Mijne herinneringen uit den Anglo-Boeren-oorlog

Ons tweede Kerstfeest in het veld, Dingaansdag gevierd.

Aan den voet van Botha's-berg, waar wij gelagerd waren, was het veld prachtig. Overal troffen wij nog mielies en slachtvee aan. De Engelschen wisten niet, waar wij eigenlijk waren, en wij hadden dus ook geen last van hen. Onze Regeering was nu op Tautesberg, ongeveer twaalf mijlen ten noorden van Botha's berg. Wij ontvingen een bezoek van den wrnd. President, die ons de laatste berichten uit Europa en rapporten van de overige kommando's bracht. ZHEd. zeide, dat het hem speet, dat wij het district Pretora hadden moeten verlaten; maar hij kon verstaan dat al onze trekdieren aan de paardeziekte zouden bezweken zijn als wij bij Pootjesnek gebleven waren. Wat het gevecht te Rhenosterkop betrof, betuigde ZHEd. de tevredenheid der Regeering over den uitslag.

Den 16den December vierden wij op plechtige wijze den Dingaansdag. Ds. J. Louw, die ons gedurende de vermoeiende maanden van vluchten en tegenspoed zoo getrouw vergezeld had, hield een indrukwekkende rede die op onzen toestand betrekking had. Verscheidene officieren hielden eveneens toespraken alsook schrijver dezes, die zich echter tot de politiek bepaalde. In den namiddag hielden de burgers sports, bestaande uit wed-

[p. 175]

rennen te voet en te paard, waarvoor de prijzen door kleine bijdragen van de officieren bijeengebracht waren. Alles liep zonder ongelukken en vermakelijk af. Het was een zonderling gezicht, de omstandigheden in aanmerking genomen, deze schare in het veld te zien feestvieren en ieder vroolijk gestemd te zien, en zijn best doende, de feestvreugde te verhoogen. En over al dit gefeest wapperde de eenige vierkleur, die wij bezaten; doch die in haar stiefmoederlijke eenzaamheid de harten van velen op dit feest in de wildernis verblijdde. En hoe zouden wij hebben kunnen feestvieren zonder de vreugde over den aanblik van dit geliefd vaandel, waarvan de redding reeds zooveel opoffering had gekost en waarvoor reeds zooveel Afrikaansch bloed had gevloeid. Bij menig onzer rees dan ook de verzuchting: ‘O, vierkleur van Transvaal, hoe lang zal het u nog gegeven zijn boven onze hoofden te wapperen? Hoe lang, o Heer, zal nog een stroom van tranen en bloed moeten vloeien om het bezit van het zoo lang betwiste kleine republiekje, nauwelijks zichtbaar op de groote wereldkaart? Hoe lang zult gij, onze vierkleur, nog vrijelijk wapperen over ons verdrukt volk, met welks bloed gij reeds geslachten lang bespat en gedrenkt zijt? Wij hopen en wij vertrouwen, dat zoolang de zon opkomt en ondergaat gij, nu treurende en in rouw gedompelde vierkleur, in al uw pracht en fierheid ongestoord uw vleugelen zult mogen uitspreiden over het land, waar de natuur haar wonderen wrocht.’

Het karakter van den Afrikaner mag in menig opzicht zonderling genoemd worden. In oogenblikken van tegenspoed, wanneer de toekomst hem donker schijnt, ontwaart men duidelijk zijn zwaarmoedig gevoel; maar, als zijn gesneuvelde kameraden begraven, de gewonden verpleegd zijn en de vijand hem maar eenige oogenblikken met rust laat, komt zijn vroolijke natuur weer boven en is hij vol scherts en vermaak. Drukt men in een aanspraak of preek, hem onzen toestand op het gemoed, er op wijzend hoe

[p. 176]

onze voorvaders geleden hebben en dat wij hun sporen moeten volgen, dan ziet men den held van gisteren, den vroolijken jongeling, die nog eenige minuten geleden zoo lachte en grappen verkocht, verteederen; ja, soms met tranen in de oogen den spreker in het gelaat staren.

