Mijne herinneringen uit den Anglo-Boeren-oorlog

1900-1901.

Het was den 31^sten December van het jaar 1900, twee dagen na de overwinning door onze burgers op de Engelsche troepen te Helvetia behaald, en, zooals het heet, oude jaar, welke avond in ons land gewoonlijk zoo opgeruimd en vroolijk wordt gevierd. Dan zag men de familieleden, die soms van verre waren gekomen, zich zoo veel mogelijk in het onderlijk huis vereenigen, en was dit sommigen onmogelijk, dan zochten dezen hun beste vrienden op om te zamen feestelijk het oude jaar uit te zien en het nieuwe in. Deze dag staat bij ons in Z.-A. in hooge eere en is een der grootste feestdagen.

Den een-en-dertigsten December 1899, hadden wij reeds

[p. 189]

deze zoo geliefde oude gewoonte moeten vaarwel zeggen; reeds toen was het den meesten onzer niet meer gegeven den overgang van het oude in het nieuwe jaar in den huiselijken kring door te brengen; omdat de meesten aan het front waren sinds het begin van October 1899, en onze kommando's nog in het hartje van Natal en in het Noorden der Kaap-kolonie waren. Toen waren Ladysmith, Kimberley en Mafeking nog omsingeld en was het nog maar kort geleden, dat wij bij Colenso, op den vijftienden December, de groote overwinning op het Engelsche leger behaald hadden. Wel waren wij toen reeds verwijderd van onze geliefden, doch zij die niet reeds krijgsgevangenen waren, stonden toch in directe verbinding met hen, die hun lief en dierbaar waren, en al was het ook den meesten onzer niet mogelijk het feest in den huiselijken kring te herdenken, wij konden toch elkander de beste wenschen per brief of draad toezenden. Het hoeft hier zeker niet gezegd te worden, dat het toen reeds aller wensch geweest was, dat het de laatste maal zou zijn dat wij onder zulke omstandigheden het oude jaar ver van elkander moesten doorbrengen, en dat deze ongelukkige oorlog spoedig ten einde zou zijn. 365 lange dagen was het nu geleden, dat wij dit wenschten. Andermaal was het oude-jaarsavond, 365 lange en droeve dagen waren doorworsteld, en behoorden tot het verledene en nog was de hoop die wij toen koesterden, de wensch dien wij toen uitten, niet verwezenlijkt. Wij zouden het voorrecht niet smaken om dien avond in onzen dierbaren, huiselijken kring feest te vieren, zooals wij dit elkander bij de Tugela zoo vurig hadden toegewenscht. Wij zouden dien dag in nog treuriger omstandigheden dan daar moeten doorbrengen en in hoevele familiekringen zouden den toestand van het land, de rouw over gesneuvelden, de angst voor het herstel van gewonden, over het lot van vermisten en de droefheid over afwezige krijgsgevangenen beletten het feest vroolijk te herdenken.

[p. 190]

Het was avond geworden en ieder was onder den indruk van den tegenwoordigen kommervollen toestand. Is het nog noodig te zeggen dat die avond bij ieder gebeurtenissen wakker riep, die in het afgeloopen jaar voorgevallen waren? Is het noodig te zeggen dat ieder van ons met weemoed aan al onze geleden nederlagen, aan al de ellende op de slagvelden bijgewoond, aan onze gevallen, gewonden, en aan onze gevangen kameraden dacht? Hoe wij Ladysmith, Kimberley en Mafeking hadden moeten opgeven niet alleen; doch hoe ook de hoofdplaatsen van onze republieken, Bloemfontein en Pretoria, waar onze dierbare vlaggen zoovele lange jaren fier hadden gewapperd over ons vrij en onafhankelijk volk, achtereenvolgens in handen van den vijand waren gevallen? En is het ten slotte noodig te zeggen, dat wij dezen avond meer dan ooit dachten aan zoovele familie-betrekkingen, die goed en bloed in dezen droeven oorlog hadden geofferd voor het recht der zaak, en aan onze echtgenooten en kinderen vooral, die niet wisten hoe het met ons ging, die de meeste onzer in de laatste acht maanden niet meer hadden gezien en van wie de meesten sedert die acht maanden nooit meer eenige tijding hadden ontvangen. De meeste onzer verkeerden in onzekerheid en ongerustheid over het lot der hunnen. Zouden zij nog leven? Zouden zij reeds overleden zijn? Zulke verschrikkelijke gedachten kwamen ieder van ons onwillekeurig voor den geest.

Daarbij kwam nog dat wij heden niet, zooals het vorige jaar de kans hadden ons van de noodige middelen tot opluistering en veraangenaming van dezen dag te voorzien; doch dat wij tevreden moesten zijn met het hoogst noodige; met het eeuwige vleesch en de mielies en de mielies en het vleesch.

Doch waarom zou ik voortgaan al deze droeve gebeurtenissen, weder in het geheugen te roepen? De ellende van iederen dag op zich zelf was al genoeg, zoodat ik die van een geheel jaar niet behoef op te sommen.

[p. 191]

Zoo ‘vierden’ wij dus oude-jaarsavond in 1900, totdat ieder dank zij den vermoeienissen van den dag, in een alvergetenden slaap viel.

Nauwelijks waren wij den eersten morgen van 1901 opgestaan, of wij hoorden rondom de gebruikelijke gelukwenschen: ‘Gelukkig Nieuwjaar’ of ‘Veel heil en zegen in het Nieuwe Jaar’. Ieder trachtte zijn wensch zoo vroolijk mogelijk te uiten; maar menigeen betwijfelde het of de elkaar toegedachte wenschen wel in vervulling zouden gaan. Hoe kon het ook anders, waar de toekomst ons zoo donker scheen? Nog hing de onweersbui met de donkere, dreigende wolken boven ons hoofd; nog zond de zon der redding ons niet hare blijde stralen; nog was alles donker en duister aan den politieken horizon. Ook dit jaar zouden er vele offers gebracht moeten worden om den prijs te betalen voor de vrijheid van ons dierbaar land.