Memoriaelbouck. Dagboek van gebeurtenissen te Haarlem van 1572-1581
(1973)–Willem Janszoon Verwer–
Auteursrechtelijk beschermdDagboek van gebeurtenissen te Haarlem van 1572-1581
Ga naar margenoot+Gheschiedenisse binnen der stadt Haerlem 1576.
Ga naar margenoot+In fine decembris Anno 1575. In den jaeren ons Heeren 1575 isser binnen Haerlem van Coenincx weghen met placcat gepubliceert, dat men nu voertan observeren souden onder alle secretarizen, notarizen, geestelicken ende waerlicken alle stilen van brieven te scriven op den eersten dach vant jaer 1576 beghinnende ende zoe voerts, wanter groote abbuijsien ende bedroch daerdoer zijn ghecomenGa naar voetnoot468. | ||||||||
[23 Januari 1576]Ga naar margenoot+In den jare 1576 den 23 Januarij in de middernacht gedurende tot omtrent vijff uren, wast al te lastinghe swaren wint, weijende uuten Westen, als bij mans leven oijt ghehoot was, waerdoer die stede van Haerlem groote schade gheleden heeft van kercken ende huijsen. Drie wintmolens, die onder die voet weijden, die meest van den rijckdom ghetimmert waren, | ||||||||
[pagina 174]
| ||||||||
noch boven dese tijtelicke schade, datte beclaghen is, groot om te verwonderen. Twee jonghe dochteren op een bedde ghelegen, zijn bevallen van die Cecilien kerckeGa naar voetnoot469, dat den een steendoot bleeff ende dander met maer wat ghequest. Ende op ander platzen zijnder noch vrouwen ende kinderen bevallen gequest, sulcx doer Gods hulpe worde ze gheholpen, waerdoer eenighe gesont, ander gequest vandaen quamen, twelck deerlick om scriven is, maer noch derlicker, diet ghesien hebben. Maer alzoe, dat dese wint niet voer wint, maer voer een aertbevinghe ghehoudenr worden, want die burghers laghen op haer bedden en schudden; die doeren, gheen clinck houende, opende haer selven, ja bij sumluijden driemael ende mer toeghedaen zijnde. Niet en mochte helpen, sulx dattet wel te considereren staet, dat die hant Godts over ons opgheheven is om te straffen ons bosse quade opinie ende viantelick leven. St. Bavoss kerck heeft doer dese groote wint veel schade geleden omtrent thuscken die vier ende vijff hondert ghulden, als min die kerckmeesters hebben gheseijt. | ||||||||
[28 Mei 1576]Ga naar margenoot+Op den 28 Meij isser geordineert, biet ghelieven van burgemeesteren, dat elcke person nae Sparendam ende Assendelft vaerende een oortgen mosten gheven ende alle grasschuijten, visschers, hoijschuijten een halive stuver. Dit gelt was gheordineert, omdat men het Penningsveer souden stoppen met schepen te zijncken ende met aerde, want die Geusen daerdoer quamen ende dit most aldus uut die reijsende luijden uut ende invaerende comen, die het water ghebrucken wouden. Die stadt worden zeer benaut doer die travalgij ende last der Spangerden ende Walen ende dit gelt doerde te geven tot Omnium sanctorumGa naar voetnoot470 toe, want het water worden alsdoen gheslooten van ijs. Doen gaven zij noch in die poorten. Men gaven totdat die soldaten uutter stadt vertrocken als hier nae gescreven staet. | ||||||||
[1 Juli 1576]Julius. Op den eersten Julij, welck was op een Sonnendach, zijn alle hospitalen, gasthuijsen, kerckmeesteren ende ander gootshuijsen in der stadt Haerlem bij advijs van burgemeesteren verandert ende verseet ende dit worden gheleesen van een cappellaen op die preckstoel in die Groote kerck etc. | ||||||||
[13 Juli 1576]Op den 13e Julij, welck was op een Vrijdach ende was St. Margretendach, isser een schoone processi ghehouden generael in memorij, dat die stadt weder an dien Coe. Mt. gegaen is. Ga naar margenoot+Op denselfden dach voors. des tsavonts hebb men zeer ghetriumpheert | ||||||||
