Vanonder de koperen ploert

[p. 38]

Bandung II, de Tangkuban Prahu, Maribaya, Ciater

Bandung heeft allerlei lovende bijnamen, de Bloemenstad, het Parijs van Indonesië, en het is inderdaad een heel mooie stad met veel groen en ruime straten met grote vooroorlogse huizen. De benedenstad heeft een druk winkelcentrum (de Jalan Braga, Jalan Asia-Afrika) en een grote aloon-aloon met winkels eromheen. De aloon-aloon zelf, vroeger vermoedelijk toch wel beplant met waringins, is helaas gereduceerd tot een plat grasveld met wat struikjes en een toeristen-informatiekantoortje erop waar we met open armen ontvangen worden als we wat gegevens willen hebben over treinen en bussen. De informatie blijkt later niet te kloppen, maar dat is niet erg want het stemt overeen met de vooroordelen waarmee we hiernaar toe gereisd zijn, en de hartelijkheid vergoedt alles. Op het kantoortje wordt een statistiek bijgehouden van de toeristen die Bandung bezoeken, en dat aantal loopt niet in de duizendtallen. Dat is aan de ene kant een zegen, want het weinige blanks dat je ziet valt weg in de miljoen inwoners van de stad, maar heeft wel het nadeel dat elke withuidige enorm opvalt. Vooral als je even van de hoofdwegen afwijkt word je onmiddellijk het centrum van de belangstelling en in een zo compact bebouwde stad zijn het al gauw een paar honderd ogen die je op je gericht krijgt en enige tientallen Hey miester's waar je zo vriendelijk mogelijk op moet reageren.

Bandung zelf heeft niet zoveel attracties. Het is vooral een leefstad, met als aantrekkelijkheid het zachte klimaat, dat het gevolg is van de ligging op een paar honderd meter boven zeeniveau.

Eethuisjes moet je echt zoeken, zelfs in het centrum, al

[p. 39]

blijken er vooral 's avonds op de trottoirs veel tentjes spontaan tot leven te komen.

De stad bestaat uit twee gedeelten: de drukke en nog vrij warme benedenstad en de koele groene bovenstad waar wij wonen. Boven- en benedenstad worden met elkaar verbonden door de fraaie Dago-weg, een steil klimmende hoofdstraat met mooie bomen en grote vooroorlogse huizen. De Dago-weg heet al lang anders (Jalan Dr Ir Juranda), maar die naam kent niemand. De mooiste plek van Bandung is zonder twijfel het Dago theehuis, helemaal aan het eind van de Dago-route. Het is een tientallen jaren oude uitspanning, met een groot speelterrein voor kinderen en zitjes langs de balustrade van waaruit men een prachtig uitzicht heeft over de omgeving.

In de nabijheid van Bandung zijn enkele plaatsen waar je als toerist geweest moet zijn. Als we een week in ons huisje wonen (pas veel later realiseer ik me dat vijfentwintig jaar geleden zo'n los bijgebouwtje heel eng en gevaarlijk zou zijn, te meer omdat de kolossale achtertuin grenst aan een stille straat en heel wat schuilplekken voor inbrekers biedt), komt onze gastvrouwe uit Duitsland terug waar zij een bezoek aan haar studerende zoon heeft gebracht.

Mevrouw is een echte Javaanse uit Jogja, getrouwd met een Soendanees, wat in de Indonesische verhoudingen een zeldzaam verschijnsel is en ook niet gewerkt heeft want zij ‘leven in onmin’ zoals ons al herhaaldelijk is verteld.

Voordat het zover was hebben haar kapitaal en zijn werk in elk geval een grote keten van winkels opgeleverd die hen voor het leven aan elkaar bindt, maar ook de mogelijkheid geeft om los van elkaar een grote staat te voeren. Meneer woont apart met zijn bijzit en komt alleen voor de wat officiëlere familiebijeenkomsten over.

Mevrouw beheert het kolossale huis met de onbetaalbare tuin en beiden rijden in recente Mercedessen.

Desondanks letten ze op de kleintjes en de verhuur van

[p. 40]

ons paviljoentje is één van die aangename bijverdiensten, want 1000 gulden per maand is natuurlijk niet te versmaden.

Op een dag besluit mevrouw haar gastvrouwelijke plichten te vervullen en ons mee te nemen voor een tocht ‘naar boven’. Al om zeven uur 's ochtends vult haar stevige gestalte ons zitkamertje en een uur later zitten we slaperig en ietwat onwillig in de Mercedes, op weg naar de bezienswaardigheden.

Ze is hartelijk en mededeelzaam, maar haar conversatie wordt wat eentonig door haar monomane interesse in prijzen. Ze kent de Duitse markt nu, de Engelse prijzen weet ze via een dochter die daar studeert en nu moeten wij vertellen wat alles in Holland kost, waarna ze alles snel in roepia's omrekent en telkens triomfantelijk kan concluderen dat het in Bandung en omgeving goedkoper te krijgen is.

Het irriteert ons nogal dat iemand die zo rijk is zich nog voortdurend met dubbeltjes en centen bezighoudt. Pas na een paar maanden zullen we merken dat het prijs-praten een algemeen verschijnsel in Indonesië is, en een rechtstreeks gevolg van het feit dat de prijzen hier niet vastliggen. Wie zich niet voortdurend op de hoogte houdt kan niet goed tawarren en wordt dus in de boot genomen. Mevrouw raakt duidelijk ontstemd als blijkt dat wij de dag tevoren mangga's hebben gekocht voor een lagere prijs dan zij. Dat komt omdat ze een paar maanden weg is geweest en niet meer op de hoogte was.

