Journal ofte dagregister van onze reyze naer de keyzerlyke stadt van Weenen ten jare 1716

[Februari 1617]

Alzoo myn heer Peelaert onder wegen wederom met een felle kortze bevangen wiert, zoo bad hy my dat ik daer eenen dag zoude verblyven, verhopende dat hy haest zoude herstelt zyn; maer als ik zag, dat zyne ziekte scheen van een langduerigheyd te wezen, ende dat ik niet en durfde zoo lang achter de andere blyven, ben ik den tweeden february vertrocken.

Uyt deze plaetze vertreckende, klommen wy op eenen zeer hoogen berg; maer daer en was hier geen perykel, want hy zig zeer breet uytstreckt, ende dezen was tien uren lang, ende niet anders dan eenen bosch van groote eecke boomen; ter zyde zag men veel schoone pleynen beplant met wyngaerden: maer wy en ontmoetten niet een huys, ten zy half wege, de welke wy voorby gingen, ende en peysterden maer als wy uyt den bosch waeren, in een dorp toebehoorende aen den bisschop van Wurtsburg, wiens zouvereynitheyd hier begint. Van daer vertrocken wy naer een dorp genoemt Lintvelde op den Main, die men passeert met een ponte om in het dorp te komen. Op de zuyt zyde van het dorp staet een

[p. 18]

klooster van Augustynen zeer net gebouwt; daer zyn zeventhien priesters, ende hebben een groote streke van heuvelen beplant met wyngaerden; daer zy veel meer dan hunne provisie op doen; wy quaemen slaepen in een dorp genaemt Rumineling.

's Morgens den 3 february quaemen wy voor den middag tot Wulfberge; maer eer wy daer toe quaemen, passeerden wy langx een rotze een goede streke wegs, maer die vervaerelyk was, om dat zy zoo steyl afginck in den gront tot aen de riviere den Main; op het eynde is een groote afdaelinge, want de stadt ligt zeer leeg.

Wy zaegen als wy toe quaemen, aen onze rechte zyde een zeer schoon casteel boven op de rotze sterk gefortificeert, alwaer den bischop zyne residentie-plaetze houdt, ende zeer zelde in de stadt komt, ten zy om de officien op de solemneele daegen; nogtans wanneer hy in de stadt komt, heeft hy ook een schoon paleys.

Wy quaemen dan in een dorp genoemt Libelriet, alwaer wy noenmaelden, ende van daer passeerden wy een stedeken genoemt Retzig zeer sterk en wel gefortificeert, toe behoorende aen den bisschop van Wurtsburg, ende passeerden wederom den Main over een schoone steene brugge van derthien bogens. Wy quaemen slaepen in een dorp genoemt Bybelach, toebehoorende aen den zelven bisschop.

Onder wegen vonden wy groote bosschen van pruymboomen met menigte door dit geheel land, maer zeer weynig ander fruytboomen.

Wy passeerden ook zeer dik wils groote bosschen van sperreboomen, ende dat wonder is, zy groeyen op de rotzen, jae zclfs daer zy geenen halven voet aerde en hebben. Als wy

[p. 19]

's morgens uytreden, wy zaegen ontrent twee uren van dit dorp komende op een schoon pleyn, eenen wolf zitten ontrent honderd stappen van ons; hy zette zig neder ende bekeek ons, wy bezaegen hem ook, hy bleef zitten zonder ons te groeten; wy waeren wel te vreden, ende trocken onzen weg voorts.

Wy quaemen dan naer middag in de stad van Nuremberg, alwaer ik myne compagnie vondt, ende ook den bisschop van Antwerpen, die in de zelve hostelerye aengekomen was, ende aten 's avonts met hem.

