Journal ofte dagregister van onze reyze naer de keyzerlyke stadt van Weenen ten jare 1716

[Mei 1716]

Zondags zong den bisschop van Gend een zolemnele misse in de kerke van Ste. Pieter tot dankzegginge van de geboorte van den jongen artshertog, de welke hem hondert pattacons koste. De keyzerinne moeder, ende de oudste aertshertoginne van Leopoldus waeren daer tegenwoordig met vele dames ende ministers van het hof; den keyzer was vertrokken naer Laxembourg donderdag lest leden, alwaer hy tot maendag stont te blyven.

's Avondts ten vyf uren en half hadden wy audientie, ende naemen meteenen ons afscheyt van de keyzerinne Amalia, de welke ons zeer beleeft ende minnelyk aensprak.

Den zelven avond gaf de regerende keyzerinne voor eerstmael audientie aen de dames.

Maendag den 2 meye gink alleen ter audientie by den marquis van Parlas raedsheer van den keyzer, ende bedankte hem van alle d'eere ende beleeftheyd, de welke hy ons hadde believen te bewyzen, alswanneer hy ons treffelyk aen zyne tafel hadde onthaelt, ende alzoo ik hem zeer recommandeerde d'affairens van de H. Religie, zoo vertelde ik hem, terwylen, de klachten, die zyn hoogweirdigheyd hadde ontfangen van Gent: te weten dat alswanneer de hollandsche

[p. 88]

troepen aen de keyzerlyke de stad van Audenaerde ingeruymt hadden, dat niet te min de heeren staeten bevolen hadden, dat er in die stad eenen minister verblyven zoude, gelyk daer ook eenen verbleven is, ten diensten van de geusche boeren⁽¹⁾, die in de naergelegen dorpen over de Schelde woonen, welke minister aldaer openbaer zynen dienst dede tot een groote verergenisse der inwoonderen, ende gelyk hy de aermen door almoessen aentrok, dat het zeer te duchten was, dat er nog meer zouden verkeert worden; voorders dat het majistraet van Audenaerde verbonden was aen dezen minister een logement ende service geld te geven, het welke den marquis hoorende, hy daer af zeer ontstelt stont, ende beveelde my dit by memorie, in te geven.

Den 12 meye waeren wy ter audientie by den graeve van Starrenberg, de welke op de aenspraeke, die den heer Cordonnier hem dede, zeer beleeft ende minzaem antwoorde, ende verthoonde aldermael de noodzaekelykheyd, de welke Zyne Majesteyt zoo veel als gepraemt hadde, om dit tractaet van barriere toe te staen, te weten, dat hy tusschen twee groote vyanden gestelt was, van den eenen kant den Turk, ende Vrankryk, van den anderen kant, ende gelyk hy verre van ons Nederland gelegen was, dat het hem in de geschaepentheyd van tyd onmogelyk was deze vyanden beyde te zaemen te konnen wederstaen, ten waere het zaeken dat hy met beyde de zeemachten in verbont waere ende gelyk zy hem tot het toestaen van deze extentie zeer hadden verzocht, dat hy hadde hun daer wel willen believen, uyt rede hier vooren vermelt.

(1) Nu nog vindt men calvinisten te Materen, Maria-Hoorebeke, etc., etc., by Audenaerde.

[p. 89]

Maer niet te min als wanneer Zyne Majesteyt overwegen heeft onze redenen ende motiven, de welke wy daer tegen hadden opgeworpen, dat hy daer op een groot regaerd ende opzicht genomen hadde, ende daerom den marquis De Prié ging naer den Haege zenden tot een nieuwe discussie van het zelve contract, ende wat voorders belangde, dat wy wel mogten verzekert wezen, dat onze deputatie en de gene die gedeputeert waeren, waeren aen Zyne Majesteyt zeer aengenaem geweest, ende tot een preuf-teeken van dien, dat Zyne Majesteyt gerezolveert was van ieder van de gedeputeerde een vereeringe te doen, tot een eeuwige gedachtenisse van zyne genegentheyd, ende vaderlyke affectie tot hun, ende ons vaderland.

Daerna onze heeren hem voorstellende, dat het noodig waere, dat den marquis de Prié, alvooren zyn handelinge in Holland te beginnen van te vooren tot Antwerpen aenkomende, zoude kunnen inspectie nemen van het terrain, ende de sluysen tot Blanckenberg toe, ende dat men onse gedeputeerden zouden daer by voegen om hem allen instructie te geven, ende dat hy naer genomen inspectie, tot sluys zoude konnen te schepe gaen naer den Haege.

Hy antwoorde, dat dit in de conferentie was behandelt geweest, ende ook was goed gevonden dit werk niet te eyndigen voor dat hy zoude vue de lieu genomen hebben, zoo veel te meer om als wanneer de Staeten in eenige pointen met ons zouden disconveniëren; dat hy te beter zoude kunnen onderricht zyn van deze zaeken, maer dat deze zaeken zoo haest niet en zouden afloopen; want dat er aen den Marquis nog andere zaeken belast worden, de welke zouden vereysschen, dat hy nu en dan in het land zoude

[p. 90]

komen, ende dat het ook de reden was, dat hy zoude deze vue de lieu uytstellen, tot dat hy eerst zoude hooren wat dat de Staeten zouden bybrengen, want hy met een ligte inspectie zoo veel indrukkingen niet en zoude hebben, maer dat de zelve daer naer gebeurende, hem meer ligt zoude geven, daer hy anderzints op de minste aenmerking lichtelyk zoude konnen stom staen.

