De oude strijd

[p. 240]

Columbus

De geschiedenis van Columbus heb ik indertijd gelezen in een boekje van P.J. Andriessen. Ook dáárvan heb ik een mooie herinnering, maar ik weet op geen stukken na meer of dat boekje al of niet lijkt op den Columbus van Abbott, die nu vertaald is in de Versluys-Bibliotheek. Wel weet ik dat ik bij het lezen van deze vertaling al het mooie dat ik vroeger in Columbus zag, weer dubbel zoo mooi vóor me heb gezien. Een boek met een geschiedenis van Columbus hoeft ook niet anders dan eerlijk en eenvoudig te wezen, om mooi te zijn. Want hij was toch maar een reusachtige Genuees, een geweldige door visioenen geplaagde, een andere kolossaalheid, zooals Herkules, van wien men zich wel verbeelden moest dat zijn eene voet in Afrika stond en zijn andere bij Gibraltar. Zijn éene voet stond in Europa en zijn ándere in de Nieuwe Wereld. En ik wil me zijn geestelijke voeten er maar bij verbeelden waarvan een in de Middeleeuwen stond, maar de andere in den Nieuwen Tijd. Hij was een reus

[p. 241]

van verbeelding, Columbus. Een fantast, die leefde van verrukkingen en visioenen. Hij droeg zijn nieuwe wereld al lang in zijn hoofd, vóor hij haar vinden kwam. Hij verbeeldde zich haar stranden vol volken en haar steden met tinnen van goud, en het zingen en wuiven bij zijn intocht. Dat was zijn rijk. Hij was er koning van. In naam zou hij onderkoning heeten, ten pleiziere van den koning van Spanje. Als hij kwam, staat er in zijn geschiedenis, hij, arme, kaartenteekenende plannenmaker, voor de grooten, die hij aanzocht om hulp, voor de vorsten, die hem telkens niet hielpen, voor de raden van spaansche geleerden, die over zijn bedoeling moesten oordeelen, - die geleerden, die geloofden met Lactantius, dat als de aarde rond was, de menschen er af zouden vallen van onderen, - dan kwam hij niet als een arme fortuinzoeker, maar soms als een vorst die met beminnelijke hoogheid en duldende waardigheid wachtte om hersteld te worden in zijn rijk, soms als een apostel, een boodschapper, - uit een andere wereld, dacht hij wel, - in het groot gevoel van zijn weldoende zending. Die man heeft zóo de landen op en neer geloopen, altijd maar met in zijn hoofd de Nieuwe Wereld, daar hij naartoe zou gaan. Eindelijk mocht hij dan. Dat was toen hij grijze haren had. Ik vind die geschiedenis verder verschrikkelijk aan-

[p. 242]

grijpend. Die grijze man, die ging met scheepsvolk, dat natuurlijk de heele reis iets ergs vond. Ze hadden allemaal absolutie ontvangen toen ze heengingen. Dat doorzetten, rustig doorzetten, die kleine bedriegerijtjes in de opgaven van den afstand: dat deed hij om het volk niet ál te bang te maken; - dat vinden van het eerste drijfhout, het zien van de eerste vogels, - het eerste land. Dat is een van die dingen, die maar een paar menschen in een heele rij eeuwen overkomen. Die man, die, tot hij grijze haren had, zijn verbeelding, die hij in zijn hoofd had, niet, als dichters doen, had opgeschreven in een boek, en het tevreden naast zich neergelegd, maar die alléen verstond haar te gaan vinden, ergens daar en daar in de wereld, die haar vinden kwám en ervóor lag, met een schip op een vreemde zee. Tot na die eerste reis heeft Columbus alles gehad wat hij gedroomd had. Hij vond wel geen paleizen en niet zooveel goud, als hij graag hebben wou; maar toch wás er zijn nieuwe wereld, die ook een mooie wereld was; en toch wás hij er koning naast den koning van, en tóch kon hij een intocht houden, zooals vorsten het doen, toen hij weerkwam naar Spanje. Men wordt meê gelukkig als men leest, verschrikkelijk gelukkig als men leest, hoe schepen en schuiten vol volk uitvoeren van de haven van Lissabon om Columbus

[p. 243]

te zien met zijn schip vol goud, en vogels en vruchten en kleurig-gekleede Indianen. Hoe hij zoo, alsof hij zelf een koning was, ging zitten naast den koning van Portugal en reed tusschen eerbiedige ruiters. O, die éene man, toen hij in Spanje was! Dat gaan door het land, waar ver vóor hem uit, op de hoogten, de vuren seinden dat hij kwam; waar de lucht op het land éen gedreun werd van luiden van klokken en kanongebom. Toen hij kwam bij Barcelona, te paard, in 't midden van ruiters, met knechten, die goud droegen en vogels en vreemde zaken, gevolgd door zes Indianen, versierd met gouden tooisels, en kroontjes en kleurige veeren, toen waren de straten en de stad, ja de hemel niet te zien van het volk, dat zich drong voor hem uit en om hem heen, dat van vensters, balkons en daken, neêrhìng als een juichende wolk. De adel van Castilië en Arragon ging achter hem aan in den optocht naar 't paleis van Isabella en Ferdinand. En de vorsten stonden op uit eerbied, toen hij binnenkwam, en aarzelden of het wel passend was zich de handen te doen kussen door hèm.

Het is beroerd dat hij later ongelukkig werd. Vooral vindt men dat verdrietig als men hem behalve uit zijn plannen en daden, ook een beetje kent uit de brieven, die hij geschreven heeft. Daaruit voelt

[p. 244]

men dat Columbus, die een heel hooghartig mensch was, soms ook een lief, eenvoudig, kinderlijk mensch moet geweest zijn. Hij praat daarin met een aardig, mooi gevoel van het mooie land, dat hij gevonden had, de vreemde planten en vogels, en het zachte en onschuldige van de menschen. Tegen die menschen was hij ook, dikwijls niet uit berekening, lief en goed. En hij was heel blij, als zij hem goud wisten te bezorgen. Naïef blij. Hij had dan ook nog een plan, waarvoor hij veel goud hebben moest. Hij wou 50.000 man voet- en 4000 paardevolk op de been brengen en daarmede Palestina veroveren. Die groote plannenmaker.

Ik hoop, dat dit boekje veel gelezen wordt. Niet alleen door kinderen. Lezen van groote mannen is heel goed. Het is als een omgang met iemand, die geweldig veel te voelen en te begrijpen geeft. Zooveel als niemand uit onze omgeving ons geven kan.

Nov. '87.