[pagina 175]
| ||||||||
int vieren rontom die stadt van blijschapt ende victorie, dat ZirriczeeGa naar voetnoot471 gegaen was in handen van de Coe. Mt. Ga naar margenoot+In fine Julij isser gheslooten bij burgemeesteren ende schepenen van Haerlem, also der groote benautheijt was onder die burghers, want burgemeesteren, schepenen, geestelicke personen, secretarijzen, boden, poortwachters, forrijers, edeldom, schout, uutlanders, het was al vrij ende die lasten quamen zoe groot op die burghers, want het hadde te langhe geduert ende die clachten waren zoe groot ende dat doer die groote endeGa naar margenoot+onspreckelicke benautheijt, dat zij leeden om die Spangers, die cost ende servici te geven, zoe hebben burgemeesters ende schepenen versien, opdat niemant exempt zouden zien, groot noch cleijn. Want zij worden getaxeert, nae qualite, die een op VI gulden, op een daelder, navanhant die personen gestelt waren. Alsdus deden zij die burghers verlichten met haer eijgen, want men sagender gheen gat in, om haer tevreden te stellen, want verdriet, aermoet, benautheijt saggen die burghers haer ooghen uut. Die Spangers woudent hebben. Ende alle excijsen worden op dese tijt verhocht als van bier een thon XV stuivers, tarwe 4 stuivers, rogge, garst, die sac 4 stuivers en de alle ding navanhant. Het is dit jaer, lof God, een schoone oost gewest op garst, tarwe, hennip, havere, maer die rogge en was niet wel gheslagen, maer zeer veel hoijs isser in stadt ghebracht, dat wonder is om scriven. Het wasser zeer qualicken opghestelt doer het groote water, want die dijcken waren qualicken bewaert. Ende dese somer isser groote schade geleden van die soldaten, want zij haelden met schuijten ende wagens het beste gras ende hoij uut die velden. Zij en saghen noch en spaerden niemant rijck noch arm. Van die schanssche om Haerlem. Den schansse in die Santpoort, ant huijs ter Cleeff, Overveen, op die vaert nae den Naerdenhout bij het huijs te Berckenrode. Ende dees waren gheordineert, omdat zij die koeijen souden bewaren ende elck persoen die koeijen, pincken, paerden hilden mosten hiertoe contribueeren elck koe op 3 stuivers, pincken naevanhant ende dat om die drie wecken eens, die cleijne besten navanhant; van boeren waerender wachters gestelt snachs om drie stuvers. Ga naar margenoot+In principio Augusti zijn alle die poortwachters bij burgemeesteren ende schepenen ontboden ende dat bij ordinancie van die wet, want daer waerender veel, die gheen gheweer en droeghen dus wasser veel twist. Daer zijnder veel uutghenomen ende ettelicken ist gegunt, om te draghen ende | ||||||||
[pagina 176]
| ||||||||
haer worden belast, niet te comen op die wacht sonder gheweer op die boeten van twee stuvers, alst zijt niet en droeghen ende zij hebben een nieuwen eedt ghedaen. Het mees draghen en dierden niet lang, die capiteijnen van de stadt en woudet niet toelaeten, daer was veel te doen. Ordinancie ende den eedt 1576Ga naar voetnoot472. In den eersten sullen die capiteijnen ende poortwachters ghehouden wesen, opt Sant te comen, ter gedesigneerder uuijre, henluijden bij den bode beteijckent voer den lesten slach gheslaghen sal hebben op peijne van een stuver een haliff uuijre, twee stuvers ende den gheheelen voernoen drie stuvers ende nae noene voer de clocke tquartier voer eenen geslaghen sal zijn ende na een stuver, haliff