Verzamelde romans. Deel 37. De held van Temesa

[p. 250]

2

De vreugde om mijn nederlaag uitte zich in een ongedwongen napraten met luchtige kwinkslagen en halve plagerijen, waaraan alleen Euthymos geen deel nam. Nu en dan kon er wel eens iemand opschrikken, en een donkere blik werpen in de toekomst, of in zichzelf, maar de anderen babbelden des te opgewekter door, en Theagenes slaagde er zelfs in het gesprek op Euthymos' spieren te brengen. Intussen had ik mijn toestemming nog niet uitdrukkelijk gegeven, en het verbaasde mij dan ook, dat Theagenes plotseling de zitting ophief en ons zo goed als de deur uitjoeg. Euthymos riep hij na, dat die er spoedig meer van zou horen. Toen ik door de voorhof van het prytaneion wilde gaan, waar alleen nog gewapende wachters stonden, trok iemand achter mij aan mijn mouw. Ik draaide mij om, en daar stond Theagenes, de vinger aan de lippen, de ogen gericht op de drie vertrekkenden, van wie Praxidamas zich niet bij Euthymos, maar bij de plaatsvervangende archont had aangesloten. Daarachter, op de zonovergoten agora, wachtte de menigte.

‘Het spijt mij,’ zei Theagenes, nog voor hij mij zijn kamer weer had binnengetrokken, ‘het spijt mij ontzaglijk, dat ik je heb moeten dwarsbomen, Plexippos, maar het was onvermijdelijk. Je weet niet alles. Die ongezeglijkheid van de mensen hier is niets. Jij had hun met een half woord, en dan iets eenvoudiger dan zoëven, het zwijgen kunnen opleggen. Maar ik weet uit de beste bron, en Lampriskos zal het vanavond weten, dat het geduld van Kroton is uitgeput. Wordt er niet iets gedaan, dan overweegt Demokedes mij als archont af te zetten en Temesa voorlopig door een vertegenwoordiger te laten besturen, - en dan natuurlijk niet Lampriskos. Dat wil jij toch evenmin als ik?’

[p. 251]

‘Neen,’ zei ik, ‘maar wanneer Euthymos flauwgevallen van angst in het heroön wordt gevonden, en het meisje dood, dan bent u nog even ver.’

‘Dan is er iets gedáan,’ hield hij vol, ‘wanneer Polites jonge vuistvechters... daar spreek ik zijn naam ook al uit, het schijnt aanstekelijk te zijn... Wanneer hij de jonge vuistvechter van zich af weet te schudden, dan hebben we weer een tijd rust, op zijn minst zolang Demokedes leeft. Je kunt tevreden over mij zijn, Plexippos, dit plan is haarfijn uitgedacht. Hóe doet er nu niet toe, maar ik heb ervoor gezorgd, dat Demokedes - die hem trouwens in Kroton gezien schijnt te hebben - diep onder de indruk is van Euthymos' spierkracht, en van de mogelijkheden, daardoor geboden. Hoe sterker Euthymos, en hoe langduriger zijn flauwte in het heroön, hoe langer hier alles bij het oude zal kunnen blijven. Met dit plan liep ik al tijden rond, voor het geval dat de wind uit een andere hoek zou gaan waaien, en Euthymos tóch toestemming zou krijgen, van deze of gene. Een vooruitziende blik... Ik reken dus op je medewerking.’

‘Misschien valt hij níet flauw,’ zei ik.

‘Jij mag natuurlijk niets dóen... niet op een of andere wijze ingrijpen... jij sláapt gewoon... slaapt...’

Heftig met de wijsvinger schuddend had hij mij deze gedragslijn ingeprent; maar nu kwam er opeens een grote bezorgdheid over hem, een inzinking na de doorstane spanning, zijn gezicht trok weg, en het was het gezicht van een grijsaard dicht bij de dood, bijna rimpelloos, zoals dat van Timokreon was geweest. Terwijl hij mijn hand greep, fluisterde hij:

‘Geloof jij, Plexippos, bestaat er de geringste kans... Geloof jij, dat hij in staat is om het te doen? Zeg het eerlijk, ik spreek er met niemand over.’

