Logo DBNL
Verzameld werk. Deel 2 (1951)

Verzameld werk. Deel 2

(1951)–August Vermeylen–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[Aantekeningen]

Aantekeningen bij de Eerste Bundel van August Vermeylen's Verzamelde Opstellen

1e dr. 1904, 2e dr. 1922, beide bij C.A.J. van Dishoeck te Bussum.

Algemene Aantekeningen.

1. Het doel van deze aantekeningen is: het geven van tekstvarianten, enige inlichtingen die voor een beter begrip van de tekst gewenst zijn en nadere bijzonderheden over personen die minder bekend geacht worden. Uiteraard valt in de aantekeningen bij de opstellen, opgenomen in de bundels ‘Verzamelde Opstellen I en II’, en ‘Beschouwingen’ waarin Vermeylen bij de verschillende heruitgaven steeds wijzigingen in de taal aanbracht, meer nadruk op de varianten dan in de aantekeningen bij ‘Leven en Werken van Jonker Jan Van der Noot.’

De redactie van deze Aantekeningen berustte bij Prof. Dr Fr. Closset, die zich in 't bijzonder belast heeft met de aantekeningen bij de eerste drie bundels, en bij Prof. Dr P. Minderaa, die, in samenwerking met Prof. Dr W.J.M.A. Asselbergs ( Anton van Duinkerken) de aantekeningen bij ‘Leven en Werken van Jonker Jan van der Noot’ verzorgd heeft.

 

2. Een aantal opstellen uit de bundels ‘Verzamelde Opstellen I en II’ en ‘Beschouwingen’ werden in 1941 opgenomen in de bloemlezing ‘Proza’, verschenen in de Bibl. der Nederlandse Letteren. Terwille van de eenheid werden echter alle teksten in dit deel II van het Verzameld Werk gezet naar de laatste door de auteur verzorgde uitgaven van de complete bundels.

3. In de aantekeningen bij de drie bundels opstellen werden de biografische inlichtingen tot een minimum beperkt, daar ‘l'honnête homme’ ongetwijfeld met de meeste door Vermeylen geciteerde namen vertrouwd zal zijn. Het spreekt wel van zelf dat geen aantekeningen werden gegeven bij personen over wie Vermeylen zelf het nodige vermeldt.

Wij waren tevens van mening dat het hier niet de juiste plaats is om na te gaan in welke mate Vermeylen in zijn werk de ideeën die zijn tijd beheersten, en in het bijzonder die der filosofen, tot uiting gebracht mag hebben, een taak die o.i. voorbehouden moet blijven aan zijn biografen en commentatoren.

 

blz. 9: Voorrede.

r. 5: jeugd in gestadige wording; 1e dr.: jeugd-in-wording / l.r.: onder het gedicht in 1e dr. de datering van dit ‘voorwoord’: Oct. 1904.

blz. 12: Onze Tijd (Fragmenten)

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, eerste reeks, 1893, nr II,

blz. 9-16, onder de titel ‘Aanteekeningen over een hedendaagsche richting’, ondertekend A.V. De Meere. In 1e dr.: Fragment in plaats van Fragmenten.

r. 1: De tijd; VNS: Die tijd / schoon; raadselachtig ingewikkelde; VNS: schoon. O raadselig ingewikkelde / r. 5: getoetst; VNS en 1e dr.: gepooteld / r. 6: kloppen; VNS: kloppen... / invloed van; VNS: invloed van, vooral, / r. 8: coquetterie; VNS: belangwekkende coquetterie / r. 11: Ze zien niet in; VNS en 1e dr.: Ze zien niet / r. 14: Ernest Hello (1828-1885), Frans publicist, medewerker aan o.a. ‘Le Réveil’ en ‘Le Gaulois’, schreef mystieke en satirische werken, waarin dikwijls zeer verheven gedachten tot uiting worden gebracht. / grote; 1e dr.: groot / r. 21: men heeft ons verhaald dat de negentiende eeuw; VNS: Men heeft ons herhaald dat heel deze eeuw / r. 22 en 23: Maar het kenmerk van dézen tegenwoordigen tijd is: VNS: Ik zal verder toonen dat het kenmerk van dezen (curs.) tegenwoordigen tijd is.

blz. 13 r. 7: aldoor; VNS: immer / r. 10: proefondervindelijke; VNS: proefnemende / r. 15: het ‘maar-benaderende’; VNS:

het bijna / r. 16: na wensen tot 18 luidden in VNS: En, op het einde van dit jaarhonderd, - na den onbetwistbaren achteruitgang van de Renaissance en de blinde verwaandheid der achttiende eeuw - groeide weer in de menschen de bewustheid van het Mysterie. Daarna een regel wit, geen stippeltjes voor Men. In de 1e dr. liep de tekst tot wensen. Daarna een regel stippeltjes, gevolgd door: Eenheid is geworden het groot probleem der wetenschappen. Eerst, met Proust... enz. (zie de passage op blz. 15) tot: tot de eenheid van het Leven. Dan op nieuwe alinea: De wijsbegeerte wil ook in een formule de gelijkstellingen der wetenschappen uitspreken, en gaat over tot monisme. Weer een regel stippeltjes, waarna: Helaas, die zesde zin: die zin van 't oneindige!... (zie blz. 14) tot: die op alle wegen zijnen God zoekt, - zijne Eenheid... Hiermede eindigde de tekst in 1e dr. / r. 20: rondom; VNS: rond / Als we onze ogen openen; VNS: Iedermaal wij de oogen openen / r. 21: zulk een; VNS: zoo een / r. 24: vreeslijke; VNS: schrikkelijke / r. 26: Denkt maar; VNS: En dan, denkt maar / in VNS volgde na slapen, dromen... nog: Al wat men geschreven heeft over den droom legt zoo weinig uit! en om alleen dat laatste voorbeeld in te zien, zonder zelfs de oudheid en het occultisme te raadplegen: de geleerden die sinds twintig jaar dat onderwerp bestudeerden breken elkaars theorieën af, vinden slechts onderstellingen voor zekere ontrustend vreemde verschijnsels - in-twee- of in-drie-verdeeling van het ik, geheugen der organische stof, enz. - en zelfs de oorzaak van den droom, en zelfs het verschil tussen den droom en het gedacht wakker, want ge droomt toch dat ge wákker zijt. En Radestock, die een der volledigste werken schreef over ‘Schlaf und Traum’ vindt geen ander gevolgtrekking dan: ‘Men weet nooit waar rede eindigt en dwaasheid begint’... De minste aaneenketening... / r. 28: Hebt gij / VNS: o, hebt gij / r. 29: neerdalen; VNS: nederdalen / l. r.: in die rijken; VNS: in die Redon'sche rijken.

blz. 14 r. 2: We weten zo weinig; VNS: We weten een zoo klein gedeelte / r. 3: geduchte; VNS: vreeselijke / r. 4: voortdrijven; VNS: drijven / r. 5: Heeft; VNS: En heeft / toegesnoerd; VNS: gegrepen / r. 7: en of; VNS: of / r. 10: dien; VNS: dat / - de; VNS: - o de / r. 11: wellicht; VNS: misschien / na gedachte? in VNS nog twee alinea's:

En hebt gij nooit, in een kamer, het oneindig mysterieuze gevoeld van een diepglimmende spiegel, van een open venster, - van een lampvlam die naar omhoog rekt als iets geestelijks en bijna bovennatuurlijks?

En herinnert ge u geen avonden, dat, in een atmosfeer van suizend stilzwijgen en onbeweeglijkheid, alle dingen rond u schenen te luisteren aandachtig, en dat als zwarte en trage waters van geheimen, onontwarbaar, u omvangen hielden, en dat zich in uwen geest zooveel betrekkingen en overeenkomsten rythmeerden, dat gij bedwelmd waart als in opvloeienden waanzin? /

r. 15: geheimenissen; VNS: mysterie / Ja,; VNS: En, zoo is 't, / na het Mysterïe. in VNS nog:

En 't is weer het mysterie van de vrouw, dat ondoorgrondelijk en altijd wisselend mirakel. En velen ook buigen zich naar het kind, dat misschien nog herinneringen heeft van waar het komt, en in zijn onwetendheid soms meer schijnt te weten dan wij. Wat zijn zijn oogen zuiver, en wat is onze kunst lang! En het verlangen nu - wij hebben zooveel ontleed! - om in groote kracht van liefde, en eenvoudig als kinderen, terug te keeren naar onze oorsprongen, en geweten, verstand, gevoel, weer samen te smelten in allesleerende intuïtie.

En weer trachten nu de kunstenaars de kerngedachte der dingen, de niet veranderende geheimenis te doen schijnen door het vergankelijke der zichtbare vormen, en weer trachten zij uit te spreken wat geen naam heeft in menschentaal.

Ik wil hier aanduiden dat de zucht naar harmonie en synthesis de meeste artiesten van dezen tijd terugleidt naar een metaphysische kunst.

 

Ik durf het woord Mysticisme niet uitspreken. Sinds eenigen tijd werd het al te dikwijls geplakt op slag van mode-uitingen eener toegelatene en normale gemeenheid. Al het onbepaald idealisme, het ‘'k-zou-wel-elders- willen-zijn’, het ‘vague-à-lâme’ der kleine symbolistjes, de kinderlijke - of oudjesachtige - in-extremis-gevoelerigheid van een wereld die afsterft, de religioozerij der caboteerende peladantisten, 't wordt al - ai mij! - mysticisme genoemd... Opstellen om die nieuwe strooming uit te leggen verschenen in de Revue philosophique van Ribot (onnoodig is 't, niet waar? te bemerken dat de naam der enkelen die in onzen tijd de hoogste liefde kenden, Hello, Villiers de l'Isle-Adam, en in stonden van heiligmakende genade, Mallarmé en Verlaine verzwegen

bleven), en M. Paulhan, in een werk over ‘het Nieuw Mysticisme’, ontdekte zelfs die veelgevraagde waar in Daudet, - en in ... Spenser en Auguste Comte!

Neen, een mystische school - en Joris-Karl Huysmans heeft er nog op gewezen in de voorrede van Remy de Gourmont's Latin mystique - bestaat er niet. Een literaire school is overigens een vrij theatrale onderneming die misschien nog succes kan verwerven in een afgelegen provincie. Men moet ook niet gaan denken dat er een nieuw tijdperk begint van in bijbelsche woorden-hoogdravendheid gedragen wijsgeerige gedachten. Maar men moet bestatigen - anderen kunnen oordeelen - dat zeer veel kunstenaars heden vooral aangetrokken worden door het ongeziene, en dat hun kunst weer wordt ‘une suite de symboles toujours présents à l'esprit pour lui faire concevoir l'invisible’. (Noot: Jouffroy: Cours d'Esthétique)

Helaas die zesde zin... / r. 27: verzadigen; VNS en 1e dr.: genaken / l. r.: enen; VNS: aan een.

blz. 15 r. 2: - zijne Eenheid... ontbrak in VNS / achter zoekt.

volgde in VNS:

Het is de Liefde, waarvan Plato zegt in zijn Sumposion, dat ze voor eenig doel heeft het onsterfelijke. En de woorden der dichters, ze zijn als hooggepunte vlammen die optongen naar de geheimen. Zij zijn als een wondere tuin van zonnebloemen die hun aangezicht keeren naar de onbekende Goden. Maar aan Enkelen slechts werd het gegund in Liefde op te gaan tot waar, volgens de woorden van Dionysius Areopagites, ‘de geheimenis zich opent in de doorlichtende duisternis, voor het stilzwijgen dat het verholene uitspreekt.’