uuijre twee stuvers ende geheelen nae noen drie stuvers ende dit sal sonder wettige oersaecke tot dispositie van den capiteijnen, de boeten voer tgemen rott. Ist dat ijemandt van huijs reijst, sal ghehouden zijn ijemant van een ander rot te verwillighen in zijn plaetze zijn wacht te bewaren op ten boete van ses stuvers. Sullen voerts nijemant innelaeten sonder paspoort of goede kennisse, opte teijckenen henluijder naemen, deselve wel ondervraghende, waer zij vandaen comende, wat zij begheren ende waer zij logeren willen ende brengende den naeme volgende den costuijme van doen. Een ijegelick uuijtgaende mede te vraghen, waer hij heen wille gaen, selve naer vijanden landt te thoenen billet van gouvernoer ofte van de stadt ende anders nijet, ende ijemant vandaer comende te brenghen ofte ten minsten laeten bij den gouvernoer, om geexamineert te worden. De capiteijn sal ghehouden wesen tweemaels dachs te visiteren op die boete van vier stuvers ende ijemant sonder oorlof van de wacht gegaen wesende, sal verbeuren drie stuvers ten behoeve vors. ende die met consent van de wacht gaet ende langer uuijtblieft dan een uuijre, verbeurt een stuver ten behoeff voors. Ga naar margenoot+Dat ock nijemant hem en vervoerdere opte wachte te drincken ofte aldaer droncken te coemen opte boete van drie stuvers, die allen denghenen, die mede drincken oft droncken zijn int particulier als boven sullen moeten betalen. Sal een ijegelijck van de wacht hem wachten den een danderen te injurieren ende iniurieren malcandere sal verbeuren ses stuvers ten behoeff voers. gereservert den iniureerden zijne actie, zoe hijt verstaet; soe verre ijemant zijn mes in grammen moede trect, sal verbeuren twintich stuvers ende arbitrael gecorrigeert worden naer ghelegentheijt. Item sal een ijegelijck totten wacht gedesigneert daegelix heur gewer draghen op peijne van twee stuvers, zoe dickmael hij in gebrecke sal wesen, niettegenstaende | ||||||||
[pagina 177]
| ||||||||
hij den dach de wacht heeft, dan nijet, ende sal daertoe den rotgesel den anderen moghen bekeuren, de boeten applicerende als voeren. Alle welcke boeten terstont sullen moeten betaelt worden sonder contradictie ende in gevalle ijemant de boeten nijet en betaelt, sal gepant werden op dobbelt gelt, tappliceren deen helft tot behoeft vant rot ende dander helft voer dengheenen, die executie doende. Die bedelaers ende vremdelinghen uuijte stadt te houden ende zijn deselve Leprones anwijsinghe nae tgootshuijs te wijsen. Indien men bevindt, dat een rotgesel den anderen bekeurt hebbende ende malcanderen de boeten quijtschelten, sullen elx moeten betalen drie stuvers te behoeff van rott. Den eedt. Dat zweren wij, dat Heijlighe oude Catholicken gelove ende den Roomsche relligie te onderhouden ende te defenderen, de Co.e Mat. ende de stadt Haerlem gehou ende getrou te wesen, dordinancien gemackt op stuckt van de wacht te onderhouden naer alle onse vermoghen. Ende van evenerre, wij ijet hoeren tenterende tot achterdeel van tselve gelove, de Coe, de stadt ende de heeren van de stadt, tselve terstont den burgemeesteren te kennen te geven ende al te doen, dat goede rechtvaerdighe cappiteijnen ende goede poortsitters ende wachthouders schuldich zijn te doen. Ga naar margenoot+Dachs nae Assumptionis MarieGa naar voetnoot473 in Augusto is bij scrivens van den Hove van Hollant die wet van Haerlem verset als hiernae:
Burghemeesters: Mr. Dirick van Beckesteijn, Mr. Gisbert van Ness, Wouter van Rollen, Claes Janss. Rembrantz.
