Verzamelde romans. Deel 37. De held van Temesa

[p. 271]

6

De beambten waren laat. Toen zij met fakkellicht de cella betraden, het krachteloze lichaam van Pherenike tussen zich in, lieten zij mij niet lang in twijfel omtrent hun bedoeling met de deur. Zij vroegen mij verlof, en zeiden daarna pas: ‘De archont heeft gezegd...’ Zij begrepen, dat ik ontzien moest worden, getroost in het ongeluk. Eén van hen vervoerde de offers bijna net zolang als ik priester was. Natuurlijk vroeg ik, of zij Euthymos onderweg gezien hadden. Het antwoord was geruststellend: hij kwam, ze hadden hem niet gezien, maar hij was in aantocht. Nog meer fakkels in het bos. Toen herinnerde ik mij Euthymos' tweede eis, en ik vroeg de beambten een van hun fakkels achter te laten en in de huls te zetten tegen de muur. Wel hadden wij in de voorhof fakkels liggen, maar die waren kleiner dan de hunne. Ik voelde, dat zij mij verwezen stonden aan te kijken. Ik vroeg wat er was. Ik wilde mijn hoofd niet naar hen omdraaien.

‘De archont heeft niets gezegd van een fakkel, vader.’

‘Maar dat moet hij gezegd hebben. De deur moet open blijven... dat kan ik niet allemaal uitleggen. Hij heeft het zeker gezegd.’

Fluisterend beraadslaagden zij, terwijl ik hardnekkig naar de zoldering bleef turen, de armen gekruist over de borst.

‘Op mijn verantwoording. De archont moet het vergeten hebben. De ene maatregel is niet zonder de andere. Niemand spreekt hierover, zo nodig wil ik Euthymos wel zeggen, dat het een fakkel van de tempel is.’

‘Neemt u dan een van de hunne, vader.’

‘Neen,’ zei ik, ‘die zijn misschien te klein. Die van jullie zijn goede fakkels.’

Hierop sloot ik de ogen. Na dit gesprek konden zij onmogelijk

[p. 272]

met de fakkels weggaan en mij in het donker laten. Gefluister weer; en eindelijk deden zij mijn zin, waarna zij met een eerbiedige groet de cella uitslopen, de deur wijd open latend. Ik hield de ogen gesloten en verlangde naar Euthymos.

Euthymos had ik beloofd de drank niet in te zullen nemen voor zijn komst. Een plechtige belofte was dit niet geweest; maar hield ik mij er niet aan, dan mocht hij niet al te lang wegblijven, want kwam hij, en sliep ik... Wat bedoelde ik eigenlijk? Wat maakte het voor verschil, of ik sliep of niet sliep? Alles hetzelfde: Euthymos zou op wacht gaan staan, hij zou het graf in het oog houden, en verveelde hem dit, dan keek hij eens naar binnen. Hij zou zelfs de drempel kunnen overschrijden. Niemand die hem dat belette. Hij zou mij in mijn slapend gezicht kunnen kijken, en de beker oprapen om te zien of die leeg was, en hij zou naar Pherenike toe kunnen gaan en het kleed optillen. Daarbij zou hij natuurlijk telkens omzien over zijn schouder, als het vervloekte bange schootkind dat hij was; maar wanneer hij heel ridderlijk wilde zijn, zou hij Pherenike bijvoorbeeld een afscheidskus op het voorhoofd kunnen drukken, zonder dat Polites hem nu dadelijk van achteren overviel. Het zweet brak mij uit.

Hoe verward waren mijn gedachten! Wanneer ik in slaap viel na hem te hebben gezien en gesproken, zou Euthymos immers precies hetzelfde kunnen doen. Maar toch was er verschil. Het was mij alsof de Euthymos, met wie ik nog enkele woorden had kunnen wisselen, een volkomen andere Euthymos was dan de persoon die zich zou aanmelden wanneer ik sliep. Wie bewees zelfs maar, dat het Euthymos wás? Het zou iemand anders kunnen zijn, - een demon, een god, - Phoibos Apolloon zelf, eigenhandig de eredienst opheffend met zijn, ditmaal niet van verre treffende pijlen.

