Vanonder de koperen ploert

[p. 17]

Van Jakarta naar Bandung, over de Puntjak

Op weg naar het hotel krijgen we onze eerste glimp van Jakarta, een lange brede boulevard met grote gebouwen, links en rechts waanzinnig druk verkeer, een moderne lawaaiige wereldstad. Van de groep waarmee we in het vliegtuig zaten zijn vrijwel alle leden naar links en rechts uitgewaaierd om bij familieleden of vrienden te overnachten en verder hun eigen spoor te trekken. De reisleider houdt alleen ons over, en het oude Ambonese dametje dat gedurende de hele vlucht bang en klein in haar stoel heeft gezeten en alleen actief werd toen ze Eric in slaap waaierde. ‘Ibu’ (moeder) wordt ze hier door iedereen genoemd en nu ze voet op vaderlandse bodem gezet heeft schrijdt ze waardig en energiek rond.

De reisleider heeft ons al gewaarschuwd dat het een zéér eenvoudig hotel is, vandaar dat onze kamer slechts dertig gulden kost, voor Jakartaanse begrippen een minimumprijs.

En inderdaad, eenvoudiger kan het al bijna niet, al schijnen we toch het pronkstuk van het hotel te hebben: een grote holle kamer met vier dunne bedden erin, een kaal peertje van pakweg vijfentwintig watt hangt in het midden van de kamer vergeefs moeite te doen om de zwartbemoste muren te bereiken. In een hoek een groezelig wasbakje met een emmer onder de afvoer. Een los in zijn hengsels hangende deur leidt naar de badkamer. Voor het eerst in twintig jaar zie ik weer eens een mandibak (een vierkante stenen bak, tot de rand gevuld met water, waaruit men met de gajungeen schepbakje - water schept om over zich heen te gooien). Het badkamertje heeft zowaar een eigen lampje,

[p. 18]

maar ook hier wordt het licht grotendeels weggezogen door de zwarte aanslag op de muren.

Ai, dat zal wennen worden, want al heb je je geprepareerd op een samenleving die heel wat minder luxe kent dan we in Europa gewend zijn, de werkelijkheid kun je je toch niet zo goed voorstellen.

Maar er staan vier bedden en daar gaat het tenslotte om. Nog een uurtje doorzetten, want eerst moeten we iets te eten zien te krijgen.

Het hotel heeft geen restaurant, we zetten Eric in het vouwwagentje, halen metgezel Bouke uit zijn cel-achtige kamertje en zitten een halfuur later in een Chinees restaurant, waar iedereen ons aankijkt maar gelukkig gaandeweg weer aan het eten gaat. Een stevige jongeman met een grote stapel tijdschriften probeert aan ons enkele geïllustreerde Indonesische damesbladen te slijten, probeert het dan nog even met een kookboekje, maar realiseert zich al snel dat er aan ons geen eer te behalen valt. Even later komt een krantenjongen binnen, door Engelse ziekte heeft hij één dun been waarmee niet te lopen valt. Op zijn hurken schuifelt hij bliksemsnel van de ene tafel naar de andere, slaat een korte blik op ons en passeert ons zonder zijn waar aan te bieden. Marco kijkt gefascineerd toe, nog nooit heeft hij iemand zo raar zien ‘lopen’. Even lijkt het erop alsof hij het ook gaat proberen, maar we kunnen hem goddank afleiden.

In een hoek van het restaurant staat een tv-toestel. Het geluid is afgezet, we zien een parade, close-ups van commanderende officieren worden afgewisseld met totaaloverzichten van de stram in het gelid staande manschappen.

Ik heb tevoren moeizaam een aantal Indonesische zinnetjes bedacht voor het verrichten van de bestelling, maar het is niet nodig want de kelner schuift een notitieblokje voor me waarop ik met potlood de bestelling kan schrijven, en gaat daarna op een paar meter afstand staan wachten.

[p. 19]

Ik voel me een beetje teleurgesteld, is het zó opzichtig duidelijk dat we de taal niet beheersen? Later blijkt dat het vrijwel overal de gewoonte is dat de klant zelf zijn bestelling opschrijft, eigenlijk niet zo'n gek idee want het voorkomt misverstanden en later krijg je je eigen papiertje weer voor je neus, nu als rekening.

