Verzamelde romans. Deel 37. De held van Temesa

[p. 139]

20

In het derde jaar van de 73e Olympiade werd Theagenes tot archont gekozen. Dit was voor de derde maal, en ik was benieuwd hoe hij zich kwijten zou, drie jaar lang, van een taak die hem meer hoofdbreken dan voordeel zou bezorgen. Gelijk te verwachten viel, begon hij ermee zich enigszins van de middenpartij terug te trekken, niet uit hoogmoed, maar omdat de middenpartij allang geen middenpartij meer was, tenzij men het midden wil zoeken op de plek waar de meeste slagen vallen. Ook ik ontmoette hem weinig meer, al zorgde hij er altijd wel voor mij over grote afstanden een knipoog toe te zenden. Hij deed éen verstandig ding: het eindeloze gezwets in de raad over Polites schafte hij af, en behandelde alles binnenskamers. Verstandig althans zolang de hartstochten zich niet zouden ontladen buiten de raad. Hij bracht veel verbeteringen aan, bouwde wegen, versterkte de havendammen, en betaalde de schade door een aardbeving grotendeels uit zijn eigen zak. Van Kroton verkreeg hij aanzienlijke vermindering van lasten. De loting voor het jaarlijks offer plaatste hij onder zijn persoonlijk toezicht. Er werd gefluisterd, dat hij een plan had uitgedacht om van Polites af te komen zonder slag of stoot, zonder Delphi, zonder iets. Men werd 's morgens wakker, en Polites was er niet meer. Vermoedelijk had hij dit zelf laten rondstrooien. Zijn voornaamste wapen was de mensen afleiding te bezorgen.

Tot nog toe was in het heroön alles goed gegaan, en mocht wat Krokinas mij over te brieven had geen naam hebben. Hij was wat afgetakeld, zijn rug maakte aanstalten om boven zijn hoofd uit te groeien, hij leed aan ontstoken ogen, en kraste zonder aanleiding. Maar hij verdiende genoeg geld, werd nog steeds de tempels aan

[p. 140]

de haven niet uitgegooid, en hield blijkbaar van zijn werk. Van zijn geheime tegenwerking maakte ik mij geen overdreven voorstelling meer. Hij was langzamerhand gaan begrijpen, dat hij met iedere poets, mij gespeeld, de dienst benadeelde, dus zichzelf, en bovendien was hij nog altijd even bang voor de woede van het ‘volk’, die hij alleen al door zijn uiterlijk gaande maakte. Hij had er niet het minste belang bij de ontevredenheid aan te wakkeren. Ik geloof, dat de enige, voor wie hij geen angst koesterde, Polites zelf was. Ik was er nu wel van overtuigd, dat hij werkelijk in diens bestaan geloofde, al was het dan misschien niet aan éen stuk door. Zag hij een persoonlijke vriend in Polites? Wist hij zich een al te onberispelijk dienaar? Toen ik hem eens vroeg: ‘Wat zou je doen, Krokinas, wanneer je hier in mijn plaats lag, en je werd midden in de nacht wakker, en je zag de Held over je heengebogen?’ - verschoot hij niet van kleur, maar zei heel rustig: ‘Denken, dat hij zich vergist had, vader.’ En even later: ‘En het jaar daarop zou ik voor een betere drank zorgen.’ Dat was, behalve mannentaal, ook verstandig van hem.

De dag na het grote offerfeest, dat eerste jaar van Theagenes' bewind, leek hij mij nogal opgewonden, en zodra de werkzaamheden het toelieten, trok hij mij meer naar het kamertje van Timokreon. Eerst dacht ik, dat de onverwachte komst van de ouders van het meisje hem in de war had gebracht: eenvoudige mensen, die niet waren verschenen om te offeren, - dit was geen gebruik, - maar om de plek te zien waar hun dochter aan haar eind was gekomen. Zij liepen met grote ogen rond, gluurden naar de gesloten celladeur, stonden dan weer met hangend hoofd bij een altaar, of bij de verroeste oorlogstropee van Sybaris, waar de man gedachteloos aan een helm morrelde. Toen Krokinas het hem verbood, glimlachte hij gedwee, en nam zijn vrouw aan de hand om naar de dierenschedels op de muur te gaan kijken. Mij hadden zij schuw gegroet, maar het leken mij geen mensen om met troostredenen aan boord te komen, of met stichtelijke lessen. Uit tijdverdrijf deed ik dat wel eens, maar het was geen gewoonte, evenmin als men de mensen placht voor te bereiden door hen te wijzen op de diepere betekenis van het offer. Mijns inziens terecht: wie uit zichzelf iets niet begrijpt is niet te helpen; en wie iets pijnlijks meent te moeten verklaren is al half op weg om het af te schaffen.

