Vanonder de koperen ploert

[p. 139]

Over radio, tv en kranten

De Indonesische radio stelt op het punt van informatieve programma's weinig voor. In elke grote plaats vind je één of meer lokale stations die popmuziek draaien en reclameboodschappen doorgeven, en daarmee houdt het op, al schakelt men op gezette tijden over naar het landelijk nieuwsbulletin. Je hoort dan tien minuten lang een krakerig en met zware ruis omgeven nieuwsbericht dat kennelijk over bergen en dalen vanuit Jakarta komt aanzwoegen. Het is een vreemde gewaarwording als je de hele middengolf aftast en op zo'n tien plaatsen precies hetzelfde gelijkgeschakelde nieuws hoort.

Van een actualiteitenrubriek of interviews of lezingen heb ik nooit iets gemerkt, het is al muziek wat de klok slaat. De - meestal mannelijke - omroepers hebben een donker stemgeluid met koesterende erotische uithaaltjes, heel anders dan het neurotische kakelwerk en de uitsluitend op hun uurloon gebaseerde vrolijkheid van de Hilversumse discjockeys.

De televisie schijnt in Jakarta twee netten te hebben, maar in de rest van het land moet men met één keuzemogelijkheid volstaan. Het programma ligt vast: vroeg in de avond een kinderprogramma, daarna een informatief gedeelte dat bijvoorbeeld kan bestaan uit enkele gebrilde heren die bij elkaar zitten en economische grafieken op een bord tekenen. Er wordt zeer veel gedaan aan economische voorlichting of propaganda, het onderscheid is voor een buitenstaander moeilijk te zien. In dit gedeelte van de avond valt ook het nieuws, dat qua saaiheid de vergelijking met het nos-journaal goed kan doorstaan. En dan eindelijk, om negen uur kan er genoten worden, een uur lang, van een Engelse of Amerikaanse

[p. 140]

serie: ‘Bonanza,’ ‘Mannix,’ ‘I dream of Jeannie’ of soortgelijk amusement, ons aangeboden door Royco of Omo of een ander bedrijf.

Eigenaardig is dat films niet ondertiteld worden, men volstaat met een korte samenvatting vooraf.

Na tien uur volgt soms wat sportnieuws, maar meestal is dan het moment aangebroken voor het betere culturele werk: dansen van de diverse eilanden, soms een jazz-session waarbij vaak al wat oudere dames optreden, keurig gekleed in sarong en kabaja-met-sjerp en met het haar in een wrong.

Stemmen als klokken, dat wel, maar het blijft een vreemde gewaarwording om soepel swingende stemmen te horen komen uit zulke netjes uitgedoste huisvrouwen.

Om niet helemaal het contact met Nederland te verliezen hebben we een wereldradio meegenomen die - als je tien meter draad over een boom gooit en met een krokodillebekknijper vastmaakt aan de antenne - de Wereldomroep vrij helder laat horen. Veel hoogte van de zendtijden kunnen we niet krijgen, soms is er 's middags ineens iets dat dan tot ons komt via Aruba, 's avonds om zeven uur horen we vaak een programma dat bestaat uit twee minuten nieuws, vijf minuten beursberichten en een kwartier voor de dominee. 's Nachts vang je dan plotseling op een onverwachte plek een uitzending op die via Madagascar op Afrika is gericht. Een steriele moederstem zendt groeten met bijbehorende plaatjes uit naar paters en zusters in de zwarte oerwouden: ‘Daar is uit 's Werelds Duistre Wolken, brombrom knarsknars ruisruis.’

Eén keer prikken we rechtstreeks in een reportage van het slotgedeelte van de wedstrijd Feyenoord-Barcelona en horen het bekende gedragen stemgeluid van - te land, ter zee en in de lucht - Dick van Rijn, die wanhopig moeite doet al die tweeëntwintig voetballers uit elkaar te houden: ‘Rijsbergen passt op Van Hanegem, nee, De Jong, nee Kristensen...’ Hij is er zo druk mee bezig dat hij totaal vergeet om de stand mee te

[p. 141]

delen, wat toch wel verwacht mag worden van iemand die al tientallen jaren dit werk verricht en langzamerhand moet weten dat dergelijke uitzendingen te bestemder plekke nogal eens krakerig worden ontvangen en op beslissende momenten onverstaanbaar zijn.

Pas na afloop van de wedstrijd komt hij ertoe terloops de eindstand even mee te delen, we zijn tegen die tijd uit pure ergernis aan de rand van een hartinfarct gekomen.

Nee, voor je lol hoef je zo'n apparaat niet mee te nemen, voorzover wij er iets aan hadden was dat voornamelijk vanwege de mogelijkheid om af en toe het dagelijkse bbc-nieuws of een Australische zender te ontvangen. De Wereldomroep is vooral gericht op mensen die wat langer buitenslands verblijven, de toon is oubollig en sentimenteel, er wordt meer vaderlandse sfeer dan vaderlands nieuws overgedragen.

Indonesische kranten konden we met de beste wil van de wereld niet lezen, maar er zijn enkele Engelstalige bladen die in de meeste steden te krijgen zijn en die wel een indruk geven van het belangrijkste wereldnieuws en het gecensureerde Indonesische nieuws. Het is in elk geval voldoende om een beetje op de hoogte te blijven.