Dan, na drie sterretjes: Een eeuw van ontleding ... / r. 3: en nu weer; VNS: en nu, schreef ik hooger / r. 5: het streven naar; VNS: 't nazoeken van / r. 6: het; VNS: 't / r. 7: Mayer; VNS en 1e dr.: Meyer / r. 8: kracht; VNS: Kracht / r. 9: gelijkaardigheid; VNS: evenaardigheid / r. 10: Haeckel, die,; VNS: Haeckel, den theoreticus van 't darwinisme / r. 11-13: in VNS een nieuwe alinea, die als volgt luidde:

De Wijsbegeerte wil ook in één formule de gelijkstellingen der wetenschappen uitspreken, en gaat over tot monisme: ik herinner het stelsel der aperceptie van Wundt (veronderstelt éénzelfde basis aan wil, gevoel en gedacht) en misschien, wijst hij in zijn ‘Psychologie’, zijn wat we noemen lichaam en ziel de twee verschillig geziene zijden van één wezen.

En nu, synthetische richting ook in de Kunst.

Daarna in VNS nog de volgende passage:

Terwijl eenigen vooral het decoratieve zien - de dingen gansch suggereeren door het kenmerkend aanduiden der grondvormen, der fundamenteele rythmen, - droomen anderen reeds van een samensmelting der kunsten, - schilderijen die een ingewikkeld literair gedacht weergeven in beweeg van muzikale lijnen en kleuren. Om die richting te beoordeelen is 't hier de plaats niet. Wij zouden kunnen herinneren dat indien ‘iedere kunst naar een onbeperkte uitbreiding harer macht streeft, dat streven haar brengt tot hare grenzen, en die zou ze niet overschrijden zonder gevaar te loopen zich te verliezen in het onbegrijpelijke, het vreemde en 't ongerijmde’ (Richard Wagner). Maar 't is hier alleen te doen, om te bemerken dat de Kunst nu, vooral de Idee wil uitdrukken, de Idee in den platonischen zin, die den vorm bezielt, harmonisch de samenschikking der elementen bepaalt.

Nu moet nagezien worden of in literatuur die zoogezegd mystische richting, hooger gemeld, niet samengaat met trachten naar synthesis.

In de woorden is de synthesis reeds volbracht. De prozaschrijvers ... / r. 15 en 16: die zinnelijke; VNS: hun sensationeele / r. 17: haar; VNS: hare / r. 18: in VNS achter zang een verwijzing naar de noot: Zie Vittorio Pica, in zijn studie over Mallarmé (Dell' Arte aristocratica) / r. 23: synthetische cursief in VNS / r. 24: in plaats van deze laatste alinea, in VNS het volgende:

De artiesten die 'k bedoel hoeven zich niet meer zoo bijzonder op de taal toe te leggen. Hoofdzaak voor hen is: zoo oprecht en eenvoudig als 't kan, weergeven de idee, die mysterie is en waarheid. Eenigen, die groot zijn in geloof en liefde - ik denk aan zekere stukken uit ‘Sagesse’ - zijn gestegen, in dat soort geestelijk erethisme dat men bezieling heeft genoemd, tot die hoogte waar ik en niet-ik samensmelten, en waar de beelden zichzelf vormen, overeenstemmend, volledig, natuurlijk, niet meer door verstand alleen, maar als 't ware door de primitiefste daad van 't geweten. Synthesis in bevatting en in vorm.

Noemt die nu mystici of metaphysici of hoe gij ook wilt, maar het zijn díe kunstenaars die ons redden zullen uit een literatuur die mooier zegt dan ze hoog voelt, - uit realisme dat de wereld objectief wil schilderen, als een verschijnsel dat buiten ons werkt, en de ontledende zelf-beschouwing der onder-Bourgets.

Die zullen samenvatten schoonheid en waarheid - want zij zullen dichter bij de waarheid staan dan de realisten, die alleen het uiterlijke zien, de uiterlijke symbolen, en dus de nabootsing eener nabootsing leveren. En ook samenvatten kunst en godsdienst, die een-zelfden oorsprong hadden en misschien weer zullen samenvloeien, - het letterlijk geloof zich langzaam veranderend in symbolisch geloof, en ten anderen kant de kunst weer wordende het verbeelden van mysteries.

- En nu ik deze losse gedachten herlees, denk ik hoe Vlaanderen lang braak lag, en nog zoo rijk is aan kracht en schatten van heilig diep gevoel; en hoe eenvoudige Westvlamingen reeds ongewone woorden stamelden die ons zooveel doen hopen; hoe tal van andere Vlamingen - in 't Fransch schrijvend; ik noem de twee laatstgekomene: Maeterlinck en Elskamp - ons heel een toekomst voorspellen; en ik denk of, in dat land dat dicht bij de natuur bleef en nog niet tot volkomen bewustheid geraakte, niet eens één zal opstaan die zichzelf zal ontdekken, en verwezenlijken, met den eenvoud, en de geloovige liefde die ons ontbreekt, die Kunst.

 

blz. 16: Pleisterbeelden van George Minne.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, eerste reeks, 1893, nr IV, blz. 1, onder de titel: ‘Nota over de pleisterbeelden van George Minne’. Niet opgenomen in de 1ste druk van ‘Verzamelde Opstellen’.

r. 3: Daar was; VNS: Het was / r. 6: primordiale mensdom; VNS: menschdom primordiaal / r. 10: ineengekrompen; VNS: gekrompen / r. 12: in VNS geen komma achter droefheid / r. 13: strak onbeweeglijk; VNS: strak-onbeweeglijk / r. 18: Vaten van wee; VNS: Vazen van wee / het noodlot; VNS: de fataliteit / r. 20: midden onder geheimen; VNS: midden geheimen / r. 22: lichamen; VNS: lijven / r. 23: voortaan nog; VNS: voortaan.

blz. 17 r. 5: uitgebeeld; VNS: gebeeld.

 

blz. 18: De Man die zijn Ik verloren had.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, eerste reeks, 1893, nr IV, blz. 15-18, ondertekend Victor Lieber. Tevens herdrukt in de bundel ‘Proza’ van Aug. Vermeylen, in de Bibl. der Nederl. Letteren (1941).

r. 2: gesternten; VNS en 1e dr.: gestarnten / r. 3: lang gewaad; VNS: lange gewaad / r. 7: verontrustende; VNS: ontrustende / r. 9: lichaam; VNS en 1e dr.: lijf / r. 12: grote aangezicht; VNS: groot Aangezicht; 1e dr.: groot aangezicht / r. 14: afgerukt; VNS en 1e dr.: afgerukt geweest / r. 18: in één zwaarmoedigen blik; VNS: in éénen ach! zwaarmoedigen blik; 1e dr.: in éénen zwaarmoedigen blik / r. 19: lang gewaad; VNS: lange gewaad.

blz. 19 r. 6: rustten; VNS: rusten / r. 8: in VNS achter proza nog: met eene stem ad hoc: / r. 12: in onderlinge reactie; VNS: op elkaar reageerend / r. 16: nu eerst; VNS: nu alleen / r. 18: mezelf; VNS: mijzelf / r. 19: allerlaatsten; VNS en 1e dr.: definitieven / r. 21: verduiveld; VNS: verdoèmbaar / r. 5 v.o.: aanleren; VNS: leeren / r. 2 v.o.: Zo vertureluurde ik; VNS: Dàt vertureluurde / l. r.: mijn monsterachtig Ik. In Verz. Opst. 2e dr. stond zijn, werd verbeterd aan de hand van VNS en 1e dr.

blz. 20 r. 3: mijzelven; VNS: mij / r. 21: het weinige wat overbleef; VNS: het weinig overblijvende / r. 5 v.o.: onsamenhangend; VNS: incoherent / èepoque-makenden; VNS: epochmakenden / r. 4 v.o.: kind zijn; VNS: kind-zijn.

blz. 21 r. 1: puffisme, blanketsel op houten poppen; VNS: en pirouetten van houten poppen, puffisme / r. 3: na wilden-horden!... in VNS nog: Liebig van ras-taquouerisme:... / r. 9: konden; VNS: kónden / r. 12: gehenna: benaming voor de hel / Snorri Sturluson (1178-1241), IJslands geleerde, belangrijk voor de geschiedenis van de Skandinavische en IJslandse letterkunde, vooral door de ‘Heimskringla’, een verzameling sagen over Noorse koningen, en de ‘Edda’, een handboek voor Skalden. Hij werd op last van Koning Haakon V, die hem verdacht van medeplichtigheid aan de opstand van hertog Skuli, door zijn eigen schoonzoon Gizurr vermoord. / r. 14 en 15: typhuskoorts; VNS: typhusachtige koorts / r. 23: hysterischen waanzin; VNS: circulairen waanzin / r. 26: die; VNS en 1e dr.: zij.

 

blz. 23: Ontwikkelde Lui.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, eerste reeks, 1893, nr V, blz. 29-32, onder de titel: ‘Eenig gekapt Stroo over de ontwikkelde Lui’, ondertekend Victor Lieber, met de datering 15 Jan. 1894.

Was niet opgenomen in de 1ste druk van Verzamelde Opstellen. Een Duitse vertaling verscheen in ‘Insel Almanach auf das Jahr 1918’, blz. 128-133, onder de titel: ‘Allerlei Häcksel über gebildete Leute’.

r. 1: lui; VNS: menschen / r. 3: begint ons te sarren; VNS: wordt sarrend / r. 4 en 5: onze; VNS: ons / r. 6 en 7: uw verwaande scherts, uw hechte onwetendheid; VNS: uw verwaand getruut, uw soliede onwetendheid / r. 9: ontwikkelde mensen in VNS niet tussen aanhalingstekens / verst; VNS: allerverst / r. 11: zulk een; VNS: zoo'n / r. 12: we de leugen voor waarheid gaan houden; VNS: we haast de leugen voor waarheid houden / r. 13: opendoen; VNS: openen / ontrollen zich; VNS: ontrollen / r. 14: linten; VNS: lange linten / r. 17: de huidige maatschappij; VNS: de maatschappij van nu / r. 18: de grof en tevreden glimlachende snullen; VNS: de snullig en tevreden glimlachende mufflisten / l. r. tot blz. 24 r. 2: Een monsterachtig onderwijs... al het jonge, luidde in VNS: Die monsterachtige ketterij: het officieel onderwijs (programmas, wet, plak, enz.) heeft die onderwijzerszieltjes voortgebracht; het onderwijs heeft de personaliteit verwurgd.

blz. 24 r. 3: het levend-gedachte; VNS: al het levend-gedachte / r. 5: luidde in VNS: (want een waarheid is noodlottig een opstand in onzen tijd). / r. 8: spijkeren; VNS: willen spijkeren / r. 10: toeëigenen; VNS: gelooven / r. 17: Zij; VNS: zij / r. 18: Ongerijmde; VNS: Absurde / r. 19: knoestige; VNS: knollige / r. 20 en 21: gezond-verstands-waarheden; VNS: gemeenerede-waarheden / r. 22: eeuwig weer-opschietende holle spreuken; VNS: clichés / r. 26: de lianen rond; VNS: rond de lianen.

