Vanonder de koperen ploert

[p. 67]

Bandung v, mevrouw x

Als we de terugreis van Bogor naar Bandung moeten plannen kunnen we al snel een goede reden bedenken om niet nogmaals met de bus te gaan: het duurt te lang, want we moeten vóór donker onze kinderen weer ophalen. Als we nou een taxi nemen scheelt dat minstens een uur en dan hebben we de hele ochtend nog om in de plantentuin rond te lopen. En wat kan het helemaal kosten? Hooguit zo'n zes- of zevenduizend roepia (dertig à veertig gulden) en dat valt met zijn drieën best te betalen.

We nemen de receptionist van het hotel in de arm en hij zal het voor ons regelen. Als we tegen lunchtijd terugkeren meldt hij ons dat hij het nog véél goedkoper heeft kunnen arrangeren, de taxi zal zodadelijk langskomen en kost maar drieduizend roepia. Zo zie je maar, de mensen van het land zelf kunnen de dingen toch veel goedkoper voor elkaar krijgen dan je als toerist kunt dromen. Dankbaar stort ik een royale tip in 's mans onopvallend beschikbare hand en neem er een pilsje op, want een taxi kun je altijd laten halthouden voor een sanitaire stop.

We wachten ons vertrek af in de royale lounge van het hotel, met links en rechts gedurfde muurschilderingen, mythologische voorstellingen waarbij de vrouwen door een toevallige samenloop van omstandigheden net in ongeklede staat door de gebeurtenissen verrast worden. In de lounge zitten nogal wat militaire gasten die de hotelkosten vermoedelijk kunnen declareren, en enkele rijken, waaronder één formidabele gezette Indonesiër die met alle egards wordt behandeld en mij sterk aan Jopie Pengel doet denken. Hij heeft diens jovialiteit en gemak van bewegen, zon-

[p. 68]

der dat je één moment vergeet dat er gegarandeerd een keihard karakter onder schuilgaat.

Na een uur verschijnt onze taxi. De hotelemployé neemt onze drieduizend roepia in ontvangst, hij zal vast even voor ons afrekenen en er ongetwijfeld zijn commissie van aftrekken, maar dat zal ons een zorg zijn.

Als we buiten komen begrijpen we waarom de prijs zo laag was. Onze taxi is een grotendeels met medepassagiers gevulde opelet waar op het extra hoge bankje boven de wielen nog een paar plaatsen over zijn. We kruipen er schouderophalend in en merken meteen dat we beter tóch de bus hadden kunnen nemen, want dit is nog wel een graadje erger. Het bankje is zo hoog dat we met de hoofden gebogen moeten zitten en bij elk kuiltje met ons achterhoofd tegen het harde plafond slaan. ‘Kassian’, roepen onze lager gezeten medepassagiers hartelijk als ze de bons horen, maar niemand komt op de gedachte dat het probleem opgelost zou zijn als ze met ons van plaats zouden verwisselen, want de naast ons gezeten Indonesiërs hebben in het geheel geen last, klein gebouwd als ze zijn.

Tot overmaat van ramp is de beenruimte minimaal, zodat we in een foetushouding richting Bandung reizen. Na een klein uur geeft Bouke het op en kruipt over de leuning naar de kofferruimte waar hij - op de grond zittend te midden van de bagage - het heel wat beter heeft. Zijn manoeuvre geeft mij net voldoende speling om mijn benen opzij te vouwen en mijn hoofd op een arm te leggen.

Achter me hoor ik Bouke in langzaam Maleis converseren met de bijrijder, een jonge student die de zoon is van de chauffeur. Af en toe draai ik me moeizaam een halve slag, als ik een woord weet waar Bouke niet op kan komen en krijg daarbij een trekje aangeboden van een kreteksigaret. Zoetig, maar niet onaangenaam.

Het gesprek komt op druggebruik en de jongen vertelt dat er fors gespoten wordt onder de Indonesische jeugd en

[p. 69]

of wij dat niet doen? Nee, toch maar liever niet. Na een rit van ruim tweeënhalf uur, de vermoeiendste die ik tot nu toe heb meegemaakt, komen we in Bandung aan. Ons humeur is nog verder verslechterd doordat de bijrijder vrolijk heeft verklapt dat we ongeveer tweemaal zoveel betalen als onze aanzienlijk comfortabeler gezeten medereizigers. Het gaat niet om het bedrag, want toeristen worden altijd gesneden, maar om het feit dat we dan nog zo kloterig zitten óók en om het feit dat die jongen zich daarover zo opzichtig vrolijk maakt. Als je dan toch belazerd wordt kan men je in elk geval het genoegen doen het leedvermaak even uit te stellen tot je vertrokken bent.