Om tien uur 's avonds zijn we weer terug en leggen de kinderen in bed, waar ze ogenblikkelijk weer van af kruipen. Wat wil je, ze zijn ook dolgedraaid. We komen tot de conclusie dat het goed zou zijn als een van ons tweeën vertrekt. Maja blijft liever achter en ik por Bouke op om een avond-wandeling te maken. Via het piepkleine kaartje dat we hebben stippelen we een route uit en gaan op pad. We moeten ons ergens midden in de stad bevinden, maar daar valt niet veel van te merken. De wegen zijn donker en vol kuilen en pas als we op een hoofdstraat uitkomen merken we enig leven. Een paar meisjes nodigen de buitenlandse heren vriendelijk uit om intiem kennis met hen te maken, de ene betja na de andere passeert ons met de vraag of we mee willen rijden. De bestuurders reageren ongelovig als we zeggen dat we willen wandelen, één blijft minutenlang hardnekkig naast ons rijden terwijl hij af en toe een honend gelach uitstoot en zijn collega's onverstaanbare maar vermoedelijk niet zo vleiende commentaren over ons toeroept.

We stappen over op straat slapende lichamen heen en komen in een eethuisjesstraat terecht. Op het trottoir zijn met zeildoek kleine ruimten afgeschermd, waarachter felle olielampen branden. Heerlijke geuren bereiken ons, sop buntut (staartsoep), sop kaki sapi (soep van ossepoot), gulai kambing (geitenprutje) en andere lekkernijen. Tussen de openingen van het zeildoek worden we aangeroepen, ‘Hey miester!’, maar ik durf nog niet en we lopen in stevige pas verder.

's Avonds laat is de temperatuur redelijk aangenaam.

[p. 20]

Allebei hebben we vooral zin in een koel pilsje en we lopen door in het volste vertrouwen dat we wel een café zullen tegenkomen. Een groot misverstand, drinktentjes zijn schaars in Indonesië. Er zijn eethuisjes en langs de weg kun je altijd wel een frisse dronk krijgen, maar voor de echte bars moet men zijn in de toeristische hotels of in de ‘nite’ clubs.

Moegelopen en geheel uitgedroogd nemen we ten slotte toch maar plaats in een eethuisje langs de weg, eten een zoetig vleesgerecht en spoelen het weg met een mierzoete frisdrank.

Tegen twaalven bereiken we het hotel weer en ik meld me in de grote kamer, waar Maja nog steeds bezig is de telkens uit het bed kruipende kinderen horizontaal te krijgen. Ik neem de wacht over en zit vier uur later nog eindeloos te roeren in de grote pot met Drinkbaar Water die ik ben gaan aanleggen toen de laatste slok hotel-thee op was: één pilletje per liter water, roeren tot het opgelost is (het is alsof je een steen smelt), dan een ander pilletje erbij, een halfuur wachten en je hebt Drinkwater.

Om halfvijf beginnen de eerste hotelgasten zich te mandiën in de openbare mandikamer die aansluit op ons luxe privé-plekje. De kinderen slapen eindelijk, zodat ik ook kan gaan liggen. Ik slaap door alles heen tot negen uur. Het is al buitengewoon warm en iedereen behalve ik blijkt gestoken te zijn door het kleine restant muskieten dat nog in Jakarta aanwezig is. De vermoeidheid begint ons langzamerhand parten te spelen, maar het is nog maar een klein rukje: een paar uur rijden naar Bandung, waar we een maand zullen doorbrengen.

Buiten onze kamer is een klein terrasje met uitzicht op een hoge muur. Op het tafeltje heeft een zorgzame hand een verse pot thee neergezet en per persoon een dubbele boterham. Ik open er één en zie het hartverwarmende tafereel

[p. 21]

van een beperkt aantal chocolade-hagelslagjes die zorgvuldig op afstanden van een halve centimeter van elkaar gelegd zijn. Prima, dit is het soort zuinigheid dat ik verwacht had en waar ik geheel op ingespeeld ben, te meer omdat ik nooit ontbijt. Het brood ziet er overigens prachtig uit, heel anders dan ik me van vroeger herinner. Twintig jaar geleden zaten er altijd piepkleine torretjes in het deeg, die bij het bakken bruine vlekjes gaven met een klein lijkje in het midden. Je was per boterham toch wel een paar minuten bezig om die restantjes te verwijderen voordat je er de dikke zoute plakken kaas-uit-blik op kon leggen.

Exact om elf uur arriveert onze taxi voor Bandung. Dat is een complete verrassing, niemand van ons had er serieus rekening mee gehouden dat hij op tijd zou komen, we zijn hier immers in de tropen, waar tijd een betrekkelijk begrip is.

