Briefwisseling 1 juli 1885 tot 15 december 1888

[p. 192]

F.C.J. Netscher aan A. Verwey [8].7.86¹

Sunda-straat 10

den Haag

9 Juli 86

Geachte Heer,

De zeldzaamheid van het feit, dat we in den laatsten tijd goed proza in onze literatuur te lezen krijgen, deed mij onwillekeurig - misschien - mijne uitdrukkingen² een weinig sterk kleuren. Ik hoop echter, dat gij de goede bedoeling van mijn schrijven niet bij de onhandigheid mijner expressies zult laten achterstaan.

Gij vraagt mij naar het beste van Huysman's werken. Ontezeggelijk is het En Ménage,³ dat én door komposizie, èn door psychologische analyse, én door artistieke behandeling in de eerste rij der hedendaagsche, fransche romans dient geplaatst te worden. Wilt gij hem als zuiver artiest leeren kennen, lees dan Croquis parisiens⁴ (uitgave Vanier) of zijn A Rebours,⁵ dat op een psychologische hypotese berust, maar waarin Huysmans zich in de volle schittering van zijn veelzijdig talent bloot geeft. Toch zou ik u willen aanraden het eerst En ménage, Marthe⁶ en Croquis te lezen, en dan A Rebours en L'art moderne;⁷ dit is de noodzakelijke volgorde, indien men niet in de kronkelingen zijner scheppingen verward wil raken.

Het is onmogelijk het niet met den heer Prins eens te wezen. Hij heeft in zijn opstel⁸ eenige algemeene, banale waarheden over hem verteld, die u volstrekt geen beeld van zijn persoon en scheppingen kunnen geven; dat zult gij bij kennismaking zelf kunnen opmerken. Het talent van Huysmans bestaat uit duizenden facetten, en Prins heeft hem plompweg tusschen vier of vijf vlakken willen duwen. Prins heeft zijn temperament onvolledig begrepen, en zijne artisticiteit niet gevoeld. H: is een hyper-artiest, en Pr: een beschouwende geest; wat de een begrijpen wil, gevoelt de ander, en wat de ander begrijpt, wil de eerste gevoelen; er bestaat tusschen hen een voortdurend konflikt tusschen het koude verstand en het artistiek gevoel. Het laatste woord is nog niet over Huysmans gezegd.

Wat hebben de amsterdamsche kooplieden zich ploertig tegen den heer Van der Goes⁹ aangesteld. Wie weet hoeveel vermomde Pinkhofs¹⁰ hebben meegeduwd en meegeschreeuwd, en hoeveel rechters van gisteren morgen met het geld van weduwen en wezen op den loop gaan. Het is de vraag of vele hunner in zoo hoge mate den moed hunner opinies hebben als de heer V.d.G... Het is de triomf van den Van-Maurik-geest¹¹ in de maatschappij. Ik ben hoogst benieuwd en verlangend de bewuste brochure te lezen.

Het was mij hoogst aangenaam van den heer Paap te mogen vernemen, dat ons voornemen om een weekblad op te richten uw instemming gevon-

1 Datum ontleend aan poststempel.

2 Zie f.c.j. netscher aan a. verwey 4.6.86.

3 J.K. Huysmans, En ménage. Paris 1881.

4 Croquis parisiens. Paris 1886.

5 A rebours. Paris 1884.

6 Marthe. Histoire d'une fille. Paris 1876.

7 L'art moderne. Paris 1883.

8 Arij Prins, ‘J.K. Huysmans’. In: De nieuwe gids 1 (1885-1886), deel ii, p. 219-231.

9 Na het verschijnen van de brochure van F. van der Goes, Majesteits-schennis. Het geding tegen den heer F. Domela Nieuwenhuis, Amsterdam 1886, werd de schrijver op 6 juli 1886, nadat in het avondblad van de Nieuwe Amsterdamsche courant. Algemeen handelsblad d.d. 6-7 1886 onder de titel ‘De heer F. van der Goes’ een redactioneel artikel was verschenen waarin ‘de assuradeur’ Van der Goes in verband werd gebracht met de auteur van het scherp veroordeelde Majesteits-schennis, door veront-waardigde Handelsblad-lezers van de Amsterdamse Beurs gejaagd. Daarop volgde wederom in het avondblad van de Nieuwe Amsterdamsche courant. Algemeen handelsblad d.d. 7-7 1886 een tendentieuze beschrijving van Van der Goes' positie op de beurs en deze actie der kooplieden. De redactie van De nieuwe gids nam het in ‘Ingezonden stukken’ in De Amsterdammer. Dagblad voor Nederland 4 (1886), d.d. 8-7 1886, p. 4 voor hem op, waarna nog twee ‘Ingezonden stukken’, waarvan de auteurs met F. van der Goes sympathiseerden, aan deze kwestie werden gewijd. (Zie ook w.a. paap aan a. verwey [14.7.86], noot 2.)

10 L. Pincoffs was een vooraanstaand Rotterdamse politicus en zakenman, die in 1879 in grote financiële moeilijkheden raakte en naar Amerika vluchtte, wat leidde tot het bankroet van vele kleine schuldeisers en de val van het kabinet.

11 Justus van Maurik personifieerde voor Netscher blijkbaar de Nederlandse bourgeoismentaliteit. Als populair auteur werd hij door de Tachtigers aangevallen.

[p. 193]

den had. Er bestaat naast de Nieuwe Gids plaats in overvloed voor ons weekblad, en wij moeten zorg gaan dragen, dat wij behoorlijke plaatsvervangers voor den Spectator e.g./c.s[?] in het leven roepen. Wij moeten ons, evenals Domela Nieuwenhuis den socialisten aanraadt, organiseeren, om, als de derde periode aanbreekt, gereed voor den strijd te wezen. Wij zullen het op zeer hoogen prijs stellen de blijken uwer ingenomenheid en medewerking te mogen ontvangen. Als de onderneming lukt, hopen wij honoraria uit te kunnen keeren, en zoodoende het onze te doen om het lot onzer jongere letterkundigen te helpen verbeteren. Ik, voor mij persoonlijk, hoop altijd aan uwe zijden meê te kunnen strijden, en verwacht, dat de redakzie van de Nw Gids ons weekblad steeds als een deel harer eigen onderneming zal beschouwen - twee ondernemingen, die in samenwerking het zelfde doel beoogen.

Vele groeten van

Uw dw dr.

Frans. Netscher