Nuremberg is een zeer oude ende schoone stad; zy gebiet over zeven ander steden, ende over vier hondert tagentig dorpen ofte prochien; zy heeft zes poorten, dry hondert acht en twintig straeten, twaelf schoone fonteynen, ende hondert achthien steen-putten; daer was nog een fonteyne ofte cieraet van een fonteyne, die zy daer gingen maeken, tot de welke beschickt waeren veel kopere figueren die geschat waeren op thien duyzent pattacons.

Het casteel staet op een rotze, alwaer eenen steenput is, die men zeyde diep te wezen zesthien hondert voeten, het water wort met een rad opgetrocken, daer een keten rontom draeyt, die men zeyde dry duyzent pont swaer te wegen.

Daer wort hier een geschiedenisse gethoont van eenen vermaerden tooveraere, die te peirde zoude gesprongen hebben over de grachten van dit casteel, ende men thoont nog het teeken het welke ingedrukt is in eenen steen van het parapet, De huyzen van de stadt zyn groot ende magnificq, ende sterk gebouwt, en zommige zyn op den gevel verguld met schoone schilderyen.

[p. 20]

De luttersche kerke is hier in dominatie, daer en is maer een catholyke capelle toebehoorende aen het teutonisch order, die getollereert wort. De bibliotheque van deze stad is te zien in een klooster, dat voortyds heeft toebehoort aen de paters predikheeren, men zegt dat zy bestaet in twintig duyzent boeken; het arsenael is een van de vermaerste van geheel Duytsland; het bestaet in twee groote zaelen, ieder lank hondert vyftig stappen, die vervult zyn van alderhande waepenen ende orlogs getuyg, ende onder ander drie hondert stucken canon.

Het stad-huys is een schoon ende magnieficq gebouw, ende den stads-kelder is lank twintig duyzent vyf hondert stappen, zy kan in haer bevangen twintig duyzent stucken wyn.

De vrouwen zyn hier aerdig gekleedt, zommige gaen met groene faillien, andere met witte, ander met ander couleuren; hier woonen ook de konstigste hand-werkers van de gansche weireld.

Daer wiert in de stad aen onze deputatie nog meer eere gedaen als tot Francfort, want naer dat de borgemeesters van het senaet ons alle de fraeyigheden gethoont hadden, ende met de heeren gedeputeerde het middag-mael hadden genomen, quam naer de tafel den ceremonie-meester gekleed in het swart, ende vergezelschapt van achthien stads dienaeren, die allegaeder eenen rooden mantel aen hadden, hangende tot op de aerde, ende dragende in ieder hand een tinne kruyke van eenen stoop nats, ende die al te mael gevult waeren met kostelyke wynen; deze hadden ook op hunne hoofden een roode mutze, gelyk de dragonders bonnetten; zy quaemen twee en twee en stelden hun ordens gewys rontom de kamer; daer naer dede den ceremonie-meester zyn aenspraeke aen

[p. 21]

den bisschop van Gend, ende aen geheel de deputatie, de welke voleynt zynde, de stadts-dienaeren gingen dry mael de kamer ront, en stelde hunne kruyken neder vier in reecke, ende alsdan weder twee, ende dan wederom twee, tot zesthien in het getal; daer naer zoo brochten zy twee groote backen in forme van coffers, waer in dat waeren alderhande zorten van rivier visch, die niet tegenstaende de felle vorst levendig was. Zy eyndigden hunne ceremonie, ende gingen in goed order henen; zyn hoogweirdigheyd vereerde deze vereeringe aen de aerme schole der catholyke die onder de bescherminge zyn van het teutonisch order.

Woensdag, wezende den 5 februarie, vertrocken wy van hier over Regensbourg, ende onder wegen en zaegen wy van beyde zyden niet anders dan een menigte van sperreboomen bosschen; wy quaemen noenmael houden in een dorp Herburg zes uren van Nuremberg.

Wy reysden dien dag nog acht uren ende quaemen slaepen in een dorp genaemt Sevenseycken; in dit land zyn de huyzen deurgaens van buyten zeer breed, maer een stagie hooge, ende plat van dack; zy zyn gedeckt met groote steenen.

