Vanonder de koperen ploert

[p. 97]

Over de opvallendheid van toeristen

‘Half a hundred children envelop your car; dozens of eyes fix on you as you tuck into a plate of nasi goreng at a food stall. Giggles, cheekiness and laughter. Sometimes, tired and fretful after the rigours of a journey, you may feel like screaming’ (Peter Hutton in ‘Guide to Java’, McGrawhill, 1974).

Ook wij hebben over belangstelling niet te klagen, want zelfs in de grote steden kun je als blanke niet onopgemerkt rondlopen. Het gaat daarbij maar ten dele om commerciële belangstelling, want de handelaren vertrekken wel als ze merken dat je niet geïnteresseerd bent. Nee, je bent als vreemdeling een kijknummer, wat ons vreemd voorkomt want blanken zijn hier honderden jaren te zien geweest en worden nog dagelijks op het tv-scherm vertoond.

Vervelend is vooral de vorm die de nieuwsgierigheid aanneemt. In de meeste Europese landen kijkt men tersluiks even naar vreemdelingen, maar op Java staat al snel een menigte je aan te staren en ‘Hey miester’ te roepen.

Tijdens een feestdag bezoeken we de Bandungse dierentuin. Het is er razend druk, het glooiende terrein is zo dicht bezet dat de dierenhokken nauwelijks meer te zien zijn. Terwijl we er wat rondscharrelen merk ik ineens dat het geluid van de menigte afneemt. Ik kijk op en zie een paar duizend man naar ons kijken. Het is een enerverende gewaarwording.

In kleinere plaatsjes wekt het zien van een witte vreemdeling niet zelden krampreacties op. In Sitobondo, een kleinere plaats in Oost-Java, proberen we een mes te kopen. Bouke en ik lopen een winkel binnen en de eigenaresse breekt in een zenuwlach los. Ze heeft het niet meer. De te hulp geroepen dochter slaat één blik op ons en krijgt ook de slappe lach.

[p. 98]

Knorrig meegrinnikend wachten we af tot ze de kracht kunnen vinden om ons het gewenste artikel te verschaffen.

Vooral als we ons groepsgewijs voortbewegen, waarbij ik niet zelden Eric in een kinderwagentje vooruitduw (een hier onbekend vervoermiddel), veroorzaken we vaak gillende hilariteit.

En zelfs in het van toeristen vergeven Bali overkomt het ons dat de leden van een Indonesische familie zich één voor één laten fotograferen met ons als achtergrond.

Langzaam maar zeker begint deze aandacht me op de zenuwen te werken. Tenslotte hebben we bakken geld betaald om hier een paar maanden in alle rust te kunnen leven en rond te kijken en ik was niet geprepareerd op deze onverwachte omkering van de rollen. In Samas, een strand beneden Jogja, wordt het me te veel. We hebben twee uur gereden om het strand te bereiken, leuk voor de kinderen, en worden begroet met een groot bord ‘verboden te zwemmen’. Een modderige zee zwoegt moeizaam het land op en laat daar veel ongerechtigheid achter. Na enig aarzelen besluiten we toch maar te gaan zitten en net te doen alsof we het naar onze zin hebben. De kinderen gaan ijverig met het zand spelen en wij lezen een boekje. Als ik na enige tijd opkijk blijkt er een kring strandgangers om ons heen te staan, die ons met aandacht gadeslaan. Daar ben ik nou toevallig deze keer niet van gediend, ik zet mijn zonnebril af en ga uitdagend terug staan kijken. Enkelen wenden hun blik af, maar de meesten kijken belangstellend terug: wat doet hij nóú weer! Ik probeer het nogmaals door ostentatief foto's te maken, geheel tegen mijn natuur in, maar ook dat werkt niet. Voordat ik weet wat ik doe sta ik op, brul kwaad in hun richting en maak wegwuivende gebaren. De interesse neemt hierdoor alleen toe en kwaad loop ik weg, op blote voeten, het zand is gemeen heet.