De ogen krampachtig gesloten, het fakkellicht geel dansend door de oogleden, lag ik daar op die legerstede ten prooi aan een onrust, een martelende onzekerheid, die, wanneer het nog langer duurde, tot een onnoemlijk lijden zou kunnen aanzwellen. Want ik was veroordeeld wakker te blijven in de onmiddellijke nabijheid van haar, voor wie ik mijn ogen gesloten hield. Dat was het, en niets anders! De priester mocht, moest slapen, omdat het niet aanging hem van onnoembare gruwelen getuige te laten zijn; maar ik moest waken, - zolang Euthymos niet kwam, - waken

[p. 273]

bij het meisje, dat ik niet zou weten te verdedigen tegen deze gruwelen. Het kwam over mij als een golf van tranen, buiten mij om geschreid, - een oude liefde, een nieuwe schande, want welke lafaard lag hier, dat hij niet opstond om haar banden door te snijden en met haar te vluchten, weg van het slapende Temesa...

Voetstappen! Hij kwam. Nooit was een redder zo warm begroet. Alles werd weer gewoon, ik begreep niet wat voor muizenissen ik mij in het hoofd had gehaald. Stemmen bij de poort, een kort afscheid; en naar de geluiden te oordelen liep nu heel rustig, reeds half in het licht van de fakkel, de vuistvechter Euthymos over het grasveld, langs de grafsteen, langs het bronzen beeld. Even later hoorde ik zijn gefluister:

‘Bent u daar, Plexippos?’

‘Ja,’ zei ik hardop, ‘het kan nu beginnen, Euthymos. Theagenes heeft een kleine slordigheid begaan, want ik kan niet aannemen, dat u de fakkel zou hebben vergeten te noemen. Het is niet meer van belang. Heeft u het zwaard bij u?’

‘Wilt u het zien?’

Wie doorgrondt de raadselen van de menselijke ziel? Ik wilde niet alleen het zwaard zien, maar ook Euthymos zelf, en het liet mij volkomen onverschillig, of mijn ogen daarbij langs de witte gedaante, de ademende gedaante op het andere rustbed zouden dwalen, waar ik even te voren niet naar had durven kijken.

‘Kan ik binnenkomen?’

‘Neen,’ zei ik.

Stilte. Deze weigering scheen hij niet te hebben verwacht.

‘Volgens de afspraak mag u hier alleen komen om uw tegenstander te volgen, waarbij ik hoop, dat u ons beiden zult sparen, met dat zwaard. Blijf op de drempel staan, en toon het zwaard.’

Ik draaide mij om, steunend op de elleboog. Het fakkellicht fonkelde in een vrij kort zwaard, veel te fraai ingelegd met goud, maar verder doelmatig genoeg. Een goed wapen, hij moest het maar in de voorhof neerleggen op een rustig plekje. Euthymos zelf was ongeveer zoals ik verwacht had, afgezien van de onrustige beweging, die het licht in zijn gelaatstrekken bracht. Het enige dat mij als ongewoon opviel was de brede gouden voorhoofdband, waarboven zijn haren onwennig kroesden of half rechtop stonden. Die had ik nog niet eerder van hem gezien. Zijn handen en onderarmen waren met riemen van ossenhuid omwon-

[p. 274]

den, die de vingers vrijlieten. Hij was matig naakt en glom van de olie. Over zijn spieren gleed strelend het gele licht. Zijn houding was waardig, ik was ervan overtuigd, dat hij niet bang was.

‘Een voortreffelijk zwaard,’ zei ik, en wendde mij weer af, ‘maar ik zou toch meer op mijn vuisten vertrouwen.’

‘Zeker,’ zei hij, ‘dat was immers de bedoeling. Ik heb vanavond een heet bad genomen, en de man uit Hipponion heeft mijn spieren gewreven. Dat doet hij slecht, het is mij erg tegengevallen. Ze hadden mij gezegd, dat deze man van alles op de hoogte was, maar hij volgt de spier niet met de vingers tot de aanhechting. De aanhechting is belangrijk. Daar stromen de levensgeesten de spier binnen. Maar ik wil u niet vervelen. Wanneer neemt u die drank?’

‘Nu,’ zei ik haastig, en greep naar de beker, die ik in enkele teugen ledigde.

‘Het zwaard leg ik binnen mijn bereik.’ - Aan zijn stem hoorde ik, dat hij naar buiten keek. - ‘Wij moesten niet meer praten, Plexippos, maar als u praten wilt, is het mij goed.’ - Ik hoorde het zwaard op de aarden vloer, wat schuifelende voetstappen, toen was het geruime tijd stil.

