Toen De Gids werd opgericht

[p. 37]

De negetiende eeuw.

Inleiding.

De kunst der negentiende eeuw in Europa.

Aan de achtiende eeuw kan men vragen hoe ze worden moest. In onzen tijd kan men zien, hoe ze is of zal zijn.

Want de groote literaturen dezer eeuw zijn niet anders dan de verklaringen en konsekwenties van weinige formulen, die de Natuur bovenaan schreef in de rekening harer feiten, vóór honderd jaar. En de geschiedenis, die vele dier feiten naschrijft, stelt die weinige formulen aan de hoofden der bladen van haar grootboek, om de dingen te doen begrijpen, die geweest zijn, om - misschien - te voorspellen wat komt.

De achtiende eeuw is een tijd geweest van waarneming. Ze is een tijd geworden van gedachten.

[p. 38]

Ik geloof, dat men uit deze twee waarheden de kunst kan begrijpen, die geworden is, en de kunst kan voorspellen, die zal zijn.