Mijne herinneringen uit den Anglo-Boeren-oorlog

Een mijner kommando's verrast.
Nederlaag en succes.

Op den tienden Augustus, kort na de aankomst van de krijgsgevangenen van M'pisaans-fort te Sabie, waar mijn kwartier tijdelijk was, en terwijl ik nog over deze kwestie met Lord Kitchener korrespondeerde, ontving ik bericht van generaal Muller van Olifantsrivier, waar ik hem met een kommando had achtergelaten, dat hij, drie dagen nadat ik van hem vertrokken was, door Generaal W. Kitchener verrast en van de kommando's afgesneden was. De kommandantschappen waren afzonderlijk gekampeerd. De verst afgelegen kommando's, die van Middelburg en Johannesburg, waren tegen mijn orders in aan de Bloedrivier bij Rooikraal gelagerd. Vertrouwende op de brandwachten waren de burgers van deze twee kommandantschappen gerust en waren de paarden aan het grazen, toen de vijand tegen twee uur in den namiddag de lagers bestormde.

[p. 263]

Door de boschachtige omgeving zag men den vijand niet, voor hij tusschen de wagens en de burgers in stormde. De burgers vluchtten en eene algemeene paniek ontstond. Hier en daar kreeg men de paarden in handen. Eenige burgers verdedigden zich en op korten afstand van elkander werd gevochten. Aan beide zijden werden manschappen gewond. De grootste wanorde heerschte. Burgers, paarden, trekvee en soldaten, alles liep door elkander. Een pom-pom, die in het lager was, werd haastig ingespannen; doch voor hij te ver was, werd hij ingehaald door den vijand en veroverd. De meeste wagens, zadels enz. vielen in vijands handen. Eerst te Mazeppa's drift aan de Olifantsrivier slaagden de officieren erin de burgers tot stilstand te brengen. Generaal Muller kwam dien avond daar aan met een versterking en wachtte er den vijand op. Den volgenden morgen daagde deze op met een afdeeling 18de en 19de huzaren, die, aangemoedigd door het succes van den vorigen dag, de onzen met groote onverschilligheid bestormden, maar nu ontvangen werden met een welgericht vuur, dat heel wat verwoesting in 's vijands gelederen veroorzaakte. De dappere huzaren werden op één punt teruggeslagen en majoor Davies of Daves werd met een twintigtal minderen krijgsgevangen gemaakt. Eindelijk kwamen kanonnen en versterkingen voor den vijand opdagen en moesten de burgers wijken. Dezen trokken nu de bosschen in tot aan de Elandsrivier bij de ‘Dubbele Driften’ en kampeerden daar. Deze plaats is in het Boschveld tusschen Warmbad en Rhenosterkop. Den derden dag had generaal Kitchener het spoor onzer kommando's gekregen en rapporteerden onze brandwachten dat de vijand door de bosschen kwam. Aan de wolken stof, die opgingen, kon men den vijand reeds op verren afstand zien komen. De Burgers trokken uit; terwijl de wagens ingespannen en in gereedheid stonden. Op een geschikte plaats, waar de weg tusschen twee kopjes doorgaat, wachtten de burgers den vijand op. Deze niets ver-

[p. 264]

moedende, kwam in gelederen van tweeën dapper aanrijden. Toen hij op eenige honderden passen gepasseerd was, riepen onze officieren: ‘Hands-up!’; terwijl de burgers opsprongen, den vijand tegemoet liepen en een dertigtal paarden bij den toom grepen en de ruiters ontwapenden. Er ontstond een algemeene verwarring onder den vijand; de meeste huzaren joegen weg in de richting, die zij op zouden gaan; het grootste aantal echter vluchtte terug met achterlating van een colt-maxim en een heliograaftoestel, die in onze handen vielen.

Zooals reeds gezegd, geschiedde dit in het Boschveld, waar de boomen, meestal zwarthaak-en-steekdoornboomen, dicht op elkander stonden. Nog een dertigtal huzaren werden ingehaald en gevangen genomen, verscheidene werden van hun paarden gerukt door de takken en zagen er akelig verscheurd en gekwetst uit. Zij hadden hun handen en aangezicht aan stukken gekrabt en hun kleeren van het lichaam gereten. Het schieten van de kanonnen verergerde de verwarring. Dezen werden gericht van uit de achterhoede op de streepen stof van de vluchtende soldaten. Aldus slaagde de vijand erin verscheidene zijner eigen manschappen te treffen.

Het gevecht, als men het zoo noemen wil, duurde tot laat in den avond. Toen de burgers teruggeroepen werden, was het verlies aan onze zijde slechts één gesneuveld, ltnt. D. Smit van de Johannesburger politie. Wat het juiste verlies van den vijand was, kon niemand zeggen. Dat niet alle gesneuvelde soldaten begraven werden, valt niet te betwijfelen; want eenige weken daarna vonden wij nog eenige lijken, die door ons werden begraven. Niemand zou dezen gevonden hebben in de dichte bosschen, als hij niet per toeval er op was afgekomen.

De burgers waren nu weer in het bezit van een honderdtal nieuwe paarden en zadels en de verloren pom-pom was vervangen door den colt-maxim, zoodat het verlies aan de Bloedrivier gedeeltelijk hersteld was. Generaal

[p. 265]

Kitchener liet onze kommando's toen een tijdje met rust en trok tot naar het treinspoor terug. Deze rust was echter van te korten duur, want spoedig daagden nieuwe colonnes vanuit Middelburg en Pretoria op en werden de onzen weder op nieuw aangevallen. Hier en daar hadden gevechten plaats, meestal op dezelfde vechtgronden, waarover ik reeds meermalen schreef. Generaal Muller slaagde er verscheidene malen in op de Pietersburglijn het spoor op te breken en eenige treinen met proviand te vernielen; terwijl ik, op de Delagoa-Baai-lijn bij Malelane erin slaagde een proviandtrein te nemen; daar ik er echter niets van kon vervoeren, werd alles verbrand. Een trein, die waarschijnlijk als versterking kwam, werd op ongeveer dezelfde plaats in de lucht geblazen, tenminste de machine en eenige rijtuigen gingen op.