Den 6 passeerden wy twee uren van hier een stedeken genaemt Amberge, toebehoorende aen den keurvorst van den Palst, liggende op de rivieren de Nap, ende wy sliepen op een dorp genaemt Daurcbeyts.

Den 7 voor den middag quaemen wy tot Regensbourg, een rycke stadt, die gelegen is boven Nuremberg.

In deze stad wort gehouden de diëte ende ryckx vergaederinge; zy ligt op den Donauw, die wy hier passeerden over een brugge. Eer dat men in deze stad komt, passeert men over de riviere de Regcre, waer over dat een brugge ligt,

[p. 22]

rustende op steene pilaeren, die openinge maeken, welke riviere wat leeger in den Donauw loopt, waer uyt dat deze stad den naem van Regensbourg heeft.

Den bisschop van Gend was uyt deze stad op den zelven dag met eenen post-waegen vertrocken.

Den bisschop van Antwerpen was hier ook aengekomen met zyne compagnie, die wy gingen groeten.

Alzoo den Donauw hier heel breed begon te zyn, wy hadden gedacht ons te waeter te stellen tot Weenen toe op een soorte van schepen van sperreboomen gemaekt redelyk lanck, ende omtrent thien voeten breed, waer dat een huyseken op staet van bert voor de passagiers en een stove om hun te warmen, maer den Donauw was onbruykbaer door den vorst; wy naemen dan een voiture met vier peirden om deze voyage van twee hondert mylen te doen, het welke wy met de zelve peirden afdeden in negen daegen, waer voor dat wy gaven 61 pattacons en half van ons sterk geld, ende vertrocken den zelven dag naer middag ten dry uren.

Wy quaemen aenstonts, zoo haest als wy buyten de poorten waren, op het gebied van den hertog van Beyeren, ende quaemen dien avond nog slaepen op een dorp Hegelinge genaemt, ten vyf uren van Regensbourg.

Den 8 reden wy tot Strubing een myle van daer, eene wel bebouwde stad, zynde van Beyerland met een domkerke, ende verscheyde kloosters.

Hier noenmaelden wy, ende vertrocken naer middag naer een oude, ende wel bebouwde stad, genaemt Bofferhoven, alwaer ik 's anderdags vroeg misse las.

Onder wege passeerden wy een riviere genaemt den Iser die haeren oorspronk neemt uyt Tirol, ende passeert door

[p. 23]

Munchen hooftstad van Beyerland, welke riviere ook hier ontrent in den Donauw valt.

Sondags den 9^sten stelden wy onze reyze voorts tot een dorp genaemt Lambach, ook Beyerland, alwaer wy quaemen noenmaelen; de weirdinne was een fraeye vrouwe, ende van goede zeden, het welke zy wel liet blyken; want wy aten hier met zes perzoonen, en zy en vraegde maer in alles zonder wyn, die wy mede gebracht hadden, zes en dertig kreyters, de welke t'zaemen van ons geld uytmaeken dry schellingen; nergens en hadden wy zoo goeden koop geweest.

Buyten dit dorp klommen wy op eenen hoogen berg, die beplant was met schoone sperre-boomen, maer zeer schoon van blad, ende fyn van pelle; het waeren de schoonste bosschen die wy nog oyt gezien hadden, ende duerde tot by Passauw.

Wy passeerden een weinig voor den avond in deze stad, ende gingen logeren in den Wilden man, een goede herberge, al waer wy zeer goeden rooden ende witten wyn dronken.

Passauw is een zeer schone ende wel bebauwde stad; den bisschop is hier zouvereyn, ende heeft een zeer schoon paleys, maer de domkerke verdient gezien te worden; zoo in het verhemelzel als in de autaeren, zyn er gesnede beelden ende schilderyen. De paters jesuiten zyn hier wel geposteert, ende zy hebben ook een zeer schoone kerke; daer zyn ook veel kloosters. De vrouwen, zoo van wezen als van kleedinge ende manieren, beginnen hier zeer aenzienelyk te worden.

