Geluk is voor de dommen

[p. 149]

Herinneringen uit mijn scheidsrechtersloopbaan

Op bijeenkomsten van het scheidsrechterscorps komt weleens de vraag naar voren wie nu de beste voetballer was die we op de groene mat hebben zien rondlopen. Cruijff, zeg ik dan altijd, Johan Cruijff, en aan de verbaasde blikken die ik retour krijg kan ik zien dat ik al tot de oudste leden begin te behoren.

Als alles anders gelopen was zou Cruijff dit jaar ruim vijftig geweest zijn, en vermoedelijk kaal en dik. Maar zeker met een glanzende voetbalcarrière achter zich, vastgelegd op duizenden meters film en videoband. Nu resteren alleen nog de pakweg dertig minuten zwartwitbeelden die in de tv-archieven overgebleven zijn uit de paar jaar dat hij heeft mogen schitteren op de Nederlandse velden. Ik heb zijn laatste wedstrijd gefloten en altijd het stuk bewaard dat Ir. van Emmenes daarover in 1969 in het voetbalweekblad Goal schreef:

Buiten de muren van het stadion werden zwarte kaartjes druk verkocht en binnen was het gezellig vol. De dames liepen rond in hun mooiste toiletten en manipuleerden koket met hun parasols. De heren verdrongen zich om de hokjes van de bookmakers om een gokje te wagen op de afloop van de wedstrijd.
Televisiecamera's, die straks de wedstrijd zouden verslaan, stonden nu nog op de menigte gericht en probeerden de bekende persoonlijkheden in beeld te krijgen.
Om precies twee uur klonk de gong voor de eerste speelhelft. Over het verloop van de wedstrijd is in de kranten al veel geschreven. Ajax rolde het zwoegende maar trage NEC in negentig minuten op.
Vooral de hardwerkende Groot onderscheidde zich: geholpen door Muller en Van Duivenbode droeg hij de

[p. 150]

munitie voor de voorhoede aan, waar de geslepen passes van Keizer verwarring zaaiden in de NEC-defensie. In de achterhoede vormden de bekwaam verdedigende Vasovic en de stoere Pronk een ondoordringbaar blok, terwijl Hulshoff boven alles en iedereen uitsprong zodra de bal het luchtruim koos. Maar de ster van het veld was natuurlijk de ongrijpbare Cruijff. Reeds in de derde minuut passeerde hij, na een onnavolgbare rush dwars door de verdedigingslinie, de uitgelopen keeper De Bree met een boogballetje.
In de twintigste minuut bediende hij, na goed voorbereidend werk van Keizer, de meegekomen Groot met een op maat gesneden voorzet, die Groot in één keer op de slof nam. Buiten het bereik van de doelman geselde het striemende schot de kruising van paal en lat en sprong terug in het veld, waar de toegestormde Cruijff met een harde schuiver de arme De Bree het nakijken gaf. Na een geslaagde een-twee-combinatie tussen Cruijff en de naar links uitgeweken Swart belandde in de dertigste minuut van de eerste speelperiode de bal bij Nuninga, die in het strafschopgebied door Donners met handen en voeten werd onderuitgehaald. De bekwaam leidende scheidsrechter Vervoort wees resoluut naar de stip en wuifde alle protesten van de gedesillusioneerde NEC-spelers weg.
Groot faalde niet: 3-0. Tegen het einde van de eerste helft ging Ajax het wat kalmer aan doen en het kon zich dat met deze riante voorsprong permitteren. Toen de scheidsrechter het rustsignaal floot, was het nog steeds 3-0. Terwijl de menigte zich te goed deed aan voedsel en drank stond in de ereloge een jonge vrouw op om zich naar de kleedkamer te begeven. Mevrouw Cruijff, ze droeg de naam nog steeds een beetje onwennig. Zoals altijd in de pauze van een wedstrijd gingen haar gedachten terug naar de eerste keer dat zij hem had gezien. Als dochter van de beroemde middenvoor Van Es had zij als