blz. 25 r. 2: wat; VNS: waaraan. Hierna in VNS nog de alinea: Het verkrachten der overlevering is een heiligschennis. Als zij iets ongewoons zien, dan lachen ze. Poovere sullen! r. 5: ontmande; VNS: aanwoekerende / r. 7: op rechtstreekse wijze; VNS: rechtstreeks en natuurlijk / r. 8: die blijft voor hen apocalyptisch; VNS: die blijft een apocalupsis / r. 10: Juist omdat; VNS: Het is juist omdat / r. 11: wensen, zeggen we 't u nogmaals; VNS: willen dat wij u herhalen / r. 13: bijzonder slag; VNS: slag / r. 16: in VNS achter Kunst nog: (die houding komt soms

overeen met tamelijk utilitaire begrippen) / Die nu, leggen een zekere genegenheid ... aan den dag; VNS: Die, toonen een genegenheid / r. 18: af en toe achten ze 't zelfs hun plicht; VNS: van tijd tot tijd zelfs gelooven ze dat het hun plicht is. (in Verz. Opst. stond zelf, werd verbeterd in zelfs) / r. 20: Maar dan doen ze; VNS: Maar dan is 't / r. 21: vlugge jeugd; VNS: frissche en vlugge jeugd / r. 26: lucifer die; VNS: lucifertje dat / r. 5 v.o.: ontwaar; VNS: zie / r. 4 v.o.: tegen het; VNS: voor al het / in VNS achter middelmatig. nog: Zij staan oneindig ver van de Kunst / rondom hen; VNS: rond hen / r. 3 v.o.: weepse; VNS: flutse / r. 2 v.o.: schandelijk; VNS: schandalig.

blz. 26 r. 2: Zij zijn groot in het goede noch in het kwade; VNS: Zij zijn groot noch voor het goede noch voor het kwade / r. 3: in VNS komma achter En / r. 5: straatgapers, die op de grote banen der literatuur rondslenteren; VNS: ‘badauds’, die op de groote wegen der literatuur rondgapen / r. 6: na. rondslenteren in VNS nog: Ze meten met dezelfde maat Vondel en de December-revues der kleine schouwburgen. Gij, o ontwikkelden, eerbied voor de hooge Kunst? Komt, bekent toch... / r. 7: canaillerie; VNS: kanaljerie / r. 12: Gij hebt vroeger, veel vroeger misschien geleefd; VNS: Gij hebt misschien geleefd in een ver weleer / r. 5 v.o.: van het Niet; VNS: van Niet / r. 3 v.o.: Ai mij...:; VNS: Ziet, eerlijk gesproken: / hij; VNS: ik / r. 2 v.o.: zich zelven; VNS: mezelven / en ook uit liefde... Geheim; VNS: en ook om de Kunst in haar eigen, om het Schoone, het opperste Geheim in zichzelf genomen.

blz. 27 r. 1: hij; VNS: ik / zou hij nog; VNS: zou 'k toch nog / r. 3: de onwetenden; VNS: de bane breinen.

 

blz. 28: De Kunst in de Vrije Gemeenschap.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, eerste reeks, 1893, nr VI-VII, blz. 52-56 en nr VIII-X, blz. 2-9. Gedateerd 23-31 Maart 1894. In Verz. Opst. 1e dr. luidde de titel: De Kunst der Vrije Gemeenschap. Tevens herdrukt in de bundel ‘Proza’ van Aug. Vermeylen, Bibl. der Nederl. Letteren (1941). Vergl. ook ‘Herinneringen aan Johan de Meester’, blz. 608 van dit deel, waarin Vermeylen zinspeelt op een lezing over het onderwerp

‘De Kunst in de Vrije Gemeenschap’, door hem in Nederland gehouden.

r. 1: iets; VNS: eenige begrippen / r. 8: helpt... verloochenen; VNS: meldt de verloochening der... / r. 11: dikwijls; VNS en 1e dr.: tamelijk / r. 2 v.o.: organisch iets; VNS: organisme / l.r.: voor uit dat eeuwige in VNS nog: uit den samenhang der algemeene bedingen.

blz. 29 r. 4: de zin Maar wanneer Veth ons spreekt begon in VNS: Maar Veth schijnt heel de uitgebreidheid van het vraagpunt niet te zien, hij is blijven steken bij het utilitair gezond-verstand van den Engelschman Crane; wanneer hij ons spreekt... / r. 9 en 10: doordat; VNS en 1e dr.: omdat / r. 12: een; VNS: één / r. 14: doordat; VNS en 1e dr.: omdat / r. 17: bepalend; VNS: determinerend / r. 18: vormt; VNS: maakt / mysterie; VNS Mysterie. Daarachter in VNS en 1e dr. nog: De Godsidee is de oorspronkelijke beweegkracht der geschiedenis, en alle omwenteling in de maatschappelijke verhoudingen heeft als eenige oorzaak: een wijziging der gedachten over de Geheimenis. / r. 3 v.o.: noodwendig; VNS en 1e dr.: noodzakelijk.

blz. 30 r. 3: uitmaakt; VNS: heet / r. 5: inwerkt; VNS: werkt / r. 11: maatschappij; VNS: maatschappijen / de komma achter God was in Verz. Opst. 2e dr. weggevallen, hersteld naar VNS en 1e dr. / r. 12: transcendentale in VNS cursief gedrukt / r. 15: steunden; VNS en 1e dr.: bijstonden / r. 5 v.o.: eigen; VNS: eigenen / r. 4 v.o.: bedwingen,; VNS en 1e dr.: bedwingen en / l. r.: sukkelaars,; VNS: sukkelaars!

blz. 31 r. 1: schending; VNS: schennis / r. 10: nu achter ons liggen; VNS: achter onzen rug liggen; 1e dr.: ons achter den rug liggen / buiten in VNS cursief gedrukt / r. 20: zielen; VNS: zieltjes / r. 21: gedreven; VNS en 1e dr.: geperkt / r. 5 v.o.: nog slechts; VNS: thans slechts / r. 4 en 3 v.o.: moeten opgeroepen; VNS: op te roepen zijn / r. 2 v.o.: noodzakelijkheid; VNS en 1e dr.: noodwendigheid.

blz. 32 r. 9: afbrokkelende... nieuwere; VNS: afbrokkelend ... nieuwer / r. 23: Juist omdat; VNS: Het is juist omdat / r. 24: erken ik; VNS: dat ik ... erken / r. 26: einddoel; VNS: einde / r. 4 v.o.: eigen; VNS: eigenen / l. r. en r. 1 blz. 33: dat zijn

geest herschapen heeft; VNS: door zijnen geest herschapen.

blz. 33 r. 1: zijn; VNS: zijnee / r. 6 en 7: moet gezocht worden; VNS: is te zoeken / r. 10: zijn eigen levenskracht; VNS: zijn eigene levenskracht; 1e dr.: zijne eigen levenskracht / r. 14: alle mensen zijn solidair; VNS en 1e dr.: elk mensch is solidair tot al de andere / r. 21: van leugens; VNS: der abstracties (curs.) der leugens / zijne; VNS: zijn / r. 22: daar; VNS en 1e dr.: omdat / r. 26: waarin; VNS: waar / mensenwaarde; VNS: menschwaardigheid / daar: VNS en 1e dr.: omdat / r. 2 v.o.: der wezenloze woorden; VNS: der woorden wezenloos.

blz. 34 r. 2: luxe; VNS: luxus / r. 6: in VNS haakjes in plaats van gedachtestrepen op r. 6 en 9 / r. 9: thans; VNS en 1e dr.: nú / r. 15: rondom; VNS en 1e dr.: rond / r. 17: vreselijk; VNS: vreeslijk / r. 18: doordien; VNS en 1ed r.: omdat / r. 19: zal; VNS en 1e dr.: gaat / r. 22: chaos, VNS: paroxysme / r. 26: zo snel; VNS en 1e dr.: zoo snel nu / r. 5 v.o.: keel; VNS: kelen / r. 4 v.o.: ons hoofd duizelt; VNS: onze hoofden duizelen / door het ongeloof, door dien; VNS: door dat ongeloof, dien / r. 2 v.o.: het; VNS: 't.

blz. 35 r. 8: ontvluchten; VNS: vluchten / r. 9: zuiveren; VNS: verzuiveren / r. 19: hechter gemaakt; VNS: evenredig bevestigd / r. 20: ons zelf; VNS: onszelven / r. 4 v.o.: op te werken; VNS: uit te werken / r. 2 v.o.: eigen; VNS: eigenen.

blz. 36 r. 1: Ik heb er elders reeds op gewezen: zie blz. 15 van dit deel, opstel ‘Onze Tijd’ / trachten naar; VNS en 1e dr.: nazoeken van / r. 8: waren; VNS en 1e dr.: was / r. 9: der innerlijke; VNS: dier innerlijke / r. 11: opborrelende; VNS: opborlende / r. 15: dichter; VNS: Dichter / r. 22: monumentale; VNS en 1e dr.: monumentaal / r. 23: noodlot; VNS: Noodlot / r. 25: in VNS geen nieuwe alinea.

blz. 37 r. 1: Sindsdien; VNS en 1e dr.: Sinds / r. 2: afstraalde; VNS: straalde / r. 4: halfdonker; VNS en 1e dr.: halfduister / r. 7: physisch; VNS: physiek / r. 8: lichaam; VNS: liff / r. 16: behoefte aan: VNS: behoefte naar / r. 19: overeind; VNS en 1e dr.: naar omhoog / r. 20: Eerst; VNS: Alleen / r. 24: gebaren; VNS: gebaren en pogingen / r. 3 v.o.: het organisme;

VNS: dat organisme / l. r.: van de innerlijke levenskracht der; VNS en 1e dr.: der innerlijke levenskracht van de.

blz. 38 r. 2: zal; VNS en 1e dr.: gaat / r. 3: thans; VNS en 1e dr.: nu / wegvallen; VNS en 1e dr.: omslaan / met zijn voeten stevig op; VNS en 1e dr.: met zijn twee voeten op / r. 14: komende; VNS en 1e dr.: komend / r. 18: zal; VNS en 1e dr.: gaat / r. 19: is.; VNS en 1e dr.: is, noodlottig. / r. 26: beklemd; VNS en 1e dr.: vernepen / r. 4 v.o.: haar; VNS en 1e dr.: haren / r. 2 v.o.: voortgestuwd; VNS: vooruitgestuwd.

blz. 39 r. 4: bedwongen; VNS en 1e dr.: gedwongen / r. 7: in VNS geen nieuwe alinea / verwachten; VNS en 1e dr.: hopen / r. 10: menselijken; VNS: menschlijken / r. 19: eigen; VNS: eigenen / dat rythme; VNS: dien rythme / r. 23: in zich; VNS en 1e dr.: in hem / r. 4 v.o.: naar zijn doel; VNS: door zijn doel.