‘Hij is er niet toe in staat, ook al had hij de moed van een leeuw.’

‘Maar de Pythia... Wanneer Apolloon hem nu helpt?’

‘De maatregelen van Apolloon lijken mij eerder geschikt om hem in de val te lokken.’

‘In de val lokken, zeg je? Vreemd, die gedachte is mij ook door het hoofd gegaan, maar dan juist omgekeerd. Ik weet nog wat ik dacht: we moeten het offer neerleggen om de Held naderbij te lokken, en als hij komt, dan vindt hij Euthymos...’

[p. 252]

‘Hij kan zich onzichtbaar maken,’ suste ik, ‘hij loopt dwars door Euthymos heen.’

‘Misschien vernietigt hij Temesa wel met vuur en zwavel, omdat wij hem zo bedrogen hebben.’ - Theagenes zuchtte diep, en het buitensporige van zijn veronderstelling bracht wat meer kleur in zijn wangen. - ‘Wij kunnen altijd laten gelden, dat de Pythia het bevolen heeft... Was er in zijn tijd eigenlijk al een Pythia?’

‘Homeros spreekt van het orakel van Delphi, hij gebruikt het woord Pytho, als ik mij wel herinner. Maar de Held leefde eerder dan Homeros.’

‘Ja, hoe lang is dat alles niet geleden... En in de onderwereld zit hij maar te wachten, te wachten, een heel jaar lang, op deze ene dag. Wat doet hij in die tussentijd? Jij moet over die dingen nagedacht hebben... Je hebt hem nooit gezien, nietwaar?’

Het was mij alsof ik Theagenes in deze gemoedstoestand volledig voor mijn standpunt terug zou kunnen winnen. Maar het kon mij niet meer schelen. Ik had verloren, maar zij hadden niet gewonnen, dus had ik maar heel weinig verloren. Voor ik heenging, zei hij nog, dat hij Euthymos naar mij toe zou sturen voor nader overleg.

In plaats van naar het heroön terug te keren ging ik naar huis, zond Krokinas een boodschap, dat er deze dag niet geofferd werd, - op de dagen vlak voor de voltrekking kwamen er tóch nooit veel bezoekers, - en draaide urenlang en onder allerlei voorwendsels om Mekionike heen, die dat in het huishouden volstrekt niet graag zag. Na het vertrek van de Krotonse ekster spreidde zij een zelfstandigheid ten toon, die mij aan Anaxibia had kunnen doen denken, zo zij Mekionike niet was geweest. Eerst tegen de avond slaagde ik erin haar tegenover mij te krijgen.

‘Je hebt gehoord wat er vanochtend gebeurd is?’

‘Dat ze grootvader lastig hebben gevallen?’

‘Er zijn boden uit Delphi gekomen, en Euthymos heeft toestemming gekregen om de Held te verdrijven, in de nacht van het offer.’

‘Dat heb ik gehoord,’ zei ze, op een toon alsof ik haar heel oude dingen vertelde, die ze beter wist dan ik.

‘Ik heb mij ertegen verzet, omdat de dienst mij heilig is. Begrijp je dat?’

[p. 253]

‘Waarom niet?’ - Ze wendde het hoofd af, bijna minachtend. - ‘Ik begrijp meer dan u denkt.’ - Ze wachtte even, en zei toen op zachter toon: ‘Ik heb vriendinnen die nooit hun mond kunnen houden, ook niet tegenover mij. Maar ze hebben altijd gezegd, dat het uw schuld niet is.’

Alweer hetzelfde: het was mijn schuld niet. Ook mijn familie zou haar dat wel verteld hebben, ondanks mijn nadrukkelijk verzoek de Politesdienst in haar bijzijn niet aan te roeren. Ongemerkt sloeg ik haar gade. Niets van twijfel, niets van de prille onzekerheid van haar jaren. Het waren dingen die allang voor haar vaststonden, en waar zelfs geen knarsetandend berouw verandering in zou brengen.

‘Zeer zeker treft mij geen schuld, in de gewone betekenis. Maar toch kan men zich schuldig voelen, een mens kan niet redelijk zijn van vroeg tot laat. Pherenike maakt, dat ik mij schuldig voel. Nu niet meer over haar.’

