Vanonder de koperen ploert

[p. 9]

De start, naar Singapore en Jakarta

Even een reisje naar Indonesië maken is ingewikkelder dan je denkt, want we moeten bijvoorbeeld al een maand uittrekken voor het ontvangen van de vereiste serie prikken. Het Koninklijk Instituut voor de Tropen verstrekt ze tegen contante betaling, er zit een vriendelijke en uiterst geroutineerde arts die pijlsnel een planningsformulier invult. ‘U gaat naar Indonesië? Dat wordt dan eenmaal pokken, twee keer cholera, twee keer tyfus, twee keer dtp. Geelzucht is niet nodig, maar we raden het wel aan. Wat denkt u? Maar wél doen?’

Als we enigszins onthutst opstaan om achter het groene gordijn de eerste lading te ontvangen, voegt hij eraan toe: ‘Als u nou na een halfjaar terugkomt voor nog een extra choleraprik, dan is hij vijf jaar geldig.’

De vergelijking met vrijdag-voordeelacties dringt zich onweerstaanbaar op.

In de loop van de maand worden hele en halve borrelglaasjes vol levende en dode ziektekiemen in onze lichamen gepompt, en we krijgen nog een groot aantal tabletten tegen de malaria mee. Ons kan niets meer gebeuren, maar het geeft je wel het spannende gevoel dat je vertrekt naar een gebied vol Onzichtbaar Gevaar: wonderbaarlijk dat daar ondanks al die dodelijke ziekten nog zo'n bevolkingsexplosie plaatsvindt, dan moet er toch heel wat afgevrijd worden onder de klamboes en tussen de alang-alang.

Het visum geeft minder problemen: een paar pasfoto's en het reisbureau zorgt voor de rest. Vervelend is echter dat Indonesië alleen visa afgeeft voor één maand. We zijn van

[p. 10]

plan eventueel een halfjaar weg te blijven, maar niemand kan ons vertellen hoe groot de kans is dat een verlenging van het visum wordt geweigerd. Een eerste verlenging (tot drie maanden) schijnt weinig problemen op te leveren, maar daarna wordt het een stuk moeilijker. Men verzekert ons dat het allemaal best in orde zal komen en tussen de regels door begrijpen we dat een onderhandse gift wonderen doet. Toch hou je een onzeker gevoel over, want Nederland is geen land waar je veel ervaring opdoet in het elegant omkopen van functionarissen.

De reis zelf (ruim een etmaal vliegen) is een onplezierige hindernis, omdat we met kleine kinderen op stap zijn. We treffen zo'n mammoetvliegtuig waar een driehonderd mensen in kunnen, een regelrechte volksverhuizing, een zee van koppen waaruit altijd wel ergens kindergeschrei opstijgt. Eric, onze jongste, behoort tot de uitblinkers en stopt pas als een oud Ambonees vrouwtje een krant pakt en boven zijn hoofd gaat kipassen. Geleidelijk aan valt hij in slaap, maar als Maja het waaieren overneemt breekt de hel weer los, totdat de oude vrouw opnieuw aan de slag gaat. Het lijkt de Stille Kracht wel.

Met zo'n menigte aan boord (voornamelijk Australië-gangers) is het een voortdurend geloop en gedraaf van stewardessen, ook al omdat we tegen de zon in reizen en de maaltijden dus wonderlijk snel na elkaar volgen. Prompt een halfuur na het verstrekken van drankjes en voedsel verzamelt zich een kleine menigte bij de toiletten. Wij zitten er pal voor en ik maak me nuttig door de niet zelden in hoge nood verkerende reizigers van het ene toilet naar het andere te dirigeren, want wonderlijk genoeg heeft het rechter toilet veel meer aanhang dan het linker.

Als eindelijk de kinderen slapen en ik mijn stoel achterover laat zakken om ook een dutje te proberen, vindt de luchtvaartmaatschappij het tijd worden om een film te pro-

[p. 11]

jecteren op de achterwand van de toiletten, vlak voor mijn neus. Ik heb geen koptelefoon gehuurd en zit twee uur lang sprakeloos te kijken naar dansende en springende figuren die een authentiek beeld geven van het Engeland uit de negentiende eeuw, zoals we dat allemaal kennen. Al met al krijg je tijdens zo'n lange nachtreis het gevoel dat het hoog tijd wordt om dit soort tochten anders aan te pakken: geef alle passagiers een spuitje zodat ze in diepe slaap vallen, leg ze keurig in rekken boven elkaar en lever ze in containers af op de plaats van bestemming. Je kunt via zo'n stapelsysteem veel meer lichamen kwijt dan nu mogelijk is en het spaart stewardessen en al dat rondgesjouw met eten en drinken. Ook het hijacken is dan meteen afgelopen. Een spuitje is misschien niet helemaal zo gezond, maar een etmaal nerveus wakker zijn in een vliegtuig evenmin.