blz. 40 r. 4 en 5: hand aan hand; VNS:, de handen in de handen gestrengeld, / r. 12: dichter; VNS: Dichter / geheiligd; VNS: verheiligd /r. 20 en 21: van het echtste zelf; VNS en 1e dr.: des grondigsten zelfs / r. 23: enige; VNS: enkele / r. 24: harmonisch; VNS: evenredig / r. 25: in de negatie; VNS: in zijn negatie / het reine; VNS: 't reine / r. 5 v.o.: poëmen; VNS: poëmas; 1e dr.: poëmata / l. r.: voortvloeien; VNS: vloeien.

blz. 41 r. 1: zijne kracht; VNS: zijner kracht / vertrouwend op; VNS en 1e dr.: vertrouwend in / r. 10: oorzaak; VNS: grond / r. 13: eerst; VNS: alleen / r. 14: voorwaarden; VNS: bedingen / r. 17: op het hoofd meer zetten; VNS en 1e dr.: om het hoofd meer hangen / r. 20: als hij in wien; VNS en 1e dr.: als in wien.

blz. 42 r. 2: loutert; VNS: verloutert / r. 3 en 4: waarop één ogenblik van ons beste zijn afschijnt; VNS: waarin we één oogenblik van ons beste zijn afschijnen / r. 5: grote; VNS en 1e dr.: groot / dagelijkse; VNS en 1e dr.: alledaagsche / r. 9: der wereld; VNS: dezer wereld / r. 13: geeft; VNS: doet / r. 16: opdat; VNS: dat / r. 17: daar; VNS: vermits / r. 18: er zich ín gevoelen; VNS: er zich reeds in voelen / r. 19: schrikkelijken; VNS: schriklijken / onze kunst; VNS: ons kunst / r. 20: werd ... kón; VNS: wordt ... kán / r. 21: ene prooi van; VNS: ter prooi aan / r. 21 en 22: ene prooi van al 't onbekende der;

VNS: en al 't onbekende van / r. 24: ellendige; VNS: deerlijk / r. 26: vreugdevol; VNS: vreugdig.

blz. 43 r. 6: goddelijke; VNS en 1e dr.: goddelijk.

 

blz. 44: Kritiek der Vlaamse Beweging .

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 1ste jrg, 1896, blz. 1-34, gedateerd: Berlijn, 5 Nov. 1895. Na de publicatie in de eerste bundel Verzamelde Opstellen in 1904, werd dit opstel als afzonderlijke brochure uitgegeven door C.A.J. van Dishoeck te Bussum in 1905. Vermeylen schreef voor deze afzonderlijke uitgave ‘Een Woordje vooraf’, waaruit gedeelten worden aangehaald in de Voorrede tot de tweede druk van de eerste bundel Verzamelde Opstellen in 1919. De volledige tekst van het Woordje vooraf luidde als volgt:

Dit stuk, dat ik tien jaar geleden geschreven heb, was een uitdrukking van mijn eigen behoefte aan meer zelfstandigheid in ruimeren horizon, en van mijn lust om ook in anderen die behoefte te doen groeien. De lezer gelieve het aldus op te vatten.
Mocht het nog bijdragen tot de ontvoogding der geesten, nu het een jonger geslacht als propaganda-schrift weer gebruiken wil! Ik wensch alleen te bekennen, dat mijn meening omtrent één punt gewijzigd is: - ik geloof niet meer dat de Staat-als-gezag in afzienbaren tijd ineenstorten zal; en ik zou het betreuren, als iemand door mijn opstel tot de overtuiging kwam, dat wij ons - bijv. waar 't de vervlaamsching van 't onderwijs geldt, - van àlle werking op parlementair gebied moesten onthouden.
Wie het gevoel begrijpt, waar heel deze ‘Kritiek’ uiting aan geeft, zal zich vooral aan haar positieve stelling houden: dat de Vlaamsche Beweging maar een deel is van een zedelijke en ekonomische wereld-beweging, - naar vrijer en schooner menschelijkheid, - en dat zij, in de keus harer strijdmiddelen, dàt bewustzijn nooit mag laten verduisteren.
Juni 1905

In 1941 werd dit opstel herdrukt in de bundel ‘Proza’, Bibl. der Ned. Letteren.

r. 1: volmaking; VNS: volkomen verwezenlijking / r. 9: zijn; VNS: zijne / r. 10: maken: VNS: brengen / dringt; VNS, 1e dr. en broch.: stuwt / r. 15: inzag; VNS, 1e dr. en broch.: zag / r. 2 v.o.: aan iets; VNS: iets.

blz. 45 r. 7: Dit; VNS: Dat / r. 14: in VNS, 1e dr. en broch. achter dertig. nog.: , de onnoozelste welke ooit vreemde (1e dr. en broch.: buitenlandsche) invloeden hier opstookten. / Wij waren; VNS, 1e dr. en broch.: Wij zagen ons / r. 22: een; VNS: eene / r. 5 v.o.: zogenaamde; VNS: zogezegd / r. 4 v.o.: rondom; VNS en 1e dr.: rond.

blz. 46 r. 4: Zij zit hem in 't bloed; VNS, 1e dr. en broch.: Zij steekt hem in 't lijf / r. 12: beste; VNS, 1e dr. en broch.: volkomenst / r. 19: in VNS achter riepen nog: en die er thans het hardnekkigst voor strijden / r. 3 v.o.: die; VNS, 1e dr. en broch.: dat.

blz. 47 r. 4 en 5: zovele kerels... schijnen mogen; VNS: menschen als - om er maar één te noemen - Frans Reinhard. Van de flaminganten, die ik ken, is er misschien geen edeler inborst, hoe eng zijne inzichten me soms ook schijnen kunnen; maar dat zijn kerels die / schijnen mogen; broch.: mogen schijnen /r. 19: inwerkt; VNS, 1e dr. en broch.: werkt / r. 21: Het is iets van dat streven; VNS: Het verwezenlijkt het streven zelf / r. 25: gevoelen; VNS: zien.

blz. 48 r. 1-3: zinnelijk waar gevoel... stoffelijkheid; VNS: zinnelijk waar, van alle calvinismus rein gevoel voor de werkelijkheid van 't leven, met al zijn kleurig stoffelijke; 1e dr. en broch.: zinnelijk waar gevoel, vrij van alle calvinisme, zijn zin voor de werkelijkheid van 't leven, met al zijn kleurig stoffelijke / r. 5: begint te ontwikkelen; VNS: zich te ontwikkelen begint / r. 9: Waarom; VNS: Hoe komt het dat / r. 11: laat ik mij... meêslepen; VNS: ik me nochtans niet gansch laat meêsleepen / r. 18: zijn; VNS, 1e dr. en broch.: zijne / Zie ook de beschouwingen over het begrip ‘ras’ op blz. 201 en vlg / r. 4 v.o.: gemeen; VNS: gelijk / ‘taalbroeder’; VNS, 1e dr. en broch.: ‘taalbroeders’.

blz. 49 r. 2: ik wens; VNS: ik wil / r. 7.: De; in VNS cursief, in 1e dr. en broch. gespatieerd / van de; VNS, 1e dr. en broch.: der / r. 8: de; VNS, 1e dr. en broch.: der / r. 24: daar; VNS: daarin / r. 25: geen ras; VNS: Géen / is; VNS: zij / r. 26:

minder; VNS en 1e dr.: min / l.r.: verscheiden; VNS: verschillige.

blz. 50 r. 5: vloeit; VNS: vloeide / r. 9: woonplaats; VNS: woonoord / r. 10 en 12: overeenstemming; VNS, 1e dr. en broch.: overeenkomst / r. 15: van het ‘geslacht’ als van ontbrak in broch. / r. 24: Die rassen begon in broch. op nieuwe alinea / gestadige; VNS: stadige / r. 5 v.o.: een; VNS en 1e dr.: eene / Dat men begon in broch. op nieuwe alinea / r. 3 v.o.: rondom; VNS, 1e dr. en broch: rond / l. r.: verval; VNS: val.

blz. 51 r. 7: ten anderen; VNS, 1e dr. en broch.: ten andere / r. 15: vast te stellen; VNS: te bestatigen / r. 19: bloed; VNS, 1e dr. en broch.: lijf / r. 25: onmiddellijk; VNS, 1e dr. en broch.: noodwendig / r. 5. v.o.: dat zij zich... kan uiten; VNS: zich... te kunnen uiten / r. 4-2 v.o.: en het ligt... is; VNS: en het is een kenteeken van een slechts negatief streven doorgaans verdoembaar te zijn; 1e dr. en broch.: en het is een kenteeken van een slechts negatief streven dat het doorgaans verdoemenswaard is. / r. 2 v.o.: Terloops merkte men op; VNS: In 't voorbijgaan bemerk ik.

blz. 52 r. 2: machtigen; VNS: ‘machtigen’ / r. 5: verschillende; VNS: verschillige / r. 13: die soms in hun redevoeringen komt opspoken; VNS, 1e dr. en broch.: die schering en inslag is van menige hunner redevoeringen / r. 17: als zij zich; VNS, 1e dr. en broch.: zoodra zij zich / r. 20: de flamingantse; VNS, 1e dr. en broch.: alle flamingantsche / r. 21: Ik beken ... onvermijdelijk; VNS, 1e dr. en broch.: Ik beken volgaarne dat hij min verachtlijk (1e dr.: min verachtelijk; broch.: minder verachtelijk) is dan die ‘vaderlandsliefde’, die men gebruikt om door oorlogen de belangen van den ‘handel’ voor te staan; ik beken nog dat hij soms moeilijk ontweken wordt als men de Vlamingen gevoel van zelfstandigheid wil inboezemen en onvermijdelijk / r. 26: mooier; VNS, 1e dr. en broch.: schooner.

blz. 53 r. 2: een; VNS: eene / r. 2 en 3: een gedurige beschimping en belastering van wat uit; VNS, 1e dr. en broch.: eene gedurige beknibbeling, beschimping, belastering van al wat van (1e dr. en broch.: uit in pl. v. van) / r. 4: onschuldige dwaasheid; VNS: onschuldig mal / onze; VNS, 1e dr. en broch.: gestadig onze / r. 5: met; VNS, 1e dr. en broch.: bij / r. 9: geleefd heeft;

VNS: leefde / r. 10: kunstmatig; VNS, 1e dr. en broch.: ‘gewild’ / r. 14: veel; VNS: wat / r. 19: in; VNS: op / r. 3 v.o.: uit het; VNS, 1e dr. en broch.: van 't.

blz. 54 r. 3: om te blijven die we zijn; VNS, 1e dr. en broch.: om ons-zelf te blijven / r. 5 en 6: spreekwoordelijke; VNS; voorbeeldige / r. 8: onlangs; VNS, 1e dr. en broch.: voor kort / r. 13: een; VNS en 1e dr.: eene / r. 14: in VNS achter voordracht nog: vóór eenige maanden / r. 15: gehouden; VNS: gegeven / r. 5 v.o.: o journalisten; VNS: mijn journalisten.

blz. 55 r. 1: evenzeer; VNS, 1e dr. en broch.: evenwel / r. 5: doorgaans; VNS, 1e dr. en broch.: wel doorgaans / r. 7: min of meer onder; VNS, 1e dr. en broch.: onder min of meer / r. 9 en 10: hebben... te benijden; VNS, 1e dr. en broch.: kunnen ... benijden / r. 18: in VNS, 1e dr. en broch. achter aan nog: ik beschouw de zaak niet onder 't licht der ‘beginselen’, daar ik in mij geen ziertje voel trillen van wat men nu ‘vaderlandsliefde’ noemt. / r. 22: kleerkast; VNS: schapraai / l.r.: wat geeft dat?; VNS, 1e dr. en broch.: wat baat me dat? / toch altijd; VNS, 1e dr. en broch.: altijd.

