Vanonder de koperen ploert

[p. 184]

Van Malang naar Bali

Na een maand Malang moeten we weg, de toeristenplicht roept. We doen een week over het afscheid nemen van dit stadje, dat ons dierbaar geworden is.

Het is net vliegertijd geworden en op een brede boulevard achter ons huis zijn elke middag de jongetjes ermee bezig. Er wordt gebruik gemaakt van staartloze vliegers die zeer wendbaar zijn en triomfantelijk duikvluchten kunnen afwisselen met fiere luchtbeklimmingen.

Zodra er twee bij elkaar in de buurt komen ontstaat het gevecht. De vliegers zijn bevestigd aan glasdraad, dun touw dat door een mengsel van lijm en gestampt glas is gehaald. Door over het draad van de tegenstander te duiken en plotseling aan te trekken kan de draad stukgesneden worden.

Het is een spannend gezicht om de vliegers te zien positie-kiezen en schijnbewegingen te zien maken. En dan ineens is een aanval geslaagd, de draad is stuk, de verliezer begint mistroostig het restant op te rollen en kijkt zijn eigendom na dat hoog in de lucht stuurloos wegdrijft op de wind, een prooi voor jongetjes elders in de stad, want wie zo'n vlieger (of het eraan hangende draad) het eerst pakt mag hem hebben.

Afscheid ook van het brood van Ender & Haug dat ons dagelijks wordt bezorgd, keurig verpakt en met een vetvrije banderol waarop netjes de firmanaam is gedrukt. Ender & Haug, in het begin van de jaren dertig opgericht en still going strong, elke Surabajaan en Malanger kent de naam van vroeger.

[p. 185]

En voor de zoveelste maal op naar Surabaja. We hebben besloten toch maar naar Bali te gaan, géén poging te doen om het ‘echte Bali’ te ontdekken (we zijn bekaf van het sjouwen met de kinderen), maar rustig ergens aan het strand te gaan zitten. Maar eerst moet het visum even geregeld worden, want onze verblijfsvergunning van drie maanden loopt af. In Bandung hebben we twee maanden verlenging gekregen op ons normale toeristenvisum van één maand. Dat ging erg makkelijk, vooral omdat oma D. de ‘immigration officer’ kende, zodat we binnen een paar uur ons stempeltje hadden en geen cent meer dan de officiële prijs hoefden te betalen.

Voor alle zekerheid zijn we halverwege ons Malangse verblijf al een keer naar Surabaja gereden waar de immigratieambtenaar ons uitlegde dat we veel te vroeg waren. Een visumverlenging kwam pas aan de orde als de termijn bijna verstreken was. Maar kunnen we zeker zijn van verlenging, vroegen we, want anders moeten we zo langzamerhand wel gaan boeken voor de terugreis.

O nee, geen enkel probleem.

We lieten onze paspoorten achter bij Lian, de jongste dochter van Mama Pungut en reisleidster van haar vak. Zij zou het wel even voor ons regelen.

Nu, vier dagen voor het verstrijken van onze verblijfsvergunning, rijden we opgewekt naar Surabaja. Even de paspoorten oppikken, en dan met het vliegtuig naar Bali.

De rit wordt spannender dan we verwacht hebben, want de Colt die we gehuurd hebben blijkt slechts zéér flauwe bochten te kunnen maken, zodat we regelmatig op de verkeerde weghelft terechtkomen.

Ietwat ontredderd komen we aan en krijgen de genadeslag van Lian, die ons vertelt dat ze al een week geleden een briefje heeft gestuurd dat de verlenging eigenlijk niet mogelijk is, tenzij we bereid zijn om zo'n tweehonderd gulden boven het normale bedrag te betalen. Ze had dat besluit

[p. 186]

niet zelf durven nemen en wij hebben de brief niet ontvangen. Wat een treurnis, en dat niet zozeer vanwege het geld als vanwege de tijd, want het zal enkele dagen duren voordat de verlenging in orde is. We betalen en wachten liefst tien dagen met een groeiend gevoel van wrevel op het vereiste stempel, een periode waarin we ons opvallend zuinig moeten gedragen omdat er zonder paspoort in Indonesië geen geld te wisselen valt en we in ons optimisme toch gerekend hadden op de drie à vier dagen die men ons als termijn genoemd had. Oosters geduld is moeilijk aan te leren, maar ten slotte komt toch het moment dat we eindelijk naar Bali kunnen vliegen. Maar er rust geen zegen op onze tocht.