In de loop van de tijd zullen we merken dat juist taxi's erg stipt zijn, terwijl andere vervoermiddelen ófwel stipt op tijd, ófwel met een forse vertraging vertrekken. Om vijf over elf komen we terug van een kleine wandeling en hij is al van plan weer te vertrekken. Haastig laden we onze bagage in (heftige transpiratie) en vertrekken.

Jakarta is een miljoenenstad, er wonen naar schatting zo'n vijf miljoen mensen en we zien ze vrijwel allemaal als we de stad uitrijden. Het verkeer is een volslagen gekkenhuis, alles rijdt kriskras en luid toeterend en bellend door elkaar. Pas na drie kwartier komen we in de buitenwijken en op de weg naar Bandung en dan maken we echt kennis met het autorijden in Indonesië. De weg is goed maar vrij smal en iedereen wil zo snel mogelijk op het eindpunt arriveren. Dat houdt in dat er continu passeerpogingen gedaan worden, zodat er meer rechts gereden wordt dan het wettelijke links.

Voor Europeanen een zenuwslopend gebeuren, want het gaat vaak om millimeters tussenruimte en niet zelden pro-

[p. 22]

beert onze chauffeur te passeren terwijl er in het tegenliggend verkeer óók iemand opduikt die op hetzelfde moment een poging wil wagen. Voor drie wagens is met veel passen en meten nog wel plaats op de weg, maar vier is godsonmogelijk, dus dan is het een kwestie van dreigen tot één van de twee niet meer durft en wegkruipt achter zijn voorganger.

Onze chauffeur is een koelbloedig iemand en hij wint de meeste tweegevechten, maar het valt ons op dat hij bij de enkele keren dat hij moet wijken, zonder enig probleem terug kan vallen in de file. Kom daar maar eens om in Europa, dan sluiten ze het gat en laten je rustig jezelf te barsten rijden, eigen schuld dikke bult. Hier leeft iedereen mee met het sportieve genoegen van het passeren en de wat tragere wagens helpen op alle mogelijke manieren mee om snellere collega's te laten voorbijgaan.

Het eerste halfuur zitten we gespannen toe te kijken, maar als er dan nog geen ongeluk gebeurd is vallen Maja en ik in slaap, naast de kinderen die er ook gesloten bij liggen.

We worden wakker op de Puntjak, een bergpas met een grote naam bij oud-Indischgasten. De Puntjak overgaan betekent het beleven van een overweldigend natuurschoon, is me altijd verteld, maar we treffen het niet. Het regent, we kunnen nog wel zien dat hier veel groen en bloem is, en dat er fraaie bungalowparken op de berghelling liggen, maar daar houdt het dan ook mee op. Op de top van de bergpas ligt een restaurant. We duiken er snel naar binnen, waar een toeristische sfeer heerst: naast een veelheid van Indonesiërs (het is zondag) zien we zeker vijf of zes blanke mensen en vlak naast de ingang zit een klein inheems orkestje, waar ik geen soortnaam aan kan geven. Een paar tokkelaars en tingelaars, allen van middelbare leeftijd, ernstige gebrilde heren in kleermakerszit die peinzend voor zich uit kijken terwijl hun vingers een tingeltje of tokkeltje aan het voor hen liggende instrument ontlokken.

[p. 23]

Achteraan zitten drie dames op hun knieën te zingen, om beurten of gelijktijdig. Hun gezichten zijn danig ingesmeerd met cosmetica om het gladde uitdrukkingsloze effect te bereiken dat hier als ideaal geldt. Het geheel klinkt even melodieus als eentonig te midden van het geroezemoes van de etende en drinkende gasten en de heen en weer ijlende kelners. Het orkestje trekt Erics aandacht en hij wringt zich van ons los om vóór het groepje te gaan staan en - lichtjes door zijn knieën zakkend - mee te wippen op de maat van de muziek. Het heeft effect, in de kleine pauzes tussen hun gezang richten de dames hun gazelleoog op hem en ze glimlachen kleine scheurtjes in hun opmaak.

Ter wille van de democratie hebben we de chauffeur uitgenodigd om mee te eten, hij knikte maar arriveert niet. We zien hem pas weer als we onze portie rood aangekleurde rijst (nasi goreng genoemd, maar ik twijfel) hebben opgegeten en naar de auto wandelen. Uit een zijgebouw komt hij toegesneld en even later zoeven we weer door de regen zuidwaarts.