Verzamelde romans. Deel 37. De held van Temesa

[p. 237]

12

Die ochtend brak er een onweer boven Temesa los, en de menigte op de agora moest schuilen voor de plasregen, sommigen in de voorhof van het prytaneion, waarbinnen Theagenes nog steeds de grote beproeving van zijn leven onderging. Vandaar zagen zij achter de regenstralen hun lotgenoten dicht opeengepakt in de kleine Hermestempel staan, en er werden groeten gewisseld door middel van het opsteken van de hand. Er waren dwarrelwinden geweest, stofwolken hadden de gehele lengte van Temesa afgelegd, met cirkelende uitvallen naar het moeras of naar het voorgebergte; helemaal in de hoogte veegde Zeus de ware wolken bijeen, en slingerde bliksems naar zijn eigen tempel. Ik bevond mij met Krokinas in het heroön, en daar in de buurt werden een paar eerwaardige eiken ontworteld door een schrikkelijke valwind. Gelukkig vielen alle bliksemstralen op de kaap, op de hooggelegen tempels, op de akropolis. Was het heroön getroffen, de agora had er een wel zeer machtige bondgenoot bij gekregen. Zeus vermeed dit zorgvuldig. Het was een gewone najaarsbangmakerij, de schrik van vissersscheepjes, meer niet. Toen de agora nog natgeregend werd, scheen bij mij de zon alweer.

Even later verscheen er een bode te paard, doorweekt van de regen. Hij tuimelde naar binnen, en reikte mij een brief over met het zegel van de archont. Wat ik las was het volgende: ‘Plexippos. Neem het paard van deze man, en kom zo gauw je kunt in het prytaneion. Ik kan het niet meer aan. Vertel hun, dat Euthymos niet in staat is de Held te overwinnen. Jij alleen kunt dat.’ De bode, toen hij weer spreken kon, gaf enige opheldering. De archont lastiggevallen, de agora in opschudding, de hele raad tegen de archont, en wat zij eisten? Staken van de dienst, nooit

[p. 238]

meer een offer, nooit meer, - meer wist hij niet. Euthymos? Neen, hij wist niets, maar de vuistvechter bevond zich onder de menigte.

Een geoefend ruiter was ik na mijn jonge jaren allang niet meer, en ik had geen lust het lot van Timokreon te delen door met mijn achterhoofd op een steen te vallen bij de Sabbatos. Maar vooral matigde ik mijn draf, omdat ik eerst wilde nadenken. De hele raad tegen Theagenes, dat kon maar éen ding betekenen: opstand. Het was mij niet duidelijk waarom hij het zo ver had laten komen, er moesten toch aanwijzingen zijn geweest, voorafgaande eisen. Het was waar, dat mijn gewezen schoonvader de laatste tijd erg koppig was geworden, juist met betrekking tot Euthymos, van wie hij vermoedelijk een even grote afkeer had als ik. Overigens, hadden zij werkelijk van hem geëist wat de bode beweerde, dan lag daarin opgesloten, dat Euthymos overbodig was geworden. Daaraan zouden zij wel niet hebben gedacht, anders hadden zij hem niet naar de agora meegenomen.

Hoe dom en belachelijk ik deze lieden ook vond, naar gelang ik de stad naderde gaf ik er mij terdege rekenschap van zo aanstonds als redenaar voor hen te moeten optreden. Theagenes' keus leek mij niet eens zo onverstandig. Persoonlijk aangevallen was ik nooit, hoe hoog de hartstochten mochten oplaaien. Op straat werd ik niet uitgescholden, - daarvoor had ik Krokinas, - en evenmin kwam het voor, dat de kinderen voor mij wegliepen. Zag men al iets demonisch in mij, door mijn rode haar bijvoorbeeld, dan was ik toch een overwegend goede, althans machteloze demon. Ik had veel vrienden; de wapensmeden vereerden in mij de broer die nooit wat zei; mijn oude krijgsmakkers, Periphas voorop, zouden voor mij door het vuur zijn gegaan.

Maar wat moest ik zeggen? Allereerst dit: dat ik meer wist dan de meesten. Dat ik over deze zaken heel, heel lang had nagedacht, en dat ik voor het overige dacht en voelde zoals zij, met een hart bloedend bij elk nieuw offer. Ik moest er alle nadruk op leggen, dat het onmogelijk was de Held te verdrijven. Hoe kon men een medeburger verdrijven? Polites was burger van Temesa (een woordspeling, die ik zou kunnen maken zonder de naam Polites in de mond te nemen), hij had het burgerrecht verworven op grond van een eerwaardige overlevering, in een stad bekend om haar karaktervastheid en degelijke instandhouding van het oude.