blz. 56 r. 11: een; VNS, 1e dr. en broch: eene / r. 23: bouwt op; VNS: bouwt.

blz. 57 r. 1: toch niet; VNS: toch nog niet / r. 2: op te merken; VNS, 1e dr. en broch.: te bemerken / r. 3: stoffelijke en verstandelijke; VNS: stoflijke en verstandlijke / r. 11: nabije; VNS: dichte; r. 14: van bestaan; VNS: tot bestaan.

blz. 58 r. 2: eentalige; VNS: éénaardige / r. 7: vertonen; VNS, 1e dr. en broch.: tonen / r. 9: gelijksoortigen; VNS, 1e dr. en broch.: gelijksoortig / r. 16: staatslieden; VNS: staatslui / r. 22: thans; VNS, 1e dr. en broch.: van nu / l.r.: zij; broch.: wij.

blz. 59 r. 5: iedermaal; VNS: elkmaal; / r. 9 en 10: der meerderheid der flaminganten niet; VNS, 1e dr. en broch.: niet aan de meerderheid der flaminganten / r. 11: dikwijls; VNS: te dikwijls / r. 12: achter komen in VNS, 1e dr. en broch.: Vlaanderen, dàt voelen ze, dàt willen ze; België laat hen koud: wij konden het heuglijk feit beleven dat de ‘Brabançonne’ uitgefloten wierd. / r. 17 en 18: de overgrote massa; VNS, 1e dr. en broch.: het overgroote getal /

r. 21: op; VNS, 1e dr. en broch.: tot / r. 23: van een veldslag; VNS: eens veldslags / r. 25: staatsgezag; VNS, 1e dr. en broch.: uiterlijk gezag / in VNS, 1e dr. en broch. achter steunt: - en men kan er zich geen ander denken - / r. 26: ‘recht’ der natie; VNS: recht der ‘natie’ / l.r.: gestadige; VNS: stadige.

blz. 60 r. 4: tot geen ander doel is samengesteld; VNS: zich tot geen ander doel samenstelde / r. 9: te ontbinden; VNS: op te lossen / r. 22: zulk een; VNS: zoo'n / r. 5 v.o.: verschillend zijn; VNS: vaneen afwijken kunnen.

blz. 61 r. 3 en 4: een; VNS, 1e dr. en broch.: eene / r. 7: buurman; VNS, 1e dr. en broch.: gebuur / r. 8: staatsman; VNS: ‘staatkundig’ man / r. 15: niet aan alle zelfstandigheid knagen?; VNS: niet alle zelfstandigheid afknagen en verkneden? / r. 17: homogene; VNS: éénslachtige / r. 3 v.o.: samenscharen; VNS, 1e dr. en broch.: saamscharen.

blz. 62 r. 3: in VNS gedachtestreepje achter aard, / r. 7: waarom zou hij óók geen recht hebben; VNS: waarom zou hij een uiterlijk gezag erkennen, waarom zou hij ook geen recht hebben / r. 9: kernachtige; VNS: kernige / r. 10 veroveren; VNS, 1e dr. en broch.: verwinnen / r. 14: van een; VNS, 1e dr. en broch.: eener / r. 18: zijn; VNS, 1e dr. en broch.: zijne.

blz. 63 r. 14: eisen; VNS: vorderingen / r. 21: toen daar geschreven werd; VNS: wanneer hij schreef / r. 26: even goed; VNS, 1e dr. en broch.: evenwel.

blz. 64 r. 3: aangezien; VNS: aanzien / r. 5: verschillende; VNS: verschillige / r. 8: vennootschap; VNS: maatschappij / r. 9: uitbuit; VNS: bezigt / r. 13: zijn; VNS en 1e dr.: wezen / r. 22: rondom zich; VNS: rond zich; 1e dr. en broch.: om zich heen / r. 25: mijn; VNS: mijne / r. 4 v.o.: politiek; VNS, 1e dr. en broch.: politisch / r. 3 v.o.: elke; VNS: alle.

blz. 65 r. 3: verdrietig; VNS: verdrietend / r. 7: gestadige; VNS, 1e dr. en broch.: gedurige / r. 15: of zij moeten; VNS, 1e dr. en broch.: ofwel moeten zij / r. 16: belang; VNS, 1e dr. en broch.: voordeel / r. 4 v.o.: wanen; VNS: gelooven / r. 2 v.o.: zijn zij; VNS, 1e dr. en broch.: zij zijn.

blz. 66 r. 4: om hen naar; VNS: om naar / r. 6: 't ontbrak in VNS / r. 18: dan mag Kongo; VNS en 1e dr.: mag de Congo; broch.:

mag de Kongo / r. 2 v.o.: Kongolese; VNS: Congolaansche.

blz. 67 r. 8: doodarm; VNS, 1e dr. en broch.: onmachtig / r. 23: aangeklaagd; VNS: beticht / r. 26: Maar als; VNS: Maar vermits.

blz. 68 r. 1: beduimeld, uitgerekt; VNS, 1e dr. en broch.: bepooteld, uitgerokken / r. 5: omtrent; VNS: op / r. 11: toestropt; VNS: toestroopt / r. 13: beveiligen; VNS: vrijwaren / r. 14: de taalstrijder; VNS: de taalstrijder, hij, / r. 24: wenselijk; VNS: te verkrijgen / zoet; VNS: wijs / r. 3 v.o.: zo'n monomanen; VNS: zoo uitsluitend; 1e dr. en broch.: zoo monomaan / r. 2 v.o.: De Vlaamse Volkspartij vergt b.v.: VNS: B.v. vergt de... / l.r.: een; VNS, 1e dr. en broch.: eene / van de; VNS: der.

blz. 69 r. 12: een schande; VNS, 1e dr. en broch.: eene schande / r. 19: klinken; VNS, 1e dr. en broch.: gegeven worden / dat; VNS, 1e dr. en broch.: 't / r. 20: dadelijk; VNS: zoodra / r. 3 v.o.: samenscharen; VNS: saamscharen.

blz. 70 r. 1: van enige; VNS, 1e dr. en broch.: eeniger / r. 4: àlles; VNS: àl / r. 8: zielen; VNS: zieltjes / r. 11: hindert; VNS, 1e dr. en broch.: bedrukt / r. 15: van: ‘vooral...; VNS: van 't ‘vooral... / r. 22: willen dringen; VNS: maar dringen willen / r. 24: tegenstrijdige leugens; VNS: tegenspraken en leugens / r. 3 v.o.: vreugdevolle; VNS: vreugdige / l.r.: Een; VNS, 1e dr. en broch.: Eene.

blz. 71 r. 3 en 4: zal onder handen nemen; VNS: zal behandelen / r. 13: zelfbewuste; VNS: bewuste / r. 15:: onze; VNS. Onze / r. 18: hoe langer hoe; VNS, 1e dr. en broch.: hoe langs zoo / r. 21: politieke; VNS en 1e dr.: politische / r. 23: in VNS, 1e dr. en broch. achter takelen: dat door niemand meer ernstig voorgestaan wordt, en zichzelf.../ r. 4 v.o.: moeten besproken worden; VNS: te bespreken zijn / r. 3 v.o.: de relaties onder de mensen; VNS: het vrij verkeer.

blz. 72 r. 1: over; VNS: in / r. 2: achtingswaarde; VNS: achtenswaarde / r. 3: en al lijdt men nog; VNS: men lijdt maar even / r. 6 en 7: meest verschillende; VNS: uiterst verschillige / r. 8: toch begint men; VNS: en men begint; 1e dr. en broch.: men begint toch / r. 9: dat geen uitbreiding of... helpen kan; VNS:

dat alle mogelijke uitbreiding of... niet helpen zal / r. 15: dagelijksen; VNS: daaglijkschen / r. 23: schijnt de uitslag...; VNS: kan de uitslag... schijnen.

blz. 73 r. 11: politieke; VNS, 1e dr. en broch.: politische / r. 13: Ten anderen; VNS, 1e dr. en broch.: Ten andere / politieke; VNS, 1e dr. en broch.: politische / r. 17: overladen met; VNS, 1e dr. en broch.: overladen van / r. 19: Henri-Thomas Buckle (1821-1862), Engels historicus en filosoof / r. 26: slechts; VNS, 1e dr. en broch.: hoogstens / r. 3 v.o.: wanen; VNS, 1e dr. en broch.: achten.

blz. 74 r. 3: zoet; VNS: wijs / r. 9: onwrikbaarder; VNS: onwrikbarer / r. 19: kunnen; VNS: moeten / r. 25: voor; VNS: een.

blz. 75 r. 2: korporaaltjes; VNS: kaporaaltjes / r. 5: uitvluchten; VNS, 1e dr. en broch.: uitwegen / r. 9: verscheuren elkaar; VNS: elkaar verscheuren / r. 14: komedianten; VNS: cabotins / r. 21: inkomende rechten; VNS: inkomrechten / r. 23: sprake; VNS, 1e dr. en broch.: spraak / r. 25: doortraptheid; VNS: ‘roublardise’ / r. 2 v.o.: hart; VNS: hert / onaantastbaar; VNS: onaantastelijk l. r.: geslepenheid; VNS: doortraptheid.

blz. 76 r. 4: waant; VNS: meent / r. 9: reinen; VNS, 1e dr. en broch.: reine / r. 16 en 17: staat... gestadig onder den indruk; VNS: krijgt... gedurig den indruk; 1e dr. en broch.: staat... gedurig onder den indruk / r. 20: dat aan 't worden is; VNS : dat wordt / r. 20: woord!; VNS: woord; / r. 22: woordspelingen; VNS: naamspelingen / r. 24: dierentuin; VNS: diergaarde / r. 25: in kleingeestige; VNS: in de kleingeestigste / l. r.: al die sintels, al dat metaalschuim; VNS: al dat schremgruis en metaalschuim.

blz. 77 r. 1: En als de menigte uw woord opvangt; VNS: En dàt de menigte uw woord opvange / r. 3: wetten, - altijd wetten!; VNS: - wetten, altijd wetten! / r. 10: ontkiemen; VNS: opkiemen / r. 25: vermag; VNS, 1e dr. en broch.: kan / r. 4 v.o.: Of zij past; VNS, 1e dr. en broch.: Ofwel past zij / komt; VNS, 1e dr. en broch.: komt ze / r. 3 v.o.: is slechts; VNS, 1e dr. en broch.: is ze slechts / r. 2 v.o.: is ze overtollig; VNS: is ze minstens overtollig / l. r. in 't leven roepen; VNS: voortbrengen.

blz. 78 r. 1: ten hoogste; VNS, 1e dr. en broch.: hoogstens / r. 3:

een; VNS, 1e dr. en broch.: eene / r. 6: nageleefd; VNS, 1e dr. en broch.: nagekomen / r. 13: aantal; VNS: getal / burgers ontbrak in VNS / r. 17: minder; VNS en 1e dr.: min / r. 18: elk Vlaams vader; VNS: elke vlaamsche vader / r. 19: elk Vlaams leraar; VNS: elke vlaamsche leeraar / r. 2 v.o.: ómwoelen; VNS: omwoelen.

blz. 79 r. 1: zijnen; VNS: zijn / r. 12: levend; VNS: levendig / Onlangs; VNS, 1e dr. en broch.: Voor kort / r. 23: getergd; VNS, 1e dr. en broch.: getart / l. r.: macht; VNS: ‘macht’.

blz. 81 r. 16: vreselijks; VNS: vreeslijks / r. 18: gestadig; VNS, 1e dr. en broch.: gedurig / r. 21: uwe; VNS: uw / r. 4 v.o.: vlijtige; VNS: bezige / l. r.: nutteloos; VNS: nutloos.

blz. 82 r. 12: wat er thans; VNS: wat thans / r. 21: wordende; VNS: Wordende / partij slechts ontbrak in VNS.