Lian heeft onze tickets geregeld en de hele familie Pungut zal ons uitgeleide doen. Eerst moeten we even langs het huis van Mama, voor een afscheidshapje. Lian komt ons ophalen, ze heeft een jonge Amerikaan meegenomen die met hetzelfde vliegtuig weg moet.

Terwijl de hele familie toekijkt eten we ons manhaftig door een forse maaltijd heen. Halverwege verschijnt een ingehuurde fotograaf, om een groepsfoto te maken. Ik krijg pijn in mijn kaken van het glimlachen, want ofwel de flits weigert of iemand heeft per ongeluk met zijn ogen geknipperd en eist een nieuwe opname. Na een kwartier is het eindelijk gelukt, de starre groep maakt zich bevrijd los uit de aangesleepte stoelen en het hele gezelschap wurmt zich in twee auto's.

Lian regelt zelf onze inschrijving aan de Garudabalie, en passant zien we met schrik dat onze bagage al tien kilo te zwaar is (en dat terwijl we in Bali nog souvenirs willen kopen), maar ook dat lost ze soepel op en even later zitten we met zijn allen in de kleine restauratie van het vliegveld. De Amerikaan blijkt bezitter te zijn van een jacht, waarmee hij jarenlang in de wateren van Singapore geopereerd heeft. Nu zoekt hij het in de Indische wateren, maar hij wordt kie-

[p. 187]

rewiet van alle paperassen die ervoor nodig zijn. Zijn jacht ligt in een Balinese haven, hij is komen overvliegen omdat er nu naast de toestemming van de marine óók toestemming van het leger nodig is om hier te mogen rondvaren. Hij ergert zich blind aan de Indonesische bureaucratie, en heeft nu het plan opgevat om maar eens de richting van de Middellandse Zee op te gaan. Weet ik misschien wat voor handel je daar kunt drijven, ik kom toch uit die hoek? Leg een Amerikaan maar eens uit hoe ver Europa uit elkaar ligt.

Ik pijnig me af, maar kan niets verzinnen. Toeristenvervoer lijkt me het enige, maar dat trekt hem niet zo, het zijn altijd zulke onaangename mensen en domkoppen die je meekrijgt voor een eilandentocht. Zelf ziet hij er nogal ontvlambaar uit met zijn roodverbrande kop en hardblauwe ogen. Hij is een Vietnamveteraan, heeft daarna een mentale inzinking gekregen en is toen maar gaan varen. Nu zou hij langzamerhand wel weer eens wat meer vastigheid willen. Als hij hoort dat ik marktonderzoeker van mijn vak ben, springt er een veertje los: dat is ongeveer waar hij aan dacht, een klein groepje mensen bij elkaar brengen die samen een commercieel probleem tackelen, een econoom, een marktonderzoeker, een praktische vent zoals hijzelf, een reclamekerel erbij. Ik knik maar, hij is kennelijk nogal eenzaam en kan ter plekke constructies van saamhorigheid bedenken.

Om zes uur in de avond zou het vliegtuig vertrekken, maar we horen geen aankondiging en blijven dus rustig zitten. Vertragingen zijn tenslotte normaal, zeker bij vliegtuigen. Een kwartier later volgt een korte mededeling, het Garudavliegtuig naar Bali vertrekt nu.

We staan op, begeven ons naar de uitgang en nemen afscheid. Mama Pungut barst in tranen uit en laat ons maar met moeite gaan.

In de vertrekhal krijgt een grondstewardess een lichte

[p. 188]

aanval van paniek als ze ons ziet, en hoort dat we naar Bali moeten. Snel organiseert ze een bus, we stappen in en horen bevreemd toe hoe ze de chauffeur tot haast aanspoort. Even verderop stoppen we, en ze rent naar een gebouwtje. Ze probeert het vliegtuig te stoppen, vertelt de chauffeur ons. Een paar minuten later komt het meisje terug met een steward die ons vertelt dat het niet gelukt is. Sorry, maar we kunnen de volgende ochtend weg.

