Zwarte rijst

[p. 11]

5

We gingen naar het kerkhof om bloemen te leggen bij het graf van Carla Boon. Alleen Eric kwam met me mee want Yvonne kon niet tegen de dood van haar moeder en Victor was alleen maar een meeloper. We hadden bloemen gekocht en liepen ermee tussen de graven en automatisch richtten we ons op een sierlijk wit grafhuisje met een glanzend goud zonnetje in de voorgevel. In de grafsteen was een lange tekst gebeiteld.

Zo teedre schade als de bloemen vrezen
van zachte regen in de maand van Mei,
zo koel en teder heeft uw sterven mij
schade gedaan, die nimmer zal genezen
(Werumeus Buning)

En daaronder in kloeke letters: Mijn lieve vrouw Carla Maria Boon- de la Parra, 22 maart 1938 - 3 juli 1978.

Er was een kleine kleurenfoto ingemetseld, van Carla toen zij nog niet ziek was, een mollige Indische dame met pruilmond en misplaatste vlinderbril. We legden onze bloemen neer en keken naar haar. Arme Carla, al na enkele jaren huwelijk was zij dikker geworden, tot er niets meer over was van het mooie meisje met het lenige lijf en de ronde billen, waar we allemaal zo naar verlangden toen we nog niet eens precies wisten waarom, Hanny Zina en Jan Boon en ik. Jantje won, hij was de sterkste en het slimst en Carla paste ook het beste bij hem omdat zij graag het etiket was op een succes.

Met de kinderen, toen die kwamen, wist ze niet veel raad, want in Holland waren geen baboes om de lange vervelende uren met kindergehuil op te vangen. Ze zocht de oplossing in de keuken, mestte Jan en zichzelf vet en maakte verwende bolle kleuters van haar tweeling.

Een doortastende jonge gouvernante loste de opvoedingsproblemen op en won ook op andere fronten de strijd met Carla, die in haar laatste jaren alleen nog in de keuken te vinden was of rondscharrelde in Indische winkels, op zoek naar de geuren van haar jeugd.

En toen de kanker kwam was dat eigenlijk misschien de beste oplossing.

Eric snoot zijn neus. ‘Typisch vader,’ zei hij, ‘om zo'n praalpand op te richten voor een dode.’

‘Ach, dat is het enige wat je op een bepaald moment nog kunt doen.’

Hij haalde zijn schouders op en keek me even aan met zijn vaders schattende blik.

‘Ze was niet gelukkig,’ zei hij.

Ik zuchtte. ‘Je vader deed zijn best en je moeder deed haar best,’ zei ik, ‘en dat was alles wat ze konden doen.’ Ik draaide me weg van het graf en begon het pad weer af te lopen, het was wat indiscreet om over iemand te praten waar ze bij lag.

Eric zweeg en hobbelde naast me. Jans kinderen haatten hun vader, sinds zijn huwelijk met de kinderjuf. ‘Ik ken ze toch allebei,’ zei ik.

‘Van vroeger, ja.’

‘Van vroeger. Maar mensen veranderen niet zoveel. Hoor eens, je moeder was een heel mooi meisje, maar een beetje verwend. Je vader was de handigste en sterkste jongen van de buurt. Die twee hoorden dus bij elkaar en zo is het later ook gegaan, in Holland. Maar daarna...’

‘Was ze aardig? Ik bedoel, zat jij ook achter haar aan?’

Ik aarzelde. ‘Ze was de mooiste van de klas,’ zei ik, ‘dus zat ik ook wel een beetje achter haar aan. Maar dat was snel afgelopen want ik had totaal geen kans. Ik was niet sterk, ik was niet handig en ik was behoorlijk bang voor je vader, al was hij dan een vriend van me.’

Schoolbankengeur.

‘Maar was ze aardig?’

Er kwam een meneer op ons af, in lange broek en hagelwit overhemd met korte mouwen, en met een schop in de hand.