Zoo dat wy hier door wel konden bemerken, dat d'intentie van Zyne Majesteyt was deze zaeke in het lank te trekken, tot dat de gelegentheyd van tyd veranderde, hy zoude komen klaer uyt te spreken.

Ten zelven tyde wezende de gebeden van dankzegginge over het ontzet van Barcelona, wy gingen zien den keyzer komen naer de kerke van St. Steven; voor uyt quaemen de chambellans zeer prachtig te peerde, gekleed met hunne ceremonie kleederen, van beyde zyden van de straeten gingen alle de hallebardiers ofte archiers in groote menigte, met ondekten hoofde. Zyne Majesteyt volgde van achter in een carosse met ses peirden; dan wiert er een generaele processie gedaen zonder het hoogweirdig, ende Zyne Majesteyt vergezelschapte de zelve met een menigte ministers; den rector magnificus met d'andere doctoren van d'universiteyt, waeren ook daer tegenwoordig in hun gewaet, het welke zeer prachtig was om zien; de processie ingekomen zynde, den Te Deum wiert gezongen, ende daernaer de hoogmisse gccelebreert.

Wy waeren dien dag genoot by den heer Cours, secretaris van Zyne Majesteyt, alwaer dat ook genoot was den heer Isendyck, tresorier van het tresoor van den keyzer.

Voor dat wy aen tafel gingen wiert Zyn Hoogweirdigheyd

[p. 91]

den bisschop van Gend by dezen heere geroepen in een ander kamer, ende uyt den naem van Zyne Majesteyt dede hy hem een schoon cruys aen, beset met kostelyke gesteenten; dan wiert den heere Bouchaute, burgemeester van Brugge ingeroepen, ende hy gaf hem een goude medaillie beset rontom met diamanten; met een keyzers kroon, daer boven op ook beset met diamanten, de vereeringe voor de andere heeren gedeputeerde, de welke hun daernaer vereert zyn, en waeren alsdan nog niet geprepareert.

Den zelven avond hadden wy audientie by de aertshertoginnen van den keyzer Josephus; den zelven avond vertrok den keyzer wederom naer Laxembourg, alwaer hy langen tyd stond te verblyven, de keyzerinne stont hem in korte daegen te volgen.

Den 14 hadden wy de leste audientie by de aertshertoginnen van Leopoldus; wy zouden deze dags te vooren gehadt hebben, maer de jongste aertshertoginne hadde dien dag medecynen genomen, ende om dat ze ons beliefde deze audientie in alle forme te geven, daerom hadde zy deze tot heden uytgestelt.

Ik-dede haer deze naervolgende aenspraek:

Alderzouvereynste Princessen,

De gedeputeerde van de provintie van Vlaenderen hebben door de experientie bevonden, dat die, de welke gaen tot den throon van Zyne Keyzerlyke Majesteyt, gaen tot den throon van rechtveirdigheyd ende genaede.

Ons vaderland is met de aldergrootste vreezen bevangen over dat ellendig ende fatael tractaet, gehouden te Antwerpen; gemerkt dat wy gezien hebben, dat het door een alder

[p. 92]

swaerste slavernye zoude overvallen worden, ende dat de catholyke religie allengxkens zoude veel lyden ende verdreven worden, ja, alle het gone dat heylig is, zoude verstroeyt, ontheyligt, ende met den voet getrampelt worden.

Zoo haest als het vaderland maer gehoort en hadde de aldergenaedigste stemme van haeren prince, heeft terstont eene groote verstroostinge ontfangen, in hope zynde, heeft in de hope geleeft, ende de hope en heeft haer niet bedrogen.

Wanneer Zyne Catholyke Majesteyt alle onze swaerigheden, de welke tegen het gezeyt tractaet waeren uytgeleyt, geweerdigt heeft te leggen in de schaele van rechtveirdigheyd, ende geraetzaemheyd, ende op die reflecterende, heeft bemerkt eene groote ende onherstelbare schaede, de welke de Koninglyke Majesteyt zelfs de heylige Religie en geheel het vaderland, de altyd duerende ende de toekomende tyden daer door zouden lyden, dan heeft ons vaderland het zelve tractaet gezonden tot een nieuwe ende nauwkeurige onderzoekinge.

Voorwaer dit gebeurt door de bestieringe van den Heer, ende daerom betrouwen wy vastelyk, dat hy, den welken begonst heeft zoo een groot werk, dit zelfs zal volbrengen; op dat wy ten laetsten uyt de handen der vyanden van ons geloove verlost zynde, hem mogen dienen alle de daegen van ons leven in heyligheyd ende rechtveirdigheyd.

'T is waer gelyk ons al kenbaer is, dat den iver van ulieden alderzouvereynste hoogheden, en de alderteerste affectie tot de groote, ende H. religie niet weynig tot het ondersteunen ende vervoorderen van onze zaeke heeft geholpen.

[p. 93]

Daerom dan voor onze schult, ende obligatie, die wy al schuldig zyn, bedanken wy uwe alderzouvereynste hoogheden, biddende den koning der koningen, ende den Heer der heyrkrachten, dat hy zelfs geweirdigt te zyn uwen aldergrootsten loon.

Waer op zy zeer minnelyk antwoorden, ende ons voorder haere protectie belovende, naemen wy eerbiediglyk ons afscheyd van haere hoogheden.

Den 15 meye vertrok zyne hoogweirdigheyd den bisschop van Gend.