Mijne herinneringen uit den Anglo-Boeren-oorlog

Het Beleg van Ladysmith.

Eenige dagen na mijn aankomst voor Ladysmith namen wij deel aan een soort van verkenning van vijands verschansingen en moest mijn kommando eenige vijandelijke forten aan den Noord-Westelijken kant van het dorp naderen. Afwisselend werd er met klein- en grofgeschut van weerszijden geschoten. Op klaarlichten dag naderden wij een fort tot op 800 tree, de vijand zag ons dus aankomen en kende den afstand goed, zoodat wij spoedig onder een geregelden kogelregen gehouden werden, en wij genoodzaakt waren achter klippen en in slootjes dekking te zoeken. Zoodra iemand zijn hoofd er boven uitstak, floten de kogels om zijn ooren. Bij die verkenning werden twee mijner burgers zwaar gewond en het kostte heel veel moeite hen door de vuurlijn naar onze ambulances te brengen. Laat in den namiddag kwam de order om terug te trekken. Tot op den huidigen dag is mij het doel van deze verkenning nog onbekend en onbegrijpelijk, alles was even geheimzinnig en raadselachtig; wellicht was mijn militaire kennis te beperkt.

[p. 44]

Ik heb mij voorgenomen geen kritiek op den oorlog in dit werk te geven, maar moet hier toch zeggen dat het beleg van Ladysmith en de wijze waarop het belegerde garnizoen gedurende eenige maanden met onze kanonnen beschoten werd, mij een onverklaarbare veldheerspolitiek was van wijlen generaal Joubert, en ik matig mij de onbescheidenheid aan om die politiek dom en primitief te noemen. In een ander hoofdstuk kom ik op dit onderwerp nog eens terug.

Nadat zoowat veertien dagen verloopen waren, kreeg ik bevel een andere positie aan de Zuid-West zijde van Ladysmith te gaan bewaken, vanwaar een Vrijstaatsch kommando onder kommandant Nel, en zoo ik mij niet vergis, onder veldcornet Christiaan de Wet, thans den wereldberoemden hoofdkommandant van den O.V.S., op wien alle Afrikaanders trotsch zijn, naar de Kaapkolonie moest vertrekken. Hier kwam ik onder de bevelen van den heer D. Erasmus, die toen nog generaal was, en een van de gunstelingen van generaal Joubert. Wij hadden hier veel te werken; er moesten slooten worden gegraven, forten en schansen gemaakt en andere verbouwd worden. Dit geschiedde gedurende den tijd dat een expeditie naar Estcourt werd ondernomen onder generaal Louis Botha, die toen in de plaats gekomen was van den ziek naar huis vertrokken generaal Meijer. Met die expeditie gingen 50 burgers van mijn kommando mede, onder veldcornet J. Kock, die mij later zooveel moeite gaf. Van dezen tocht naar Estcourt kan ik niet veel zeggen, alleen dit, dat ZEd. Gestr. de Kommandant-Generaal de expeditie geheel onnoodig vergezelde. Was ZEd. Gestr. niet mede-gegaan, dan zou, hiervan ben ik vast overtuigd, generaal Botha doorgedrongen zijn tot minstens Pieter-Maritzburg. De Engelschen waren toen niet bij machte onze kommando's te stuiten. Doch generaal Joubert gelastte bij Estcourt, nadat onze burgers in eenige gevechten telkens de overwinning hadden behaald, den terugtocht. Het was op dien

[p. 45]

tocht dat onze burgers een gepantserden verkenningstrein veroverden, bij welke gelegenheid o.a. kapt. Haldane en de heer Winston Churchill gevangen werden genomen, die eenige maanden later te Pretoria zonder veel moeite uit de handen van een klomp slapende wachten ontsnapten en waarover, geheel ten onrechte, zooveel ophef door hen is gemaakt. Tot op heden kan ik nog het heldhaftige van deze ontsnapping niet inzien, wel echter van de ontvluchting der heeren Willy Stein, Pieter Botha en twee anderen, die krijgsgevangen op Ceylon, vandaar ontsnapten en, via St. Petersburg, Amsterdam en Duitsch-Zuid-West-Afrika, binnen twee maanden zich weder in hun eigen districten bij hun kommando's voegden. Te betreuren is het dat dezelfde Botha later in een gevecht zwaar gewond werd, weder in handen van den vijand viel en eenige dagen later overleed. Deze ontsnapping leek anders dan de heldendaad van de heeren Churchill en Haldane. De laatste was kapitein van de Gordon Highlanders en heeft eveneens een boek gepubliceerd over zijn oorlogservaringen en zijne beroemde ontvluchting.

De eenige reden welke de generaal ooit gegeven heeft over het terugorderen der expeditie was, dat nabij Estcourt gedurende twee achtereenvolgende nachten een zwaar onweder woedde, waarbij twee burgers door den bliksem getroffen werden; wat volgens ZEd. Gestr. een vingerwijzing van het Opperwezen was dat de kommando's niet verder moesten trekken. Men zou het ongelooflijk vinden dat in deze verlichte eeuw er nog zulke kleingeestige legeraanvoerders te vinden zijn; doch het is een feit dat het verlies der beide burgers onzen kommandantgeneraal noopte de kommando's terug te trekken zonder daartoe in het geringst door den vijand gedwongen te zijn. In Pieter-Maritzburg en zelfs in Durban sidderden de Engelschen van angst, omdat zij onze kommando's niet hadden kunnen stuiten, als die zuidelijker doorgedrongen waren. Welke groote veranderingen zou dit niet

[p. 46]

in onzen toestand hebben gebracht? Deze terugtrekkende beweging was oorzaak dat de vijand zijn vechtlinie vooruitschoof evenver als de onzen zich terugtrokken, n.l. tot bij Chieveley-station nabij de Tugela-rivier. Door onze kommando's werd positie genomen in de randjes, aan de westelijke oevers der Tugela.