Daer zyn veel kasteelen, d'een aen d'een zyde, ende d'ander aen d'ander zyde van de riviere, die alhier zeer snel stroomende is, de welke wy over een zeer lange brugge passeerden; het kasteel, dat aen de over zyde van de riviere ligt,

[p. 24]

is op eenen hoogen berg ende steen-rotze, daer by sterke fortificatien, zoo dat het onwinbaer schynt.

De riviere In heeft ook haeren oorspronck uyt Tyrol, ende zy passeert door Insprug, hoofdstad van dat graefschap, van waer deze stad haeren naem heeft bekommen, ende valt hier in den Donauw, alwaer zy haeren naem verliest.

Den 10 uyt deze stad rydende, passeerden wy door een fraey voorgeborgte, alwaer wy moesten eenen zeer hoogen ende rotsachtigen berg opklemmen. Den voerman was genoodtsaekt daer toe nog twee versche peirden in te spannen, ende zeyde ons, dat hy zomwylen sterk gelaeden zynde, wel twaelf peirden hadde moeten gebruyken.

's Anderdags klommen wy andermael op eenen hoogen berg vol sperre-boomen; wy zaegen hier de overblyfselen van de linden ende andere boomen die gedient hadden in den oorlog van den hertog van Beyeren tegen den Keyzer, ten jare 1702.

Een weynig van daer scheet het gebiet van Beyeren van het gebiet van den Keyzer; ende de paelen zyn twee galgen, een steene ende een houte galge op de paelen van Beyeren.

Hier verstonden wy dat den bisschop van Antwerpen tot Everdig komende, daer was blyven slaepen in een hostelerye, den welken wy daer voor by passeerden, achter ons riep, ende wy gingen hem groeten, ende wierden zeer minnelyk van hem ontfangen, ende reeden dan voort. Zyne hoogweirdigheyd vertelde ons daer naer dat 'er op die plaetze ende op den zelven dag 's morgens een houwelyk was gecelebreert maer met aerdige ende geesteryke ceremonie.

Vooren uyt waeren daer gekomen wel twaelf paer jongmans allegaeder met bloote sabels in de hand, daer naer volgden nog meer jonge dogters, allegaeder gekleed op de

[p. 25]

maniere als vooren; naer deze volgde eenen anderen jongman ook met eenen blooten sabel in de vuyst, die de bruyd bewaerde; daer naer den bruydegom, ende daer naer de getrouwde mans, ieder met eenen grooten stok in de hand, ende daernaer alle de vrouwen; komende in de kerke, ende de trouw gedaen zynde, gingen zy er allegaeder onder de misse te offerande, daer naer offerden zy wyn, ende den Pastor die gezegent hebbende, gingen zy ieder een teugsken van drinken ende gingen nog eens te offerande: als nu de misse geeyndigt was, bassen en violen stonden gereet aen de kerke deure, om die nieuwe getrouwde af te wachten, ende ten toon te spelen als naer gewoonte. Uyt de kerke gekomen zynde, daer waeren twee jongmans, die hun zelven ontkleedden tot op hun hemde, de welke onder toe waeren, ende omgorden zig met roode lind, om niet tegenstaende de felle koude ende de overvloedige sneeuw, bloot-voets te gaen loopen om⁽¹⁾ 'seert tot het eynde van de plaetze; den prys, zoo men zeyde, was wie dat 'er eerst met de bruyd zoude dansen.

Naer dat wy Everdig eenigen tyd over eene hoogte gereden hadden, quaemen wy in een zeer groot en schoon vrugtbaer pleyn, meer dan vier uren groot; wy zaegen hier de zorge der landslieden om hun zaeyland af te tuynen, om het zelve te verhoeden tegen de wilde beesten. Dit pleyn lag als eenen ring met heuvelen ront om bezet; omtrent het midden komende zaegen wy den Donauw, die daer verscheyde eylandekens maekte, die alle beplant zyn met wulgen, ende zommige zelfs bewoont; daer naer klommen wy op een ge-

(1) Om het zeerste.