Schepenen: Mr. Gerrit van RavensbergenGa naar voetnoot474, Mr. Frans Ness, Dirick Claesz. Wij, Steffen Claess. Soutman, Mr. Jan van AdricomGa naar voetnoot475, Aeriaen Pietersz. DeijmanGa naar voetnoot476, Pieter Claesz. van HoorenGa naar voetnoot477. | ||||||||
[pagina 178]
| ||||||||
[9 September 1576]September 76. Den 9 dach Septembris, welck was op een Sonnendach nae middach isser secker scriven gecomen binnen Haerlem van Monsr. Heresis, stadhouder van Hollant, dat die Spangerden terstont haer geret souden maecken om te vertrecken. Ende daer worden van stadts weghen gepubliceert metter clocke, dat zoe wije ten achteren was aen die Spangerts, dat zij met haer Spangerden tot haer faendregers souden gaen, om aldaer op te teijckenen wat zij verleijt hadden ende alzoe verhopende betaling te crijghen. Ende alle schutvaerders mosten haer ghereet vinden sandersdachs smorghens aen die craenGa naar voetnoot478, om haer wech te voeren. | ||||||||
[10 September 1576]Ga naar margenoot+Op den 10en dach, welck was op een Mannendach, schampten die Spangers smorgens te acht uuijren te schepe, daer grote blischap om was. Dese Spangers hebben die stadt gecost, sint dat zij in stad hebben gelegen, over de verticht duijsent gulden, behalven dat die Walen gecost hebben ende wat het die burghers gecost heeft ende is niet om scriven. Ga naar margenoot+Dese twee, drie daghen, als nu die Spangers wech waren, zoe meenden die burghers, dat zij verlicht zouden worden, om die sware last, die zij gheleden hadden. Die vrouwen, die die Spangers ghehadt hadden, liepen aen den gouvernoer, Mammerzelle ende aen den biscop van Haerlem ende aen burgemeesteren om verlichteniss te crijghen, maer daer en was, Godt beetert, gheen audienci, maer mosten haer in die benautheijt tevreden stellen. | ||||||||
[12 October 1576]October 76. Den 12de Octobris zijn die knechten mest uut die Beverwijck getrocken, maer daer blef een faendel of twee leggen. Op denselfden dach nae noene zijnder twee faendelen Walen op Sparendam ghecomen ende bleven aldaer leggen ende die helft van die op het huijs ter Harte ende al op stadts costen van brant etc. Capiteijn Winckenburch met zijn knechten zijn op desen dach voers. vertrocken, want zij leeden daer grooten hongher, alzoe dat zij altemet in drie daghen gheen broot en aeten ende zij bedreven groot ghewelt van roven ende stelen als van besten, koeijen, kalveren etc. ende die stadt heeft groote coste van haer ghehadt als van brant, broot en groote schade gedaen aen den Sparendamsche dijck. Omtrent St. LucasGa naar voetnoot479 hebben die Walen die Beverwijck in toto verlaten, die zij wel gheplondert ende beroeft hebben. Die Duijtze knechten ver- | ||||||||
[pagina 179]
| ||||||||
lieten mede het barrende gatGa naar voetnoot480 ende soldaten uut (de stad) die zijn daerheen ghetrocken om te leggen, van 14 dagen tot 14 daghen, om dat te bewaren. Ga naar margenoot+Lucas merckt 76. Ossemerckt. Ossemarckt binnen Haerlem ghehouden op die Merckt. Voer stadthuijs stonder 32 of 33 ossen int ghetal ende niet mer. Van booter en kaesse wasser zeer weinich ende die stont op die houc vant gat van die Houtstraet aent Sant, een tonne booters om 42 gulden, min of wat mer slap. Daer en worden niet vercocht, want daer en was geen gelt onder die burghers. | ||||||||
[19 October 1576]Op den 19 dach Octobris zijn die Geusen in die Beverwijck ghecomen met vijf faendele soldaten ende veel paerden ende zij beghonnen aldaer te schaffen ende daer worden van stadts weghen gepubliceert dat zoe wie koeijen buijten hadden, datte ze wel souden bewaren op haer perickel. Dit worden smorgens te neghen uuijren ghelesen.