‘Hindert het licht u niet?’

‘Neen,’ zei hij, ‘ik sta erbuiten. Het beschijnt het graf, daar in het midden, dat is toch het graf? De fakkel is zeer goed bevestigd. Hij zal wel niet komen voordat u slaapt.’

‘Dat is gewoonte. Dat wil zeggen, het is gewoonte om dit aan te nemen. Mijn leven hangt van gewoonten aan elkaar, Euthymos. Ik ben er zelfs niet helemaal zeker van, of ik al niet ettelijke malen in deze cella de nacht heb doorgebracht met een moedige jonge vuistvechter. Want ik geloof, dat u moedig bent, Euthymos, ik heb het gezien.’

‘U bent veilig,’ zei hij werktuiglijk.

Weer een tijd die verstreek, lang, kort, zoals tijden zijn. De eerste golvingen van de drank bereikten mij. Hoe lang zou ik nog kunnen spreken? Nooit had in dit heiligdom een priester dit meegemaakt.

‘Heeft u een mantel bij u, Euthymos?’

‘Neen, waarom een mantel?’

Om morgenochtend uw lijk in te wikkelen, lag mij op de lippen. Maar neen, een mantel had hij moeten hebben, toen hij uit

[p. 275]

zijn hete bad de herfstavond instapte. Hij had kou kunnen vatten. In Olympia werden de athleten door geneesheren omstuwd. Ik zou hem kunnen vragen naar Olympia. Maar neen, hij zou denken, dat ik de spot met hem dreef.

‘Euthymos,’ riep ik, en ik had moeite mijn tong te bewegen, ‘Euthymos, ik heb geen reden u niet een goede afloop toe te wensen. De goden weten wat ons beschoren is. Wat een god besluit kan nooit verkeerd zijn, al zijn er wel eens kleine vergissingen, kleine verschillen...’

Kleine verschillen. Euthymos, Polites, het verschil was evenzeer te verwaarlozen als tussen Poseidoon en Zeus, wanneer de laatste zich naar de zee begaf, langs de regenboog en de zelfverwekte wolken, zoals ik dat eens in een gedicht beschreven had gevonden... Ik zag die wolken voor mij. Zij klommen blank uit mijn duizelingen omhoog naar de donkere geboorteplaats van een bliksem die hen spleet. Hoe dieper ik zonk, hoe hoger zij stegen, in twee onmetelijke kolommen... Euthymos zou nog tot een of andere god moeten bidden, dacht ik, of heeft hij dat al gedaan?... De wolken werden zeilen, het was een vloot in de lucht, ik kan dat niet beschrijven. Toen hoorde ik Euthymos. Ik wilde hem toeroepen, om hem in het rechte spoor te houden, hem een vermanend priesterwoord te doen toekomen, dat hij niet verdoold raakte in de ontelbare mogelijkheden zijner voorbereiding; maar toen hoorde ik, dat het niet bidden was wat hij deed, doch een verstrooid neuriën, zoals een moeder doet tegen haar kind, of een kind tegen de luisterende nacht.

Met inspanning van mijn laatste krachten sperde ik de ogen wijd open, en trachtte de cella te herkennen. Er was een vreemde gedaante ergens, die mij niet aanging, er was fakkellicht, dat flakkerde en sputterde en naar hars rook. Ik zag mijn hand liggen, en mijn hand keek terug, het oog tussen de duim en de wijsvinger. Een allerlaatste gedachte: dat ik wakker moest blijven om twee mensen te beschermen. Twee, meer niet. Toen werd alles donker.

Over mij heengebogen, niet aanschouwd, tenzij diep in de eigen ziel, stond de donkere en grootste gedaante van de man, die geroepen was. Hij droeg de helm, het wolfsvel reikte hem tot de kin, zijn ogen waren groot en hongerig, het was een gezicht zoals dat onder mensen niet gezien wordt. Hij boog zich nog iets

[p. 276]

verder tot mij over, en raakte mijn voorhoofd aan, met een brede, kille, droevige heldenhand. Er kwam een rust over mij, een diepe tevredenheid, zoals de edelste stervelingen op het sterfbed ervaren. Zo, met zijn hand op mijn voorhoofd, bleef hij bij mij staan, totdat wij beiden waren vervloeid.