[p. 26]

bergte, waer beneden wy den Donauw zaegen in een groote diepte, die tegen een schoon abdye liep, de welke aen d'overzyde lag. Hier wiert den Donauw meer gedrongen ende gepraemt, omdat de weder-zyde bezet zyn met rotzen; het schynt dat de nature uyt eerbiedigheyd voor deze riviere alhier gebergten doorsnyt, op dat zy zouden konnen haeren loop hebben; een weynig voort rydende, daelden wy af, ende quaemen op eenen weg, die vervaerelyk is, lank zynde een ure en half, want hy is zeer snel, aen de rechte zyde een hooge ende spitze rotze, ende aen de slinke zyde den Donauw; dit was nog vervaerelyker, om dat hy zeer glat en slibberachtig was, zoo dat de koetze slibberende zeer lichtelyk in den Donauw zoude hebben konnen vallen.

Ik en wilde my hier in het gevaer niet stellen, ende hadde liever te voet te gaen, het welke my in de koude wel te passe quaem, ende voorwaer indien die te voeten gingen, met gewelt de gene, die in de koetze zaten, niet opgesteken en hadden, zy laegen van boven neder, het welke men, met te voeten te gaen, vermyden konde.

Wy quaemen tot by Lindts, ende toekomende, zaegen wy aen de rechte zyde een sterk kasteel; wy passeerden over een houten brugge, die over den Donauw lag ende lank is dry hondert dertig stappen, waer onder twee en twintig openingen zyn om de schepen te passeren. Zoo haest wy daer aenquaemen, quaemen wy op eenen lanck worpig vierkante merckt rontom bebouwt met zeer schoone huyzen: op de merckt stonden twee schoone fonteynen; de kerken ende kloosters zyn den Dom, de Jesuiten, Recollecten, Capucinen, Disealsen, Ursulinen ende Discalsenterssen.

[p. 27]

Naer middag waeren gearriveert den bisschop van Antwerpen en den heer del Campo, borgemeester van de zelve stad op sleden, want zy met hun koetze niet en hadden durven dien vervaerelyken weg passeren, ende 't was heel laet eer dat hun koetzen met hun bagagie aenquaemen; wy avondmaelden dien avond met hun.

's Middags ten twaelf uren vertrocken wy uyt Lindts, ende na een ure en half gereden te hebben, passeerden wy de riviere Dron, de welke haeren oorspronk heeft uyt Tirol, ende haer alhier verdeelt in verscheyde aederen redelyk breed, voornaemelyk den lesten aeder, want de brugge, die daer over ligt, is wel hondert zeven-en-twintig voeten lank; maer deze riviere en is niet diep: in den grond zyn 't al keyen; ende volgens de keyen, thoont zig het water op d'een plaetze groen als gras, ende een weynig voorder loopende is het klaerder als cristael; zy en is ook niet vaerbaer ten zy met schuyten, die wy daer zaegen liggen, en die dertig voeten lank waeren; en nauwelykx vier voeten breed.

Wy quaemen dan tot Everberg, een zoet, aengenaem, net ende wel bebauwt stedeken. Vier uren van daer quaemen wy aen een ander stedeken, genaemt Heus, niet min aengenaem.

Wy quaemen dan het noenmael nemen tot Derlauw, acht uren van Lindts; van daer klommen wy op eenen steylen berg, alwaer men nog eens moest twee versche peirden inspannen by onze eerste vier peirden.

Wy quaemen tot Struyseberg, alwaer wy wederom den bisschop van Antwerpen met zyne compagnie vonden, die daer bleef vernachten, om dat zy moesten de koetze inwachten van myn heer del Campo, die uyt Lindts komende gebroken was.