Ik probeer het gesprek op een wat algemener vlak te brengen door te melden dat we Bandung er zo goed uit vinden zien. De huizen zijn goed verzorgd, de straten schoon, de mensen kunnen zich kleding zonder rafels permitteren, het aantal bedelaars is beperkt. Iemand heeft me vóór ons vertrek uit Nederland verteld dat je als toerist Indonesië moet prijzen, dan hoor je vanzelf de zwakke punten. Inderdaad.

[p. 41]

‘Ja,’ zegt mevrouw peinzend, ‘maar er is een heel groot verschil tussen arm en rijk in dit land, ja mnirr’ en toetert met een dikberingde vinger een overstekende boer de berm in.

Even later stopt ze bij een plek waar de goedkoopste groente te krijgen is en dit soort stops zal zich de hele dag herhalen, waarbij het voortdurend gaat om een string petéh-bonen. Ze brengt de wagen tot stilstand, draait het raampje omlaag, verstaat zich in rad dialect met de verkoper, dingt af tot op het bot en laat dan de auto langzaam optrekken in de hoop dat de handelaar op het laatste moment ja zal roepen.

Het lukt niet, pas als we aan het eind van de dag weer terug zijn neemt mevrouw haar verlies en koopt op haar eigen pasartje de groente tegen de geldende prijs. Maar ze is er nu tenminste zeker van dat het buiten Bandung niet goedkoper kan.

We rijden met haar door Lembang, een prachtig plaatsje waar de rust en gezelligheid vanaf straalt. We zouden graag gestopt zijn als we het hadden durven vragen, maar we moeten door naar de uitspanning Maribaya, een gruwel in tuinkabouterstijl, kunstig aangelegde paadjes met struikjes en grote decoratieve keien, kleine watervalletjes, natuurstenen trapjes. Het is uiteraard heel normaal dat in een land met veel natuurlijke schoonheid juist dit soort kunstmatige parkjes erg aanspreekt, maar aangezien Nederland nauwelijks andere plekjes kent kunnen we onze tegenzin maar met moeite verbergen.

Verder naar de Tangkuban Prahu (omgekeerde prauw), een beroemde krater. De rit is prachtig, met veel bochten de berg op, fraaie vergezichten, onderweg passeren we enkele slagbomen waar telkens iets betaald moet worden. De Lebaran (einde van de vasten) staat voor de deur en dat leidt hier en daar tot semi-officiële tolmuren, om het geld voor het grote feest bij elkaar te brengen.

[p. 42]

Op de top is het vrij rustig, zo midden in de week zijn er maar enkele gasten. We lopen naar de rand en kijken naar de krater beneden, een blauwig-grijs plateau waaruit zwavelwolken opstijgen.

Het begint bijna onmiddellijk zwaar te regenen en we vluchten het restaurant binnen waar mevrouw al zit achter een grote schaal gebakken long. Het is een van mijn favoriete gerechten en ze nodigt ons hartelijk uit om toe te tasten, maar ik heb wat antipathie tegen haar opgevat en wil eigenlijk liever niets van haar hebben. Het lijkt me wat onbeleefd om zelf iets anders te bestellen en ik volsta dus met het excuus dat ik geen honger heb, en neem een pilsje.

Bouke doet hetzelfde, voor hem geldt nog extra dat hij iets heeft tegen het eten van long. Eigenlijk sterven we allebei van de honger, want we zijn zonder ontbijt op pad gegaan en het pilsje valt dan ook als lood in onze schoenen.

Na een halfuur houdt de regen op en mevrouw moedigt Bouke en mij aan om een tocht naar de krater beneden te maken, het duurt maar een uur of zo. De gedachte trekt ons niet aan, het pilsje is werkelijk zeer slecht gevallen en om dan te gaan klimmen en dalen in zo'n zwavelwolk, nee. Haastig bedenken we drie excuses: we kunnen de kinderen niet zo lang laten wachten, Bouke heeft zijn enkel een beetje verstuikt, het zal zo wel weer gaan regenen. Het helpt niet, we mogen deze kans niet missen. En, voegt mevrouw er prijsbewust aan toe, een gids heb je helemaal niet nodig, dat is zonde van het geld. Moedeloos begeven we ons op pad, maar bij het paadje naar beneden worden we tegengehouden: een gids is verplicht.

Onze vreugde verbergend lopen we terug en melden dat het belachelijke bedrag van vijfhonderd roepia gevraagd wordt voor de begeleiding naar beneden. Nee, dan bekijken we het wel van boven. Hier kan mevrouw inkomen, dit spreekt haar wel aan, en ze staat ons toe om voor haar af te rekenen. Het blijkt dat de long gewoon op deze tafel thuis-

[p. 43]

hoorde en dat je het aantal stuks betaalt dat ervan gegeten is. Had ik dat geweten.

We slaan nog een ferme blik op de kraterbodem, kopen een paar stukken zwavelsteen en vertrekken naar het volgende uitje, de hete bronnen van Ciater.

En dat maakt de dag goed. Ciater is een klein complex bestaande uit verschillende zwembaden die qua warmte afnemen naarmate men verder van de bron zit. Uit het heetste bad kom je gekookt te voorschijn, de lagere baden zijn aangenamer. Het is hier vrij druk met mensen die fanatiek bezig zijn hun lichamen aan de hoogst haalbare temperatuur bloot te stellen. Effect heeft het zeker, ik voel me geheel herboren en als we bij terugkeer naar Bandung ergens stoppen en ik een aantal gekookte maïskolven op de kop kan tikken, is mijn dag weer volmaakt.