Vanonder de koperen ploert

[p. 129]

Surabaja III, een dansvoorstelling

's Avonds mogen we een keer met iemand mee naar een speciale Balinese dansvoorstelling. We gaan er met de betja naar toe. Als het overdag al druk is in Surabaja dan slaat de drukte 's avonds die nog met stukken. Alles krioelt door elkaar. Fietsers, betja's, auto's rijden in brede stromen tegen elkaar in. Met een minimum aan verkeerslichten en een maximum aan onderlinge toegevendheid lukt het toch om aan te komen. Overal eethuisjes waaruit de lucht van knoflook, trassi, gebakken uien en geroosterd vlees komt. We arriveren bij de plaats waar de voorstelling gehouden zal worden, een pendopo (dak op palen) waar je lekker fris zit in het lichte avondbriesje. Er is een driejaarlijks Hinducongres geweest van het district Oost-Java, dat afgerond zal worden met een optreden van een beroemde Balinese maskerdanser, wiens naam ik onmiddellijk na het noemen weer kwijtraak.

Eerst ettelijke speeches, de sprekers staan in vol schijnwerperlicht op het podium, vouwen de handen voor het geslachtsorgaan en steken van wal. Opvallend is dat iedereen uit het blote hoofd praat, regelmatig klinkt het woord ‘Aoem’ (of iets wat daar sterk op lijkt) en alle toeschouwers vouwen dan even hun handen, buigen hoffelijk het hoofd en zeggen ‘Aoem’ terug. Dan wordt het nieuwgekozen bestuur voorgesteld, een rijtje verlegen mannen die naast elkaar gaan staan, onwennig in de schijnwerpers blikken en zachtjes op de ballen van hun voeten voorover- en achteroverwiegen terwijl de nieuwe voorzitter een speech houdt. Het is best leuk, zo'n officiële bijeenkomst, velen hebben er zelfs een colbertje en das voor aangetrokken.

[p. 130]

Aan het slot van de plechtigheid komt de Balinese priester naar voren, die ik al een tijdje op de voorste rij heb zien zitten. Hij is gekleed in een lange witte robe, heeft het lange haar in een wrong en toont van opzij een scherpgesneden gezicht met een lange gebogen neus. Hij stapt het podium op, gaat even in trance en zingt dan een korte Sanskriettekst. Als hij klaar is, duurt het een seconde voordat hij met een schokje tot de werkelijkheid terugkeert. Terwijl de dansvoorstelling begint delen Balinese meisjes flesjes coca-cola uit en bordjes met lemper en pastei. Ze zijn allerfraaist gekleed en stuk voor stuk in het bezit van een parelende lach. Nu krijg ik pas echt een feestelijk gevoel. Terwijl het gamelanorkest als één man aan het hameren slaat kondigt de beroemde danser zijn komst aan door aan de opening van de toneelgordijntjes te snuffelen. Geruime tijd speelt hij kiekeboe (dat hoort erbij, laat ik me vertellen), schuift dan met één machtig handgebaar het gordijn weg en presenteert het masker waar zijn hoofd achter schuilgaat. Een praalhans moet hij voorstellen en hij is dan ook zeer rijk gekleed, met een forse Balinese kris op de rug. Voor de leek is het dansen wat eentonig, het bestaat uit trotse wijdbeense (ietwat door de knieën gezakte) passen, terwijl de danser rukkerig van links naar rechts kijkt alsof een onzichtbaar iemand hem telkens op de schouder tikt. Af en toe versnelt het tempo zich, de gamelanmuziek gaat harder en sneller.

De driftige handbeweging van de sterdanser heeft het gordijn in het ongerede gebracht. Het is bevestigd aan van die handige metalen knijpertjes waar we thuis in Holland een douchegordijn mee opgehangen hebben en ik weet dus dat ze absoluut niet voldoen, ze knijpen domweg niet hard genoeg. Gedurende de hele act zijn twee bruine handen aan de bovenkant van het gordijn bezig de knijpertjes weer te bevestigen.

Na een minuut of tien is het karakter van het masker vol-

[p. 131]

doende geïllustreerd en trekt de danser zich terug achter het herstelde gordijn, om even later terug te komen achter een bleek onsmakelijk carnavalshoofd, dat een oude man moet voorstellen. Opnieuw hebben de knijpertjes het begeven. De dansbewegingen zijn hetzelfde, maar worden nu vermoeid uitgevoerd en af en toe aangevuld met gekrab in het haar en op de buik, waar de toeschouwers hartelijk om moeten lachen: wat een karaktertekening, wat een finesse!

‘Vind je het mooi?’ vraagt onze gastheer. ‘Als ik eerlijk mag zijn,’ zeg ik, ‘interessant lijkt me een beter woord.’

Een halfuur later ben ik toch verkocht. De maskerdansen zijn afgelopen en nu komt een gezelschap dansers op het podium, die ófwel geheel hun eigen gezicht dragen, of hooguit een half maskertje. En dat ligt me een stuk beter. Het verhaal laat zich moeilijk navertellen, vooral omdat ik het maar ten dele kan volgen, maar het gaat globaal om een verliefde prins, een mooie prinses, een kwaadaardige edelman en twee komieke raadsheren. De wat eentonige danspasjes en handgebaartjes blijken gevarieerder dan het op het eerste gezicht leek, vooral als ze afgewisseld worden met de vloeiende bewegingen van de danseresjes, de gamelan leer je geleidelijk aan herkennen als een driftige opstoker van het verhaal en de twee komieken (qua uiterlijk en stemgeluid evenbeelden van Ted de Braak en Willy Walden) zou ik uren kunnen horen, zelfs zonder ze te verstaan.