[p. 28]

Wy quaemen in een dorp slaepen twee uren voorder, genoemt Heer.

Den 13, komende uyt dit dorp, passeerden wy dry mael een riviere, genaemt Heeps, die een half ure van daer in den Donauw loopt; in deze land-streek vindt men in verscheyde plaetzen op het land den saffraen ofte crocus groeyen, den welken staet in vierkante plaetseken die afghetuynt zyn: hy is goed; ook ziet men daer barbarinen groeyen gelyk in 't wilde.

Wy quaemen 's avonts in een kleyn stedeken liggende op een rotze genaemt Willick; daer boven is een schoon klooster ofte abdye van Benedictinen, alwaer zyne keyzerlyke majesteyt logeert, als wanneer hy hier komt om het vermaek te nemen van de jacht; achter deze abdye is een fortificatie daer op dat staen vyftig stucken canon; de kerke en is nog niet volmaekt, ende men zeyde ons dat de sacristye zonder de ornamenten van de kerke gekost hadde achtentagentig duyzent guldens.

Wy vonden hier wederom den bisschop van Antwerpen met zyne compagnie, ende hadden d'eere van met hun te avontmaelen, den welken ons zeyde dat hy een ure en half van hier den aertsbisschop van Mechelen ontmoet hadde, die van Weenen naer huys keerde.

Den 14, naer dat wy met zyn hoogweirdigheyd den thé genomen hadden, vertrocken wy, ende passeerden vier uren van daer twee mael door een riviere, genaemt de Pyle.

Wy reeden voort ende noenmaelden te Santbeelden. Een weynig buyten dit stedeken passeerden wy twee mael de riviere Straffen, alwaer een houte brugge is die 71 openingen heeft.

Wy quaemen slaepen in een dorp genaemt Lytkerken, daer by passeerden wy een riviere genaemt de Deule, ende

[p. 29]

eer dat wy die riviere toequaemen, viel onzen waegen, dog zonder het alderminste ongemak. Wy vonden hier ontrent veel wyngaerden ende wynbergen, maer den wyn is kleyn en scherp, bynaer gelyk onze kleyne fransche wyntjens; hier vonden wy ook veel perken met saffraen ofte crocus.

Wat aengaet de distantie ofte verre afgelegentheyd van alle de steden en plaetsen, die wy gepasseert hebben, en hebben wy niet konnen oprechte calculatie maeken, want de mylen gerekent op onze maniere op een ure reyzens, ofte gelyk men hier zegt, stonden, zyn groot van Leuven tot Ceulen, en nog grooter van daer tot Francfort, ende van Nuremberg tot de plaetse daer dat wy gisteren slicpen, zyn zy wat minder, maer van daer wy gisteren vernachten tot Weenen toe, zyn zy onmaetelyk groot.

Den 15 vertrocken wy en quaemen tot Borgersdorf, daer wy wederom den bisschop van Antwerpen vonden, die voor ons vertrock. Wy ontnuchterden hier ten dieren pryze, want voor zes eyeren betaelden wy vyfthien kreyters.

Van Borgers-dorf tot Weenen passcert men vyftig mael een riviere genaemt de Ween waer van de stad Weenen haeren naem voert, ende deze valt buyten Weenen in den Donauw, maer deze riviere en was maer eenen voet ofte eenen en half hooge van waeter: den gront is hart, ende het land is keyachtig.

Die van Weenen haelen uyt dit pleyn aerde om den moortel te maeken, ende 't is als een sorte van terras, maer zy wort eerst gesift. Als het waeter vloeyt zoo is dit pleyn, dat ontrent dry uren lanck is, als een zee; wy zaegen hier ter zyde liggen veel kloosters ende speel-huyzen, ende onder ander het speel-huys van den Keyzer een groot half ure van

[p. 30]

Weenen⁽¹⁾, het welke nog niet en was volmaekt, maer ten scheen niet extraordinaire. Ontrent dat speelhof een ure van Weenen staet een capelle, ende voor deze capelle staet eenen grooten boom, daer eertyts het beeld van de alderheyligste Maget Maria aen vast was, gelyk by ons aen de linde-boomen, het welke nu staet op den hoogen autaer van deze capelle, alwaer den Keyzer alle zaterdagen vroeg een bedevaert komt doen ende misse hooren.