Knorrig, moe en met veel hoofdpijn worden we ten slotte afgezet bij het huis van de Chinese heer Tan, waar Marco en Eric bijna drie dagen gelogeerd hebben. De kinderen reageren zoals te verwachten viel, met een mengsel van blijdschap en haat (waarom hebben jullie me in de steek gelaten).

Marco heeft twee dagen zijn ontlasting opgehouden, als gevolg daarvan de laatste nacht voortdurend nerveus om zijn bed heen gelopen, en op gezette tijden zijn broertje geslagen. Tja, nou, dat is dan meteen de laatste keer dat we ze uitbesteden. In de hoek staat een televisietoestel aan, waar iedereen tijdens het gesprek met een half oog naar kijkt. Een tekenfilm in het Engels, zonder ondertitels en extra moeilijk te volgen omdat het beeld op en neer deint.

De oude heer Tan is vriendelijk en verstrooid, hij spreekt Nederlands maar verstaat het eigenlijk niet, zodat we snel in cirkelredeneringen belanden. In een eerder gesprek hebben we geopperd dat we voor de reis door Midden-Java graag een kinderoppas zouden hebben, en die zit nu voor ons klaar in de voorkamer, samen met een kwieke Indische heer. We stellen ons voor, vergeten onmiddellijk haar naam en knopen tussen de kinderopvang door een gesprek met haar aan.

[p. 70]

Mevrouw x is op haar allerbest, ze zit rechtop in de stoel, een nette Indische dame met grijzend haar. Ze bekent nederig dat dit haar eerste baan zou zijn, ze is weduwe en leeft (als Nederlandse) van een kleine uitkering uit het moederland.

‘Weet u,’ zegt haar begeleider, ‘het gaat niet om het geld. Zij heeft vorig jaar haar zoon verloren. Hij voer op een schip en was net een dag thuis in Bandung. Op een bromfiets reed hij, en toen kenà tegen een boom. Op slah dood, mnirr.’

We kijken geschrokken naar de moeder, de beschrijving van het ongeluk had wat minder plastisch gekund.

Mevrouw zit er tragisch bij, hoofd stil, handen stil in haar schoot, waarop ook haar tasje. Ze heeft het iets verwende gezicht van een pekineesje en ik krijg het gevoel dat ze bezig is zichzelf interessant te maken via haar leed. Er zijn slechtere manieren om over zo'n verlies heen te komen.

‘Het gaat om de afleiding, ja meneerr,’ zegt zij, ‘het was afgelopen week een jaar geleden.’

We zwijgen eerbiedig.

‘Denkt u dat u de kinderen aankunt?’ zegt Maja ten slotte. ‘Het is al zo'n tijd geleden dat u zelf kleine kinderen had?’

‘O ja, maar u moet zelf beoordelen, natuurlijk. En als ik mij niet netjes gedraag, moet u meneer Mulder hier waarschuwen, ja?’

De heer Mulder lacht olijk. ‘Zo stout is zij niet, hoor.’

Ik word er wat kriebelig van en verdwijn naar de keuken om met de dochter van meneer Tan af te rekenen voor het verblijf van de kinderen. Het blijkt erop neer te komen dat ik maar moet geven wat ik gedacht had. Ik noem een bedrag. Véél te hoog, zegt ze, de helft is genoeg. Dat laat ik niet zitten en we strijden een rondje omgekeerd tawarren, waarbij we uiteraard op het middenbedrag van achtdui-

[p. 71]

zend roepia (vijftig gulden) uitkomen. Haar overvloedige dankbetuiging maakt me geheel in de war, ik hou er niet van om voor liefdadig aangezien te worden.

Terug naar mevrouw x, die nog steeds keurig rechtop in sollicitatiehouding zit. Mijn hart gaat niet naar haar uit, weet ik inmiddels, maar we kunnen niet nee zeggen in deze situatie.

‘Had u al aan een bepaald salaris gedacht?’ zeg ik.

Er valt een bedremmeld zwijgen, dit is kennelijk een wat brute benadering.

‘Dat laat ik geheel aan meneerr en mevrouw over,’ zegt ze tenslotte met zedig neergeslagen blik.

‘Ja, maar ik heb geen flauw idee.’

We zwijgen een minuutje.

‘Kijk, het gaat niet om het geld, ziet u,’ herhaalt haar begeleider nog maar eens. ‘U moet maar betalen wat u haar waard vindt, ja?’