Als we in Singapore aankomen is het al laat in de avond, terwijl we eigenlijk nog met de middag bezig zijn. Paspoorten en medische papieren worden grondig bekeken en metgezel Bouke wordt uit de groep gehaald. Zijn haar is te lang en hij moet zijn paspoort inleveren in ruil voor een visum van één dag.

Zorgelijk lopen we achter hem aan naar de douane. Als ze hier al zo beginnen, wat moeten we morgen dan niet een last krijgen in Jakarta. Er is geen sprake van dat Bouke zijn haar zal inkorten, want als zoiets móét wordt het gauw een prestigekwestie. In gedachten zie ik ons al uit solidariteit mee terugkeren naar het koude Nederland, wat natuurlijk een warm gevoel van binnen geeft, maar toch puur zonde van het geld zou zijn.

De douane-ontvangst in Singapore doet al even onaangenaam aan. Om onduidelijke redenen moeten we een halfuur wachten en zodra iemand uit vermoeidheid even tegen de toonbank leunt wordt dat streng verboden: de balie staat al in Singapore en je bent dus in overtreding als je

[p. 12]

je er even overheen buigt. Nogal knorrig kruipen we ten slotte in de taxi's die ons naar het hotel zullen brengen, service van het reisbureau, maar aan het slot van de rit eist de chauffeur een tip. We hebben alleen reischeques, grote dollarbiljetten en wat Hollands kleingeld, maar géén geld van het land. Enigszins verbolgen neemt hij ten slotte genoegen met een Hollandse rijksdaalder.

Zelf hebben we langzamerhand goed de pest in, maar zoals zo vaak blijkt ook nu de eerste indruk verkeerd te zijn: de volgende dag toont Singapore Airport zich een erg vriendelijke plek en in Jakarta zal blijken dat lang haar in Indonesië even gewoon is als in Europa, wat eigenlijk niet verwonderlijk is omdat al in de jaren veertig sommige vrijheidsstrijders hun haar lieten groeien tot het moment dat de laatste blanke overheerser verdwenen zou zijn.

We overnachten in Raffles hotel, een oud gebouw in echte Colonial Style. De kamers zijn gigantisch. Wij treffen een zeer royale voorkamer met liefst twee zware leren zitjes, daarachter een zaal van een slaapkamer en ten slotte een badkamer van een formaat dat elders gemakkelijk voor een single room zou kunnen doorgaan.

Boukes vrijgezellenkamer is zo mogelijk nog groter dan de onze: een enorme, met ernstig groen leer beklede tweekamerflat waar zelfs een (lege) bar is ingebouwd. Overdonderd zitten we bij elkaar, nadat we de kinderen in bed gelegd hebben, nog nooit hebben we in een hotel gezeten waar je echt kon wónen in de kamers. Alhoewel het intussen twaalf uur plaatselijke tijd is vind ik de moed om de roomservice te bellen en een halfuur later zitten we achter een forse berg verse sandwiches en vier gigantische flessen koud bier. Het goede leven begint bij Singapore.

Langzaam herkauwen we de eerste indrukken, de ongelooflijke hitte en vochtigheid op het vliegveld van Bombay (waar we even uitstapten), de eveneens niet mis te verstane

[p. 13]

temperatuurklap die we in Singapore kregen, de drukte op de wegen hier, de eerste tropische bomen en planten die we onderweg zagen, al die eethuisjes, een helverlicht platform waarop in de open lucht een dansvoorstelling werd gegeven.

Afgedraaid en ontspannen vallen we een uur later in slaap. De volgende ochtend wordt het ontbijt geserveerd in de klassieke eetzaal beneden, met langzaam draaiende propellers aan het plafond. Ik begin me steeds meer thuis te voelen, want die propellers ken ik nog van Toen Vroeger. Ondanks de luchtverplaatsing die ze veroorzaken is het zeer warm, vooral als je je beweegt, en tegen de tijd dat we in de bus naar het vliegveld stappen zijn we alweer behoorlijk moe en nat.

In de airconditioned bus leven we weer op, vanuit deze koele ruimte lijkt de buitenwereld bedrieglijk leefbaar, vooral omdat de vochtigheid ontbreekt die de klimaatovergang zo zwaar maakt. In de drukke verkeersstroom rijden we langzaam door het massale verkoopcentrum dat Singapore heet, één grote klont winkeltjes met subwinkeltjes op de trottoirs en in de deuropeningen.

In de buitenwijken herkennen we de pisangbomen, bougainville, canna-planten, klapperbomen. Onze medepassagiers, zonder uitzondering oud-Indischgasten, beginnen op te leven en steeks vaker horen we ze bezig met het oefenen van Maleise zinnetjes tegen elkaar.

Als we voor een stoplicht staan zie ik een excentriek vrouwtje. Ze heeft een grote slappe hoed op met een brede rand en draagt een elegant, strak zittend mantelpakje dat bij deze temperatuur bloedheet moet zijn. Het ziet er afgedragen uit, maar heeft toch nog veel allure. Ze is bezig een paar nogal vuile, maar qua snit zeer elegante dunleren handschoenen aan te trekken. Bij haar duim is een groot gat zichtbaar. Door de grote hoed kan ik van bovenaf haar gezicht niet zien, maar ik schat haar op een mager oud

[p. 14]

vrouwtje dat - enigszins geschift - de mode van de jaren vijftig blijft volgen ondanks het klimaat.