‘Dan kan de hele stad zich wel schuldig voelen.’

‘Daarbij geloof ik niet, dat Euthymos in staat is iets uit te richten. Ook dit geeft een schuldig gevoel, want ik zou het graag wíllen geloven. Maar ik heb Euthymos niet gemaakt, daar troost ik mij mee.’

‘Waarom gelooft u het niet?’

‘Geloof jij het?’

‘Ik zou het niet weten,’ zei ze kortaf. Ze moest dit een domme vraag vinden. Ik bleef scherp op haar letten.

‘Hij is moedig genoeg, en ontzaglijk sterk. In Olympia heeft hij overwonnen op de meest eervolle en wonderbaarlijke wijze. Hij heeft zich belangeloos aangeboden, hij wil de meisjes het leven redden die nog moeten sterven. Hij is misschien al bij Pherenike geweest om haar te bezweren vertrouwen in hem te hebben. Maar hij mist éen ding. Wat ik óok mis: hij kan het niet opnemen met de machten. Niet met goden en halfgoden, niet met heroën uit het graf of uit de onderwereld, zoals de onze er een is.’

‘Dan is het ook heel moedig van hem,’ zei ze vlak.

‘Tenzij hijzelf... Ik kan niets bovennatuurlijks aan hem ontdekken, maar anderen hebben daar wellicht een betere kijk op. Kinderen hebben wel eens goden zien verschijnen, waar volwassenen blind waren. Jij hebt vroeger eens van Herakles gedroomd, je moeder leefde nog, je oom uit Kroton had je over Herakles ver-

[p. 254]

teld, en over Milon de athleet... Je zag hem voor je als een kleine, woedende man met heel lang haar, en dat haar was koperkleurig, dat herinner ik mij nog goed; en met een grote knots sloeg hij in het wilde weg om zich heen, en doodde veel vogels. Weet je het niet meer?’

‘Herakles heb ik mij altijd als een reus voorgesteld.’

‘Denk eens goed na: heeft Euthymos in jouw ogen niet iets... Kun je je voorstellen, dat hij een halfgod overwint?’

‘Ik zou het niet weten,’ zei Mekionike.

Daarbij bleef het, en ik voelde mij ontevreden over mijzelf. Al deze vragen had ik werkelijk in volle ernst gesteld, met een tintelend gevoel van verwachting, alsof ik zo aanstonds van een ondragelijke druk verlost zou worden. Wanneer ze gezegd had: ja, ik geloof in hem, dan zou mijn verstand dit wel aanstonds hebben verworpen, maar een ogenblik lang zou ik toch gelukkig zijn geweest, wetende dat dit het was waarop ik dagenlang gewacht had. Mekionike was nuchter, en natuurlijk had ze gelijk: Euthymos was geen god, tenzij de god der vlegelachtigheid. Maar er bestónden misschien vlegelachtige goden, of ze hadden vroeger bestaan... Ik had een goede dochter; zij wilde niets met hen te maken hebben.

Later op de avond gaf ik er mij rekenschap van, dat mij niets anders gedreven had dan de oude nieuwsgierigheid. Hoe Mekionike over Euthymos dacht, niet als redder, goddelijk of ongoddelijk, maar eenvoudig als jongeman, met een bepaald uiterlijk, bepaalde manieren, en dan nog de bekende spierbundels, die een jong meisje wel opmerkelijk moesten voorkomen. Had zij gevoeld, dat het mij hierom te doen was geweest? Dit verklaarde dan haar lome antwoorden, terwijl zij toch gemakkelijk ‘ik weet het niet’ had kunnen zeggen in plaats van dat al te gelatene ‘ik zou het niet weten.’ Natuurlijk wist zij niet, - hoe zou een kind van veertien jaar ook. Maar haar bewoordingen moesten mij vooral in de waan brengen, dat de vraag haar geen belang inboezemde. Of was het een vaste uitdrukking van haar? Zoek, zoek, of Mekionike al eens eerder ‘ik zou het niet weten’ had gezegd... Ik kreeg er hoofdpijn van. Ik begreep ook wel, dat ik mij met dit soort vraagstukken alleen bezighield om niet aan iets anders te hoeven denken.