[p. 151]

kind al dagelijks op de tribune van het stadion gezeten om naar haar trainende vader te kijken. Later, toen hij verzorger van het veld geworden was, bleef het stadion haar tweede thuis en ze werd de mascotte van het elftal. Ze kon de geur van de kleedkamers niet meer missen en de spelers van hun kant voelden zich onzeker als hun frêle blonde mascotte eens een wedstrijd moest overslaan. Toen op een dag de tengere bleke jongen met het smalle droefgeestige gezicht de kleedkamer in kwam, voelde Elsa met het onfeilbare instinct van de vrouw, dat zij haar levenspartner had gevonden. Niemand zal ooit weten hoeveel Elsa heeft bijgedragen aan de snelle ontplooiing van het jonge talentvolle raspaard Cruijff, maar het staat vast dat zij sinds die eerste dag niet van zijn zijde is geweken. Ze ging dagelijks met hem naar de training, bestuurde de auto als hij - nerveus bijtend op zijn vingers - naar een wedstrijd moest en in de pauze ging zij bij de ingang naar de kleedkamer staan om hem aan te moedigen als het elftal weer naar buiten kwam. Zo ving de televisiecamera haar, toen de Ajaxspelers het veld weer betraden. Cruijff ging naar de omheining en raakte de hand van zijn vrouw aan. Dat het de laatste keer zou zijn, wist toen nog niemand.
Het drama kwam in de laatste minuut van de tweede helft. Al die tijd had Ajax de tegenstander laten komen en de trage, weinig fantasierijke combinaties van de NECvoorhoede zonder moeite ontrafeld. Behoefte aan een doelpunt was er niet, Ajax speelde op balbezit en vertraagde het spel zoveel mogelijk. Aan het slot echter bereikte Vasovic met een dieptepass de vrijstaande Cruijff, die deze kans niet voorbij liet gaan. Er volgde een solo, die hem voorbij twee, drie verdedigers bracht. De uitgelopen De Bree stortte zich op de voeten van Cruijff, maar de bal schoof onder hem door en huppelde langzaam het doel in.
Te midden van het gejuich van de menigte floot de

[p. 152]

scheidsrechter af. De spelers begonnen het veld te verlaten en ook het publiek baande zich al een weg naar de uitgang, toen men zich plotseling realiseerde dat er iets niet in orde was. Cruijff was blijven liggen en keeper De Bree stond over hem heen gebogen, terwijl hij met zijn arm wenkende gebaren maakte in de richting van de Ajax-spelersbank. De verzorger kwam aanrennen en ook de trainer liep het veld op. Er viel een stilte op de tribunes. In haar loge stond Elsa overeind, haar hand voor de mond geslagen. De trainer wenkte de dokter dichterbij. Op het veld betastte de ervaren clubarts lange tijd het been van Cruijff. Daarna stond hij overeind, schudde nadrukkelijk het hoofd en verliet met lange stappen het terrein. Aahh, kwam uit het publiek. In haar loge voelde Elsa de hand van haar vader op haar schouder. ‘Meisje,’ zei hij schor.
‘Vader,’ snikte zij, ‘ze gaan hem...’ (ze kon het woord niet uitbrengen).
Hij knikte stom.
‘Vader, ik wil het niet,’ riep ze wanhopig. Hij pakte haar bij haar schouders en schudde haar ruw door elkaar. ‘Wil je dat hij kreupel door het leven moet?’ vroeg hij. ‘Je weet dat Johan dat niet zou kunnen.’ Ze snikte. Het was hard dit jonge leven te moeten afsnijden. Maar ze herinnerde zich wat hij altijd gezegd had: ‘Voetballen is mijn leven’. Johan zou nooit kunnen berusten in kreupelheid. Ze keek op en droogde haar tranen.
Even later zagen de toeschouwers een tengere vrouw het veld op komen. Ze liep resoluut op de stille figuur af en knielde bij hem neer. Niemand weet wat zij in die enkele seconden tegen elkaar zeiden. Toen stond de jonge vrouw op en verliet ondersteund door haar vader het veld. En terwijl de menigte met ontbloot hoofd doodstil stond te wachten, klonk het schot.