‘Nee, aardig was ze niet,’ zei ik, ‘dat werd ze eigenlijk pas later, toen ze haar figuur verloren had en daarmee ook je vader. Hoe moet ik dat nou uitleggen. Je vader was gek op je moeder, maar toen zij zo veranderde van lichaam was de hitte ervan af, hoe zeg je dat. Hij wilde wel maar hij kon niet meer. Dus...’ ‘Ja, ik begrijp het wel,’ zei hij koeltjes.

De meneer was ons nu genaderd, een kleine man met een gerimpeld zwartverbrand hoofd. Hij was de bewaker van het kerkhof, zei hij, Anwar was zijn naam, en wat wij toch wel kwamen doen op zijn mooi veld? Ach, het graf van njonja Boon - de la Parra bezoeken. En waren wij dan wel familie? De zoon en

[p. 12]

een vriend? Stralend liet hij ons een aansteker zien die Jan hem gestuurd had, met een geldbedrag voor het onderhoud van het graf. Hij loodste ons terug en liet ons constateren dat er geen grassprietje te zien was en dat het huisje vers gewit was, hij nam de bloemen op en zei dat hij ze in vazen zou zetten, zodat ze niet meteen zouden verwelken, want zonde toch meneer met deze hitte, de bloemen gaan dóód in een dag. In het kleine bewaardershuisje naast de ingang presenteerde hij limonade en een plakje spekkoek. Veel Hollanders nog op het kerkhof, zei hij, elk jaar kwamen er een paar langs, vanwege de oude herinneringen.

Kenden wij de familie Winckelhagen? Nee? O, dat was een grote familie met veel graven, waarvoor hij maandelijks een cheque kreeg. Hadden wij misschien een cheque meegekregen van meneer Boon? Ik begreep de wenk en haalde geld voor de dag. Ah, er was contant geld meegegeven, verstandig, want met de postwesels kon zoveel gebeuren. Hij had nog maar twee tanden in zijn voorgebit, die hij al glimlachend voortdurend toonde.

‘Bent u hier opgegroeid?’ vroeg ik, misschien had ik nog wel met hem op school gezeten. Nee, hij kwam

uit Oost-Java en hij was pas na de oorlog op dit eiland terechtgekomen, op de vlucht mnir. Hoezo? Hij lachte uitbundig en vertelde hoe hij de vrijheid streed tegen de Hollanders en ter hoogte van Soerabaya een keer was gepakt en aan handen en voeten gebonden in een vrachtauto was gegooid, met een paar anderen. Hij deed het levendig voor, hoe de banden van de auto extra hard opgepompt waren en hoe hij daar lag, kedebonk-kedebonk en honderd kilometer lang bonkte hij mee op de harde stalen vloer tot het eindpunt Malang.

‘Allemaal bloed, ja mnir en tanden weg. Foetsie!’ Hij lachte en liet zien: tanden foetsie.

‘En toen?’ vroeg Eric.

Ze kwamen in een klein kamp en werden afgeladen en daar ‘wij eten de vlag, mnir.’

Een vlag? ‘Wij eten de rood-wit, ja, in kleine stukjes.’

‘U moest een vlag opeten? De Indonesische vlag?’

Hij knikte en lachte nu recht hartelijk. ‘In kleine brok, met zonder water. Te erg, deze.’

Hij nam een slokje van zijn stroop. We zwegen.

‘En haat u ons niet? De Hollanders?’ vroeg Eric tenslotte.

Anwar keek naar de jongen, die bijna even bruin was als hij zelf.

‘Een beetje,’ gaf hij toe. We dronken ons glas leeg en gingen weg, na een hartelijk afscheid.

‘Genant, o genant,’ zei Eric onderweg.

Ik zette hem op een dogkar voor de terugtocht naar oom Frits, al peinzend werd hij in snel tempo weggereden terwijl ik op zoek ging naar het ziekenhuis. Zoeken was er eigenlijk niet bij, ik kende de weg uit mijn hoofd en alles zag er nog wel ongeveer hetzelfde uit, de bomen, de huizen, de mensen. Maar ik was groter geworden en dikker en blanker, en aller ogen richtten zich op mijn bezwete lichaam. Een koel café was mijn grootste behoefte, maar in dit land waren geen cafés. Met een zucht van verlichting bereikte ik de poort van het nog steeds hagelwitte ziekenhuisje.