Vanonder de koperen ploert

[p. 207]

Over het regime

Onze hulp in Malang heeft een echtgenoot die al sinds 1969 gevangen zit wegens communistische sympathieën. Het is een conversatiepraatje, meer niet. Als onze gastvrouw en een oude dame op bezoek zijn vragen wij nog eens hoe het precies zit, want we vinden het pijnlijk om het mevrouw S. zelf te vragen. Tot welke strafcategorie behoort hij precies? Onze gastvrouw weet het niet en lacht maar wat. ‘Is dat nog een nawee van de situatie van 1965?’ vraagt de oude dame. Inderdaad, zegt onze gastvrouw. De dame wendt zich tot ons: ‘Heeft u dat ook in Nederland? Nee? Hoe interessant!’

Een kennis, Indonesiër van Nederlandse afkomst, heeft een reis gemaakt door Oost-Java. We ontmoeten hem als hij net terug is. Tijdens het gesprek herinnert hij zich iets en zegt tegen zijn vrouw: ‘Dat was ik nog vergeten je te vertellen. Oh Djie Hoo zit in de pot. Al sinds twee maanden.’

‘Kenapa?’ (waarom).

‘Tidak tahu’ (onbekend). Het gesprek gaat verder over een ander onderwerp. Morgen kan hijzelf in de pot zitten, als oud-parlementariër en socialist. Het is een realiteit waarbij men zich neerlegt en waarover men maar liefst niet te veel nadenkt.

In Jakarta vindt een proces plaats waarbij de universitair docent Sjachrir zich moet verdedigen over een opruiende speech die hij circa twee jaar geleden gehouden heeft. Hij zou daarbij onder andere de staatsgevaarlijke uitspraak gedaan hebben dat studenten altijd in de voorhoede hebben gezeten bij revolutionaire bewegingen. Hij ontkent het ooit gezegd te hebben. Op de televisie wordt veelvuldig economische voorlichting gegeven met statistiekjes van invoer en uitvoer en be-

[p. 208]

talingsbalansen van vroeger en nu (nu is altijd beter). Niemand kijkt ernaar. Begin januari houdt Suharto een lange lezing voor de tv, waarbij hij een soort regeringsprogramma en miljoenennota presenteert. Maja en ik kijken ernaar en proberen het te volgen. Even verderop zit een Indonesisch echtpaar lusteloos in tijdschriften te bladeren. Later raken we in gesprek, het blijkt een bankmanager te zijn. Ik durf hem niet meteen te vragen waarom het programma hem niet interesseerde, en het moment gaat voorbij.

Militaire kampementen tref je overal aan, maar er vindt geen machtsvertoon plaats. Militairen lopen single door de stad, het haar kortgeknipt, de baret kek opzij getrokken, naam op de borst (hier geen anonieme misdrijven door militairen, alhoewel, er is nogal wat analfabetisme). Ze maken eerder een verontschuldigende dan een militante indruk.

Porno is verboden, in buitenlandse bladen worden zelfs reprodukties van Rubens-schilderijen van dikke zwarte inktstrepen voorzien. Er is veel handel in soft porno, op kalenders, maar in Surabaja worden op straat ook naaktplakplaatjes verkocht voor op de betja's.

Kritiek op het regime wordt in privé-gesprekken openhartig geleverd. Veel geld en vooral veel van de ontwikkelingshulp verdwijnt in de zakken van de generaak, daar is iedereen het wel over eens. Suharto pakt het daarbij handiger aan dan Sukarno, zegt men, want hij blijft tenminste leven in een redelijk eenvoudige behuizing.

Het regime is zeker niet algemeen populair, maar het overheersende gevoel is dat je weet wat je hebt, terwijl niemand weet wat er ná dit regime voor ellendigs zou kunnen komen.