De Bommeler- en de Tielerwaard

Hurwenen.

De burgerlijke gemeente omvat het dorp Hurwenen en het gehucht Oensel.

Afb. 77. Plattegrond der Ned. Hervormde Kerk te Hurwenen.

⁺ Zie: nomina geogr., III, 146.
⁺ Het dorp wordt in 1320 genoemd als Harwijnen (nijhoff, Bijdr., V,....), in 1327 als Horwinen, in 1414 als Herwijnen (niet te verwarren met Herwijnen in de Tielerwaard. Vgl. nomina geogr., III, 360, en nijhoff, Gedenkw., I, 189, 210).
De heerlijkheid behoorde in het midden der 18e eeuw aan van Hoitema, later aan mr. Dominicus Snoek te Tiel, na wiens overlijden, in 1841, zij bij verkoop overging aan mr. J.P.L. Steen Zijnen, die haar bij zijn overlijden in 1844 aan zijn erfgenamen naliet (schutjes, IV, 650).

Afb. 78. Hurwenen. Ned. Hervormde Kerk uit het Noord-Westen.

+ Naam.

+ Geschiedenis.

Kerk.

De Ned. Hervormde kerk, eertijds aan de H. Barbara gewijd, is in eigendom en onderhoud bij de Nederduitsch Hervormde gemeente.

⁺ Van de kerk vóór de Hervorming weten wij alleen, dat zij slechts één altaar had, gewijd aan de H. Maagd (schutjes, IV, 650). Na de Hervorming werd deze kerkelijke gemeente tot 1724 en later weer van 1740

+ Geschiedenis.

[p. 87]

tot 1751 met naburige gemeenten gecombineerd (joosting en muller, Bronnen, II, 418).

De kerk, geheel vrij liggend, en georiënteerd met een afwijking van 3^o naar het⁺ Noorden, bestaat uit een driezijdig gesloten koor, tegen welks westzijde - in de plaats van het vroegere schip - een ‘dwarspand’ is opgetrokken, met een kleiner aanbouwsel tegen den westgevel. In de koorsluiting is een toren ingebouwd

Afb. 79. Hurwenen. Heerenbank in de Ned. Hervormde Kerk.

(afb. 77). De totale diepte van schip en dwarspand bedraagt binnenwerks gemeten 16.50 M.

Het geheel gepleisterde koorgedeelte telt twee traveeën met spitsbogige vensters, waartusschen eens versneden, schuin afgedekte steunbeeren. Het dwarspand, waarvan de baksteen ziende is gebleven, wordt aan de noordzijde afgesloten door een puntgevel, aan de zuidzijde door een ingezwenkten halsgevel met een rollaag op de kanten en bekroond door een driehoekig houten fronton (afb. 78). Boven het venster in het midden van dezen gevel is een gedenksteen aangebracht met het opschrift:

N.G. DEGAAIJ. wz.
legt den eersten steen
aan dit gebouw
den 21sten April, 1845.

Het koorgedeelte met zijn driezijdige sluiting is blijkens zijne dispositie (bij een⁺ muurdikte van 0.65 M.) nog een overblijfsel van de middeleeuwsche (gothische)

+ Beschrijving.

+ Bouwtijd.

[p. 88]

kerk. In 1845 is, ter vervanging van het voormalige schip, de hierboven onder den naam ‘dwarspand’ vermelde westelijke aanbouw opgetrokken. Uit denzelfden tijd dateert ook het torentje.
Omstreeks 1890 is de oude kap met het houten tongewelf ingestort en vervangen door een nieuwe bekapping en een vlakke houten zoldering.

⁺ De kerk bezit de volgende meubelen en andere voorwerpen:

Een eiken klankbord van den, overigens onbelangrijken, preekstoel, met het jaartal: MDCLXXVIII.

Een eiken heerenbank (XVIIIc) met sierlijk gesneden wangstukken, ruggeschot,

Afb. 80. Hurwenen. Avondmaalsbeker.

en overhuiving, waarop een opengewerkte hoekbekroning (de tweede is verdwenen), in den trant van Lodewijk XV (afb. 79).⁺ Een zilveren Avondmaalsbeker (hoog 0.123 M.), versierd met een gegraveerden rand van gevlochten banden waarvan bloemranken afhangen, en met een gegraveerd opschrift: ‘Dese Beker behoort aen de Diaconij van Hurwene Anno 1718’. Tegen den bodem: W.V.M. Merken: Zalt-Bommel, O en Fransche lelie (afb. 80).

Een zilveren wijnkan met gegraveerd opschrift: ‘Aan de Hervormde kerk te Heerwenen geschonken ter gedachtenis aan Vrouwe Elisabeth Anthonea van Rijssel aldaar geboren den 11 Mei 1789 en overleden te Tholen den 20 January 1845 dochter van wijlen den Wel Eerw. Heer N. van Rijssel voormaals predikant te Heerwenen en van wijlen N. van Rhee en echtgenoot van Mr. M. de Lange Griffier van het Kantongerecht te Tholen’.

⁺ Twee eenvoudige tinnen schotels (± 1750), waarvan een onder tegen den bodem het opschrift draagt: ‘Diaconij van Heerwene 1792’.

⁺ Een klok (middellijn: 0.675 M.) met om den bovenrand het opschrift: ‘door dad fier bein ick geflotten, Johan Philipsen heft mey gegotten’, en om den benedenrand: ‘Liet my macken. tot Godes eer bequaem. en der naburen saecken. roep ick. haer tesaem. anno 1646’.

+ Meubelen, enz.

+ Avondmaalszilver.

+ Tinwerk.

+ Klok.