In verwarring rijden we weer naar de vertrekhal. Jezus, alle bagage is al met dat vliegtuig weg, we hebben alleen een reserveluier voor Eric bij ons. Goddank zie ik de familie Pungut bezig in te stappen in hun auto's, en vijf jaar zangles werpt eindelijk haar vruchten af: ik kan ze nog bereiken met een tarzankreet. Verschrikt komen ze aanrennen en er ontstaat een gevecht tussen Lian en de Garudafunctionarissen, dat ze glansrijk verliest. Door haar eigenmachtig optreden aan de balie heeft ze ons op de verkeerde plek ingeboekt en we stonden dan ook niet op de passagierslijst. Aangezien alle passagiers aanwezig waren in de vertrekhal heeft men het vliegtuig alleen bij wijze van formaliteit aangekondigd, op het moment dat het zou vertrekken.

De Amerikaan maakt zich boos, loopt achter de balie en gaat daar ruzie staan maken totdat hem op strenge toon verzocht wordt zich te verwijderen. Hij eist dat de Garuda zijn hotelkosten voor die nacht betaalt, maar dat vertikken ze, en terecht.

Mopperend voegt hij zich weer bij ons en zwijgend vertrekken we weer naar Surabaja. Lian zit kleintjes voorin en maakt zich in Surabaja onmiddellijk uit de voeten, het aan haar moeder en zusters overlatend om ons verder te vertroetelen. Onze kamer in Pregolan is gelukkig nog vrij, we worden als oude vrienden verwelkomd. Ik raad de Amerikaan aan om hier ook zijn intrek te nemen, maar het blijkt dat ze alleen nog een zeer dure kamer voor hem hebben.

[p. 189]

‘What?’ roept hij verbaasd als hij de prijs hoort, ‘you're killing me with those prices!’ en stapt boos weg. Het komt slecht aan bij de zachtzinnige balie-meneer van het hotel en ik heb spijt dat ik deze Vietnambeul op hem heb losgelaten.

De volgende ochtend lukt het beter, we zitten veiligheidshalve al een uur voor tijd in de vertrekhal te wachten. Lian mag als reisbureau-functionaris mee naar binnen, maar Mama Pungut niet. Ze staat stil te wenen bij de deur. Daar verdwijnt weer een stukje verleden uit haar leven, ze heeft Maja nog gekend toen die een turf hoog was.

Ik begin me eindelijk, beter laat dan nooit, te schamen voor mijn gevoel van ergernis, elke keer als ze ons met giften overlaadde die we niet terug konden betalen.

Speciaal geneer ik me voor mijn wat koele reactie toen de familie Pungut op een mooie zondagmiddag helemaal naar Malang kwam rijden om ons een pakket stevig bij elkaar gebonden levende krabben te brengen, die met gemene oogjes naar ons keken en die we direct na hun vertrek weggaven.

Op goede bedoelingen mag je niet knorrig reageren, en het is toch een beste brave vrouw, die ons alleen maar gebruikt als middel om haar verknochtheid aan Maja's moeder te uiten. Ik kijk vriendelijk lachend naar haar, terwijl naast me de Amerikaan vertelt over zwaarden en krissen en memoreert dat hij een keer een zwaard kocht waarvan de legende luidde dat hij - eenmaal uit de schede gehaald - niet meer teruggedaan kon worden zonder dat er bloed vergoten was. En inderdaad had een meisje hem een keer met dat zwaard aangevallen en licht verwond. Ik durf hem niet te vertellen dat hem dat vermoedelijk ook nog wel eens met niet-gewijde messen, bijvoorbeeld een keukenmes, zal overkomen want hij lijkt me precies het type dat vrouwen tot wanhoop kan brengen met zijn botte egoïsme.

Precies op tijd vertrekt het vliegtuig en na een halfuur

[p. 190]

staan we plotseling op het vliegveld van Den Pasar, de hoofdstad van Bali. De Amerikaan raken we na een joviale groet kwijt, hij vertelt nog waar zijn jacht ligt, maar ik wil het niet weten.