Mijne herinneringen uit den Anglo-Boeren-oorlog

[p. 238]

Noordwaarts terug over het spoor.

Wij waren dus vastbesloten onze wagens mede te nemen, het kostte wat het wilde - een heel gek idee voorwaar. Wij naderden gedurende den nacht het treinspoor tusschen Balmoral en Brugspruit, zoo nabij als de omstandigheden het toelieten, en kampeerden toen in een deuk (holle plaats) om daar den volgenden dag te blijven, tot het weer donker werd en dan het spoor te kruizen. De blokhuizen op het spoor waren hier slechts duizend yards van elkander verwijderd en als wij het spoor wilden oversteken met medename van onze wagens, dan was er slechts één plan, n.l. om twee blokhuizen te bestormen, dezen te overweldigen en in te nemen, en dan de wagens en al het andere tusschen de twee ingenomen blokhuizen door te laten gaan. Volgens ingewonnen inlichtingen was het treinspoor hier vlak en was er geen opgehoopt aardewerk, noch waren er slooten langs den spoorweg. In dit opzicht zou er dus geen hindernis zijn. Op den avond van den zeven-en-twintigsten Juni, 1901, zetten wij ons in beweging. De maan scheen helder, wat niet in ons voordeel was, en de avond was stil; de vijand kon ons dus reeds van verre hooren komen door het geraas van de wagens en ons reeds lang voor wij onder schot kwamen, zien. Kommandant Groenwald moest het blokhuis aan de rechter-, en Kommandant Viljoen dat aan den linkerkant stormen. leder had 75 man onder zich. Toen wij ongeveer duizend tree van het spoor waren, werd met het lager halt gehouden en lieten de twee kommandanten met hun burgers de paarden daar staan en stapten zij in verspreide orde op de hun aangewezen blokhuizen af. De vijand had per telefoon de Stations te Brugspruit en Balmoral vroegtijdig kunnen waarschuwen en alle posten langs den geheelen afstand van het spoor, waar men dacht dat wij het zouden kruizen, waren versterkt. De burgers stapten flink, en toen zij ongeveer 150 tree van de blokhuizen af waren, opende

[p. 239]

de vijand vuur vanuit de forten en vanachter het aardewerk van het spoor. Over een afstand van bijkans vier mijl dreunden en gonsden de Lee-Metfordkogels. Toen de vijand het vuur opende, stormden onze burgers zoo goed mogelijk. Een tweede salvo begroette ons, eer wij het spoor bereikt hadden. Wij vielen nu plat op den grond. De meeste soldaten zaten in de blokhuizen en beschoten ons onophoudelijk. Die, welke langs het spoor lagen, hielden het niet zoo lang uit, en vluchtten, eenige dooden en gewonden achterlatende. Het blokhuis dat kommandant Viljoen stormde, bood ongeveer 25 minuten tegenstand. De burgers staken hun geweren door de schietgaten en schoten binnen in het huis, telkens roepende: ‘Hands up!’; waarop de Tommies verwaand antwoordden: ‘You must not think, we are the V.M.R. you got to deal with!’ (Jullie moeten nu niet denken dat wij de Victoria Mounted Rifles zijn waarmede jullie te doen hebt). Het werd hun echter spoedig zoo warm gemaakt, dat dit grootpraten veranderde in een smeeken om genade. Drie onzer burgers waren toen reeds gesneuveld en eenige gewond. Tommy schreeuwde nu van binnen: ‘We surrender, Sir. For God's sake stop firing.’ (Mijnheer, wij geven ons over. Om hemels wil scheidt uit met schieten.) De dappere G. Mijburgh, die tot tegen het blokhuis was gekropen, antwoordde: ‘Allright, come out!’ ('t Is goed, kom er maar uit.) ‘We are coming’, (Wij komen), kwam er ten antwoord. De veldcornet stapte toen naar de deur of ingang; terwijl het schieten gestaakt werd. Toen hij vlak voor den ingang was, schoot men van binnen en werd hij doodelijk in de maag getroffen. Terzelfder tijd liepen de soldaten zonder hun wapenen en met hun handen in de lucht uit. De burgers waren nu woedend en wilden den geheelen klomp doodschieten. De sergeant en al de Tommies zwoeren bij alles wat hun heilig was, dat het schot bepaald een ongeluk was en het geweer was afgegaan, toen een der Tommies het op den grond zette.