 

blz. 83: Het Academisch Verslag van den Heer Th. Coopman.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 1ste jaarg., 1896, blz. 123-132, onder de titel ‘Letterkundige Kroniek’. Werd in 1941 herdrukt in de bundel ‘Proza’, Bibl. der Nederl. Letteren, onder de titel ‘Een academisch Verslag’.

Theophiel Coopman (1852-1915): ambtenaar aan het Ministerie van Spoorwegen, Post en Telegrafie. Publiceerde verschillende dichtbundels en stichtte met Victor dela Montagne in 1877 et tijdschrift ‘Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle’. Tesamen met Jan Broeckaert stelde hij de ‘Bibliographie van den Vlaamschen Taalstrijd’ samen (10 dln. 1904-1914). (Zie Vermeylen's art. hierover in ‘Vlaanderen’, 1906, blz. 141). In samenwerking met L. Scharpé schreef hij een ‘Geschiedenis der Vlaamsche Letterkunde (van 1830-1900)’.

r. 1: een; VNS en 1e dr.: eene / r. 4: in; VNS en 1e dr.: van / r. 16 : een; VNS en 1e dr.: eene / r. 3 v.o.: begrijpen; VNS: vatten / l. r.: daar; VNS: als.

blz. 84 r. 1: op menige plaats krijg ik; VNS: hier en daar ontvang ik; 1e dr.: op menige plaats ontvang ik / r. 11: gevaarlijke; VNS en 1e dr.: gevaarlijk / r. 12: niet; VNS: weinig / r. 13: merkt... op; VNS: bemerkt / r. 17: bij hem; VNS: hier / r. 26: al wordt ons... ten beste gegeven; VNS en 1e dr.: al krijgen

wij... ten beste / r. 4 v.o.: een minder; VNS en 1e dr.: eene min.

blz. 85 r. 1: in dit land in VNS tussen komma's / r. 6 en 7: door een officiële jury in overvloed gegeven; VNS: in overvloed gegeven, door een officieele jury / r. 8: kuiperijen; VNS: intriges / r. 9: achter; VNS: van achter / r. 12: critische stelsel; VNS en 1e dr.: critiekstelsel / r. 25: lichaam; VNS: lijf / r. 4 v.o.: maakt,; VNS: maakt - / r. 3 v.o.: opvloeiend; VNS: optijend / l. r.: en den verwezenlijkten; VNS: en, alleen, den verwezenlijkten.

blz. 86 r. 2: vraagteken ontbrak in VNS en 1e dr. / r. 7: waarvan de; VNS: wier / r. 11: uit het; VNS: onder / r. 13: maken; VNS: doen / r. 18: dat de rythmus; VNS: dat daar de rythmus / r. 25: afstaat; VNS en 1e dr.: staat / r. 4 v.o.: nog niet; VNS en 1e dr.: niet.

blz. 87 r. 2: van het dadelijke; VNS: voor 't afwisselend spel van 't dadelijke / r. 3: rondom; VNS en 1e dr.: rond / r. 8 : Of de Mont heeft; VNS en 1e dr.: Ofwel heeft de Mont / r. 9: effectbejag; VNS en 1e dr.: effectmakerij / r. 10: de noodzakelijkheid; VNS en 1e dr.: het noodzakelijke / r. 14: vervelend-dikwijls op het draaiorgel afgemalen; VNS: vervelend-dikwijls afgemaald / r. 18: Jan van Droogenbroeck (1835-1902) (dichterps.: Jan Ferguut) trachtte, onder invloed van Friedrich Rückert (zie aant. bij blz. 88), de arabesken van Hariri in het Vlaams weer te geven in zijn bundel ‘Makamen en Ghazelen’. Ook ‘Spreuken en Sproken’ bevat Oosterse poëzie. Van Droogenbroeck was de samensteller van het woordenboek Callewaert. / r. 23: prijzen; VNS: loven / r. 25: beweerd; VNS: bemerkt / r. 26: van vreemde; VNS: der vreemde / r. 2 v.o.: van van Droogenbroeck's; VNS: der Droogenbroeck'sche.

blz. 88 r. 15: gemeen; VNS: germeens / r. 17: van des heren; VNS: des heeren / r. 5 v.o.: een droog; VNS: maar een droog / Rückertje: Friedrich Rückert (1788-1866), Duits dichter, voerde door vertalingen en zelfstandige navolgingen de vorm der Persische ghazele in de Duitse letterkunde in, o.a. in ‘Östliche Rosen’. Hij vervaardigde vertalingen en navolgingen van vele Indische, Arabische, Persische en Chinese werken, o.a. ‘Die Verwandlungen des Abu Seid oder die Makamen des Hariri’.

blz. 89 r. 3: rondom; VNS en 1e dr.: rond / r. 7: wel eens; VNS: soms wel / r. 16: een; VNS en 1e dr.: eene.

blz. 90 r. 11: scheik; VNS: sjeich / die; VNS: díe / r. 24: esthetica; VNS: aesthetiek / r. 3 v.o.: zijn; VNS en 1e dr.: zijne.

blz. 91 r. 12: zogenaamde; VNS: zoogezegd / r. 14: volgen moest; VNS en 1e dr.: te volgen heeft / r. 15: zich zelven getrouw; VNS: zichzelf trouw / r. 22: gegrondvest; VNS: gesteund / r. 24: werd; VNS en 1e dr.: wordt / r. 3 v.o.: een; VNS en 1e dr.: eene.

blz. 92 r. 1: schijnt; VNS: uitkomt / r. 7: daar; VNS: dan / r. 24: Bravo, Coopman,; VNS: Nu,.

blz. 93 r. 9: in VNS en 1e dr. geen vraagteken achter kies / r. 11: Maar gij wilt; VNS: Nochtans wilt gij / r. 20: zulk; VNS: zoo'n / r. 23: sprake; VNS en 1e dr.: spraak.

 

blz. 95: Ene Jeugd.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 1ste jrg, 1896, blz. 233-244. Met de opdracht: ‘Aan F. Domela Nieuwenhuis’. Werd in 1941 herdrukt in de bundel ‘Proza’ van de Bibl. der Nederl. Letteren. Een Franse vertaling van dit opstel werd onder de titel ‘Une Jeunesse’ opgenomen in ‘Anthologie des écrivains flamands contemporains’ par André de Ridder et Willy Timmermans (Opdebeek, Anvers, Champion, Paris, 1920) blz. 88-97.

r. 10: verenigen; VNS: vereenen /l.r.: een; VNS en 1e dr.: eene.

blz. 96 r. 1: die; VNS: díe / r. 9: voelden wij dat; VNS en 1e dr.: voelden wij halveling dat / r. 21: alles; VNS: al.

blz. 97 r. 2: onze; VNS: ons / r. 6: stonden wantrouwend; VNS: hielden ons met wantrouwen / r. 22: terwijl ik toch dien haat niet kon verklaren; VNS en 1e dr.: zonder dat ik toen dien haat kon verklaren / r. 3 v.o.: onder; VNS: ónder.

blz. 98 r. 10: eenklank; VNS: eenklang / r. 11: ontzaglijken; VNS: ontzachlijken / r. 14: men; VNS: elkeen / r. 18: in de handen; VNS en 1e dr.: in handen.

blz. 99 r. 8: levend-worden; VNS: levendig-worden / r. 11: géén;

VNS: geen / r. 13: rondom ons; VNS.: rond ons / r. 2 v.o.: joie in VNS niet cursief / l.r.: nutteloos; VNS: nutloos.

blz. 100 r. 16: En toch, rondom; VNS: En nochtans, rond / r. 4 v.o.: herkennen; VNS: erkennen / r. 2 v.o.: zwolg; VNS en 1e dr.: zwelgde.

blz. 101 r. 3: zeide; VNS en 1e dr.: zegde / r. 5: verlost; VNS en 1e dr.: bevrijd / r. 7: bevredigden me nog; VNS en 1e dr.: bevredigden nog / r. 9: bevrijden; VNS en 1e dr.: verlossen / r. 12: God; VNS: god / r. 14: geest; VNS en 1e dr.: verstand / r. 18: Ik in VNS cursief / r. 24: rondom; VNS: rond / r. 5 v.o.: zogenaamde; VNS: zoogezegde / r. 4 v.o.: ‘logica’; VNS: ‘logiek’.

blz. 102 r. 11: waaruit; VNS en 1e dr.: van waar / r. 13: bij; VNS en 1e dr.: nevens / r. 14: moest; VNS en 1e dr.: moet / r. 20: Wat vermag ik tegen; VNS: Wat kan ik op / r. 21: tegen den dood?; VNS: wat kan ik op den dood?

blz. 103 r. 1: Hegeliaanse; VNS en 1e dr.: Hegel'sche / r. 5: zijn; VNS: zijne / r. 6: aan ontbrak in VNS / r. 13: bestaat in VNS cursief / r. 19: mijn; VNS en 1e dr.: mijne / zoals; VNS: als / r. 20: altijd; VNS: ooit / r. 23 en 25: een; VNS en 1e dr.: eene.

blz. 104 r. 1: om mij; VNS: rond mij / r. 4: strakke; VNS en 1e dr.: starre / r. 8: hedendaagse; VNS en 1e dr.: hedendaagsch / r. 19: die; VNS: zij / r. 20 en 21: schuw wendden zij de ogen af; VNS: zij schuwden zich / r. 22: heel natuurlijk; VNS: voor heel natuurlijk / l.r.: daar; VNS en 1e dr.: omdat.

blz. 105 r. 8: overzag; VNS: opvatte / r. 10: om ons; VNS: rond ons / het ontbrak in VNS / r. 13: van maken; VNS: van te maken / r. 16: rondom; VNS: rond / r. 25: in cursief in VNS / r. 26: de oude Will = Shakespeare.

blz. 106 r. 11: rondom; VNS: rond / r. 15: Ze mogen zeggen; VNS: Dat ze maar zeggen / r. 19: werd; VNS en 1e dr.: wierd / r. 26 en 29: mijn; VNS en 1e dr.: mijne.

blz. 107 r. 8: rondom; VNS: rond / trillende; VNS: de trillende / r. 24: weten; VNS: meten / r. 2 v.o.: rondom; VNS: rond.

blz. 108 r. 2 v.o.: lichter mogelijk; VNS: mogelijker.