[p. 141]

In het kamertje liet Krokinas mijn arm niet los, en hij bracht zijn gezicht dicht bij het mijne. Hij sprak zo zacht mogelijk.

‘Ik moet u iets zeggen, vader. Ik heb met een der beambten gesproken, en ik ben geschrokken. Men schijnt ontdekt te hebben, dat het offer verkracht is.’

‘Wie heeft dit ontdekt?’

‘De stedelijke beambten, vader, of éen van hen. Toevallig, schijnt het. Naar wat ik ervan begrijp, hebben zij haar niet onderzocht, maar het bleek uit tekenen op de kleren. Ik heb hun op het hart gedrukt er met niemand over te spreken, vader. Daarmee meende ik in uw geest te handelen.’

‘Betrekkelijk,’ zei ik schouderophalend, ‘de beambten mogen nergens over spreken, er is geen reden om op dit punt de nadruk te leggen. Er is ook geen reden om zo bang te zijn, Krokinas. Er is vroeger herhaaldelijk sprake van geweest, dat de meisjes verkracht werden.’

‘Ja, vader...’

‘Wanneer je de geschiedenis van de Held zou kennen zoals ik die ken, zou je dat alleen maar begrijpelijk vinden. Dat hij zich jarenlang, naar men zegt sinds de 21e Olympiade, van verkrachten heeft onthouden, kan uit vrije wil zijn geschied, of omdat de offers even te voren al gestorven waren, door die drank van jou, en door die van je voorgangers. Sinds mijn aanstelling is hij, naar het schijnt, weer met wurgen begonnen. Wat maakt het voor verschil? Voor het meisje niet in ieder geval. Wij behoren ervan uit te gaan, dat de Held hier in Temesa gestenigd is, omdat hij een meisje had aangerand. Van verkrachten is niets bekend, maar geen geleerde twijfelt eraan, of dit was zijn bedoeling. Het verkrachten van nu, of van vroeger reeds, is niets anders dan de voortzetting van een eenmaal begonnen handeling. In bepaalde opzichten zijn schimmen geen hogere wezens, Krokinas, zoals je misschien zou denken, maar eenvoudig de weerspiegeling van wat zij waren op aarde. Lees de Odyssee er maar op na. Een gestorven timmerman timmert in de Hades, en was hij bij zijn leven een onhandige timmerman, dan slaat hij met de hamer op zijn vinger. Orion jaagt daar nog steeds, Achilles trekt ten strijde of zit in zijn tent. Het lijkt mij verkeerd te menen, dat de Held wraak op ons neemt, of op de meisjes. Hij doet wat hij doen móet. Hij weet misschien niet eens, dat wij zijn schim willen verzoenen, en

[p. 142]

daarom zal hij ook nooit werkelijk verzoend kunnen worden. Hij heeft willen verkrachten, - hij is gestenigd, - hij gaat door met verkrachten; en wanneer hij zich bij tijden daarvan onthoudt, dan heeft dat een bepaalde oorzaak. Oorzaak en gevolg, - noodzaak, - niet alleen de zichtbare wereld wordt daardoor geregeerd.’

‘Ik begrijp het, vader,’ fluisterde hij, ‘ik begrijp alles. Ik neem het hem ook niet kwalijk, denk dat vooral niet. Ik was alleen bang... Ik was bang, ik zeg het maar ronduit, ik was bang, dat hij niet meer weet wat hij doet...’

‘Men zou eerder zeggen, dat hij dat maar al te goed weet.’

‘Ja... en u zei, dat het voor het meisje geen verschil maakt. Maar vader, merken meisjes dat dan niet?’

‘Ik ben geen meisje, Krokinas, je moet me niet te veel vragen. Ik zou zeggen: een bedwelmd meisje...’

‘Ja maar vader, we bedwelmen immers niet meer zo zwaar.’

‘Zwaar genoeg.’

‘Heeft u dan niets gehoord?’

‘Neen, Krokinas.’

‘Een meisje verweert zich toch in zo'n geval, meisjes krabben en slaan om zich heen...’

Hij sprak op lijmerige toon, traag en gerekt, en zijn roodomrande groene ogen zochten mij met dezelfde kracht als waarmee zij mij ontweken. Was het een ongezonde nieuwsgierigheid die hem beheerste, of naijver, omdat ik erbij was geweest, en hij niet? In zulk een afzichtelijk omhulsel kon alleen maar een verdorven ziel steken. Maar het kon ook zijn, dat ik zijn verstand had overschat, en dat zijn vragen door onnozelheid werden ingegeven. Ik maakte mij er vlug van af.