Mijne herinneringen uit den Anglo-Boeren-oorlog

De Britsche soldaat en de burger als krijgsman.

Er zal misschien gezegd worden, dat alleen degenen die een militaire opleiding genoten hebben, bevoegd zijn opinies te geven over de krijgsmanskwaliteiten van den soldaat, hetzij hij Boer of Brit is. Dit mag waar zijn, zoolang men de kwestie alleen van de theoretische zijde beziet; maar na twee-en-een-halfjarige ondervinding in het veld, die bijkans een ruwe militaire opleiding kan genoemd worden, zullen mijn bestudeerde militaire vrienden wel zoo genadig zijn mij toe te staan ook mijn eenvoudige opinie te geven over dezen belangrijken factor, die ongetwijfeld het fundament vormt van eenig leger. Terzelfder tijd beloof ik zoo rechtvaardig te zijn in mijn beoordeeling, zoowel van den Boer als van den Brit in zijn hoedanigheid als vechtman, als kan verwacht worden van een feilbaren Boer.

[p. 334]

De Britsche soldaat.

Ik trof den Britschen soldaat als officier aan in verschillende karakters en temperamenten. De officier van de geregelde troepen was altoos gereed mede te deelen, dat hij van den officier van de ongeregelde troepen geen hoogen dunk had, en de officier van de vrijwilligers was evenzeer bereid te uiten welk een lage meening hij koesterde over den geregelden officier. Om eerlijk te zijn moet ik de voorkeur geven aan den geregelden officier, dien ik meer zelfstandig en praktisch en minder gemaakt vond dan zijn collega, de ongeregelde Imperiale officier. Wat de dapperheid betreft, kan ik geen onderscheid maken tusschen deze twee klassen; omdat ik nooit in de gelegenheid ben geweest met hen aan dezelfde zijde in gevecht te zijn. Over het algemeen genomen, vind ik den Britschen officier dapper, hoewel ik van oordeel ben dat hij soms bij zijn dapperheid onpraktisch is en dat voornamelijk de al te jonge officieren door eerzucht gedreven, desperate en onverschillige dingen doen, waaraan grootelijks toe te schrijven is het zware verlies aan officieren door het Britsche leger in dezen oorlog geleden.

Sedert ik in handen van de Engelschen gevallen ben, heb ik ondervonden dat de officieren, tegen wie ik gevochten had, mij het edelmoedigst behandelden. Ik kan gerust verklaren, na persoonlijk in aanraking te zijn gekomen met een aanzienlijk aantal officieren van diverse regimenten, dat de Britsche officier slechts in twee karakters wordt aangetroffen; hij is òf een ‘gentleman’ òf een ‘cad.’ Eerstgenoemde is gereed en genegen edelmoedig te zijn jegens zijn tegenpartij en treedt in den regel waardig en menschelijk op; terwijl de ‘cad’ al de hoedanigheden van een idioot bezit en niet alleen walgelijk is in de oogen van zijn tegenpartij; maar ook veracht wordt in zijn eigen omgeving.

Misslagen hebben de Britsche officieren in dezen oorlog zeker begaan en er zijn ettelijke gevallen, waar door de

[p. 335]

schuld der aanvoerders - zooals b.v. generaal Gatacre - bijkans bij elken stap een nederlaag werd geleden. Ik ben echter niet van oordeel dat dit noodwendig moet worden toegeschreven aan domheid, lafhartigheid en indiscretie; omdat ik van meening ben dat er zeer veel geluk is bij het succes van een legeraanvoerder en dat een groote mate van ongeluk, generaal Gatacre in zijn pogingen vervolgd heeft. Desniettegenstaande is het in het belang van een leger ontslagen te raken van eenig officier, die, zeg twee achtereenvolgende nederlagen geleden heeft; omdat de gelederen het vertrouwen in hem verliezen en de geest van het leger spoedig ondermijnd wordt.

Het is in dezen oorlog gebeurd dat door minder bekwame officieren met flinke manschappen en veel geluk wonderen zijn verricht.

De Britsche soldaat of Tommy, die een gering dagloon trekt, waarvoor hij oneindig veel diensten doet, is zoo niet de bekwaamste vechtman, dan toch zeker de gewilligste om onder alle omstandiheden zelfopofferend zijn plicht te doen, of wat hij meent zijn plicht te zijn voor land en volk. Wordt Tommy door het een of ander voorval uit de gewone routine gerukt, waarin hij opgeleid is, dan is hij een uiterst hulpeloos wezen. Deze hulpeloosheid, m.i. door overdreven discipline veroorzaakt waardoor Tommy niet meer voor zichzelf denkt en zorgt, is ongetwijfeld een der gebreken die de Engelschen in dezen oorlog moeten gevoeld hebben. Wat het karakter van den gewonen soldaat betreft, moet ik herhalen, wat ik reeds gezegd heb, dat hij een gewillig en getrouw krijgsman is, en in zijn getrouwheid en patriottisme ligt opgesloten het succes van het Britsche leger, een waarheid die ik niet geloof dat kan worden tegensproken. Dat Tommy dapper is, lijdt geen twijfel; hoewel er soms excepties zijn. Van de soldaten met wie mijn lot mij in aanraking bracht in gevechten, bevond ik dat de Ieren en Schotten verreweg betere vechtmannen zijn dan de anderen. Was Tommy bij zijn

[p. 336]

dapperheid een goed schutter en kon hij beter den afstand schatten, dan was hij wellicht een volmaakt krijgsman en zeker dubbel gevaarlijk. Over het algemeen genomen is Tommy een humane kerel. Wat humaniteit betreft, moet men echter den geregelden soldaat van den aangeworven Tommy onderscheiden. Laatstgenoemde is minder genegen menschelijk te zijn en gaat zich zeer dikwijls te buiten.