blz. 109: Onze Taal voor den Senaat en voor Buysse.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 2de jrg, 1897, blz. 67-72. Fragmenten van dit opstel werden in Esperanto vertaald en gepubliceerd in de bloemlezing ‘Belga antologio. Flandra parto’ (Antverpeno, Belga Esperanto Instituto, 1928), blz. 202, onder de titel ‘Nia Lingva’ (vert. C. Schroeyers) en in het tijdschrift ‘Flandra Esperantisto’, April 1932, blz. 153-154, eveneens onder de titel ‘Nia Lingva’ (vert. P. van Peel). Zie ook Vermeylen's art. over Buysse: ‘Cyriel Buysse’ in De Boomgaard, 1911, blz. 189, en ‘De Schandpaal van Cyriel Buysse’ (Vandaag, 1929, No 18, blz. 400-401).

r. 7: als noot stond in VNS: Van Nu en Straks, N.R., 1e jrg, nr 1. Terloops bemerk ik hoe zwak de houding der flaminganten is, die dat eerlijk-doordacht artikel nog geheel onbeantwoord laten, ofschoon zijn werking geenszins ontkend kan worden / in VNS: voor Wat nu ... nog: Liefst bleef ik van alle wetten verschoond. / r. 8: bevestigt mijn mening; VNS: versterkt mij nog in de meening; 1e dr.: bevestigt mijne meening / r. 10: vaderlandlievende; VNS: vaderlandslievende.

blz. 111 r. 11: noodwendig; VNS: noodlottig / r. 16: oudere; VNS: oude / r. 19: aan den gang; VNS: in gang / r. 22: de Vlaamse taal; VNS: 't Vlaamsch / r. 26: zeker; VNS: zekere / r. 2 v.o.: gemeen; VNS: gemeens.

blz. 112 r. 2: officieel; VNS: als officieel / r. 20: als; VNS: wanneer / r. 22: Ludwig Boerne (1786-1837), Duits publicist, vurig apostel voor de vrijheid en verbroedering der volkeren, in 't bijzonder ijverde hij voor een hechtere band tussen Frankrijk en Duitsland. Belangrijke voorloper van de literaire stroming in het jonge Duitsland van de jaren 1830-1840. / r. 24: Er valt niets meer; VNS: Hier valt er niets meer / r. 4 v.o.: voor ontbrak in VNS en 1e dr.

blz. 113 r. 9: Maar bedroevend is; VNS: Maar het bedroeft te zien / r. 13: groot; VNS en 1e dr.: goed / r. 17: foornaamheid; VNS: foorneemheid / r. 20: zelve honen; VNS: zelf vernederen.

blz. 114 r. 26: geen gedachtestreep voor maar.

blz. 115 r. 10: morgens; VNS en 1e dr.: morgenden / r. 17: samenstemmingen; VNS en 1e dr.: overeenkomsten / r. 21: een; VNS en 1e dr.: eene.

blz. 117: Starkadd.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 3de jrg, 1898, blz. 125-136 onder ‘Letterkundige Kroniek’, gedateerd 7 Maart '98. Zie ook het art. ‘De Starkadd-vertooning’ (Nieuw Leven 1909). In zijn bespreking van ‘Starkadd’ (‘Hegenscheidt's Starkadd’, 1899, opgenomen in ‘Stille Toernooien’) reageerde Albert Verwey op dit artikel van Vermeylen. In tegenstelling tot Vermeylen kent hij het werk wel een symbolisch karakter toe, hij beschouwt het als een drama van tegenstellingen: Saemund-Ingel, kunstenaarswijsheid en menselijke zwakheid, tegenover Starkadd-Froth: dichterlijke hartstocht verbonden met menselijke goedheid. Nog verdergaande ziet hij in Starkadd en Saemund de tegenstelling tussen het ‘Onbewuste Leven’ en de ‘Menselijke Rede’. Wij verwijzen hiervoor, behalve naar genoemd artikel van Verwey, ook naar de inleiding van Dr. M. Rutten bij de uitgave van ‘Starkadd’ in de Bibl. der Nederl. Letteren, waarin op dit meningsverschil uitvoerig wordt ingegaan.

r. 6: achter leven. in VNS en 1e dr. nog: De hollandsche poëzie ontwikkelde zich op gansch andere baan, en bleef bijna uitsluitend lyrisch. Wij, willen we groote namen noemen, dan is 't Rodenbach, die ... (in 1e dr. luidde deze laatste zin: Wij, onder onze grooten, hebben Rodenbach, die .../ r. 8: vol leven; VNS: levensvol / behorend tot ontbrak in VNS, in 1e dr.: van het duurzaamste / r. 2 v.o.: van 's dichters natuur; VNS: van haar eigen natuur.

blz. 118 r. 6: Gelukkig mag ik ...; VNS: Gelukkig dat ik ... mag zeggen / r. 7 en 8: Het is zeker mijn gewoonte niet om de; VNS: Ik heb zeker de gewoonte niet, de / r. 8: ons; VNS: dit / r. 10: niet onmiddellijk, in ons land, algemene bewondering gewekt; VNS: niet onmiddellijk algemeene bewondering gewekt, tallenkante, / r. 14: hier ontbrak in VNS / r. 17: en dat er toch; VNS: en toch / r. 20: Waarom ... zoeken, VNS: Ongelukkig, dat menige lezer in Starkadd een symbool gaat zoeken! r. 23: gedachteleven; VNS en 1e dr.: gedachtenleven / l.r.: Betekent een; VNS: Beteekent nu een.

blz. 119 r. 3: de verwezenlijking naar buiten; VNS en 1e dr.: de voorwerpelijke verwezenlijking / r. 5: in onmiddellijke; VNS en 1e dr.: in de onmiddellijke / r. 11: grote; VNS: groot /

r. 13: ‘intrige’; VNS: ‘intrigue’ / r. 18: rondom; VNS: rond / r. 4 v.o.: eenheid; VNS: echte eenheid / ‘midden’, in VNS en 1e dr. niet tussen aanhalingstekens.

blz. 120 r. 1: in de volle zon; VNS en 1e dr.: in volle zon / r. 13: de atmosfeer die; VNS en 1e dr.: het midden dat.

blz. 121 r. 4: nog zo weinig; VNS: nog niets / r. 5: Die ziel; VNS: Die ziele / r. 10: weet; VNS en 1e dr.: erkent / r. 12: een zee; VNS en 1e dr.: eene zee / r. 14: wordt zich zelf meester; VNS en 1e dr.: bemeestert, overmant zich / r. 15: dan; VNS en 1e dr.: nu / r. 17: onder de ogen; VNS: in de oogen / r. 18: dan is dat; VNS: dan is 't.

blz. 122 r. 12: volgen; VNS en 1e dr.: vervolgen / r. 14: om; VNS: rond / r. 24: dat gloeide in den innerlijksten mens; VNS en 1e dr.: dat zich in den innerlijken mensch ontwikkelde / r. 26: die het natuurlijke rijk; VNS en 1e dr.: dat het natuurlijke midden / r. 5 v.o.: logica; VNS en 1e dr.: logiek / r. 4 v.o.: geboren; VNS en 1e dr.: afgeleid.

blz. 123 r. 2: middelpunt; VNS: middenpunt / r. 22: ‘intrige’, VNS: ‘intrigue’ / r. 23: onder; VNS en 1e dr.: nevens / gewoon; VNS: gewone / r. 24: voor een ernstige poging moet gehouden worden; VNS: als een ernstig trachten moet erkend worden; 1e dr.: voor een ernstig trachten moet gehouden worden / in VNS stond de zin een stuk dat ... gehouden worden tussen haakjes; geen gedachtestreep op r. 22 / l.r.: uitgerekt; VNS: uitgerokken.

blz. 124 r. 3:, dat de schrijver; VNS: den schrijver, die / r. 5: Daardoor; 1e dr.: Daarom / r. 6: zogenaamd; VNS en 1e dr.: zoogezegd / r. 10: Het getuigt van vlijt, maar in Starkadd...; VNS: Er is vlijt in, in Starkadd ... / r. 14: gebannen; VNS: geband / r. 15, 21 en 25: een; VNS en 1e dr.: eene.

blz. 125 r. 1: doordat; VNS en 1e dr.: omdat / r. 4.: waarvan de; VNS: wier / r. 14: lichtende; VNS: lichte / r. 19: hiermee vergeleken van lagere orde; VNS en 1e dr.: hiernevens toch van zeer lagere orde / r. 22: moet; VNS: behoeft / r. 24: er bij halen; VNS: er bij te halen.

blz. 126 r. 2: uit snoodheid?; VNS en 1e dr.: uit den booze? / een soort van; VNS en 1e dr.: een soort / r. 5: een; VNS en

1e dr.: eene / ondoorgrondelijk; VNS: ondoorgrondelijke / r. 12: het onontkoombare zelf; VNS: het onontkoombare schiksel zelf / r. 13: zijn; VNS en 1e dr.: zijne / r. 22: voortdurend, VNS en 1e dr.: gedurig / r. 5 v.o.: achter toneelperspektief in VNS en 1e dr. nog: Ik ken weinige stukken wier techniek volgens mij, zoo volkomen beantwoordt (1e dr.: waarvan de techniek zoo volkomen schijnt te beantwoorden) aan al de eigen voorwaarden der dramatische kunst; nu kan ons hieromtrent... / r. 2 v.o.: welk een; VNS: welke.

blz. 127 r. 5: van elkaar afzonderen; VNS: vaneen zonderen / r. 25: Vooral van ons; VNS en 1e dr.: Bijzonder van ons / r. 26: ik! -; VNS: ik, / r. 5 v.o.: overwinnen; VNS en 1e dr.: overmeesteren.

blz. 128 r. 3: dat; VNS: waar / r. 4: afschrijven; VNS: af te schrijven / r. 6: slechts; VNS en 1e dr.: maar / r. 7: En zo is; VNS en 1e dr.: Daarom is / r. 22: rijpen deed; VNS: rijpte / r. 24: 't geheel; VNS: 't geheele / r. 25: zeer heuglijk; VNS en 1e dr.: buitengewoon / r. 4 v.o.: luxe-kunst; VNS: luxuskunst.

blz. 129 r. 1: gezochte; 1e dr.: gewilde / r. 5: die voor het doel gehouden worden; VNS: die met het doel verward zijn / r. 6: een ... een; VNS en 1e dr.: eene ... eene / r. 8: golft, met een elementaire kracht.; VNS en 1e dr.: stuwt. Die eenvoudige reine volmaaktheid, die elementaire kracht, wat overrompelt ze het kraampje van menig hollandschen Byzantijn! / r. 14: Het is volledig genoeg om... uitgaan / VNS: Het is volledig genoeg om, in den hoogsten zin, een ethisch uitstralingsvermogen op ons volk uit te oefenen. / r. 20: macht; VNS en 1e dr.: kracht / r. 23: rondom; VNS en 1e dr.: rond / r. 24: een; 1e dr.: eene / r. 5 v.o.: een; VNS en 1e dr.: eene / r. 4 v.o.: dan die, welke; VNS: dan die.

blz. 130 r. 1: samensmelt; VNS: smelt / r. 3: van een; VNS en 1e dr.: eener.