Brant binnen Haerlem
Wanneer den drie en twintichsten van October was voor handen
Zoe was te Haerlem voerwaer groot verdriet
Want daer wel vijfthalfGa naar voetnoot481 hondert huijsen verbranden
Waerdoer die stadt bina geracte te niet
| ||||||||
[23 October 1576]1576 Octobris den 23, welck was op een Dingesdach, St. Severinendach smorgens thusken vieren ende vijven isser al te grooten brant binnen Haerlem gheschiet ende is gheresen uut het wachthuijs van die soldaten, die wacht hebbende op het Sparen aen die Craen int Anckercken aent Hooeft. Drie boeren, int Spaeren leggende met haer schepen ende haer goet bewarende, worden aldereerst den brant in waer, daernae begonsten zij te roepen tot die ghebueren: brant, mort, brant! Die soldaten, dat hoorende, beghonsten die burghers op straet comende om dat te blutzen, te smijten ende te stooten ende dwonghen se noch daerenboven in huijs te gaen wel een halif uuijre lang, eer die clock clopten, alzoe dat crijten en roepen niet helpen en mochten. Dan omtrent vijff uuijren begonst den clock te trecken ende daer was een starcken wint Noortoost nae Noorden, doer desen wint is die brant over die huijsen van der stadt zeer deerlicken gheslaghen, als uut den oorspronck het Anckercken over die Craen. Die zijen die straeten die onstecken ende verbrant zijn, hier en daer een | ||||||||
[pagina 180]
| ||||||||
Ga naar margenoot+huijscken blijven staen: Berckeroostech aen deen zijde naet Zuijde, die Langhe ende Corte Veerstraet, die Cleijne Houtstraet ten halifweghen, Turffstech een deel huijsen, die Naningan daer bleef een huijs staen, op het hoexcken van die Warmostraet, Schaschelstraet, die Oude gracht aen beijde zijden, die Vrancestegh, het Cleijne Heijlighe lant veel huijsen, Peuselaerssteech, die Houtstraet over die brugghe tot het lech erff toe, Paerdesteech, Gieerstraet, Breestech, Maddelenestraet, St. Annasstraet, in die Ramen ende daeromtrent, Lange Gasthuijsstraet, Barrevoetestraet met St. MarthenshoefckenGa naar voetnoot482, Corte Gasthuijsstraet, St. Gangloff kerck, die Oude Gracht aen beijde zijde die Gasthuijsbrugge, tgrachtgen bij die Heel, Coninckstraet een deel huijsen, Brouwerstegken ondert gasthuijs. Het gasthuijs van St. Elisabeth is mede verbrant met die kerck. Dese brant duerde van het uuijre vors. tot drie uuijren tote naemiddach Dingendachs sonder ophouden. Ende daer gheschiede groote onverwinnelicke schade. Daer worden redelick goet gebercht. Sommighe en hebben niet behouden. Daer en worder niet veel gequest, dan een of twee versmoort, die worden van die huijsen bevallen. Die brant ginc op veel plaetzen ghelic op ende daer verbranden aen huijsen int ghetal bij die homanschapen aengegeven doer bevel van burgemeesteren omtrent vijff hondert. Zij en was niet om blutssen, want het ginc aen alle quartieren. Hadden die soldaeten, aldaer die wacht hebbende, terstont die burghers toeghelaten den brant te blutzen, vier man soudet ghehouden hebben met hulpe van God. Hier staet te aenmercken, hoe dat tgoet van die burghers in schepen, int water, op straete gheworpen worden ende daer waeren veel huijsen met cooren, garst, tarwe, rogge, hoij, dat mede verbrande ende op straet gheworpen worden. Hoe die craemvrouwen, siecke personen uuijt haer huijsen ghesolgeert worden, dese ellende en is niet om scriven. Ga naar margenoot+Daer worden processi generael met het H. Sacrament ghehouden, om die brant, om Godt te bidden, dat Hij ons zouden willen helpen. | ||||||||