Dit is bij het inzamelen van vrouwen en kinderen en het plunderen van krijgsgevangen Boeren dikwijls al te duidelijk gebleken. Jegens onze gewonden was Tommy in den regel medelijdend en hij verzorgde gaarne een gewonden tegenstander.

De Engelsche infanterie heeft in dezen oorlog, en voornamelijk in den eersten tijd ervan, wat wij noemen den spits afgebeten en het zwaarste en moeilijkste werk gedaan. Waar de cavalerie faalde om door te breken, daar moest de infanterie instappen en den weg banen. De infanteristen zijn moeilijk tegen te houden, omdat zij, wanneer zij in verspreide orde aankomen, een slecht doelwit vormen. Bovendien kunnen zij telkens platvallen, overal schuiling zoeken en vinden, en dus, wanneer zij door artillerie geholpen worden, moeilijk afgeslagen worden; terwijl de cavaleristen geen kans hebben tegen goede schutters die in hun stelling gereed liggen en hen afwachten; omdat zij met hun paarden zulke groote voorwerpen zijn dat de tegenpartij zelden doel zal missen. Van oneindig meer beteekenis dan de cavalerist is de bereden infanterist. In de laatste veertien maanden van mijn actieve deelname aan den oorlog was mijn ondervinding dat de bereden infanterist een heel lastige kerel is om tegen te vechten en veel beter iemand om verstoppertje mede te spelen; want zijn tegenpartij staat bloot aan verrassingen, hinderlagen, omsingelingen enz. Natuurlijk hangt alles af van de hoedanigheden van man en paard. Is de man een goed schutter en in staat zijn geweer te hanteeren, zoowel op als van het paard; is hij

[p. 337]

thuis in het zadel en kan hij zijn rijdier hanteeren met volle vertrouwen in zich zelf; is het paard dat hij berijdt, niet een plompe, lompe lummel met een kop als een doodkist, maar een pony van middelmatige grootte; - ik ben zeker dat de Afrikaansche Basoetopony het eenige geschikte rijdier in dezen oorlog is geweest - dan maakt dit al het verschil in de kwaliteit van den bereden infanterist. Derhalve ben ik van meening dat de kolossale en omslachtige cavalerie-regimenten voor oorlogsdoeleinden in de toekomst een soort van witte olifant zullen worden, waar zij niet noodig zijn voo rverkenningen, rapportrijden en misschien nog voor het verrassen van den vijand. Voor het overige zal m.i. de infanterist, de artillerie en de bereden infanterist de meest geschikte en meest praktische soldaten der toekomst zijn.

Nadat ik het bovenstaande had geschreven, werd mij ter hand gesteld een boek over dezen oorlog, geschreven door Graaf Sternberg met een introductie van Luitenant-Kolonel Henderson. Ik betwijfel in gemoede of Kolonel Henderson het manuscript van den graaf gelezen heeft, voordat hij de introductie of aanbeveling schreef; want ik kan niet gelooven dat Kolonel Henderson zulke beperkte, bekrompen, fantastische ideeën over Zuid-Afrika en over dezen oorlog heeft als de edele graaf. Sternberg's beschrijving van den gang van een boerenpaard - dat n.l. de voorpooten stappen en de achterpooten draven, dat wanneer een paard snel loopt of galoppeert twee pooten draven en twee pooten galoppeeren - is zoo gek, dat niemand verwonderd zal zijn in het begin van het boek te lezen dat het den edelen graaf niet kon schelen aan welke zijde hij streed, als hij maar kon vechten. Dat hij ooit gevochten heeft, blijken de Boerenofficieren, die hem gekend hebben, zeer in twijfel te trekken. Tevens zal niemand verwonderd zijn, dat de edele graaf in zijn gansche boek den grootsten kommer aan den dag legt voor zijn onleschbaren dorst en den

[p. 338]

lezer mededeelt hoe de kwajongens van de Duitsche ambulance hem van zijn kist fijnste ‘Lagerbier’ beroofden.

Deze en veel andere amateuren hebben het lezend publiek reeds zoo overstelpt met hun zoogenaamde critiek over dezen oorlog en over den soldaat van de toekomst, dat het niet zonder aarzeling is, dat ik mijn zienswijze, louter de vrucht van ondervinding in het veld, nederschrijf. Ik heb mij daarbij zooveel mogelijk onthouden van critiek en over den toekomstigen krijgsman maar weinig gezegd, omdat ik met de geografische aangelegenheden van Europageheel onbekend ben en evenmin iets weet van Europeesche legers, hun manier van vechten en hun gebruiken en ik, zooals ik reeds gezegd heb, gaarne alleen wil schrijven over wat ik weet.