 

blz. 131: Starkadd en de Academie.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 3de jrg, 1898, blz. 192-196, onder ‘Letterkundige Kroniek’, gedateerd 20 Juli '98.

r. 7: een; VNS en 1e dr.: eene / r. 9: Vreemd!; VNS en 1e dr.:

Vreemd! vreemd! / r. 10: en hij ... jaren; VNS: (d.i. sinds meer dan veertig jaren) / r. 18: kieskeurigen; VNS: viezen.

blz. 132 r. 2: fraaie; VNS: keurige / r. 8: logica; VNS en 1e dr.: logiek / natuurlijk; VNS: noodzakelijk / r. 10: jezuïetisme; VNS: jezuïeterij / r. 23: op; VNS: in / r. 4 v.o.: vermeldt; VNS: meldt.

blz. 133, r. 10: met uw verlof, dit ...; VNS: ik vraag u verschooning, maar dit ...

blz. 134 r. 14: van ‘Van Nu en Straks’; VNS: van dit tijdschrift / r. 15: ergernis; VNS: verergering / r. 23: eer cursief in VNS, gespatieerd in 1e dr.

blz. 135 r. 13: in het Staatsblad melding gemaakt van hun ‘aanmoediging’ / VNS en 1e dr.: hun ‘aanmoediging’ in het Staatsblad gemeld. / r. 16: reden ... is; VNS: redens ... zijn / r. 17: achterbakse; VNS: lage achterbaksche.

blz. 136 r. 7: van den heer Coopman; VNS: van Coopman / r. 9: zie blz. 83 e.v. van dit deel / r. 10: geen; VNS en 1e dr.: geene / r. 11: mensen; VNS: kerels / r. 15: bedriegers-pronkzucht, intrigeerlust / VNS: rastaquouerisme, intrigue / r. 20: om; VNS: rond / r. 21: dàt verontrust, dàt kwetst; VNS; dàt ontrust, dàt verbittert, dàt kwetst / r. 4 v.o.: klein geblaf; VNS: geblafje / r. 3 v.o.: toch wel; VNS: we een / r. 2 v.o.: kwidams; VNS: kerels.

 

blz. 138: in de Verzamelde Opstellen 1e en 2e dr. volgde hier ‘De Dichtkunst der Renaissance’, inleiding tot ‘Leven en Werken van Jonker Jan Van der Noot’. Deze inleiding werd in dit deel opgenomen bij de studie ‘Leven en Werken van Jonker Jan van der Noot’, blz. 6 9 e.v.

‘La Sagesse et la Destinée’ van Maurice Maeterlinck.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 4de jrg. 1900,

blz. 97-110. In 1941 herdrukt in de bundel ‘Proza’, Bibl. der Ned. Letteren.

r. 6: voelt men ... bladzijden; VNS: voelt men eerst, als men tien of twintig bladzijden heeft gelezen / r. 7: Maeterlinck is aan 't veranderen; VNS: Maeterlinck hernieuwt zich / r. 14: geheimzinnig mild; VNS: geheimzinnige milde / r. 17: stil; VNS: koes.

blz. 139 r. 5: ander; VNS: anderen / r. 9: aan kant; VNS: van kant / r. 14: verflauwt; VNS: flauwt / r. 19: én; VNS: en.

blz. 140 r. 1: op; VNS en 1e dr.: in / r. 16: terugslag; VNS: weeromstuit / r. 17: begoocheld; VNS: bedrogen.

blz. 141 r. 4: sprake; VNS: spraak / krijg; VNS en 1e dr.: ontvang / r. 8: soms al; VNS en 1e dr.: al soms / r. 26: moeilijk; VNS: lastig / r. 3 v.o.: noodzakelijk; VNS: noodwendig.

blz. 142 r. 19: zal; VNS en 1e dr.: gaat / r. 25: toe ontbrak in VNS.

blz. 143 r. 7: zijn; VNS: zijne / moeilijk; VNS: lastig / r. 8: geen; VNS: geene / r. 10: uwe; VNS: uw / r. 11: samen; VNS: saam / r. 15: welke onafwendbare tegenstrijdigheden; VNS en 1e dr.: die de strijdigheden die zijn (zijn cursief) / r. 20: een; VNS: eene.

blz. 144 r. 14: een ... geen; VNS: eene ... geene.

blz. 145 r. 3: tot een; VNS: te / r. 5: tegenstrijdigheden; VNS: strijdigheden / r. 6: noodzakelijk; VNS: noodwendig / r. 13: onsamenhangend; VNS: incohaerente / r. 18: een; VNS en 1e dr.: eene / r. 20: duizelenden; VNS: duizeligen / r. 24 en 25: daar; VNS en 1e dr.: omdat / r. 3 v.o.: noemt; VNS: heet.

blz. 146 r. 1: die; VNS: de / r. 16: samen; VNS: saam / r. 5 v.o.: woordenloze; VNS: woordlooze.

blz. 147 r. 3: rusteloos; VNS: rustloos / r. 18: sophistisch; VNS: casuïstisch / r. 26: duidelijk; VNS: wel.

blz. 148 r. 1: àl; VNS: al (cursief) / r. 20: wildste; VNS: wilde.

blz. 149 r. 11: middelpunt; VNS: middenpunt / r. 15: ‘goddelijke idee’; VNS: goddelijke ‘idee’.

blz. 150 r. 3: schema's; VNS: schemata / r. 17: voor de; VNS: voor onze / een algemene; VNS: eene algemeene.

blz. 151 r. 5: die onmogelijk ... leven!; VNS: die een ‘idee’ van 't leven noodig hebben om naar te leven!... / r. 16: is; VNS en 1e dr.: kost / r. 25: ik heb er al op gewezen; VNS: ik heb het al bemerkt.

blz. 152 r. 7: verneemt gij; VNS en 1e dr.: Hoort gij.

blz. 153 r. 8: Zoals ge ziet, houdt die levensleer; VNS en 1e dr.: Men ziet het, die levensleer houdt / r. 21: dan onder; VNS: onder / r. 24: wat is; 1e dr.: wat ís / r. 4 v.o.: tot klagen; 1e dr.: van c185

klagen / r. 3. v.o.: zijn; VNS: zijne / r. 2 v.o.: Maeterlinck's vaseline; VNS: de Maeterlincksche vaseline.

blz. 154: de regel ... la meilleure et la plus pure essence ontbrak in VNS.

 

blz. 155: In Memoriam Guido Gezelle.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 4de jrg, 1900, blz. in en 112, onder de titel ‘Guido Gezelle (1 Mei 1830-27 November 1899). Vergl. ook andere art. over Guido Gezelle: ‘De Jeugd van Guido Gezelle’ (Universum, 1934, IXe jrg, nr 389, blz. 295-298), ‘De beteekenis van Guido Gezelle’ (Universum, 1934, IXe jrg, nr 390, blz. 345-349). ‘De betekenis van Guido Gezelle’ (dit deel blz. 558 e.v.), ‘Toespraak op de academische zitting van de Guido Gezelle-hulde’ (De Standaard, 5 Mei 1930), ‘Gezelle le Poète’, (Les Beaux Arts, 1930), ‘Guido Gezelle’ (Le Matin de Bruxelles, 22-4-1906), ‘Overzicht’ (over de inhuldiging van het borstbeeld van Gezelle te Kortrijk) (‘Vlaanderen’ 1903, blz. 287-288), ook ‘Het Academisch Verslag van den heer Th. Coopman’, dit deel blz. 89 en 90.

r. 9: in VNS gedachtestreepje achter plooi / r. 10: een; VNS: eene / r. 14: dien ... dien; VNS: díen ... díen / r. 17: welks; VNS: wiens.

blz. 156 r. 2: mogen de doodklokken; VNS: mag de doodklok / r. 8: tegenover; VNS: tegen / r. 20 in VNS gedachtestreep voor den katholiek / r. 21: in VNS stippeltjes achter flamingant.

 

blz. 157: Vlaamse en Europese Beweging.

Opgenomen in ‘Van Nu en Straks’, nieuwe reeks, 4de jrg, 1900, blz. 299-310. In 1941 herdrukt in de bundel ‘Proza’, Bibl. der Ned. Letteren.

r. 4: zie ‘Onze Taal voor den Senaat en voor Buysse’, dit deel blz. 109 e.v. / r. 11: moeten; VNS: moesten.

blz. 158 r. 17: gadegeslagen; VNS en 1e dr.: gageslagen / r. 21: gauw; VNS en 1e dr.: rap / r. 22 en l.r.: toegeven; VNS en 1e dr.: toestaan.

blz. 159 r. 6: hun verlammenden invloed af te weren; VNS: hun verlammenden invloed met hem af te weren (niet echter in het

Bulletin enz. enz.) Daarna volgde in VNS nog: Ziedaar, nu zit ik met mijn misnoegde bedilzucht tusschen twee vechtende scharen in, de kampioenen eener overmachtige, alles nivelleerende wereld-beschaving aan de eene zijde, wat flaminganten aan de andere. En roep ik: gij hebt allebei eenigszins gelijk! dan zullen ze mij allebei steenigen.

Welnu, neen, al heb ik nog minder illusies dan 't gebruik is, ik geloof dat de flaminganten me toch gelijk zullen geven. / r. 9: doordat; VNS en 1e dr.: omdat / r. 10: achter inkrimpen een noot: Zie mijne ‘Kritiek der Vlaamsche Beweging’, dit tijdschrift 1896 Nr 1 / r. 20: die; VNS: díe.

blz. 160 r. 10: moeten voortbouwen; VNS en 1e dr.: hoeven voort te bouwen / r. 14: gemakkelijk; VNS: makkelijken / r. 15: daar; VNS en 1e dr.: omdat / r. 2 v.o.: die in die; VNS: die zich in die.

blz. 161 r. 19: wij thans; VNS: wij (cursief) thans / r. 21: het is hier; VNS en 1e dr.: 't is hier wel / r. 3 v.o.: politieke; VNS: politische.

blz. 162 r. 8: dan; VNS: dan ook / r. 11: aantal; VNS: getal / r. 13: vorsten; VNS: prinsen.

blz. 163 r. 13: vóór onze ogen; VNS: voor oogen / r. 2 v.o.: en; VNS en 1e dr.: de / l.r.: gestadige; VNS en 1e dr.: gedurige.

blz. 164 r. 1: verschillende; VNS: verscheiden / r. 13: valt; VNS en 1e dr.: springt / r. 22: zaten; VNS: staken / r. 24: blijven; VNS: blijven zitten.

blz. 165 r. 2: algemene; VNS: algemeen.

blz. 166 r. 4: wanneer; VNS: als / r. 8: uit; VNS en 1e dr.: op / r. 12: op hun eentje; VNS: verenkeld / r. 16: andere; VNS: andre / r. 26: onverstandig; VNS: onzelfstandig / r. 2 v.o.: in VNS achter taal:, als kunstuitdrukking,.

blz. 167 r. 3: Vlaams; VNS: Vlaamsche / r. 8: 't ontbrak in VNS / r. 23: onze; VNS: ons.

blz. 168 r. 13: twijfel; VNS: twijfels / r. 14: streeft; VNS: streven / strijd en hoop; VNS: strijd en wil en hoop.

blz. 169 r. 1: als; VNS en 1e dr.: lijk / r. 18: flauw verwateringetje VNS: flauwe afwatering.

blz. 170 r. 4: roeping; VNS: zending / ook ontbrak in VNS / r. 6: het ... geest ontbrak in VNS.


Vorige Volgende