Nu zitten we goed in de knoop. Naar Nederlandse maatstaven gemeten is een permanente oppas voor de kinderen natuurlijk minstens achthonderd gulden waard, afgezien van de reis - en verblijfkosten. In Nederland zouden we er dan ook niet over peinzen. Dat we nu denken aan de mogelijkheid van een kinderjuffrouw komt omdat hier de levensstandaard lager ligt. Maar hóéveel lager? ‘Misschien kan meneer Tan ons helpen?’ opper ik. Hij heeft tenslotte het contact met haar gelegd. Een gouden idee. Terwijl Maja zich, diep door mij gehaat, uit deze moeilijkheden verwijdert door zogenaamd een kind te horen huilen, komt de heer Tan minzaam naderbij. ‘Hoezo?’ We leggen hem het probleem uit: mevrouw weet niet hoeveel zij moet vragen en ik weet niet wat ik moet bieden.

De heer Tan luistert nauwgezet toe, laat dan een vriendelijke glimlach verschijnen en zegt na enig nadenken dat het inderdaad een probleem is. Hij zwijgt en kijkt minzaam naar ons, wij zwijgen eveneens.

[p. 72]

‘Mevrouw heeft wel wat geld nodig om haar huis en kinderen achter te laten,’ zegt de heer Mulder ten slotte, ‘zij heeft nog twee aangenomen dochters. Ziet u, de cheque uit Holland komt maar ééns in de drie maanden.’

Ah, een voorschot, begrijp ik. ‘Wat denkt u nodig te hebben?’ vraag ik.

Ze lacht verlegen.

‘Vijfduizend? Tienduizend?’

‘Dat zou heel fijn zijn,’ zegt meneer Mulder meteen en ook de heer Tan knikt bedachtzaam glimlachend. Ik leen tienduizend roepia van Bouke en geef dat aan haar, het is net of ik aan iets zéér onbehoorlijks bezig ben, zo schuchter accepteert ze het. We spreken wel drie keer af dat zij overmorgen om vijf uur 's ochtends bij het station zal staan voor het vertrek naar Jogjakarta.

Ik kan langzamerhand geen pap meer zeggen, het hoofd dendert van de koppijn en ik wou maar dat iedereen ter plekke in het niets verdween.

‘Zullen we dan maar gaan?’ zegt de heer Mulder in ondertoon tegen mevrouw x.

Ze knikt, verkeert nog steeds in sollicitatietrance. Tot mijn verbazing trekt ze een modieuze winterjas aan (maar er lopen in Bandung ook mensen met ijsmutsen op) en na veel handgeschud verdwijnen ze.

‘Een aardige vrouw,’ zeg ik polsend tegen de heer Tan, die nog steeds raadselachtig glimlachend in zijn stoel zit.

‘Ja, zij is wel pittig,’ zegt hij.

De opmerking blijft in mijn hoofd ronddraaien. Pittig? En dan met die intonatie. Een lustige Witwe? Ik kijk hem nog eens aan, maar geef het op om verdere informatie te krijgen.

‘Wat denkt u dat we haar voor een maand moeten betalen?’ vraag ik. ‘Nog een keer tienduizend roepia? Reis - en hotelkosten zijn natuurlijk voor onze rekening. Wat denkt u?’

[p. 73]

Hij knikt en dan lijkt me het moment gekomen om te vertrekken.

Ik wil nu wel eens rustig op mijn gat zitten met een aspirientje en een koele pils. Het was me het dagje wel. Als alle kinderbagage in de gehuurde auto is gepropt wachten we nog tien minuten op Atting die - het loopt tegen zessen - net haar lunch klaar heeft en drie gerechten in twee pannetjes probeert te wringen. Mopperend en scheldend komt ze ten slotte mee.

's Nachts lig ik geruime tijd wakker. Mevrouw x kan me niet bekoren. Wat moeten we in godsnaam met zo iemand die ons niet echt sympathiek is en waar we ook geen commando's aan durven geven? Dat kan alleen maar leiden tot ellende en het kost nog een hoop geld ook, want reis- en verblijfkosten zijn alleen al zo'n zeshonderd gulden per maand. En 's avonds zit je dan met een koket treurende weduwe en kinderloze moeder, die misschien niet eens kaarten kan, zodat we een aangename conversatie overeind moeten houden. Diep in de nacht maak ik Maja wakker en vertel haar dit.

‘Ja, maar hoe komen we er onder uit?’, vraagt ze. Ook dat heb ik overdacht. ‘We bellen meneer Tan en vertellen hem dat de ervaringen tijdens de logeerpartij ons het gevoel hebben gegeven dat we de kinderen beter niet meer alleen kunnen laten. En dan vervalt ook het nut van een kinderoppas. En zo denken we er toch ook over?’ De volgende dag belt ze meneer Tan, die vol begrip is en de boodschap zal doorgeven. Alleen, dat voorschot ja? Als Maja meldt dat we dat voorschot graag aanbieden als compensatie voor de reeds verrichte reisvoorbereidingen, is alles opgelost.

Bevrijd maken we ons klaar voor de afreis naar Jogja.