[p. 240]

Op dat oogenblik was ik zeer ontevreden over dit voorval, want daar lag een van de dapperste officieren, die ik ooit gekend had, en wel op zulk een verraderlijke wijze vermoord. Hoe graag ik ook zou willen, ik kan niet anders zeggen. De Tommy, die bekende het schot te hebben laten afgaan, weende als een kind en kuste de handen van zijn slachtoffer. Er was geen tijd te verliezen en ik moest dadelijk beslissen. Na eenige officieren geconsulteerd te hebben, besloten wij hem vrij te laten, hem op zijn woord geloovende dat het een ongeluk was geweest.

Intusschen ging het gevecht bij het andere blokhuis steeds voort. Kommandant Groenewald berichtte mij dat hij tot aan het blokhuis genaderd was. Het huis was van klippen gebouwd en een versterkte ploegbaaswoning, en ieder weet hoe soliede de Z.A.S.M. dezen had laten optrekken. Hij zag geen kans het gebouw te nemen. Reeds waren verscheidene van zijn burgers bezeerd en buitendien was een gepantserde trein vanuit Brugspruit, met een zoeklicht voorop, in aantocht. Ik liet het lager voorwaarts trekken tot bij het veroverde blokhuis en vond uit, dat aan de overzijde van het spoor een sloot was van bijkans drie voet diep en twee voet breed. Wij vulden deze sloot op en lieten de rijtuigen er over gaan. Toen het vijfde rijtuig er over was en het zesde nog op het spoor stond, kwam de trein aan, zoo hard als hij maar kon rijden. Wij hadden geen dynamiet om het spoor te vernielen en hoe wij ook al op den trein vuurden, hij stoomde tot op de plaats waar wij van plan waren over te gaan. Hij verpletterde een span muilen en verdeelde onze macht in tweeën. De soldaten in den trein wierpen het zoeklicht en openden vuur met klein geweer, maxim en eenige kanonnen; deze laatsten schoten met schroot. Kommandant Groenewald moest bij het niet-veroverde blokhuis retireeren en de trein kon toen voorbij komen en ons zoo onvoorbereid verjagen. De meeste burgers hadden reeds met

[p. 241]

hun handpaarden het spoor gekruist en vluchtten verder; terwijl de andere met pom-poms en de wagens moesten terugvluchten. Ik had niet kunnen gelooven, dat de trein zoo onverschillig op ons zou afkomen, en zat op mijn paard vlak bij het veroverde blokhuis, toen de trein uiterlijk vier tree van mij stilhield en het zoeklicht stelde op de in de war gemaakte burgers. Dit zoeklicht helderde de omgeving op alsof het dag was, en het was een verschrikkelijk tooneel dat het mij gaf te aanschouwen. Burgers te paard en te voet, los vee, wagens, karren en de pom-poms trokken naar alle richtingen; terwijl bommen en kogels alles en allen met stof bedekten. Verscheidene burgers werden gekwetst, eenige sneuvelden. Behalve een wagen en twee karren ontkwam echter alles, ongelukkig voor mij was een van de twee karren de mijne, die de president mij als een geschenk had gegeven. Al mijn aardsche bezittingen, zooals kleêren, kombaarzen, geld enz. bleven dus weer in den slag. Dit was de vierde maal in dezen oorlog, dat ik er zoo kaal afkwam.

De twee kommandanten waren nu met de eene helft der kommando's ten Zuiden en ik was met het andere deel ten Noorden van het spoor. Het ergste was dat ik al de beste vluchters bij mij had. Den volgenden morgen begroeven wij onze gesneuvelde kameraden en dien avond zond ik rapport aan de kommandanten, dat zij den volgenden avond over het spoor moesten komen bij Uitkijkstation, nabij en ten Zuid-Westen van Middelburg; dat kapitein Hindon onder het spoor een mijn zou leggen, nabij het station, zoodat, indien er weer een gepantserde trein zou komen, deze maar een luchtreis kon gaan maken. Zonder veel tegenspoed slaagden wij erin de rest van het lager bij Uitkijk over het spoor te krijgen. De Tommies hadden weder hevig uit de blokhuizen geschoten en spoedig had de trein bij Middelburg gefloten als had hij ons willen waarschuwen: ‘Ik kom, pas maar op, Boer!’ en hij was gekomen in volle vaart; maar verder dan de plaats waar

[p. 242]

nu de mijn gelegd was, was hij niet gegaan: Hij was in de lucht gevlogen en zijn fluitje was nu stil.

Den volgenden morgen waren wij weder allen bij elkaar en kampeerden wij te Rooihoogte.