Ik heb hier den Afrikaner in het algemeen genomen, doch daarbij niet vergeten dat er velen zijn die zich Afrikaner noemen en van wie, vooral in dezen oorlog, gebleken is dat zij slechts den naam verdienen van uitvaagsel van God en de menschen. Ik wensch dit element gescheiden te houden van den edelen en onvervalschten Afrikaner, op wien ik zoo lang ik leef trotsch zal zijn onverschillig welke de uitslag van dezen oorlog moge zijn.

Onze lagers stonden niet zeer gunstig, meer met het oog op de onveiligheid, dan wel met het oog op de gezondheid, die eerst later in het jaar in gevaar kwam. Wij besloten dus tien mijlen verder te trekken, ten Oosten van Witpoort langs, Korfsnek door, tot op de Steenkampsbergen om te Windhoek ons kamp op te slaan. (Met recht Windhoek geheeten; och, wat kan de wind daar waaien!)

Hier herdachten wij het Kerstfeest van 1900; doch hoe misten wij de geschenken, ons zoo overvloedig uit Johannesburg gezonden en waardoor ons vorig Kerstfeest aan de Tugela zulk een succes was. Geen meel, suiker, koffie, drank of sigaren om ons feestmaal tot een genot te maken. Dergelijke artikelen waren reeds lang een ongekende weelde voor ons. Wij moesten ons tevreden stellen met mieliepap en vleesch, en vleesch en mieliepap. Toch zag men op verschillende plaatsen groepjes burgers zich met alle soorten spelen vermaken; op een andere plaats zag men den predikant godsdienstoefeningen houden. Zóó werd ons tweede Kerstteest in het veld gevierd.

Omstreeks dezen tijd kwamen de kommando's van het district Lijdenberg waar wij nu waren, alsook die van het Noordelijk deel van Middelburg onder mijn bevel en hield de organisatie der nieuwe kommando's mij eenige dagen

[p. 177]

bezig. Het feit dat de spoorlijn bijna voortdurend in handen van den vijand was, alsook de weg van Machadodorp naar Lijdenburg, welke beide verkeerswegen op verschillende plaatsen door groote en kleine garnizoenen bezet en verschanst waren, noodzaakten ons zeer vele wachtposten uit te zetten om te waken tegen onophoudelijke uitvallen en om bericht te geven, wanneer de gedurig rondtrekkende colonnes van den vijand in aantocht waren.

De plaats, waar onze lagers nu stonden, was slechts dertien mijl van Bergendal verwijderd, tusschen welke plaatsen generaal Smith-Dorien met een sterke macht stond; terwijl een weinig achter Lijdenburg, generaal Walter Kitchener ook met een aanzienlijk garnizoen lag.

Wij waren dus genoodzaakt gedurig op onze hoede te zijn en de uiterste waakzaamheid in acht te nemen.

Nog steeds deserteerden er nu en dan enkele burgers van deze districten, die dan gewoonlijk hun schanddaad nog verzwaarden door den vijand in kennis te stellen van onze bewegingen, waardoor menigmaal een goed geregeld en overlegd plan mislukte, alleen door de informaties gegeven door deze zeer gevaarlijke en hoogst nadeelige verraders.

De Staatsartilleristen, die nu van hunne kanonnen beroofd waren, werden onder de Majoors Wolmarans en Pretorius tot een bereden korps van 85 man gevormd en voorloopig onder mijn bevelen gesteld.

Het werd nu tijd dat wij weder offensief optraden, vóór de vijand ons aanviel. Ik ging daartoe voor eenige dagen met verscheidene mijner officieren op verkenning uit, ten einde vijands posities op te nemen en zoo uit te vinden, welke de meest geschikte plaats was om aan te vallen.

Door de uitgebreidheid van mijn werkkring was ik verplicht Kommandant Muller te bevorderen tot vechtgeneraal, in wien ik een krachtige en vertrouwbare hulp vond.