De historie zegt, dat 'er in het beleg van Weenen ten jaere 1683 eenige catholyke zoldaeten van de Turcken gevangen waeren, de welke zy aen dezen boom hadden vastgemaekt, om daer naer hunne rasernye uyt te werken. Deze zoldaeten eenpaerelyk hunnen toevlucht tot dit beeld genomen hebbende, ende de H. Maget Maria tot hunnen bystant aenroepende, de banden ende touwen waer mede zy gebonden waeren, zyn dan terstont ontsprongen, ende zy aldus herstelt in hunne voorige vryheyd ende alzoo het gevaer ontkomen van door de Turken vreedelyk vermoort te worden.

Wy quaemen korts naer den middag tot Weenen, alwaer den bisschop van Antwerpen twee uren eerder was aengekomen, ende den bisschop van Gend dry daegen vroeger.

Wy aten 's avondts met den bisschop van Gend, ende met de andere heeren gedeputeerde van Vlaenderen, die voor ons gearriveert waeren; zy waeren ten hoogsten verheugt ons te zien, ende wy haelden 's avondts onze herten op met een heugelyke teuge wyn.

Den bisschop was gelogeert in den gulden Bron, by de

(1) De schryver wil hier spreken van het hedendaegsch schoon lust-paleis van Schönbrunn.

[p. 31]

Colmerckt, maer daer ontstont 's nachts brant in zyn quartier, den welken voortquam door eene slete van de stove, zoo dat een tapyt brande. Zy moesten al uyt loopen, maer den brand wiert geblust. Alzoo de vasten-avont dagen alhier in volle vreugt begonden te wezen, ende geheel het hof zig vermaekte in maeltyden en comedien, zoo en was 'er in deze daegen niet te doen voor ons. Dan nogtans myn heer Cordonnier, ende wy besteden onzen tyd om alle onze affairens klaer te maeken, ende componeerden middeler tyd de reflectien in 't latyn, nopende de groote schaede en het naedeel dat de H. Religie daer uyt voor altyd stont te lyden.

Den 17 gingen wy onze beyde bezoeken den Nuntius van Weenen, den welke ons zeer beleefdelyk ontfing.

Wy verstonden op den zelven tyd dat den afgesant van Holland hier alle mogelyke devoiren gedaen hadde om te beletten den voortgank van onze deputatie, ende te becommen dat men ons onder wege eenen courier zouden tegen gezonden hebben, met order om weder te keeren; ende dat den keyzerlyken raed daer op zynde vergaedert geweest, ende het zelve plat was afgeslaegen.

Den 22 gink ik met den secretaris van den bisschop van Gend, ende uyt zynen naem spreken aen den aertsbisschop van Valencien, eenen van den raedt van Nederland, aen den welken ik in de latynsche taele te kennen gaf de reden van onze deputatie, ende tot dien eynde las ik hem vooren de reflectien, die ik hadde opgestelt, waerin dat wytloopig verthoont waren alle de excessen, buytenspoorigheden ende abusen, die de Hollanders in deze quartieren hadden bedreven, terwylen dat zy in deze leste jaeren in de steden van Vlaenderen waeren in garnisoen geweest, ende oversulkx

[p. 32]

stonden te continueren, indien zy bleeven in onze nest nestelen; want zy noyt hun woord en hadden gehouden in zaeken die onze H. Religie raekten, ende daerom dat wy vruchteloos zouden betrouwen op hunne beloften; ende alzoo ik dit mondelinge deduceerde, ende verklaerde, hy wiert beweegt, ende vraegde my om daer van een copie te hebben, om daer over te spreken met den prins Eugenius.