Even verderop staat een identiek vrouwtje op het trottoir en een paar honderd meter later zie ik er nóg een. Het geeft me het gevoel alsof ik in een Bommelverhaal terechtgekomen ben. Allemaal houden ze een dik en opengeslagen bonnenboekje in de hand en pas als we uitgestapt zijn bij het vliegveld en ik de vierde zie, gaat me een licht op: het zijn vrouwelijke agenten of parkeerwachten.

In de vertrekhal slaan Bouke en ik met onvervalste bewondering een meisje gade dat in een blauwige sarong-dress staat te praten met enkele benijdenswaardige heren.

Haar jonge billen, slanke middel en schrandere hoofd houden onze aandacht vast voor zover de beleefdheid het toelaat, en met onbeheerst genoegen zien we dat er nog een ondeugende split zit aan de zijkant van de dress. Modern maar toch traditioneel gekleed, zo zou je het in het kort kunnen samenvatten. Na enig overleg komen we tot de conclusie dat het wel iemand uit de hogere kringen zal zijn die hier een paar familieleden of kennissen wegbrengt. Even later zien we een ander en niet minder mooi meisje in exact hetzelfde tenue rondlopen en daarna nog een.

Singapore heeft duidelijk de neiging om aangename verschijnselen te dupliceren en in dit geval ging het dan ook om stewardessen van Singapore Airlines.

Wij reizen met de Garuda naar Jakarta en eerlijk is eerlijk, dat is een klasse minder, al zijn ook de Indonesische stewardessen erg mooi gekleed. Maar ze gebruiken veel crême en pancake op het gezicht en cultiveren een onbewogen gelaatsuitdrukking want anders komt er een krak in het masker.

‘Ja, ik moet hier een moeilijke beslissing nemen,’ zegt de immigration officer in helder Engels. ‘In uw visum staat

[p. 15]

niet dat u twee kinderen meeneemt.’ Hij laat me nog eens de plek zien waar het had moeten staan in het paspoort.

‘Ik geloof best dat u er in Nederland voor betaald heeft, maar het staat er niet op.’ Hij leunt achterover in zijn stoel en kijkt me afwachtend aan. Hij heeft wat sterren op de schouder, een kakiuniform en het korte Nasution-kapsel. Bij de douanedoorgang zijn we uit de rij gehaald en naar zijn kantoortje geleid. Maja wacht buiten met de kinderen, ik zit met een hoofd vol watten en wanhopige ogen naar hem te kijken: reis je verdomme dertig uur per vliegtuig om hier aan te komen, en als dat dan eindelijk gelukt is en je - voortdurend tellend en voelend of je alle bagage, kinderen, paspoorten en geld nog bij je hebt - het vliegtuig uitstapt en terecht komt in een atmosfeer van ruim boven de dertig graden Celsius en een vochtigheidsgehalte dat het verzadigingspunt bereikt, zodat je je toch al afvraagt of je niet de vergissing van je leven aan het maken bent, dan gaat een uniform zeuren over een stempeltje.

‘Maar kan ik dan niet een visum kópen,’ herhaal ik,‘I'm quite willing to pay.’

Hij wisselt een blik met de collega aan het belendende bureau. ‘Maar ik weet niet wat het kost,’ zegt hij opnieuw.

Langzaam begin ik te begrijpen dat er een initiatief van me verwacht wordt. ‘Twenty dollars ought to be enough,’ zeg ik. ‘In Holland I paid about fifty guilders for two persons.’ Ter plekke besluit ik dat ik geen cent méér zal betalen, ben je bedonderd, graag of helemaal niet, dan maar terug met z'n allen, daar ben ik een rare meid in. Ik haal de twintig dollars uit mijn portemonnee en leg ze op het bureau. ‘Don't you think so?’ voeg ik er nogal luid aan toe. Hij kijkt lang naar het geld en mijn boze hoofd, en ik kijk lang terug. ‘Okay,’ zegt hij ten slotte en zet ‘2 anak’ naast het visumstempel. Ik pak het paspoort, op een kwitantie kan ik lang wachten, knik en vertrek.

Buiten is Maja grijs van moeheid bezig Eric zo discreet

[p. 16]

mogelijk te verlossen van een poepluier. Snel loodsen we onszelf door de douane voordat iemand zich bedenkt. Even later staan we in de ontvangsthal met onze koffers. Het is zes uur in de avond, de nacht valt als een baksteen, om ons heen groeit snel een groepje langharige jongens die met de kinderen spelen maar vermoedelijk ook met een koffer genoegen zouden nemen. We besluiten vooral op de koffers te letten, kinderen zijn hier in overvloed.