dit werk is niet de zaden van verwijdering, haat en verbittering te zaaien. Die zijn diep genoeg geworteld en waarom moeten zij dan nog worden aangekweekt door mannen als Dr. Doyle? Zal het verkeerde van de eene zijde zwaarder wegen dan dat van de andere? Noch Boer, noch Brit zijn in staat onpartijdig over het kwaad van beide partijen te oordeelen. Laten wij slechts probeeren de deugden bij elkander te zien. En wie dan ook in de toekomst Zuid-Afrika zal regeeren, hetzij Boer of Brit, de twee rassen zullen samen moeten leven. Wanneer de dag van vrede dus aanbreekt en het zwaard in de schede wordt gestoken, laten wij dan elkander als mannen de hand geven en het verleden begraven onder het motto: ‘Beide zijden hebben haar plicht gedaan op waardige wijze. R.I.P.’