Verzamelde romans. Deel 37. De held van Temesa

[p. 128]

18

Anaxibia stierf ruim een jaar na de slag bij Marathoon, toen Mekionike negen jaar was. Zij stierf tijdens een aardbeving, min of meer door mijn schuld, al was dit laatste veel minder duidelijk dan in het geval van Orseïs. In elk geval stierf zij tijdens een echtelijke twist. Zij was op slag dood, getroffen door een stuk van een architraaf in de tempel van Zeus Polieus, waar wij na een langdurige ziekte van Mekionike aan het offeren waren: een groot brok kalksteen, dat vermoedelijk al los zat, en door het schudden naar beneden viel, recht op haar hoofd. Men kan dus zeggen, dat Anaxibia van mij heenging door toedoen van Zeus en Poseidoon, dit keer niet van Polites. Ofschoon, zonder Polites zouden wij toch geen onenigheid hebben gekregen.

Het was er namelijk zo mee gesteld, dat mijn gewaande minderwaardigheid tegenover de andere priesters weliswaar niet meer tot gekibbel leidde, maar wel tot een hinderlijke overgevoeligheid voor alles wat daar ook maar ver verwijderd verband mee hield. Bij feesten of plechtigheden zat ik altijd te ver naar achteren, op straat ging ik altijd opzij voor priesters die geen recht hadden op dit eerbetoon, en in de tempel gedroeg ik mij te onderdanig. Zo ook toen. Ik vermoed zelfs, dat ik bij het doden van ons offer, een driejarige os met vergulde horens en linten aan zijn staart, alleen daarom ongevraagd mijn diensten aanbood, om Anaxibia's ogen te zien fonkelen. Het offer werd verricht door een der hulppriesters: in haar ogen reeds een belediging op zichzelf. Hij deed het onhandig, de os brulde de tempel vol, ik gaf hem een kleine wenk, maar om hem niet te vernederen bepaalde ik mij verder tot vasthouden en aangeven, iets dat de man mij vergold dooreen beschermende houding aan te nemen. Hij was in

[p. 129]

de war, er stonden mensen naar hem te kijken, ik vond het alleen maar vergeeflijk. Maar Anaxibia maakte het dol. Op dit ogenblik begon de aardbeving. De hulppriester keek verstrooid naar boven, en het bloed begon naast de goot te spuiten. Toen ik wilde toeschieten, trok Anaxibia mij met een ruk achteruit. Dit was te veel: ik draaide mij om, en gaf haar een duw, onder het snauwen van ‘Vrouwen op hun plaats,’ - de priester zei zacht verwijtend ‘Plexippos, Plexippos,’ - Anaxibia wankelde, liep iets terug om haar evenwicht te herstellen, toen viel het stuk steen. Van het valkenkopje was niets over. En ik was werkelijk wanhopig: zo onbegrijpelijk is de mens.

Anaxibia kreeg een goede begrafenis, ik werd door iedereen beklaagd, en Mekionike hield zich heel stil en zoet, en huilde alleen in mijn afwezigheid, wanneer ik de slavin mocht geloven, die ik voor het huishouden had gehuurd. Om iedere vrouwelijke mededinging van stonde af aan de kop in te drukken had ik op het bouleuterion een der vrouwen gevraagd, die, in slavernij wegens schuld, daar gebruikt werden voor schoonmaken en andere nederige werkzaamheden. Ze hebben, of hadden, het daar beter dan de gemiddelde werkvrouw, die met een vrije burger is getrouwd, en ook bij mij had deze vrouw het goed. Zij was nog tamelijk jong, niet onknap van uiterlijk, en wanneer ik Mekionike niet had ingeprent, dat slavinnen, tenminste dit soort slavinnen, eigenlijk misdadigsters waren, hoezeer aanspraak makend op onze welwillendheid, weet ik niet of zij in onze verzorgster op den duur niet een betere moeder was gaan zien dan de ontslapene. Bij deze slavin, of halve slavin, sta ik stil, omdat zij na een half jaar een ernstige poging deed om mij te verleiden. Zij deed dit vrij ruw; onvoldoende bekleed stond zij met de rug naar mij toe over mijn bed gebogen, daarbij kans ziend over haar schouder naar mij te lonken; toen ik haar even ruw aan haar manieren herinnerde, viel zij op de knieën en brak in snikken uit. Bij Zeus, het was al weer Polites. Zij was bang om haar vijftienjarig dochtertje te verliezen, en smeekte mij, of die buiten de loting mocht blijven. Het kostte mij veel moeite haar gerust te stellen; ik won nog inlichtingen in bij de archont; en zonder er veel van te begrijpen volgde zij mijn raad en betaalde haar schuld niet af voor het meisje zestien was. Ik geloof, dat haar man haar had verlaten. Zonder Mekionike zou ik er geen been in hebben gezien van haar dien-