[24 October 1576]Den 24 Octobris worden die soldaten gevanghen, die den brant gemaeckt hadden. Dien nacht daeraen waeren die burghers noch doende, om den brant te blutssen ende den clock ginc dijc in den nach: brant, om die burghers bijeen te houden. Die burghers hebben rontom die stadt in alle homanschappen wacht moeten houden doer bevel van burgemeesteren wel acht daghen lang. Dese brant in die Berckerochsteegh duerde wel drie wecken sonder ophouden te branden ende al eeve stach wasser volck bij, om te helpen. | ||||||||
[pagina 181]
| ||||||||
[26 October 1576]Op den 26en dach hebben die Geusen, die in die Beverwijck laghen, een soldaet, die den brant helpen macken hadden ende was uut het faendel ghelopen, tot die Leprosen ghebracht ende daer quam een trommelslagher aen stadt ende liet weeten dat zij een gevanghen hadden ende hij worden in stadt ghehaelt van die provoest, want hij hadden hem beroemt, dat hij die Papauwen aen brant gheleijt hadden. Die Geusen, dat hoorende ende mede compaci hebbende, hebben hem naet stadt ghesonden ende die Geusen zijn wederom vertrocken ende zij namen een soldaet mede met haer, die van Alcmaer alhier ghecomen was om zijn schelemstucken. | ||||||||
[27 October 1576]Den 27en nacht starick gevrozen. Het Sparen ende die grachten waren ghesloten. Een schoen dach weder van soenschin, maer coudt. Op den 27e dach worden die soldaet voors. den 26 inghebracht, op die Marckt ghehanghen, omdat hij uut zijn faendel gelopen was, ende daer souder noch een ghehangen worden, genampt Guillaem, maer hij worden verbeden. | ||||||||
[28 October 1576]Ga naar margenoot+Den 28en welck was op een Sonnendach ende was Simonis et Juda zeer coudt. Op desen dach heeft men H. waerdighe H. biscop van Haerlem gepreckt ende heeft die burghers ghebeden, dat zij toch drie daghen souden willen vasten ende bidden, opdat wij alzoe God souden moghen versoenen ende dat die plaghen ende zijn grammen moet van ons souden willen nemen. | ||||||||
[29 October 1576]Den 29 Octobris mistich weder, groote benautheijt onder die burghers, want men beghon wederom op een nieu te forrieren, alzoe dat ze dubbelde lasten cregen, want die ghebrant waeren, quamen daert niet gebrant en was ende die een soldaet hadden, crecher nu twee. Connincx volck hebben Assendelft verlaten met die Geusen; daer zijn die Geusen daer wederom inghecomen met drie of 4 faendelen. | ||||||||
[1 November 1576]November 76. Omnium sanctorumGa naar voetnoot483 goet weder, niet coudt, den wint Zuijden, nae noene regen. | ||||||||
[2 November 1576]Omnium animarumGa naar voetnoot484 zeer schoen weder ende zoenschien. Omnium animarum omtrent elf uuijren isser brant gheclopt ende was te doen in die Houtstraete in een kinderwieghe. | ||||||||
[3 November 1576]Op St. Huberts nachs den 3 Novembris hebben die Geusen twee schuijten met vijs van die Langhe boomGa naar voetnoot485 ghehaelt. St. Hubertsdach siender sesthien convoien van Amsterdam ghecomen tot Sparendam, omdat die | ||||||||
[pagina 182]
| ||||||||
Geusen over vijf, ses wecken een convoij met een deel schepen te voeren ghenomen hadden ende zij laghen zeer starick op het water aen alle canten. Ga naar margenoot+Op desen dach voirs. worden die hoomanschapen belast, dat zij lantluijden ghereet zouden maecken tot zeecker getal, om Sparendam te schanssen, want zij waeren vervaert ende menden aenstoet te crijghen. | ||||||||