[p. 239]

Wij zijn langwerpig gebouwd, vrienden, zou ik zeggen: naar ons stadsplan kijken vreemdelingen hun ogen uit; wij zijn misschien wat eenzijdig, in éen bepaalde richting ontwikkeld, maar wij zijn onszelf trouw. Het is niet nodig u met rampen te dreigen, - het is voldoende u aan te manen in eigen boezem te blikken. Deed gij de Held te kort, gij zoudt geen gelukkig uur meer kennen. De Held, die door uw voorouders gestenigd is, die voor Troje heeft gestreden om de eer der Hellenen op te houden, - de metgezel van Odysseus, zijn liefste makker, helaas met éen zwak ogenblik in zijn leven, toen een of andere wellustige god hem had begoocheld. En deze Held zoudt gij laten wegboksen door een onbevoegde? Vrienden, ik verbaas mij over u. Deze jonge gezel, wiens gebit en linkeroor reeds getuigenis afleggen van zijn verregaande kwetsbaarheid. Laat u niet door zijn voorspiegelingen in slaap wiegen. Beter kunt gij hem duidelijk maken, dat de mens, die zichzelf overschat, niet alleen gestraft wordt door de onsterfelijke goden, maar ook uitgelachen in Temesa... Aldus ongeveer zou ik kunnen spreken.

De agora. De stad leek half in slaap, iedereen van de straten weggeregend, maar nu de agora. Toen hóorde ik ook de agora, en sprong meteen van mijn paard, dat ik aan de dichtstbijzijnde paal bond. Het leek mij beter mij te gedragen als de bezorgde priester, die van het heroön was komen aanlopen, dan als een inderhaast ontboden hulpkracht. Het rumoer op de agora was overstelpend, en toch was het anders dan ik had verwacht. Was dit joelen, was dit jubelen? Nog éen hoek had ik om te slaan, en daar was reeds de mensenmuur, waardoor ik mij een weg had te banen. Niemand sloeg acht op mij. De agora lag voor mij.

Nooit zal ik vergeten wat ik daar zag, wat ik daar hoorde. Ik wist niet, dat zulk een danswoede, zulk een juichdrift zich van Temesiërs meester kon maken. Grote groepen schoolden samen voor het prytaneion, in de ingang waarvan kleine figuren onhoorbaar riepen en met de armen zwaaiden, terwijl het marktplein de trekken vertoonde van een volksfeest zonder volk: raadsleden die elkaar in de armen vielen, springende en in de handen klappende jongelingen, aangegrepen door een schier Dionysische razernij, - en over alles heen het schelle gegil van de jonge Hermespriesters voor hun tempel, waarheen zich opgewonden mannen door de plassen spoedden om hun het nieuws te

[p. 240]

brengen of te bevestigen, wat dat ook mocht zijn.

Ik liep door, ik liep in de richting van het prytaneion. Zo weinig werd er op mij gelet, dat ik mij in halve onzichtbaarheid gehuld kon wanen. Niets verstond ik, want het was een gejuich vermengd met dof geroezemoes, woorden die uitmondden in snikken, open monden, die het geluid schenen in te ademen in plaats van uit te stoten. Ja toch, éen woord was te verstaan, een bekend woord, en toch zo onbegrijpelijk. ‘Delphoi, Delphoi.’ Waarom Delphi? Ik was genaderd tot de menigte vlak voor het prytaneion, die vandaar door redenaars werd toegesproken. Theagenes zag ik niet, Euthymos evenmin. Wie ik zag was Periphas, die zich juist naar mij omdraaide en mij bij zich wenkte. Al die lachende, gelukkige gezichten, al die glansogen die mij toevallig ontmoetten, hadden het onwezenlijke van een vreugde, die door de buitenstaander niet kan worden gedeeld. Maar in Periphas' gezicht straalde menselijke warmte voor mij alleen. Ik spoedde mij naar hem toe, en toen ik vroeg wat er gebeurd was, draaide zich een oude man met een natte bokkebaard naar mij om, begon te schreeuwen, en gaf mij onverhoeds een kaakslag, die mij deed wankelen. Ik was zo verbaasd, dat ik mij, had men deze razende niet terstond overmeesterd, lijdelijk had laten afslachten. Periphas schold hem de huid vol, hij werd weggeleid. Periphas sloeg de arm om mijn schouder:

‘Hij weet niet wat hij doet, houd je vooral kalm.’

‘Het is Myron,’ zei ik werktuiglijk, terwijl ik de hand naar mijn gezicht bracht, ‘de gek Myron. Wat is er gebeurd, Periphas?’

Myron was geen werkelijke gek, maar een onbeheerste grijsaard, die nog voor mijn geboorte een dochter aan Polites had moeten afstaan.

‘Er zijn boden uit Delphi gekomen,’ zei hij, en toen opeens greep hij mij in zijn armen, en keek verschrikt om zich heen, en op hetzelfde ogenblik voelde ik, dat de tranen mij over de wangen stroomden. Men had mij geslagen, mij, die nog nooit door iemand beledigd was. Ja, nu zou Periphas kunnen zeggen wat ook Xenokles gezegd had, en iedereen, gezegd of gedacht: jij kunt er niets aan doen, het is jouw schuld niet...