De literaire manifesten van het fin de siècle in de Zuidnederlandse periodieken 1878-1914

-3- [Hugo Verriest]: [‘Idealisme en Realisme in de kunst’]

God heeft twee schoone, wonderens- en beminnensweerdige werelden geschapen: de stoffelijke wereld die wij met der oogen zien, - en de geest - en zielewereld, die, alhoewel in haar eigen niet gezien, toch glans en stralen, leven en schoonheid zendt door het stoffelijke.

Zij bestaan alle twee en dragen alle twee den glans der Godheid.

Kunst, in spraak en poësis, in schildering en beeldhouw, en overal, moet de schoonheid van die werelden herscheppen en doen leven.

Der bestaan twee scholen, gekend onder den naam van ‘réalisme’ en ‘idéalisme.’

De eerste ziet en beziet het stoffelijke, en loochent, miskent, of laat varen die schoone geest- en zielenwereld.

De tweede bemint en bewondert die geest- en zielenwereld, en vergeet somtijds of misacht de schoonheid der stoffelijke wereld.

Alzoo in sprake en poësis, in schildering en beeldhouw heeft die eerste voor doel te doen herleven het stoffelijke, gelijk het staat en gaat, juist: en als het voorwerp dier herschepping oprecht schoon is, en dat de kunstenaar scheppingskracht heeft, zijn gewrochte is schoon, daar hij eene stoffelijke schoonheid van Gods wondere schepping, in woord of beeld, heeft wêer doen bestaan. Is integendeel het voorwerp dier herschepping leelijk, is het de vervallen scheppinge Gods met ontvallen schoonheid, het gewrochte zal de wêerprent daarvan zijn, en bijgevolg, hoe juist ook, nooit schoon.

Alzoo kan er in der waarheid schoonheid gevonden zijn bij die eerste school: die schoonheid te weten die God in zijne stoffelijke wereld geleid heeft gelijk de prente van zijn Meesterhand.

Maar als die school komt te vragen wat schoonheid er kan zijn in onvolmaakte stoffelijke beelden of geschriften, in Heiligen met lang gezicht, lange vingeren, en onwezend lichaam? die tweede school antwoordt met recht: De schoonheid van de geest- en zielenwereld: die de andere zoo veel te boven gaat als de Hemel boven de aarde is.

Inderdaad, der bestaat, en wij, Christenen, weten het, eene geest- en zielenwereld. Wij kennen ze, wij bewonderen ze, wij beminnen ze, als de schoonste schepping, als het ware eigen beeld van God. Onze kunstenaars hebben die geest- en zielenwereld doen herleven in hunne geschriften en beelden, en alzoo de christene kunst gemaakt.

[p. 29]

De schoonheid is de glans der waarheid.

De waarheid is het zijn of wezen.

God is de eeuwige onveranderlijke waarheid, omdat Hij het eeuwig onveranderlijke wezen is.

In het stoffelijke is de leeuw schoon, waar hij leeuw is, en geeenen hond gelijk; de sperre waar zij sperre is.

In de zielewereld, die straalt door het stoffelijke, is de Heilige schoon als hij heilig is, hoe onvolmaakt ook zijn lichaam zij. Kwame ik eenen Heiligen tegen op aarde, en straalden, gelijk gewoonlijk, deugd en heiligheid door zijn wezen, ik zou voor hem nederknielen en bidden, zonder vragen of zijne vingeren te kort of te lang zijn; kome ik in de wederschepping der kunste eenen Heiligen tegen zoo dat de glans zijner schoone ziele straalt door het lichaam, ik kniele voor hem en 'n wete niets van zijn onvolmaaktheden.

Kan die zielenschoonheid niet bestaan in volmaakte lichamen?

Voorzeker van ja! Piesole was daar dichte tegen, en ware de ‘Renaissance’ niet gekomen, geheel de christene kunst ging er naartoe. Sedertdien is het bezien, bewonderen en beminnen der zielewereld eenen tijd ‘vergeten’ gebleven. 't Stoffelijke alleen was betracht. Daarom keert men naar 't oude weder om christene beelden, en men kan niet anders.

Overal el zoekt men nu wêer gedacht en geest te doen stralen door het stoffelijke. De kunst wilt wêer naar geest- gedacht- en zielenwereld.

De vorm was doel; hij wordt hetgeen hij zijn moet: Middel. Het gedacht en was niet; het wordt hetgeen het zijn moet: Doel.

a.	De Vlaamsche Vlagge
b.	Tijdschrift voor het Vlaamsch Studentenvolk.
	Motto: Met 'Kruis in top / Zoo varen wij / Door 't wereldtij / Ten hoogen hemel op.
c.	Brugge.
d.	Drukker: Modest Delplace, Geerolfstrate, Brugge.
e.	‘Kunst. II (Idéalisme en Réalisme)’
f.	4^e jg., 1878, nr. 2, pp. 67-69.
g.	Het artikel is ondertekend met de naam Tweeds, pseudoniem van Hugo Verriest* (2).