's Zondags den 23 hielden haere Keyzerlyke Majesteyten capelle by de paters Jesuiten in hunne logien aen den kant van den epistel; zyne majestyt quam aengereden uit het hof in eene koetze met zes peirden, en wiert insgelyks van andere gevolgt tot aen het professie-huys; de keyzerinne, omdat zy swanger was, wiertgedragen in een panne cramoisi draeg-stoel met goude gallonen afgezet; een van de aertshertoginnen ende zeven à acht damen volgden in koetzen met zes peirden.

Als den keyzer boven quam, hy passeerde door een galderye, die naer de kerke leyt. Alle de paters stonden daer gerangeert van beyde de kanten. Den Nuntius die in eene kamer beneden was, alwaer myn heer Cordonnier en ik waeren, den keyzer afwachtende, gink Zyne Majesteyt te gemoet ende hy geleyde hem tot in zyne logie. De keyzerinne trad insgelyks uyt haeren draeg-stoel, die van boven open gink als wanneer zy recht moest staen, ende zy wiert op de hand geleyd; zy als ook de oude hertoginne, ende damen waeren allegaeder gekleedt in swarte panne, hct welke zeer prachtig was. Den keyzer was gekleedt in het swarte met eenen korten swarten mantel, niet aenhebbende dat uyt stack als het gulde vlies; het musiek was tamelyk ende de misse en duerde maer een urken. Van daer gingen wy ons dryen, myn heer Bouchaute, myn heer Cordonnier ende ik het noen-mael nemen by onzen ban-

[p. 33]

quier Schryevogels, waer dat wy zeer wel onthaelt wierden; wy vonden daer ook aen tafel den baron van Weybergen, afgezant van den koning van Pruyssen.

Wy hielden den 25 onzen Vasten-Avondt ten huyze van den graeve Sinssendorf, gewezen ambassadeur van het congres van Uytrecht, die beyde de deputatien van Vlaenderen ende Braband hadde ter tafel genoot; wy vonden daer ook den graeve van Prié, gewezen afgezant tot Roomen, den graeve van Bonneval, fransman van natie, nu leutenant-generael van Zyne Keyzerlyke Majesteyt, een zeer geestig man; wy wierden onthaelt op een koninglyke wyze, alles was er in overvloed, zoo van spyze als van drank.

Donderdags den 27 waeren wy ten gehoor by den prins Eugenius, den welken ons met een groote beleefdheid ontfing, ende naer dat myn heer Cordonnier de aenspraeke hadde gedaen, hy antwoorde dat hy ons zeer verobligeert was van die eere, die wy hem deden; hy versekerde ons van de groote achtinge ende estime, de welke zyne Keyzerlyke Majesteyt hadde voor d'ingezeten van Vlaenderen, ende voorders dat hy bedroeft was dat den 17^den artikel van de Barriere eenig naerdeel aen de provincie dede, maer dat de gelegentheyd van tyd en zaeken Zyne Majesteyt daer toe hadden gepraemt, nogtans dat men onze brieven zoude examineeren, ende zien dat te remedieëren, dat wy zouden content wezen; naer dien leyde hy ons uyt met eene groote beleeftheyd tot in het midden van zyn antichambre, ende bleef daer staen tot dat wy allegaeder tot buyten de deure waeren.

Wy zouden ook audientie gevraegt hebben by Zyne Keyzerlyke Majesteyt, maer wy moesten dat uytstellen, om dat zyn hoogweirdigheyd den bisschop van Gend het flerezyn

[p. 34]

hadde gekregen, en zig hadde doen vervoeren op een speelhof buyten de stad, om meerder ruste te hebben, ende de logt te scheppen, verhopende zig binnen weynige daegen ten hoofde te stellen van onze deputatie, het geene wy geirne zouden gehadt hebben.