[4 November 1576]Op den 4e Novembris welck was op een Sonnendach zijn die Geusen voer St. Janspoort ghecomen te paerde ende te voete ende hebben zeer dapperlick gheschermutzeert aen beijde zijde ende daer quamen veel soldaeten gequest in stadt ende een doot, een halif doot, die starff naderhant. Ende op denselfden dach waerender te paerde voer die Houdtpoort ende te voete smorgens te acht uren ende dese schermutzin duerden aen beijde zijden omtrent thien uuijren ende den anslach van buijten was ghelijck ghemackt. Die Geusen van Noortwijck ende uut die Beverwijck beletten die van Haerlem, dat zij van Santfort gheen vijs mochten crijghen ende al dit spul was, zoe men zeijden, omdat die Geusen wouden hebben, dat men die soldaeten niet voeden en souden ende wouden se uut stadt hebben. Daerom saeten die zeeluijden stil vier of vijff daghen. | ||||||||
[9 November 1576]Den 9e Novembris isser den eersten waghen nae die Beverwijck met brieven van die capiteijnen van der stadt aen die capiteijnen in die Beverwijck ghesonden, dat zij vrij en franc souden comen, met een vaetgen van XVI stoep. Naemiddach isser een paert ende een waghen ende veel volckix te voete St. Janspoort inghecomen van Alcmaer, onder welcken veel burghers van Haerlem waeren ende daer was grote blijschap, maer ten duerde niet lange. Neghen convoijen tot Sparendam gearriveert. | ||||||||
[12 November 1576]Den 12 Novembris op St. Lebeuijns en dach isser gepubliceert, dat alle diegheene, die van Alcmaer ende van ander steden in waren ghecomen, dat zij eer die zoen onderginc uut stadt souden gaen, want die van het Norderquartier maeckten veel exceptien ende wouden die van Haerlem niet kennen, zoe men seijdenGa naar voetnoot486. Ende die in Haerlem begherden te blijven, mosten voer burgemeesteren comen binnen drie daghen, om een eedt te doen, den Coe ende die stadt ghetrou te zijn ende die dat niet doen en wilde mosten schampen, de facto. Ga naar margenoot+Den XVI dach Novembris op een Vrijdach isser binnen Haerlem een | ||||||||
[pagina 183]
| ||||||||
placcaet gepubliceert van goude ende silvere munte in den lande van heerwertover etc. Daer zijnder in druck geprint. | ||||||||
[21 November 1576]Den 21 Novembris is monsr. Mammerzelle corronel, admirael van de zee ende gouvernoer van Haerlem gheworden in die plaetze van monsr. Verdugo, diwelcke Haerlem verlaeten hadden ende in Brabant bij die Spangers getrocken. Omtrent St. KaterijnGa naar voetnoot487 hebben die soldaten van der stadt het barrende gat verlaeten, dat zij dus lang bewaert hadden ende die Geusen de facto zijnder inghecomen. | ||||||||
[8 December 1576]December 76. Conceptio Marie den 8 dach in Decembris hebben die soldaten van der stadt meuterije gemaeckt onder malcanderen ende sloegen die trommelen ende riepen: gelt! Zij worden op dit pas met worden te vreden gestelt. Ga naar margenoot+Eodem die des savonts recht voer vier uuijren isser een doerwaerder van die Staeten in stadt gecomen ende heeft een placcaetGa naar voetnoot488 van Coenincx weghen ende van die Staeten van de lande, peijs ende vrede met een solenniteijt afghelesen, alzoe dat men nu vrij ende franc overal mochten vaeren ende negocieren ende hanteren, elck nae zijn gelieven. Men brande pectonnen, men schooten op die muijren. Maer een dach of twee daernae die nae die Geusen wilden vaeren, mosten noch paspoort haelen. Het was die capiteijnen al om gelt te doen, zoe datter groote murmeraci onder het volck was ende die waghen en ginc niet wel. | ||||||||