[p. 130]

sten gebruik te maken; maar ik wilde iedere vrouwelijke machtsvorming in huis voorkomen; ik had daar genoeg van gezien, ik was op dit punt nu eenmaal wat eigenaardig geworden. Anaxibia's nagedachtenis hield mij op de rechte weg. Het nadeel, dat Mekionike, nog niet zozeer tegenover deze vrouw als wel tegenover anderen, zich een tijdlang erg hooghartig gedroeg, moest ik op de koop toe nemen. Bij Pherenike aan huis moet zij eens tegen een oude tante gezegd hebben, alles eerder dan een slavin: ‘Ik geef je met de zweep, als je Pherenike voortaan niet vlugger roept.’ Het werd afgedaan als een grap. Toen na het bereiken van de veilige leeftijd van haar dochter mijn seirene haar vrijheid herwon door haar schuld af te betalen, verliet zij meteen mijn huis. Wanneer ik haar op straat tegenkwam, moest ik altijd denken aan die voorovergebogen houding en dat lachende gezicht; maar zij deed alsof zij mij niet zag, terwijl zij mij bij het afscheid toch de handen had gekust, omdat ik haar loon had gegeven, waar zij geen recht op had. Zo is het volk nu eenmaal. Ik verving haar door een oude vrouw zonder tanden, wier geslis door Mekionike en Pherenike binnen gehoorsafstand werd nagebootst. Ook hier geen gevaar voor beknotting van mijn vaderlijke rechten.

Maar ik geloof, dat Mekionike in dat ene jaar al veel te zelfstandig was geworden om in enigerlei vrouwspersoon nog een moeder te kunnen zien, laat staan de oude driehoek te herstellen. Het was als met de driehoek van Temesa, waarvan ik Krokinas de geheimen had onthuld, en die eigenlijk een rechte lijn was. Aan de beide uiteinden van die lijn stonden Mekionike en ik. Wij hielden elkaar scherp in het oog. Niet te dicht naderen, geen schijnbewegingen der liefde, niets verbergen en alles verbergen. Haar meesterlijke onzijdigheid richtte zich nu op mij alleen. Zij had veel eerbied voor mij, hield misschien van mij, maar gaf zich nooit. Dat had Anaxibia erin gekregen, met haar geruzie. Gelukkig ging ze veel minder op Anaxibia lijken dan ik eerst gevreesd had. Zij was nu een stevig gebouwd meisje met mooie, wat achterdochtige ogen, en haar voorhoofd, erg bol op die leeftijd, leek op een van de bronzen kinderhelmen, die de avontuurlijkste van mijn broers een tijdlang in Kroton op de markt heeft geworpen. Zij had helemaal iets krijgshaftigs, verbaasde mij door de hardheid van haar armspieren, en zag er niet tegenop gevogelte de hals om te draaien. Ik dacht wel eens, dat zij net zo lang onge-

[p. 131]

trouwd zou blijven als Anaxibia, maar dan door andere oorzaken, want heerszuchtig was zij niet. Van haar overwicht maakte zij zelfs geen gebruik tegenover de kleine Pherenike, die toch alles van haar verdragen zou hebben.

Dit kind had in die mate mijn hart gestolen, dat eens te meer de herinnering in mij oprees aan de tijd met Orseïs, een kind ook zij, en eveneens blond, toen ik haar voor het eerst aanschouwde. Het bleek nu wel hoe ver, in wezen, mijn liefde van zinnelijkheid had afgestaan, hoe onze verfijnde spelen alleen maar de uiterlijke kentekenen waren geweest van iets hogers; want wat ik voor Mekionike's vriendin voelde, niet heel lang, een half jaar misschien, daarna ging ik minder op haar letten, was, afgezien van kracht en gloed en koortsachtige verwachting, in niets te onderscheiden van wat Orseïs mij had ingeboezemd met schijnbaar zo geheel andere, vrouwelijk rijpe middelen. Bewijs, dat niet de vrouw onze liefde geldt, doch alleen de godin die in en door haar spreekt? Had ik mijn grijsaard van toen met Pherenike op zijn schoot aangetroffen, zijn hand op een verkeerde plek, ik zou hem met zijn eigen baard hebben gewurgd. Ik deed ook weinig om deze verliefdheid te verbergen, zat niet zelden met beide meisjes op de knie, - er waren altijd anderen bij, - en kon dan mijn ogen niet van Pherenike afhouden, iets dat Mekionike heel goed opmerkte, te oordelen naar de kribbigheid, die zij na afloop aan de dag legde. Dit beviel mij goed: zij verhaalde het niet op de argeloze mededingster, maar op de, even argeloze, schuldige. Zo argeloos was ik, dat ik niet eens merkte, dat Pherenike's vader, de plompe en goedhartige Xenokles, het niet zo graag zag, dat ik, wanneer hij uit de raad kwam, alweer met de beide meisjes op mijn knieën zat. Toen zijn wrevel duidelijker vormen aannam, meende ik aanvankelijk, dat hij op de hoogte was van mijn vroegere vriendschap met de witte baard, en achter mijn rode een soortgelijke inborst vermoedde. Inderdaad stond de gluiperige grijsaard, die onze stad inmiddels alweer de rug had toegedraaid, algemeen te boek als een kinderverleider, meisjes, jongetjes, om het even; dat ik dit nooit geweten had, is weer een bewijs hoezeer in Temesa over deze zaken werd gezwegen. Maar dit was toch wel te ver gezocht. Xenokles had alleen maar aan de Politesdienst gedacht. Tenminste, dat vermoed ik.