[9 December 1576]Op den 9 dach sijnder twe capiteijnen met een burgemeester nae monsr. Heresis getrocken, om die zoldaten te vrede te stellen, want zij muijten in stadt. Ga naar margenoot+Op den 9e dach Decembris welck was op een Sonnendach, worden alle die rickdomme ende welvaerende burghers voer die burgemeesteren ende schepenen ontboden, om elck nae zijn gelegentheijt lenijng op te brenghen voer die soldaten. Die burghers en waeren niet ghenoch belast, men mosten ze noch meer belasten, zoe datter veel te doen was, want burgemeesteren, schepenen, schout, het was al vrij, gestelick mede. Het quam al op die schamele burghers aen ende zij haelden haer poeten daer doer, God wilt haer loenen. Die soldaeten hebben gemeuijt op desen dach. | ||||||||
[pagina 184]
| ||||||||
[10 December 1576]Den 10de dach Decembris wederom gemeuijt als vors. Daer worden gepubliceert, dat die burghers haer tevreden souden stellen, dat nijemant hinder van die soldaeten souden hebben. Mistich weder. Daer quam vijs, die wij in 14 daghen niet van Santfort hadden ghecregen, zoe doer die Geusen, als doer het quade weer. | ||||||||
[13 December 1576]Omtrent St. LucieGa naar voetnoot489 is die burgemeester met een capiteijn, SimionGa naar voetnoot490 genaempt, nae monsr. Heresis getrocken, om die soldaeten tevreden te stellen, van Utrecht nae Brussel. Ga naar margenoot+Den 22 dachs nae St. Thomis smorgens in den dagereijt, zijn die Geusen met schepen ende schuijten zeer starick aen Penningsveer ghecomen ende die clock ginc alarm ende alle die soldaten waren op die been ende die Geusen waren te paerde aen die Houtpoort ende daer was groote commoci in stadt. | ||||||||
[24 December 1576]Den 24en nacht vijff faendelen soldaten gewackt. Den 24e dach storim van wint, hooch water. Die schout met een burgemeester zijn nae Delft getrocken uut commissie van der stadtGa naar voetnoot491. Ga naar margenoot+Die Geusen lagen aen Pennigsveer, wij en mochten niet een voet buijten die poort setten. Nativitas Domini 25en. Snachs hebben die soldaten haer oude wacht ghehouden nae haer ordinanci. | ||||||||
[26 December 1576]De 26e op St. Stheves dach smorgens storim van wint, den wint Noortwest. Smorgens zijn die Geusen aen Sparendam gecomen sonder enich tegenstant met haer schepen ende zij maeckten haer starick aen die kerck; naemiddach doer Sparendam getrocken doer die cleijne sluijs. Omtrent thuscken thienen ende elfen zijnder drie Geusen capiteijnen voer St. Janspoort gecomen om den gouvernoer te sprecken ende zij cregen worden ende die Geusen capiteijnen worden in stadt ghebracht als gevangen. Naemiddach te een uuijren worder gepubliceert, dat alle schip- | ||||||||
[pagina 185]
| ||||||||
pers ende schuijtenvoeders comen souden aen St. Katerijnen en brugge doer bevel van den gouvernoer ende alle vrijbeuijters voer den Gouvernoers doer opte verboerte van haer schuijten ende gestraft te worden. Benautheijt onder die burghers, om die victalie van broot. Aen alle poerten beset ende wateren. | ||||||||
[28 December 1576]Den 28 puerorum innocentium regen ende wint. Die schout met die burgemeester wederom nae Delft met commissie van der stadtGa naar voetnoot492. Die clockGa naar margenoot+ginc alarm; daer waren omtrent 40 of 50 paerden overbeen. Die Geusen laghen tot Sparendam op haer oude plaetze. | ||||||||
[31 December 1576]Den 31 ultima Decembris Silvester pape goet weder. Die Geusen tot Sparendam als voer. Ga naar margenoot+Ultima Decembris nieuwe schutterie. |
|